Adiksion sa Crack—May Bolong Daw?
DAING duwa-duwa na an adiksion sa crack lakop nang marhay, asin naggagrabe an problema. Ibinobrodkast nin radyo asin telebisyon an problema. Ibinabareta iyan nin mga peryodiko asin magasin. An mga kuwartong pan-emerhensia sa mga ospital asin trauma center napapaatubang sa kadahasan na bunga kaiyan. An mga kuwarto sa pangangaki pano nin mga omboy na nadanyaran kan adiksion. An mga bodega nin ospital nagin nang “bodega” nin abandonadong mga omboy imbes na nin materyales.
An mga institusyon sa detoxification asin rehabilitasyon binobolong an mga aki na dai pa ngani nagtitin-edyer. An mga ahensia sa serbisyo sosyal naghahagad nin pondo tanganing malabanan an epidemya. May mga nagsasabi na dai ninda kayang paglabanan an saindang adiksion asin may iba na habong labanan iyan. Para sa nahuhuri, natatagama an miserableng buhay, pagkabigo, kadahasan, asin posibleng kagadanan. Para sa naeenot, may paglaom.
“Kaidtong sarong taon pa sana an nakaaagi,” an bareta kan The New York Times kan Agosto 24, 1989, “an crack ibinilang na bagong droga, na dai pang gayo nasasabotan pero may espesyal na mga karakteristiko na nagbubunga nin adiksion na haros imposibleng bolongon.” Alagad, ngonyan, nadidiskobre nin mga parasiyasat na an adiksion sa crack, sa irarom nin tamang mga kamugtakan, puwedeng bolongon, sabi kan babasahon. “An adiksion sa crack mabobolong,” sabi ni Dr. Herbert Kleber, an deputado ni William J. Bennett, direktor kan palakaw sa droga sa E.U. An liyabe, sabi nia, iyo na an mga adikto tawan nin lugar sa pamilya asin sosyal na mga kamugtakan na dai ninda namugtakan kaidto. “Habilitasyon labi pa sa rehabilitasyon,” an idinoon nia.
Nadiskobre nin mga parasiyasat na an pinakaepektibong programa sa pagbolong sa adikto sa crack cocaine may tolong tangga—detoxification, halawig na personal na paghatol asin pagtotokdo, asin, pinakamahalaga, pagsuportar sa tamang kamugtakan. An detoxification, o pagpapondo kan adikto sa paggamit kan droga, bakong iyo an mayor na problema. Parate na huli sa mga kamugtakan, kayang gibohon ini nin saro sa sadiri nia. An kadaihan nin kuwarta na pambakal sa droga puwede, asin parate, na nakakokontribuwir na bagay. An pagkabilanggo sa presohan na dian mayo nin droga puwedeng magin saro pa, o an pagkaospital makapipirit man na pumondo. Alagad, an tunay na problema kun paano maoolang an adikto na bumuwelta sa droga kun iyan puwede na naman niang makua.
Minsan ngani an pirang adikto nakabutas sa garo-tornong pagkapogol nin crack mantang nasa espesyal na mga programa nin pagbolong, idinoon nin mga espesyalista sa pagbolong na an kadaklan na adikto noarin man dai nakatatagal sa enot na pirang semana. Halimbawa, si Dr. Charles P. O’Brien, sarong sikiyatrista sa University of Pennsylvania, nagsabi na an dos-tersio kan mga adikto na nalilista sa saiyang programa sa pagbolong minapondo sa enot na bulan. Mas maluya pa an kapangganahan nin ibang programa.
An Salang Lugar
“Tibaad kaipuhan na haleon niato sinda sa saindang komunidad,” sabi nin sarong bantog na direktor sa sentro nin pagbolong. “Kaipuhan na haleon mo an mga adikto sa lugar na napapalibotan nin droga. An lugar na iyan sarong morge.” Ini, nadiskobre nin mga parasiyasat, iyo an pangenot na dahelan na an kadaklan na adikto na nagpondo na nagbuwelta sa droga na nakaoripon sa sainda. Maliwanag an dahelan. Bako daw na ini an lugar na nagtulod sa sainda sa mga sentro nin pagbolong kan enot? Bako daw na an crack makukua sa gabos na kanto, na dian an impluwensia nin mga kaiba, parateng kan sainda mismong mga pamilya asin dayupot na kaamigo, nagmotibar sainda na sumupsup sa enot na pangyayari sa pipa nin crack? Siisay ngonyan an magpapakosog sainda na magdanay sa programa nin pagbolong asin makatalingkas sa paghihingoa kan droga na dominaron an saindang buhay?
