An Burabod nin Tunay na mga Pamantayan

Tatapuson kan Pag-aplikar Kaiyan an Moral na Pagraot

AN TAWO minatingag sa langit na pano nin mga bitoon kun banggi, asin napapano sia nin paghanga asin pagngalas. Sa pagtanaw nia sa mabitoon na kalangitan na ini na halangkawon, an pagmate nia sia sadit asin daing halaga. Tibaad magirumdoman pa ngani nia an mga tataramon kan salmista na itinaram kaidtong haloyon nang panahon an nakaagi: “Kun naheheling ko an saimong kalangitan, an mga gibo kan saimong mga moro, an bulan asin mga bitoon na saimong hinaman, ano an magagadanon na tawo ta sia ginigirumdom mo, asin an aki nin daganon na tawo ta sia inaataman mo?” (Salmo 8:​3, 4) An salmista nakaheling nin pirang ribong bitoon asin sadit na an pagmate; ngonyan aram nin tawo na binilyon an galaksia na may binilyon na bitoon an kada saro, asin mas sadit pa an pagmate nia. Tibaad lumataw sa saiyang isip an mga hapot na: ‘Paano ako puwedeng magkaigwa nin halaga? Taano ta yaon ako digdi? Siisay man nanggad ako?’

Pero mayo nin hayop na nakaiisip nin siring.

An tawo nangangalagkalag sa laen-laen na nabubuhay sa palibot nia asin naririsa nia an pambihirang disenyo para sa praktikal na mga katuyohan. Naheheling nia an mga gamgam na minabalyo nin rinibong milya an rayo, mga mamalya na natotorog sa pagpaagi kan lipot nin tiglipotan, asin dakol pang ibang nabubuhay na naggagamit nin sonar, air-conditioning, jet propulsion, paghale kan asgad, antifreeze, mga estrukturang garo aparatong gamit sa paghangos sa irarom nin tubig, incubator, termometro, papel, salming, relo, kompas, elektrisidad, motor, asin dakol pang ibang ngangalasan haloyon pa bago iyan pangarapon nin tawo. An naghohorophorop na mga tawo nag-iisip-isip: ‘Paano daw nagkaigwa kan makangangalas, komplikado, asin may katuyohan na mga disenyong ini? Anong dakulang intelihensia an nasa likod kaiyan?’

Liwat, mayo nin hayop na naghohorophorop kaini.

Pero an tawo iyo. Taano ta, sa gabos na kadakol na linalang sa ibabaw kan daga, an tawo sana an minahanga asin nagngangalas sa kalangitan na nasa itaas asin sa mga misteryo nin buhay digdi sa ibaba? Taano? Huli ta napapalaen an tawo.

Taano ta Napapalaen na Marhay an Tawo?

Huli ta sia sana an linalang sa ladawan asin kaagid nin Dios: “Asin an Dios nagpadagos sa pagsabi: ‘Gibohon niato an tawo sa satong ladawan, siring sa satong kaagid.’” (Genesis 1:26) Ipinaliliwanag kaini an dai matutulayan na pag-oltanan nin tawo asin hayop. Ipinaliliwanag kaiyan kun taano ta mayo nin ibang linalang sa daga na nakaaagid minsan kadikit sa tawo. Ipinaliliwanag kaiyan kun taano an tawo ta linalang na naghohorophorop, naghahapot manongod sa kinaban na nasa palibot nia, asin nagmamakolog sa moral na mga pamantayan.

