Terorismo—Ano an Nasa Likod Kaiyan Asin Taano?

“LONDRES, Abril 17—Rinapido nin masinggan sa Embahada nin Libya an sarong kadaklan ngonyan sa panahon kan protesta tumang sa Gobyerno ni Muammar el-Qaddafi, na nakagadan sa sarong pulis asin nakalugad sa 10 katawo.”—The New York Times.

“Naheheling nin gabos, an mga nambabadil sa laog nagpaputok hale sa sarong bukas na bintana, na rinapido an mga demonstrador nin automatikong masinggan . . . An daing armas na babaeng pulis natamaan sa likod. . . . Sampulong aldaw pakalihis kan barbarikong pangyayaring ini, an gobyernong Britano nagtao sa mga nakagadan, kaiba an saindang mga armas sa paggadan, nin ligtas na pakahale sa nasyon.”—Terrorism—How the West Can Win.

Bilang mga tawohan kan embahada, an mga nambadil tinawan nin diplomatikong inmunidad.

TAANO an mga tawo asin mga grupo ta naggagamit nin terorismo? Siisay an mayor na mga punteriya? Ano an nagigibo nin terorismo?

An sarong punto-de-vista iyo na an terorismo sarong sintomas na puwedeng magparisa nin laen-laen na rasyal, sosyal, asin politikal na mga inhustisya. An padi asin teologong Katoliko na si James T. Burtchaell nagsabi: “An ibang terorismo ginigibo nin etniko asin/o relihiyosong (asin sa parate ekonomiko) minoriya na naghahagad nin pagsadiring gobyerno: an mga Basque sa España, mga Katoliko sa Ulster, mga Huk sa Pilipinas. . . . An iba ginigibo nin mga gobyerno na namemeligro sa pagtumang nin mayoriya . . . An iba ginigibo nin nasyonal na minoriya na boot na makakontrol sa gobyerno.”

Alagad mga grupo sana daw nin minoriya an naggagamit nin terorismo? Si Burtchaell nagpapadagos: “An ibang terorismo tinatabangan nin mga gobyerno tanganing raoton an reputasyon, paluyahon, asin haleon an gobyerno nin iba, habong makikooperar na nasyon.”—Fighting Back.

Sono sa ibang komentarista, an mga motibo sa likod nin terorismo puwedeng interpretaron nin laen-laen, depende sa politikal na kinakampihan kan nagmamasid. An iba nangangatanosan na kun may nagiginibong mga inhustisya asin an banwaan mayo nin legal na remedyo, an solamenteng solusyon ninda iyo an terorismo. An iba man ibinibilang an terorismo na sarong estratehiya tumang sa mga demokrasya sa Solnopan, na isinutsut asin minamaniobra kan kakontrang politikal na ideolohiya. Siyasaton niato an iba sa mga katunayan asin opinyon manongod sa komplikadong problemang ini.

Taano ta May Kadahasan sa Northern Ireland?

Sono sa mga kagsurat sa Northern Ireland—The Divided Province, an mga Protestanteng Britano, na an dakol hale sa Scotland, ibinalyo sa Katolikong Irlandia kaidtong labi nang 350 taon an nakaagi, na nagbunga nin pagkabanggaan nin mga kultura asin kan huri nagbunga nin pagriribal sa trabaho. Sabi kan librong iyan: “An kadaklan na Protestante sa Northern Ireland nag-abot kan ika-17 siglo sa sarong proseso na pinonan kan 1607 asin inapod na ‘pagtanom’ sa Ulster. Ini sa katapustapusi nag-establisar nin marigon na pamomoon na Ingles sa bilog na isla nin Irlandia.” An pamomoon na Ingles na ini an nagin basihan nin kapaitan asin kadahasan sa dakol na siglo.

An Catholic Irish Free State (Eire) pinorma kan 1921, asin an anom na sa pangenot Protestanteng mga distrito sa parteng amihanan-sirangan nawalat na separado, na nagkompuwesto sa Northern Ireland. Sa punto-de-vista nin nasyonalistang Irlandes, an aktong ini nakabanga sa Irlandia. Poon kaidto, an ilegal na IRA (Irish Republican Army) ipinadadagos an pakikilaban kaiyan na mapagsaro giraray an Irlandia—na makosog na pinaglalabanan kan mga Protestante. Taano? Huli ta habo nindang pumasakop sa para sa sainda ‘Katolikong Papistang pamomoon’ sa Dublin.

An punto-de-vistang Protestante sinumaryo sa mga tataramon kan The New York Times manongod sa bago pa sanang pagboto sa Irlandia na papagdanayon an pagprohibir sa diborsio, na sinuportaran nin 3 sa 2: “An mga politiko sa Northern Ireland na kontra sa ano man na koneksion sa republika kabilang sa mga enot na nagdenunsiar sa pagboot bilang basihan kan impluwensia kan Iglesya Romana Katolika sa Republika Irlandes.”

