Inmortalidad kan Kalag—An Ginikanan kan Doktrina

“Mayo nin tema na konektado sa saiyang espirituwal na buhay na nabangkagan na marhay kan isip nin tawo na arog kan tema manongod sa kamugtakan nia pagkagadan.”​—“ENCYCLOPÆDIA OF RELIGION AND ETHICS.”

1-3. Paano iinintrodusir ni Socrates asin Plato an ideya na an kalag inmortal?

AN SARONG 70 anyos na intelektuwal asin paratokdo akusado nin pagigin daing galang asin nin pagraot sa hoben na mga isip paagi sa saiyang pagtotokdo. Minsan ngani sia nag-atubang nin matibayon na depensa sa pagbista sa saiya, an sarong may kinakampihan na hurado hinusgaran sia na may sala asin sinentensiahan siang magadan. Mga pira na sanang oras bago sia gadanon, an gurang nang paratokdo nag-atubang sa mga estudyante na tiripon sa palibot nia nin sunod-sunod na argumento tanganing patotoohan na an kalag inmortal asin na dai dapat na katakotan an kagadanan.

² An tawong kondenado daing iba kundi si Socrates, an bantog na pilosopong Griego kan ikalimang siglo B.C.E.a Irinekord kan estudyante niang si Plato an mga pangyayaring ini sa mga komposisyon na Apology asin Phaedo. Si Socrates asin Plato tinatawan kan kredito nin pagigin kabilang sa enot na mga nag-introdusir kan ideya na an kalag inmortal. Alagad bako sinda an mga kagtugdas kan katokdoan na ini.

³ Arog kan maheheling niato, an pinakagamot kan ideyang inmortalidad nin tawo abot sa mas naenot pang mga panahon. Minsan siring, an ideya pinakarhay na marhay ni Socrates saka ni Plato asin ginibo iyan na pilosopikong katokdoan, na sa siring na paagi ginigibo iyan na mas nakaaakit sa mga grupong may inadalan kaidtong saindang kaaldawan asin lihis pa.

Poon ki Pitagoras Sagkod sa mga Piramide

4. Bago si Socrates, ano an mga punto de vista kan mga Griego manongod sa Buhay Pagkagadan?

⁴ An mga Griego bago si Socrates asin Plato naniwala man na an kalag padagos na nabubuhay pagkagadan. Si Pitagoras, an bantog na matematikong Griego kan ikaanom na siglo B.C.E., naniwala na an kalag inmortal asin nagtatransmigrar. Bago saiya, si Tales na taga-Mileto, na ipinamumugtak na iyo an kaenot-enoteng namidbid na pilosopong Griego, naghona na igwa nin inmortal na kalag bako sanang sa mga tawo, hayop, asin pananom kundi pati sa mga bagay na arog kan batubalani, ta napahihiro kaiyan an batbat. Hiningako kan suanoy na mga Griego na an kalag kan mga gadan isinasakay sa baroto sa pagdakit sa salog nin Estigia pasiring sa mahiwas na rona sa irarom kan daga na inaapod na kinaban kan mga gadan. Duman, sinesentensiahan nin mga hokom an mga kalag magsalang sa pasakit sa sarong karsel na halangkaw an lanob o sa lubos na kaogmahan sa Elisio.

5, 6. Ano an pagmansay kan mga Persiano sa kalag?

⁵ Sa Iran, o Persia, sa sirangan, an sarong propeta na an ngaran Zoroastro nabuhay kan ikapitong siglo B.C.E. Iinintrodusir nia an paagi nin pagsamba na inapod na Zoroastrismo. Ini an relihion kan Imperyo nin Persia, na nagdominar sa kinaban bago nagin mayor na kapangyarihan an Grecia. An mga kasuratan na Zoroastriano nagsasabi: “Sa Inmortalidad sagkod lamang na mamumugtak sa Kagayagayahan an kalag kan Matanos, alagad sierto na mamumugtak sa pasakit an kalag kan Putikon. Asin an mga Ley na ini iinorden ni Ahura Mazda [na an kahulogan, “sarong madonong na dios”] paagi sa Saiyang soberanong autoridad.”