Sa anong paagi na an tawo kaladawan asin kaagid nin Dios? Paagi sa pagkaigwa kan pira sa mga atributo asin kuwalidad nin Dios, arog baga kan pagkamoot, pagkaherak, hustisya, kadonongan, kapangyarihan, kabootan, karahayan, pagpapasensia, pagkasadiosan, pagtaram nin katotoohan, kaimbodan, kahigosan, asin pagkamapag-imbento. Ini marahay na mga kuwalidad na kan enot ibinugtak sa tawo, alagad huli sa salang paggamit sa libertad na pumili kan enot na mag-agom, na nagbunga kan saindang pagrerebelde, naraot an mga atributong ini asin kun siring dai sangkap na ikinapamana sa saindang mga gikan. An mga iyan nadiskaril, asin huli sa salang paggamit an iba nalingawan na. Pero ipinaheheling kan Colosas 3:​9, 10 na paagi sa pagkakamit nin tamang kaaraman sa Dios asin pag-aplikar kaiyan, puwede kitang magsolog nin bagong pagkatawo asin makapareho na naman sa ‘ladawan asin kaagid nin Dios.’

Kan itao ni Jehova Dios sa mga Israelitas an Pagboot ni Moises, igwa iyan kan tunay na mga pamantayan, kabilang na dian an Sampulong Togon asin an hatol na ‘kamotan an saindang kataed nin siring sa sainda man sana.’ (Levitico 19:18; Exodo 20:​3-17) An mga pamantayan na ini ipamamana sa maabot na mga kapag-arakian. Sinabihan ni Moises an Israel na kumuyog sa Pagboot na ini, asin sinabi pa nia: “[Pagbotan] nindo an saindong mga aki na mag-ingat na otobon an gabos na tataramon kan pagboot na ini. Huli ta iyan bakong tataramon na daing halaga sa saindo, kundi iyan nangangahulogan kan saindong buhay.” (Deuteronomio 32:​46, 47) Pakalihis nin mga siglo, inapod iyan kan Talinhaga 8:18 na “minanang mga pamantayan.”

Mga Pamantayan na Maparahay sa Moral

Minsan siring, dakol an nagsasabi na an sosyedad labi na kalaenlaen ngonyan kaya mayo nin sarong grupo nin mga pamantayan na magpapanigo sa mga pangangaipo nin gabos. An laen-laen na hinalean asin kultura naghahagad nin laen-laen na pamantayan, sabi ninda. Alagad ta anong modernong problema an dai mareresolberan kan pag-aplikar kan pagboot ni Jesus na kamotan an saimong kataed nin siring sa saimo man sana? O gibohon sa iba an boot nindong gibohon ninda sa saindo? O mamuhay sono sa mga prinsipyo na yaon sa Sampulong Togon? O gibohon na pasohan na mapaluwas an mga bunga kan espiritu na sinasabi sa Galacia 5:​22, 23: “An bunga kan espiritu iyo an pagkamoot, kagayagayahan, katoninongan, pakatios, kabootan, karahayan, pagtubod, kahoyoan, pagpopogol sa sadiri. Tumang sa mga siring dai nin pagboot.” Mayo sa mga ini na naghahagad nin ano man na imposible; an arin man sa mga iyan makahahale sa dakulang kabtang kan presenteng mga kasakitan nin sosyedad.

‘Pero dai magugustong mabuhay nin arog kaiyan an mga tawo!’ an sabi nindo. Minsan siring, kun sa paghona nindo sobra kadepisil kan siring na mga solusyon, dai nindo laoman na maresolberan an mga problema paagi sa madaling mga pansalida. Kaya kan sosyedad na iaplikar an mga remedyong ini, minsan ngani dai kaiyan gustong gibohon iyan. An henerasyon na ini dai natogot na mapogolan an mga libertad kaiyan, pati an libertad kaiyan na gumibo nin sala asin tioson an mga resulta.

An peryodikong Bottom Line/Personal naghahapot: “Ano Na an Nangyari sa Pagpopogol sa Sadiri?” Pakakomento na “an kadaklan na tawo dai makapaniwala sa mga resulta kan satong panahon na mapagkonsinte sa sekso,” iyan nagpapadagos: “Pero padagos na pinakamamahal nin mga tawo an halaga nin lubos na pagpanigo sa seksuwal na mga horot. . . . An mga tawo linalaoman na magdieta, mag-ehersisyo, magpondo sa pagsisigarilyo, disiplinahon an sadiri sa saindang pamumuhay para sa ikararahay kan saindang salud. Solamente an seksuwal na pagpanigo an garo baga tinawan nin pagkasagrado para sa padagos na daing limitasyon na pagpanigo.” Bako na dai ninda kayang iaplikar an mga pamantayan; iyan huli ta habo ninda. Kaya an sosyedad nagsasabwag asin nag-aani.

