Itao an Paggiya na Kaipuhan Ninda

PAANO makanonood an saindong mga aki na protehiran an saindang sadiri sa naggagrabeng inmoralidad sa kinaban? Bakong sa telebisyon, na ilinista nin sarong grupo nin mga hobenes bilang ikaapat sa pinakaimportanteng pinagkukuanan ninda nin impormasyon manongod sa seksuwalidad. Bakong sa mga eskuwelahan, na dian ipinaririsa kan itinotokdo nin mga maestro an nagliliwat na mga pamantayan asin prinsipyo kan inmoral na kinaban na ini. Asin seguradong bakong sa mga estorya nin mga kaklase kan saindong mga aki.

Tanganing magin mapanggana an pagtotokdo sa moral asin buhay pampamilya, kaipuhan na iyan pumoon sa harong. Arog kan sabi nin sarong may pagmakolog na maestra sa haiskul: “Kaipuhan na may mapusong magsabi: ‘Aram nindo, mga aki, dai kamo mapapakaraot na maghalat!’”

Tinokdoan na daw nindo kaiyan an saindong mga aki? Huli sa kadakoldakol na seksuwal na impormasyon na nakapalibot sa sato, may beses daw na naiisip-isip nindo kun baga aram nindo kun paano sinda totokdoan?

An Epekto nin Halimbawa

Kun paanong an saindong mga magurang nakaimpluwensia sa saindong buhay paagi sa saindang pamumuhay, an saindo man na halimbawa may makosog na epekto sa buhay kan saindong mga aki. Dakula an ipinahahayag kaiyan manongod sa kun gurano an pagkamoot nindo sainda asin sa minamawot nindong magin pagkatawo ninda.

Kun kamo birhen pa kan kamo kasalon, puwede nindong sabihon sa saindong mga aki kun gurano iyan nagpaogma sa saindo. An sarong may makoapo na nagigirumdoman an aldaw, na haros 60 taon na an nakaagi, kan sabihon saiya kan saiyang ama kun gurano kaogmang kasalon, na nakaaaram na sia dai guminibo nin ano man na inmoral na gawe na mapalalataw tanganing makadigta sa saiyang pag-agom. An pag-oolay na idto nakaimpluwensiang gayo sa nagin pamumuhay kan may makoapo nang ini, asin sia nagtutubod na an saiyang halimbawa nakaapekto man na marhay sa buhay kan saiyang mga aki.

Alagad, kun aram kan saindong mga aki na an pagkabarobata nindo bakong marahay, maninigong siertohon nindo na aram ninda kun taano ta nagbakle kamo. Bako na huli sana ta kamo nagkaedad na kundi na nanompongan nindo an mas halangkaw na mga pamantayan sa buhay.

Paghinanyog na De-Kuwalidad

An mapangganang mga magurang parateng nagkokomento sa dakol na oras na ginagamit ninda sa paghinanyog sa saindang mga aki. Aram ninda kun ano an nangyayari sa buhay kan saindang mga aki. Si Karen naghingoa na magtrabaho sa kusina kun hapon. Paagi kaini, pagpuli kan saiyang mga aking babae, makapag-eestorya sinda saiya kan nangyari sa eskuwelahan sa aldaw na iyan.

Hinahalat kaidto ni Erline an mga aki niang babae pagpuli ninda sa banggi asin naghihinanyog sa pag-estorya ninda kan gabos nindang ginibo. “Kun may nagkakaipong itanos,” sabi nia, “maaasikaso ko iyan sa huri. Pero nungka kong maaaraman iyan kun dai ako naghinanyog.” Pinapagdanay niang bukas an komunikasyon na ini sa mga taon na nag-eeskuwela an saiyang mga aking babae asin sa panahon kan saindang pakikiilusyon. An siring na panahon na ginamit sa kaibanan kan saindong mga aki makaoolang sa dakol na kakologan sa puso sa huri.

Alagad ano kun bakong maestorya an saindong mga aki? Kun bako, puwedeng ihapot sa saindong sadiri, ‘Sinda daw talagang natural na daing girong, o takot daw sindang magtuga sako huli sa nagin reaksion ko kan nakaagi? Puwede ko daw na parigonon liwat an saindang kompiansa paagi sa espesyal na mga paghihingoa ngonyan na ipaheling an sakong interes sa sainda? Mahihimo ko daw na gibohon na pasil para sa sainda na buksan an tema manongod sa saradit na bagay ngonyan asin tibaad sa mas seryosong mga bagay sa huri?’

