Si Jehova Nagin Sakong Pailihan

ISINAYSAY NI PENELOPE MAKRIS

An sakong ina odok na nakimaherak sa sako: “Bayai na an agom mo; ihahanap ka nin mas marahay kan saimong mga tugang.” Taano ta boot kan sakong mamomoton na ina na bayaan ko an sakong agom? Ano an ikinakolog na marhay kan saiyang boot?

NAMUNDAG ako kan 1897 sa sadit na baryo nin Ambelos, sa isla nin Grecia na Samos. An samong pamilya debotong mga miembro kan Iglesia Griego Ortodokso. Si Tatay nagadan dai nahaloy bago ako mamundag, asin si Nanay, an tolo kong tugang na lalaki, asin ako kinaipuhan na magmaigot tanganing mabuhay sa tahaw nin biyong kadukhaan kan mga panahon na idto.

Puminotok an Guerra Mundial I kan 1914, asin dai nahaloy pakatapos kaiyan an duwa kong matuang tugang na lalaki pinagbotan na lumaog sa hukbo. Alagad tanganing malikayan iyan, nag-imigrar sinda sa Amerika, na binayaan ako asin an sakong saro pang tugang na lalaki sa harong kaiba ni Nanay. Pakalihis nin nagkapirang taon, kan 1920, nagpakasal ako ki Dimitris, sarong hoben pang maestro sa samong baryo.

Sarong Mahalagang Pagsongko

Dai nahaloy pagkaagom sa sako, an tugang na lalaki kan sakong ina uminabot haleng Amerika tanganing songkoon kami. Nanongod na dara nia an saro sa mga tomo kan Studies in the Scriptures, na isinurat ni Charles Taze Russell. Publikasyon iyan kan Mga Estudyante sa Biblia, na midbid ngonyan bilang Mga Saksi ni Jehova.

Kan buksan ni Dimitris an libro, nareparo nia an sarong tema manongod sa pinagpaparaisip-isip nia poon kan sia aki pa, “Ano an nangyayari sa tawo kun sia magadan?” Sa haiskul hinapot nia an sarong teologong Griego Ortodokso manongod sa mismong tema na ini alagad dai sia nakontento sa simbag. An malinaw asin lohikong paliwanag na itinao sa publikasyon ikinaogmang marhay ni Dimitris kaya nagdiretso na sia sa kapehan sa baryo, na napagkatodan nang pagtiriponan kan mga kalalakihan sa Grecia. Duman isinaysay nia an mga bagay hale sa Biblia na saiyang nanodan.

An Samong Paninindogan Para sa Katotoohan kan Biblia

Kan panahon na ini​—sa enot na mga taon nin 1920—​an Grecia nasa tanga nin saro pang guerra. Si Dimitris pinirit na magsoldados asin ipinadara sa prinsipal na isla nin Turkiya, sa Asia Minor. Nalugadan sia asin pinapuli. Pakatapos niang makabawi nin kosog, inibanan ko sia pasiring sa Smirna, Asia Minor (na ngonyan Izmir, Turkiya). Kan biglang matapos an guerra kan 1922, kinaipuhan ming dumulag. Sa katunayan, dikit na kaming dai makadulag sakay nin raot nang marhay na baroto pasiring sa Samos. Pag-abot sa harong, nagluhod asin nagpasalamat kami sa Dios​—Dios na manongod sa saiya kakadikit pa sana an samong kaaraman.

Dai nahaloy si Dimitris iinasignar na magtokdo sa sarong eskuelahan sa Vathy, an kabisera kan isla. Nagpadagos sia sa pagbasa kan mga literatura kan Mga Estudyante sa Biblia, asin sarong banggi na maoran an duwa sa sainda hale sa isla nin Chios sinongko kami. Nagbalik sinda hale sa Amerika tanganing maglingkod bilang mga colporteur, an apod kaidto sa bilog na panahon na mga paraebanghelyo. Pinatorog mi sinda sa harong kan banggi, asin dakol an isinaysay ninda sa samo mapadapit sa mga katuyohan nin Dios.

Pakatapos kaiyan sinabihan ako ni Dimitris: “Penelope, narealisar ko na ini na an katotoohan, asin dapat kong sunodon iyan. Nangangahulogan ini na kaipuhan ko nang pumondo sa pagkanta sa Iglesia Griego Ortodokso asin na dai ako puedeng umatender sa simbahan kaiba kan mga eskuela.” Minsan ngani limitado an samong kaaraman dapit ki Jehova, makosog an samong pagmawot na paglingkodan sia. Kaya nagsimbag ako: “Dai ako magigin olang sa saimo. Umabante ka sana.”