Ngonyan an mga pamantayan na ini may maraot nang dangog. Dakol an inaapod na marahay an maraot asin maraot an marahay, arog kan ihinulang gigibohon ninda: “Herak man kan mga nagsasabing an marahay maraot asin an maraot marahay, idtong mga riniribayan nin kadikloman an liwanag asin nin liwanag an kadikloman, idtong mga riniribayan nin mapait an mahamis asin nin mahamis an mapait!” (Isaias 5:20) Pero an iba nag-oorog an kahaditan. Naheheling ninda an lapang bunga kan pilosopiyang giboha-an-gusto-mo asin boot nindang maparahay an moral.

Makatatabang daw an Relihiyon Asin an Pamilya?

Kadakol na programa an iinoopresir tanganing mapabalik an mga pamantayan. An saro relihiyon. Iyan daa matao nin espirituwal na kosog. Pero an kosog na iyan dai manonompongan sa mga relihiyon na ortodokso nin Kakristianohan. An iba nagbuwelta sa paganismo tanganing buhayon liwat an mga kalanghadan na arog kan Trinidad, daing sagkod na pasakit, asin inmortal na kalag. An iba isinikwal na an pantubos asin paglalang tanganing dumuko sa sientipikong relihiyon nin ebolusyon. Inaako ninda an mas halangkaw na gradong pagkritika na pinahihimutikan an integridad kan Tataramon nin Dios, an Biblia. Iinoopresir ninda an “Kristianismo” na nasalakan asin naramogan nang marhay kaya mayo nang natadang ano man na mahalaga, asin an mga hobenes daing naheheling kundi pagsaginsagin asin kalapastanganan. Bako, bakong sa may helang na mga relihiyon na iyan na kita maglaom para sa espirituwal na kosog kundi solamente sa sarong tunay na basado sa Bibliang pagsamba na nagpapaisi kan Kahadean ni Jehova bilang an iyo sanang paglaom kan kinaban.

Pero may saro pang burabod nin tabang para sa mga tawong nahahadit, asin iyan an pamilya, na dian ikatatanom nin mga magurang an mga pamantayan sa saindang mga aki. Dapat na magpadagos an pagkadayupot na nagpoon sa pagkamundag. An mga aki na namomoot asin nagsasarig sa saindang mga magurang boot na magin arog ninda, arogon an saindang lakaw asin hiro-hiro, arog-arogon an saindang gawe-gawe, asin manodan an saindang moralidad, asin pag-abot nin panahon an mga pamantayan kan magurang nakaiiba sa mga pamantayan kan mga aki. An epektibong mga paagi iyo an simpleng paliwanag, bakong halawig na mga lektura; sabatan na komunikasyon, bakong dogmatikong mga tataramon.

An mga magurang na bako sanang nagtotokdo kundi ginigibo man an tamang mga pamantayan magkakaigwa nin mga aki na isinaboot naman an mga pamantayan na ini. An siring na mga aki dai mamemeligro sa negatibong mga arogan na mga kaedad sa eskuwelahan o sa iba pa. Arog kan sinasabi kan Talinhaga 22:6: “Patoodon mo an aki oyon sa dalan para sa saiya; minsan kun sia maggurang dai sia masiko dian.” Patoodon paagi sa mahalagang hatol. Mas mahalaga, patoodon paagi sa mahalagang arogan.