An IRA ngonyan nababanga sa duwang grupo—an mga Opisyal asin an Probisyonal (Provos). Sono sa propesor nin kasaysayan na si Thomas E. Hachey, “an mga Opisyal kan IRA kometido sa bilog na Irlandia, may treinta y dos na distritong republika sosyalista. . . . An Provos nagsusuportar sa pederal na solusyon asin pederal na konstitusyon para sa Irlandia.” (The Rationalization of Terrorism) Kun gurano kaseryoso kan ikaduwang grupo sa saindang mga katuyohan ipinag-ilustrar kan 1984 kan an Provos magwalat nin bombang de oras sa sarong hotel sa Brighton, na madaling magadan si Primer Ministro Thatcher nin Britania asin an saiyang gabinete.

Sa ibong nin relihiyoso, politikal, asin etnikong mga bagay, yaon pa man giraray an pirang hapot: Igwa daw nin mas hararom na motibo sa likod nin terorismo? Gurano napapalabot an darakulang kapangyarihan?

An mga Motibo sa Likod nin Terorismo

An kadaklan na Arabeng grupo nin mga terorista ipinangangatanosan an saindang mga gibo paagi sa pagtokdo sa kamugtakan kan mga dulag hale sa Palestina na nawaran kan saindang sadiring daga, an Palestina, kan an nasyon nin Israel pormahon kan 1948. Sa nag-aging mga dekada, nagin mainiton an mga saboot na ngonyan an katuyohan kan mga teroristang Arabe bako sanang separadong daga kundi bagay na mas kapahapahamak para sa mga Judio—an pagkapara kan Israel. Paano ini naaraman?

An minasunod na kotasyon kinua sa “Bukas na Surat” kan Hizballah (“Partido nin Dios”), sarong grupong Shi‘ite sa Tahaw na Sirangan.

“An mga aki niato ngonyan nasa pagrabe nang pagrabeng pakipaghampangan tumang sa mga kaiwal na ini [Israel, Estados Unidos, Pransia, asin an Phalange (nin Lebanon)] sagkod na maotob an minasunod na mga katuyohan:

“An sa katapustapusi paghale kan Israel sa Lebanon bilang introduksion sa ultimong pagkapara kaiyan asin an pagkatalingkas kan sagradong Jerusalem sa kuko nin okupasyon.”—Hydra of Carnage.

Sa ibong na kampi, an dakol na terorismo ginibo nin “mga martir” na impluwensiado ni Ayatollah Khomeini nin Iran asin kan saiyang pilosopiya, na ipinahayag sa mga tataramon na ini na kinotar sa librong Sacred Rage: “Maninigong maaraman kan mga gobyerno sa kinaban na an Islam dai madadaog. An Islam magigin mapanggana sa gabos na nasyon sa kinaban, asin an Islam saka an mga katokdoan sa Koran mangingibabaw sa bilog na kinaban.”

An punto-de-vistang ini minagiya sa saro pa niang konklusyon: “Kaya, sa katunayan mayo kita nin ibang magigibo kundi laglagon an mga palakaw nin gobyerno na maraot sa sainda man sana . . . asin ibagsak an gabos na madaya, maraot, mapan-api asin kriminal na mga pamomoon. Ini an obligasyon na dapat na otobon nin gabos na Muslim.”

An nagmomotibar sa ibang terorista iyo an rebolusyonaryong sosyalismo asin pagpabagsak sa kapitalismo. An parasurat na si Jan Schreiber nagsasabi sa saiyang librong The Ultimate Weapon—Terrorists and World Order: “Sa kagabsan an kapasidad na manaprobetsar ipinapareho sa kapitalismo, asin an kapitalismo, baga man napopogolan nin demokrasya, ipinapareho sa fascismo.” Arog kan pagkasabi nin sarong Hapones na nagsusuportar sa terorismo: “An noarin man dai niato aakoon sa kinaban na ini iyo an bagay na, bunga nin kapitalismo, may mga tawo na nan-aaprobetsar sa ibang tawo. Asin ini an motibo mi sa pagigin andam na lumaban.”

Minsan siring, laen man an pagheling nin iba sa mga terorista. An embahador na Israeli na si Benjamin Netanyahu nagsurat: “An terorismo bakong automatikong resulta nin ano man. Iyan pinili, maraot na pinili.” An pangangatanosan nia: “An pinakacausa nin terorismo bakong an mga hinanakit kundi an disposisyon na may hilig sa daing kontrol na kadahasan. Ini masususog sa opinyon kan kinaban na nagsasabi na an pirang ideolohiko asin relihiyosong pasohan nagtatao nin katanosan, an totoo naghahagad, na haleon an gabos na moral na pagpogol.”—Terrorism—How the West Can Win.