⁶ An katokdoan na inmortalidad kan kalag kabtang man kan relihion nin Iran bago an Zoroastrismo. An suanoy na mga tribo nin Iran, halimbawa, inataman an kalag kan mga nagadan paagi sa pagdolot sa sainda nin kakanon asin gubing na mapakikinabangan ninda sa kinaban kan kalag nin mga nagadan.

7, 8. Ano an pinaniwalaan kan suanoy na mga Egipcio manongod sa pagkatadang buhay kan kalag pagkagadan kan hawak?

⁷ An paniniwala sa buhay pagkagadan prinsipal na kabtang kan relihion nin Egipto. Naniwala an mga Egipcio na an kalag kan gadan hohokoman ni Osiris, an mayor na dios kan kinaban kan kalag nin mga nagadan. Halimbawa, an sarong dokumentong papiro na hinihingakong hale sa ika-14 siglo B.C.E. ipinaheheling si Anubis, dios kan mga gadan, na ginigiyahan an kalag kan eskribang si Hunefer pasiring sa atubangan ni Osiris. Sa sarong timbangan, an puso kan eskriba, na nagrerepresentar sa saiyang konsensia, tinitimbang en komparasyon sa balukag na nasa payo kan diosa nin katotoohan saka hustisya. Irinerekord ni Tot, saro pang dios, an mga resulta. Mantang an puso ni Hunefer dai pinagabat nin pagkakulpable, iyan mas magian kisa sa balukag, asin si Hunefer tinogotan na lumaog sa rona ni Osiris asin mag-ako nin inmortalidad. An papiro may ipinaheheling man na mampak na babae na nagtitindog sa kataed kan timbangan, na andam na sibaon an nagadan kun dai makapasar an puso. Ginibo man na momiya kan mga Egipcio an mga gadan ninda asin prineserbar an bangkay nin mga faraon sa nakagugulat na mga piramide, ta an paghona ninda an pakapagdanay na buhay kan kalag depende sa pagpreserbar sa hawak.

⁸ Kun siring, an laen-laen na suanoy na sibilisasyon may sarong katokdoan​—an inmortalidad kan kalag. Kinua daw ninda an katokdoan na ini sa iyo man sanang gikanan?

An Ginikanan

9. Arin na relihion an nakaimpluwensia sa suanoy na kinaban nin Egipto, Persia, asin Grecia?

⁹ “Sa suanoy na kinaban,” sabi kan librong The Religion of Babylonia and Assyria, “an Egipto, Persia, asin Grecia nakamate kan impluwensia kan relihion nin Babilonya.” An librong ini nagpadagos sa pagpaliwanag: “Huli sa koneksion kaidto pa sa pag-oltanan nin Egipto asin Babilonya, siring sa ihinahayag kan mga tabla nin gapo sa El-Amarna, tunay na nagkaigwa nin kadakol na oportunidad na ilaog an mga punto de vista asin kostumbre nin Babilonya sa mga kultong Egipcio. Sa Persia, an kulto ki Mitra naghahayag kan dai mamamaluan na impluwensia nin mga pagsabot na Babilonyo . . . An mapuersang pagsaralak nin mga elementong Semitiko kapwa sa kaidto pang mitolohiyang Griego asin sa mga kultong Griego ngonyan inaadmitir na nin kagabsan na intelektuwal kaya dai na iyan kaipuhan na komentohan pa. An mga elementong Semitiko na ini sa dakulang kabtang mas partikularmenteng Babilonyo.”b

10, 11. Ano an punto de vista kan mga Babilonyo manongod sa buhay pagkagadan?