Mahahalagang Patanid

An saindong mga aki kaipuhan na mapatanidan manongod sa mga resulta nin inmoralidad. Halimbawa, maninigong maaraman ninda na, sa ibong kan gabos na kabaliktaran na nadadangog ninda, mayo nin pangontra sa pagbabados na seguradong-segurado. An dai ginustong pagbabados asin mga helang na ikinaoolakit sa pagdodorog parateng ibinubunga dawa kun may ginagamit na mga pangontra sa pagbabados. Sono sa organisasyon na Planned Parenthood, 12 porsiento an kasudyaanan kan condom na olangon an pagbabados, asin tibaad mas halangkaw pa an kasudyaanan kaiyan sa pag-olang sa pagkaolakit kan virus na AIDS.

Dakol na hobenes an garo kombensido na nungka na mangyayari sainda an kalamidad. Pero, an mga helang na ikinaoolakit sa pagdodorog, pati an AIDS, puwedeng ikaolakit nin mga tawo na dai pa nakamamate nin sintomas asin dai nakaaaram na sinda nangongolakit sa iba. An dakol sa mga helang na iyan na nandadamat sa mga hobenes ngonyan puwedeng gikanan nin dai pag-aki, mga diperensia sa pagkamundag, kanser, asin kagadanan pa ngani.

Bilang halimbawa, 40 milyones na Amerikano an tinutubod ngonyan na igwa kan saro sana sa mga helang na ini, an genital herpes, na daing aram na bolong. An mga inang igwa kaiyan puwedeng ikaolakit iyan sa saindang mga omboy. Dangan an inosenteng mga aking ini puwedeng magin kulang-kulang, magkaigwa nin permanenteng danyos sa saindang sentral na sistema nerbiosa, o magadan huli sa grabeng impeksion sa saindang internal na mga organo. Kanigoan kamakatatakot na karibay nin pira sanang segundo nin linalaoman na kasiraman!

An bawal na pagdodorog na nakaolakit kan helang na ini tibaad dai pa ngani nakapaogma. An sarong parasiyasat na naghapot sa dakol na hobenes nagsabi na “para sa mga babae, doble an kabilangan nin [seksuwal] na mga eksperyensia sa pagkatin-edyer na negatibo kisa positibo.” Kaipuhan na idoon nin mga magurang sa saindang mga aki na an sekso​—an makangangalas na paagi na katuyohan kan satong Kaglalang na magkatawo an satong magayon na daga—​dai maninigong patagong ponan sa luwas kan bogkos nin pag-agoman.

Pagtotokdo na Partikularmenteng Kaipuhan Ninda

Kaipuhan na maaraman kan saindong mga aki na an solamenteng seguradong paagi na malikayan an mga problema gikan sa sekso bago an kasal sunodon an probado nang mga prinsipyo na inestablisar nin Dios. Anong mga prinsipyo? Mayo nin sekso sagkod na makasal, dangan permanente asin parasiyempreng kaimbodan sa sarong namomotan na iyan na, sa pinakamarahay na situwasyon, dai man nagkaigwa nin ibang kadorog.

Minsan siring, an pundamental na dahelan sa paglikay sa inmoralidad bako na iyan ginigikanan nin mga problema kundi na sinasabi kan satong Kaglalang na iyan sala. Nagsasadol an Biblia: “Lumikay sa pakikisaro.” “Dumulag kamo sa pakikisaro.” Taano? Huli ta an nagpapadagos na gumibo kan siring na mga bagay “dai magmamana kan kahadean nin Dios.”​—1 Tesalonica 4:3; 1 Corinto 6:​9, 10, 18.

An pagsunod sa diosnon na mga prinsipyo nagbubunga nin mas maogma, mas kontentong buhay. Iyan nagpoprotehir sato sa helang na ikinaoolakit sa pagdodorog, dai ginustong mga pagbabados, mga problema nin mga pamilyang sasaro an magurang, asin kakologan sa puso huli sa pagtalikod nin mga tawo na kinasangkapan sana kita para sa sadiri nindang paslong mga katuyohan.

Sa laog nin labing 2,500 na taon, an mga tataramon na isinurat kan suanoy na propeta nin Dios napatunayan na totoo: “Ako, si Jehova, an saimong Dios, an Saro na nagtotokdo saimo na pakinabangon an saimong sadiri, an Saro na nagpapangyari saimo na maglakaw sa dalan na maninigo mong lakawan. O kun dadangogon mo sana kutana an sakong mga togon! Dangan an saimong katoninongan magigin siring sa salog, asin an saimong katanosan siring sa mga alon kan dagat.”​—Isaias 48:​17, 18.

Alagad ta paano daw makatatama an moral na mga prinsipyong ini sa modernong ugale nin pagdi-date? Sunod na pag-oolayan an hapot na iyan.