An mas mapangganang mga programa idinoon an salang lugar bilang mayor na bagay sa pagpapadagos kan adikto sa pag-abuso sa droga. “An pasyente tinokdoan nin mga estratehiya sa paglikay sa droga, kaiba an kun paano lilikayan an mga tanda na minapukaw sa pagmawot dian,” an bareta kan The New York Times. “An pagkaheling sa kalye na dati duman minabakal nin crack an saro, an iinapon na ampolya sa kalye, an klinika nin dentista o parong nin bolong na nakaaagid sa parong nin crack,” gabos puwedeng makapukaw sa pagmawot sa droga, sabi kan babasahon. An epektibong mga programa nagdoon man kan halaga na “putolon [kan adikto] an gabos na koneksion sa mga amigo asin paryentes na naggagamit pa nin droga.” Imbes, hinatolan sinda na makiamigo sa mga tawong dai naggagamit nin droga. Madonong nanggad ining hatol.
Puwede Kamong Magsayuma!
An librong Self-Destructive Behavior in Children and Adolescents nagkomento nin arog kaini: “An mga hobenes pinakaparateng iiniintrodusir o pinupukaw an pagmawot sa laen-laen na droga nin dayupot na amigo . . . An intension [nia] tibaad ihiras an sarong maogma o nakawiwiling eksperyensia.” Minsan siring, an impluwensia nin kaedad bakong limitado sana sa mga hobenes, siring sa mapatutunayan nin mas may edad nang mga adikto; ni limitado man sa mga hobenes an madonong na hatol na ini kan Kasuratan, kundi iyan aplikado sa gabos na edad, arog kan sabi kan kagsurat sa Biblia: “Sia na naglalakaw na kaiba nin mga madonong magigin madonong, alagad sia na nakikiiba sa mga mangmang maraot an aabotan.”—Talinhaga 13:20.
Kun kamo may mga problema na garo baga dai nindo makaya, dai dumulag sa mga droga. Ini makadudugang sana sa saindong problema. Ipakipag-olay iyan sa saindong magurang o ibang responsableng may edad na nasa puso an pinakamarahay para sa saindo. Girumdomon man an hatol kan Biblia: “Dai kamo maghadit sa ano man na bagay, kundi sa gabos na bagay paagi sa pamibi asin pagngayongayo na may pasalamat ipahayag nindo sa Dios an saindong mga kahagadan; asin an katoninongan nin Dios na minalampas sa gabos na kaisipan mag-iingat kan saindong puso asin kan saindong mga pag-isip.”—Filipos 4:6, 7.
[Kahon sa pahina 22]
Ice, Labi Pa sa Crack
“Inaapod iyan kan mga Hapon na shabu, sa mga Koreano iyan hiroppon. Para sa mga adiktong Amerikano na bago pa sanang makadiskobre sa makuring pagkaburat asin garo-impiernong kamondoan na itinatao kaiyan, an droga inaapod sanang ‘ice,’” sabi kan magasin na Newsweek manongod sa drogang ini hale sa Asia. Iyan sarong klase nin methamphetamine, o speed, na ginibo sa laboratoryo hale sa mga kemikal na madaling makua. An pagkaburat sa crack minalawig nin mga minuto; an sa ice minalawig nin mga oras, sagkod sa 24. Parate na ginigibo kaiyan na madahas an mga paragamit. An haloy na paggamit kaiyan ginigikanan nin danyos sikolohiko asin nakagagadan na mga helang sa pulmon asin bato. Sinasabi kan Newsweek na “makatatakot an mga epekto nin ice sa mga bagong mamundag.” An sarong parasiyasat nagsasabi: “Kun sa paghona nindo maraot an adiksion sa cocaine, iyan maluya kun ikokomparar sa drogang ini.” Iyan mas masakit na haleon kisa adiksion sa cocaine, asin an mga halusinasyon puwedeng magin makosogon pa pakalihis nin duwang taon na pagbolong.