Nagpadagos sia na medyo nag-aalangan: “Iyo, alagad kun magin hayag an satong ginigibo, mawawaran ako nin trabaho.”

“Bayai sana,” an sabi ko, “an gabos daw na tawo propesyon na pagtotokdo an hanap-buhay? Kita hoben asin makosog pa, asin paagi sa tabang nin Dios makakukua kita nin ibang trabaho.”

Kan panahon na ini naisihan mi na an saro pang Estudyante sa Biblia​—na saro man na colporteur—​nagdatong sa Samos. Kan mabaretaan mi na dai sia tinogotan kan mga pulis na tumao nin pampublikong pahayag sa Biblia, hinanap mi sia. Nanompongan mi sia sa sarong talyer na nakikipag-olay sa duwang teologong Griego Ortodokso. Napasopog huling dai ninda ikinadepensa an saindang mga paniniwala paagi sa Biblia, dai nahaloy huminale an mga teologo. An sakong agom, na naghanga sa kaaraman kan colporteur, naghapot: “Taano ta napapasilan kang marhay sa paggamit sa Biblia?”

“Pinag-aadalan mi an Biblia sa sistematikong paagi,” an simbag nia. Binubuksan an saiyang bag, ilinuwas nia an pinag-aadalan na librong The Harp of God asin ipinaheling sa samo kun paano gagamiton an librong ini sa siring na pag-adal. Gustong-gusto ming makanood kaya kami mag-agom, an colporteur, asin duwa pang lalaki tolos-tolos na uminiba sa kagsadiri kan talyer pasiring sa saiyang harong. An colporteur tinawan an kada saro sa samo nin kopya kan The Harp of God, asin tolos-tolos na pinonan ming mag-adal. Ipinadagos mi an samong pag-adal sagkod na lampas nang matanga, dangan mantang nagmamaagahon, pinonan ming adalan an mga awit na kinakanta kan Mga Estudyante sa Biblia.

Poon kan panahon na idto, pinonan kong adalan an Biblia nin nagkapirang oras kada aldaw. An Mga Estudyante sa Biblia hale sa ibang nasyon padagos kaming tinatawan nin mga pantabang sa pag-adal sa Biblia. Kan Enero 1926, ginibo ko an sakong pagdusay sa Dios sa pamibi, na lubos na nagpopromesang gibohon an saiyang kabotan. Paghaloyhaloy kan tig-init na idto sinimbolisaran mi mag-agom an samong pagdusay paagi sa bautismo sa tubig. Makosog an samong pagmawot na magtaram sa iba manongod sa mga nanonodan mi, kaya nagpoon kami sa ministeryo sa harong-harong dara an tract na Message of Hope.

Pagtagal sa Makosog na Pagtumang

Sarong aldaw inimbitaran ako nin sarong hoben na babae na umatender sa liturhiya sa sarong sadit na kapilya nin Griego Ortodokso. “Uminontok na ako sa pagsamba sa Dios sa paaging iyan,” an paliwanag ko. “Ngonyan sinasamba ko sia sa espiritu asin katotoohan, na itinotokdo kan Biblia.” (Juan 4:23, 24) Napangalas siang marhay asin ipinamareta sa gabos na lugar an nangyari, na ilinalabot man an sakong agom.

Haros gabos nagpoon na kumontra. Dai kami makanompong nin katoninongan sa arin man na lugar​—minsan sa samong harong ni sa mga pagtiripon na ginigibo mi kaiba an nagkapirang interesadong tawo sa isla. Sa sutsut kan mga pading Ortodokso, an mga kadaklan nagtitiripon sa luwas kan samong pinagtitiriponan, na nandadaklag nin mga gapo asin nagkukurahaw nin mga pan-insulto.

Kun iwinawaras mi an tract na Message of Hope, pinalilibotan kami nin mga aki na nagkukurahaw nin “Mga Milenyalista” asin iba pang mapanraot na mga termino. An kairiba kan sakong agom nagpoon na man na ribokon sia. Sa paghinanapos kan 1926 binista sia, na sinahotan nin pagigin bakong angay na magin maestro sa pampublikong eskuelahan, asin sinentensiahan na mabilanggo nin 15 aldaw.

Kan maisihan ini ni Nanay, hinatolan nia akong bayaan an sakong agom. “Hinanyoga, sakong namomotan na ina,” an simbag ko, “naaaraman nindo siring sa pagkaaram ko kun gurano an pagkamoot asin paggalang ko sa saindo. Alagad dai ko nanggad kamo matotogotan na olangon kami sa samong pagsamba sa tunay na Dios, si Jehova.” Nagpuli sia sa saiyang baryo na nadesganar na marhay.