An Potensial Para sa mga Pamantayan Nakasurat sa Satong mga Genes

Si Jesus nagsabi: “Maogma idtong mga nakamamate kan saindang espirituwal na pangangaipo.” (Mateo 5:3) Iyan instintibong pangangaipo na nakaprograma na sa sato, arog kan sabi nin pirang sikiyatrista. Totoo man na huli sana sa espirituwal na kosog na mapaglalabanan niato an falsong mga pamantayan na sinosorog ngonyan.

Kaoyon sa bagay na kita linalang na kaladawan asin kaagid nin Dios, na nasa naturalesa na niato an potensial para sa mga pamantayan, si Thomas Lickona, propesor nin edukasyon, nagsabi: “Sa paghona ko an kapasidad para sa karahayan yaon na poon sa kapinonan.” Pero idinugang nia na “kaipuhan na pataluboon nin mga magurang an siring na mga instinto kun paanong tinatabangan ninda an saindang mga aki na magin matibay na mga parabasa o parakawat o musikero.”

An paraprodusir sa TV na si Norman Lear bisitang espiker sa kombension nasyonal kan National Education Association. Pakaadmitira kan “problema kaidtong mas madonong sa kinaban, mas halangkaw an inadalan na mga tawo sa tahaw niato​—an mga ibinilang na karungawan o daing halaga an paghanap nin katuyohan na nakalalabi sa materyal na pagkabuhay,” sabi nia: “Dai akong kadepisilan na magkonklusyon, gikan sa kasaysayan nin tawo, na an reaksion sa buhay, sa may pakaaram na pag-eksister, an kamawotan na tumubod sa bagay na mas mahalaga kisa sadiri, makosogon asin dai mapaglabanan kaya iyan karakteristiko na kan henetikong pagkasurat sa sato.”

Inakusar ni Lear an komersio asin an apat na dekada nin telebisyon na iyo an nagtao nin “bagong mga pamantayan” na nakaimpluwensiang marhay sa moralidad kan publiko asin personal na mga pamantayan kaya dakol na sosyal na problema an ibinunga: mga eskuwelahan asin kolehiyo na nagpapagraduwar sa mga dai tataong bumasa asin sumurat; pag-orog kan paggamit nin droga; nagkakaaking mga tin-edyer na babae na daing agom; asin mga pamilyang daing tipon na nalulunod sa utang. Dangan idinugang ni Lear: “Kun pinag-oolayan niato an ginatos na sosyal na problema​—sa paghona ko an pinag-oolayan niato minanang mga pamantayan na, sa tabang nin telebisyon, nakaabot satuya tanganing laglagon an bilog na kultura.” Asin sinabi nia liwat na sia “nagtutubod na, nakatanom sa satong mga genes an paniniwala na igwa nin mas makosog na puwersa asin misteryong nagpapadalagan kan satong buhay, na dapat na tawan nin atension.”

An prominenteng sikiyatristang si C. G. Jung nagsabi na an relihiyon “kanaturalan nang kaisipan na manonompongan sana sa tawo, asin an mga kapahayagan kaiyan masusundan sa bilog na kasaysayan nin tawo.” Nasa naturalesa man an konsensia na nakamamate sa tama asin sala: “Huli ta kun an mga tawo nin mga nasyon na mayo nin katogonan minagibo sa saindang naturalesa nin mga bagay kan katogonan, an mga tawong ini, minsan ngani mayo nin katogonan, iyo na mismo an katogonan sa saindang sadiri. Sinda mismo an nagpapaheling na an katogonan nasusurat sa saindang puso, mantang an saindang konsensia nagpapatotoo sa kaibanan ninda asin, sa sainda mismong mga pag-isip, sinda inaakusar o ipinahahayag na daing kasalan.” (Roma 2:​14, 15) An “konsensia” “pakaaram sa laog nin boot” na garo panlaog na husgado sa laog niato na magdedesisyon sa satong mga gawe-gawe, na inaakusar o ipinahahayag kitang daing sala. Pero kun satuyang “lapastanganon” an satong konsensia, an pagkasensitibo kaiyan magigin bagol asin dai na mapunsionar.