Alagad taano an satong modernong sosyedad ta bigla na sanang nagin biktima nin terorismo?

Sarong Sosyedad na Bukas sa Pagsalakay

Si Neil Livingstone, eksperto sa terorismo kan E.U., nagsurat: “Mantang an satong kinaban nagigin mas nasisentro sa siudad asin komplikado, kadungan kaiyan kita nagin man mas maluya tumang sa mga pakana nin saradit na grupo, o nagsosolo pa nganing mga indibiduwal, na desididong raoton an pamumuhay o ipirit an saindang boot sa, mayoriya.” Taano an satong sosyedad ta bukas na gayo sa pagsalakay nin mga terorista? “An satong mahimpis na mga linyang pansustenir sa buhay na tubig, enerhiya, transportasyon, komunikasyon, asin sanitasyon gabos kayang-kaya nin modernong mga terorista asin parasabotahe.”—Hydra of Carnage.

Huli sa pagigin maluya kan satong mga sistemang pansuportar sa buhay, an sarong terorista puwedeng magkapot nin kapangyarihan na katimbang nin sarong hukbo kan suanoy na mga panahon. Idinugang ni Livingstone: “Bilang resulta nin mga progreso sa teknolohiya . . . an saro katawo puwedeng magkapot nin teknolohiya sa pangadan na labi kisa kasuarin pa man. An sarong indibiduwal sa panahon nin teknolohiya katimbang nin sarong hukbo [kaidtong suanoy] kan an pangenot na mga armas sa guerra iyo an minasbad, pana, asin budyak. Ini saro sa pangenot na mga dahelan na an mga terorista dakulang peligro sa modernong kinaban.”

An saro pang maluyang parte sa modernong sosyedad iyo an biglang epekto nin mga nababaretang pangyayari. Pinakokosog nin telebisyon an puwersa nin terorismo. Gusto kan terorista an internasyonal na publisidad para sa saiyang prinsipyo—asin salamat sa mga parabareta, nakukua nia iyan!

Kaidtong mga sarong siglo pa sana an nakaaagi, mga pirang aldaw bago an bareta makaabot sa bilog na kinaban. Ngonyan an bareta tolos-tolos. Sa ibang kaso an terorista puwedeng maheling nin aktuwal an saiyang sadiri na ginigibo an saiyang papel sa TV. Parate na aram nia an ginigibo kan sa ibong mantang padagos niang ihinihilom an gigibohon nia. Si Jan Schreiber ngani nagsabi na “an kampanya na makua an atension kan publiko” iyo “an pinakamapangganang taktika nin mga terorista.”

Alagad igwa daw nin ibang dahelan kun taano an terorismo ta nagpapadagos na mag-asenso?

An Terorismo Asin an Duwang Magkakontrang Ideolohiya

Daing itinataong paglaom sa ngapit, an duwang eksperto sa terorismo nagsurat: “An terorismo dai mawawara. Nadiskobre nin saradit, maluyang mga estado na puwede nindang pakosogon na gayo an saindang politikal na impluwensia, asin huling sinda dinadamat na dati nin mga pagkatikapo, harayo an posibilidad na bayaan ninda an terorismo bilang politikal asin militar na instrumento.” Kadungan kaiyan, idinugang ninda, an ibang darakulang kapangyarihan may naheheling na bentaha sa paggibo nin pansalidang pakikiguerra paagi sa terorismo. “Kabaliktaran, an mas dakula, mas makosog na mga estado nakadiskobre na an pansalidang mga terorista puwedeng tumabang sainda na maotob an saindang nasyonal na mga katuyohan na mayo kan peligro na kaiba nin ibang klase nin pakikiguerra.”—Fighting Back.

Kun nadiskobre nin mas makosog na mga estado na an terorismo makatatabang sainda na maotob an saindang mga katuyohan, ini daw an may paninimbagan sa nagkapira, o sa dakulang kabtang, kan terorismo sa kinaban? Si Jan Schreiber nagsurat: “An mga nadiskobre kan kabangaan kan mga taon nin setenta nagpatunay sa haloy nang aram nin rasonableng mga paramasid na mayo nin pruweba; na an duwang dominanteng ideolohiya sa kinaban naggamit, asin seguro padagos na magamit, nin gabos na paagi, marahay man o maraot, tanganing raoton an saindang kaiwal asin makamit, o mapagdanay, an pagigin pinakamakapangyarihan.”

An pagkakatumang na ini nin mga ideolohiya ipinaririsa kan diskurso kan namomoon na Sobyet na si Gorbachev kan sia magsabi: “Seguradong malinawon na an internasyonal na relasyon mahihimo sanang magkaigwa nin normal na kooperasyon kun an mga imperyalista talikdan an saindang mga paghihingoa na resolberan an makasaysayan na argumento sa pag-oltanan kan duwang sosyal na sistema paagi sa militar.”—A Time for Peace.