Kan 1927 an sarong asamblea kan Mga Estudyante sa Biblia ginibo sa Atenas, asin binuksan ni Jehova an dalan tanganing makaatender kami. Kami naogmang marhay asin napakosog sa espirituwal paagi sa pakipagtipon sa kadakol na kapagtubod. Pagbalik sa Samos, iwinaras mi an 5,000 na kopya kan tract na may titulong A Testimony to the Rulers of the World sa mga banwaan asin baryo sa samong isla.

Kan panahon na idto si Dimitris sinisante sa saiyang posisyon na pagtotokdo, asin huli sa prehuwisyo tumang sa samo, haros imposibleng makakua nin trabaho. Alagad huling ako tataong magtahi asin si Dimitris sarong ekspertong pintor, nahimo ming makaganar nin igo para sa samong mga pangangaipo. Kan 1928 an sakong agom, pati an apat pang Kristianong tugang na lalaki sa Samos, sinentensiahan na mabilanggo nin duwang bulan huli sa paghuhulit kan maogmang bareta. Huling ako sana an Estudyante sa Biblia na libre, nahimo kong magdara nin pagkakan para sa sainda sa bilanggoan.

Paglaban sa Grabeng mga Panluluya nin Hawak

Kaidto naghelang ako nin tubercular spondylitis, na kan panahon na idto dai pa midbid na pabalikbalik na helang. Nawaran ako nin apetito asin perming halangkaw an sakong kalintura. Kaiba sa pagbolong an paglaog sa sako sa plaster body cast poon sa sakong liog sagkod sa sakong mga paa. Tanganing maatubang an problema sa pinansial, an sakong agom nagpabakal nin lote tanganing ikapadagos ko an terapi. Huling purisaw na marhay, namimibi ako sa Dios aroaldaw para sa kosog.

Kun sinosongko ako, an mga paryente padagos na pinalalaad an pagtumang. Sinabi ni Nanay na inaagihan mi an gabos na problemang ini huli ta nagliwat kami nin relihion. Huling dai makahiro, nababasa nin luha an sakong ulunan mantang nakikimaherak ako sa satong langitnon na Ama na tawan ako nin pasensia asin kapusoan tanganing makatagal.

Sa sakong lamesa sa kataed kan katre, ibinubugtak ko an sakong Biblia asin mga pulyeto patin tract para sa mga bisita. Sarong bendisyon na an mga pagtiripon kan samong sadit na kongregasyon ginigibo sa samong harong; regular akong nag-aako nin espirituwal na pagparigon sa boot. Kinaipuhan ming ipabakal an saro pang lote tanganing mabayadan an medikal na pagbolong nin sarong doktor sa Atenas.

Dai nahaloy pakatapos kaiyan, sinongko kami kan nagbibiaheng paraataman. Namondo siang marhay na maheling ako sa kamugtakan na ini asin si Dimitris na mayo nin trabaho. Maboot na tinabangan nia kami na gumibo nin mga areglo na mag-istar sa Mytilene sa isla nin Lesbos. Buminalyo kami duman kan 1934, asin si Dimitris nakakua nin trabaho. Duman nakanompong man kami nin marahayon na Kristianong mga tugang na lalaki asin babae na nag-ataman sa sako sa sakong paghelang. Luway-luway, pakatapos nin limang taon na pagbolong, ako lubos na ruminahay.

Minsan siring, kan 1946, dai nahaloy pakalihis kan Guerra Mundial II, naghelang giraray ako nin grabe, ngonyan nin tubercular peritonitis. Limang bulan akong nakahigda na may halangkaw na kalintura asin grabeng kolog. Alagad, arog kaidto, nungka akong uminontok sa pagtaram manongod ki Jehova sa sakong mga bisita. Pag-abot nin panahon, nakabalik an sakong salud.

Pagpayunir sa Ibong nin Pagtumang

Namugtak sa daing herak na pagtumang an Mga Saksi ni Jehova sa Grecia kan mga taon pakalihis nin guerra. Inarestar kami nin kadakol na beses mantang nasa ministeryo sa harong-harong. An sakong agom nabilanggo nin total na haros sarong taon. Kun minapoon kami sa ministeryo, parateng pinaplano mi na magtorog na arestado sa presinto. Pero dai kami noarin man binayaan ni Jehova. Permi niang itinatao an kaipuhan na kapusoan asin kosog tanganing makatagal.