An mga Sientista Nakaheheling nin mga Misteryo na Dios Sana an Makapagpapaliwanag

Interesanteng gayo an bagay na mantang nadudugangan an nanonodan kan siensia sa daga asin uniberso, an pirang sientista nadadara pasiring sa paniniwala na may supremong intelihensia na nasa likod kaiyan gabos. Pero habo nindang akoon an Dios kan Biblia.

An astropisikong si George Greenstein, sa saiyang librong The Symbiotic Universe, “idinetalye an daing iba kundi makangangalas na pagkasunodsunod nin dakulaon asin harayo sa posibilidad na mga aksidente na nagbukas kan dalan sa pagtunga nin buhay. May listahan nin mga pagkanorongod, na gabos kaipuhan tanganing kita mabuhay.” Sinabi ni Greenstein na luminaba an listahan, dai puwedeng aksidente sana an mga pagkanorongod, asin tuminubo an ideya na may naghihirong espiritung ahensia. “Posible daw,” an paghona nia, “na bigla na sana, dai tinutuyo, nanompongan niato an sientipikong pruweba sa pag-eksister nin sarong Supremong Persona? An Dios daw an nangunlabot asin hinaman an uniberso sa kapakinabangan niato?” Nakamate sia nin “makuring pagkabalde” sa siring na ideya asin bakong makatanosan na nagsabi: “An Dios bakong iyo an paliwanag.” Pero an naglalabang listahan nin “mga pagkanorongod” nagpangyari saiya na maghapot.

An saro pang astropisiko, an nanggana kan premyong Nobel na si Fred Hoyle, sa saiyang librong The Intelligent Universe, ipinaliwanag an iyo man sanang misteryosong mga pagkanorongod na nakaribok ki Greenstein: “An siring na mga karakteristiko garo baga nasa estruktura kan natural na kinaban na garo dai napapatod na elemento nin maogmang mga aksidente. Pero kadakol kan mga pagkanorongod na ini na kaipuhan sa buhay kaya garo baga kaipuhan an paliwanag kun paano iyan nangyari.” Minaoyon man si Hoyle ki Greenstein na dai iyan puwedeng aksidente sana. Kaya, sabi ni Hoyle, ‘an ginikanan kan uniberso nagkakaipo nin intelihensia,’ ‘mas halangkaw na gradong intelihensia,’ intelihensia na naenot sa sato asin giniyahan sa tuyong paglalang nin mga estruktura na angay sa buhay.’

Si Einstein nagtaram manongod sa Dios pero bakong sa sentido kan ortodoksong relihiyon. An ideya nia manongod sa Dios konektado sa “superyor nanggad na espiritu” na naheling nia sa naturalesa. Si Timothy Ferris, sa artikulo niang “The Other Einstein,” kinotar si Einstein nin arog kaini: “An naheheling ko sa naturalesa makangangalas nanggad na estruktura na masasabotan niato sa paaging bako nanggad na sangkap, asin dapat na ipamate kaiyan sa sarong naghohorophorop na tawo an ‘kapakumbabaan.’ Ini tunay na relihiyosong pagmate na mayo nin koneksion sa mistisismo. . . . An sakuyang pagkarelihiyoso mapakumbabang paghanga sa superyor nanggad na espiritu na nahahayag sa nakakaya niatong masabotan sa katunayan, sa satong maluya asin temporaryo sanang pagsabot. . . . Boot kong maaraman kun paano linalang nin Dios an kinaban na ini. Boot kong maaraman an saiyang mga kaisipan, an iba detalye na sana.”

Si Guy Murchie, pakapaliwanagan kan pira sa dai masabotan na mga misteryo sa uniberso, nagkomento sa saiyang librong The Seven Mysteries of Life: “Madaling masabotan kun taano an modernong mga pisiko, na iinaabante an kaaraman sa mga dai pa nadidiskobre nin orog kisa ibang sientista sa nakaaagi pa sanang mga siglo, ta naeenot kisa mga kairiba ninda sa pag-ako sa lakop sa gabos na misteryo sa uniberso na inaapod nin dakol na Dios.”