Minimidbid man nin iba an internasyonal na “chess” na ini sa pag-oltanan kan duwang mayor na kapangyarihan. Halimbawa, si Robin Wright nagsabi sa saiyang librong Sacred Rage: “An mga militanteng Muslim may saboot man na an Estados Unidos sa pangenot ibinibilang an Tahaw na Sirangan na lugar para sa pakikiribal sa Unyon Sobyet, na haros dai na inaasikaso an makosog na lokal na mga puwersa dian. Sa sarong kinaban na igwa nin duwang magkalaban na puwersa, an E.U. dai nagin sensitibo sa nadidisganar na mga paghagad kan minalataw na Ikatolong Kinaban na iyan midbidon.” Malinaw na naririsa nin mas saradit na nasyon na sinda ginagamit na mga peon sa pagbanggaan nin mga ideolohiya.

Ibinibilang nin mga eksperto sa Solnopan na an dakol sa terorismo saro pang armas na ginagamit sa pagpaluya sa sistema kapitalista. Si Embahador Robert B. Oakley, eksperto sa kontraterorismo sa E.U., nagsabi: “Kun dai lalabanan, an pag-orog nin terorismo makararaot sa sistema nin politikal, ekonomiko, asin militar na mga relasyon na sinasarigan kan Estados Unidos asin kan mga kaalyado kaiyan tanganing mapreserbar, maprotehiran, asin mapaoswag an saindang nasyonal asin mutual na mga interes . . . Sa maarabot na taon, dapat kitang magin andam sa daing ontok na grabeng mga peligro na gikan sa internasyonal na terorismo . . . na an kadaklan suportado o dinadagka nin pirang daing herak na mga gobyerno.”

An embahador kan E.U. na si Robert M. Sayre mas direktang ipinahayag an saiyang opinyon: “An terorismo may politikal na motibo asin pinaplano saka inoorganisar. . . . An kadaklan kaiyan ginigibo nin mga estado asin grupo na may Marxista-Leninistang paniniwala, asin an Unyon Sobyet saka an mga kairiba kaiyan sa grupo nin mga nasyon sa Sirangan nagsusuportar asin nagraranga sa sainda.”—Department of State Bulletin.

An Terorismo Asin an Hula sa Biblia

Taano an pagbanggaan kan duwang darakulang kapangyarihan, na ginagamit an terorismo, ta may espesyal na interes sa mga estudyante kan Biblia? Huli sa makahulogan na hula na yaon sa libro kan Biblia na Daniel, kapitulo 11. An hulang ini naglaladawan sa nagpapadagos na pag-iiwal nin duwang darakulang kapangyarihan, “an hade sa amihanan” asin “an hade sa timog.” “An hade sa amihanan” sinasabing ateistiko, na nagsikwal sa “Dios kan saiyang mga magurang.” (Daniel 11:37) Sia nagpapamuraway sa sadiri asin nag-oomaw sa dios nin mga kuta, o armas. Sia epektibong minahiro tumang sa mga kuta asin pinasasarig an saiyang kamugtakan sa kinaban. (Daniel 11:38, 39) Mayo daw nin ginigibo an “hade sa timog” mantang naghihiwas an saiyang kaiwal?

An hula na nagpapahayag nin maraot na mangyayari nagsasabi: “Asin sa panahon kan katapusan an hade sa timog makikipagsuag sa saiya, asin tumang sa saiya an hade sa amihanan mananalakay na may mga karro asin mga parakabayo asin dakol na bapor; asin malaog sia sa kadagaan asin manlalantop patin maagi.” (Daniel 11:40) Lohiko sana, an terorismo sa laen-laen na porma kaiyan ginagamit ngonyan kan duwang hade sa saindang paglalaban para sa pagdominar sa kinaban.a Ipinaririsa kan mga tataramon ni Daniel na magkakaigwa nin may pagriribal na pag-eksister an duwang pangenot na kapangyarihan sa kinaban sagkod na tapuson nin Dios an saindang pagriribal sa saiyang ralaban sa Armagedon.—Kapahayagan 16:14-16.

Yaon pa man giraray an mga hapot na: Kaya daw nin tawo na tapuson an pagsakit sa terorismo? Kun iyo, paano asin noarin? Kun dai, taano ta dai? Ipaliliwanag kan minasunod na artikulo an mga hapot na ini.

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 7]

An mga motibo sa likod kan dakol na terorismo may koneksion sa hula ni Daniel manongod sa panahon kan katapusan

[Credit Line]

Pacemaker Press Int’l, Belfast

[Ritrato sa pahina 8]

An modernong terorismo epektibong naggagamit sa mga paagi nin publisidad

[Credit Line]

Reuters/Bettmann Newsphotos