Kan mga taon nin 1940, nabasa ko sa Informant (na ngonyan An Satong Ministeryo sa Kahadean) an manongod sa probisyon na bakasyon payunir. Nagdesisyon ako na probaran na makikabtang sa kabtang na ini nin paglilingkod na naghahagad nin 75 oras kada bulan sa ministeryo. Bilang resulta, nadugangan an sakong mga pagdalaw liwat asin inaadalan sa Biblia​—kaidto nagkokondukta ako nin 17 pag-adal serosemana. Nagkaigwa man ako nin ruta sa magasin sa komersial na lugar nin Mytilene, kun saen regular akong naghahatod nin mga 300 na kopya kan An Torrengbantayan asin Awake! sa mga tindahan, opisina, asin bangko.

Kan an sarong nagbibiaheng paraataman maglingkod sa samong kongregasyon kan 1964, sia nagsabi: “Tugang na Penelope, naheling ko sa saimong Publisher’s Record Card an saimong magayon na mga bunga sa saimong ministeryo. Taano ta dai ka mag-aplay na magin regular payunir?” Danay kong pasasalamatan an saiyang pagparigon sa boot; an bilog na panahon na ministeryo nagin kagayagayahan ko sa laog nin labing tolong dekada.

Sarong Kapakipakinabang na Eksperyensia

Sa Mytilene igwa nin sarong komunidad na pano-pano nin tawo na inaapod Langada, kun saen nag-iistar an mga dulag na Griego. Linikayan ming magharongharong duman huli sa panatikong pagtumang sa samo. Minsan siring, kan an sakong agom nasa bilanggoan, kaipuhan kong umagi sa lugar na ini kun minasongko sa saiya. Sarong aldaw na maoran an sarong babae pinadagos ako sa saiyang harong tanganing maghapot kun taano an sakong agom ta nasa bilanggoan. Ipinaliwanag ko na iyan huli sa paghuhulit kan maogmang bareta kan Kahadean nin Dios asin na sia nagsasakit kun paanong si Cristo nagsakit man.

Pag-abot nin panahon, an saro pang babae nag-areglo na humapit ako sa saiyang harong. Pag-abot ko nanompongan ko na nag-imbitar sia nin 12 babae gabos. Inantisipar ko an posibleng pagtumang, kaya namibi ako sa Dios na tawan ako nin kadonongan asin kapusoan na atubangon an ano man na mangyayari. Dakol na ihinapot an mga babae, asin an iba nagpalataw nin mga pagkontra, alagad nakapagtao ako nin Makakasuratan na mga simbag. Pagtindog ko tanganing humale, an babae na kagharong pinababalik ako kan sunod na aldaw. Maogma na inako ko an imbitasyon. Pag-abot mi kan saro kong kaiba kan sumunod na aldaw, inabotan mi na naghahalat na an mga babae.

Pakatapos kaidto an samong mga orolay sa Kasuratan nagpadagos nin regular, asin dakol na pag-adal sa Biblia an naponan. An nagkapirang babae nag-oswag sa tamang kaaraman, asin siring man an saindang mga pamilya. Kan huri an grupong ini an nagin nukleo nin sarong bagong kongregasyon nin Mga Saksi ni Jehova sa Mytilene.

Si Jehova Nagin Maboot sa Sako

Sa nag-aging mga taon binalosan ni Jehova an mga paghihingoa mi mag-agom na paglingkodan Sia. An dikit na Saksi sa Samos kan mga taon nin 1920 nag-oswag na magin duwang kongregasyon asin sarong grupo na may mga 130 parahayag. Asin sa isla nin Lesbos, igwa nin apat na kongregasyon asin limang grupo na kabale an mga 430 parabalangibog kan Kahadean. An sakong agom aktibong nagbalangibog kan Kahadean nin Dios sagkod na sia magadan kan 1977. Kanigoan na pribilehio na maheling an mga tinabangan mi na sagkod ngonyan nagdadanay na maigot sa ministeryo! Tara, kaiba an saindang mga aki, makoapo, asin makoapo sa tuhod, sinda minabilog nin sarong dakulang kadaklan na may pagkasararong nagsasamba ki Jehova!

An sakong dalan nin Kristianong paglilingkod, na labing 70 taon na ngonyan an lawig, dai nagin pasil. Pero si Jehova nagin daing kaagid na pailihan. Huli sa kagurangan asin nagluluyang salud, nakahigda na ako asin limitado nang marhay an magigibo kong paghuhulit. Alagad, arog kan salmista, masasabi ko ki Jehova: “Ika an sakuyang pailihan asin an sakuyang kuta, an sakuyang Dios, na sakuyang pagtitiwalaan.”​—Salmo 91:2.

(Si Tugang na Makris nagadan mantang iinaandam an artikulong ini. Sia igwa nin langitnon na paglaom.)

[Retrato sa pahina 26]

Kaiba an saiyang agom kan 1955

[Retrato sa pahina 26]

Si Tugang na Makris 100 anyos na kutana sa Enero 1997