Hanapon an Dios, Pakinabangon an Saindong Sadiri, Mabuhay Sagkod Lamang

An tawo nagkakapkap. An kinakapkap nia iyo an Dios. May nagkapira na naggigibo kaini kan aldaw ni Pablo. Sia nagsabi: “Tanganing hanapon ninda an Dios, ta tibaad pa kapkapon sia ninda asin talagang makua sia ninda, minsan ngani, sa katunayan, sia bakong harayo sa lambang saro sa sato.” (Gibo 17:27) Mayo nin hayop na nagkakapkap sa Dios. Ni saro mayo nin ideya sa Dios. An tawo igwa, ginibong kaagid nin Dios, na may dai matutulayan na pag-oltanan na nagseseparar sa saiya sa pinakamataling hayop. Asin arog kan sinasabi sato kan teksto, an Dios “bakong harayo sa lambang saro sa sato.”

Maheheling niato an patotoong yaon sia sa gabos na nasa palibot niato na naririsa sa saiyang mga linalang, arog kan sinasabi kan Roma 1:20: “An saiyang dai naheheling na mga kuwalidad malinaw nang naheheling poon pa sa paglalang kan kinaban padagos, huli ta sinda namamansayan paagi sa mga bagay na ginibo, minsan an saiyang daing sagkod na kapangyarihan asin pagka-Dios, kaya dai sinda nin sarahotan.” Mantang paorog nang paorog na naheheling nin mga sientista an dai ikapaliwanag na mga pagkanorongod asin pagkakomplikado patin hinohorophorop an mga ngangalasan sa uniberso, tibaad padakol nang padakol sa sainda an makamamansay sa Supremong Intelihensia na nasa likod kan mga bagay na iyan asin midbidon an saindang Kaglalang, si Jehova Dios.

An daga asin an kapanoan kaiyan rogaring ni Jehova. Sia an nagbubugtak kan mga pamantayan para sa mga mag-iistar dian. Itinao nia an tunay na mga pamantayan bilang giya pasiring sa kaogmahan asin buhay. Tinawan man nia an mga tawo nin katalingkasan sa pagpili. Dai sinda kaipuhan na magkuyog sa saiya. Puwede nindang itanom an gusto ninda, pero pag-abot nin panahon aanihon man ninda an saindang itinanom. An Dios dai maoolog-olog. Itinao nia an tunay na mga pamantayan, bakong sa sadiri niang ikararahay, kundi sa kapakinabangan kan saiyang mga sakop sa daga. Kaya an sabi kan Isaias 48:​17, 18: “Ako, si Jehova, an saimong Dios, an Saro na nagtotokdo saimo na pakinabangon an saimong sadiri, an Saro na nagpapangyari saimo na maglakaw sa dalan na maninigo mong lakawan. O kun dadangogon mo sana kutana an sakong mga togon! Dangan an saimong katoninongan magigin siring sa salog, asin an saimong katanosan siring sa mga alon kan dagat.”

Sa paghinanyog sa odok na pakiolay ni Jehova, an gabos na tawo maglalakaw sa maninigo nindang lakawan asin maghihinanyog sa mga togon kan saindang Kaglalang. An gabos makikinabang sa katoninongan na siring sa salog asin katanosan na siring sa mga alon kan dagat. An gabos iaaplikar an minanang mga pamantayan asin nungka pang maraot an moral. Asin noarin mangyayari an gabos na ini? Kun simbagon na an pamibi, sa madali na: “Dumatong logod an kahadean mo. Gibohon logod an boot mo, kun paano sa langit, siring man sa daga.”​—Mateo 6:10.

[Mga ritrato sa pahina

Jet propulsion

Paghale kan asgad

Paggibo nin papel

Sonar