¹⁰ Alagad bako daw na an punto de vista kan mga Babilonyo manongod sa kun ano an nangyayari pagkagadan ibang marhay sa punto de vista kan mga Egipcio, Persiano, asin Griego? Halimbawa, estudyare an Epic of Gilgamesh nin Babilonya. An naggugurang nang eroe kaiyan, si Gilgames, na pirmeng nagigirumdoman an katunayan nin kagadanan, naghale sa paghanap nin inmortalidad alagad ta dai iyan nanompongan. An sarong daragang paraserbi nin arak na nakamidbid nia sa saiyang pagbaklay ineenkaminar pa ngani sia na aprobetsaran an buhay na ini, ta dai nia makukua an daing katapusan na buhay na saiyang hinahanap. An mensahe kan bilog na plosa iyo na dai malilikayan an kagadanan asin imahinasyon sana an paglaom sa inmortalidad. Ipinaririsa daw kaini na an mga Babilonyo dai naniwala sa Buhay Pagkagadan?

¹¹ Si Propesor Morris Jastrow, Jr., kan Unibersidad nin Pennsylvania, E.U.A., nagsurat: “An banwaan o an mga namomoon sa relihiosong ideya [sa Babilonya] dai noarin man uminatubang sa posibilidad kan lubos na pagkapara kan saro na pinapag-eksister. An kagadanan [sa punto de vista ninda] pag-agi pasiring sa saro pang klase nin buhay, asin an pagdehar sa inmortalidad nagdoon sana kan pagkaimposible nin pakadulag sa pagkaliwat nin pag-eksister na pinapangyayari nin kagadanan.” Iyo, an mga Babilonyo naniwala man na an sarong klase nin buhay, sa sarong porma, nagpapadagos pagkagadan. Ipinahayag ninda ini paagi sa pagtalbong nin mga bagay kaiba kan gadan tanganing gamiton ninda sa Buhay Pagkagadan.

12-14. (a) Pakalihis kan Baha, ano an ginikanan kan katokdoan na inmortalidad kan kalag? (b) Paano nakalakop sa bilog na daga an doktrina?

¹² Malinaw nanggad, an katokdoan na inmortalidad kan kalag kaidto pang suanoy na Babilonya. Oyon sa Biblia, sarong libro na may tanda nin eksaktong kasaysayan, an siudad nin Babel, o Babilonya, inestablisar ni Nimrod, sarong makoapo sa tuhod ni Noe.c Pakalihis kan lakop sa globong Baha kan kaaldawan ni Noe, saro sana an lenguahe asin saro sana an relihion. Paagi sa pag-establisar kan siudad asin pagtogdok nin sarong torre duman, pinonan ni Nimrod an saro pang relihion. Ipinaheheling kan rekord kan Biblia na pakatapos na ribarawon an mga lenguahe sa Babel, an dai nagin mapangganang mga paratogdok kan torre nagkawararak asin nagpoon na naman, na dara an saindang relihion. (Genesis 10:6-10; 11:4-9) Sa siring an Babilonikong relihiosong mga katokdoan nakalakop sa ibabaw kan bilog na daga.

¹³ Sinasabi nin tradisyon na madahas an nagin pagkagadan ni Nimrod. Pagkagadan nia natural sana na an mga Babilonyo nagkaigwa nin tendensia na igalang siang marhay bilang an kag-establisar, kagtogdok, asin enot na hade kan saindang siudad. Mantang an dios na si Marduk (Merodac) ibinilang na iyo an kag-establisar kan Babilonya, may mga intelektuwal na nagsuherir na si Marduk nagrerepresentar sa ginibong dios na si Nimrod. Kun totoo ini, kun siring an ideya na an tawo may kalag na natatadang buhay pagkagadan seguradong lakop kisuerra kan panahon kan pagkagadan ni Nimrod. Sa paano man, ihinahayag kan mga pahina nin kasaysayan na pakalihis kan Baha, an ginikanan kan katokdoan na inmortalidad kan kalag iyo an Babel, o Babilonya.

¹⁴ Pero, paano an doktrina nagin prinsipal na kabtang kan kadaklan na relihion sa satong panahon? Sisiyasaton kan kasunod na kabtang an paglaog kaiyan sa mga relihion sa Sirangan.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mga ritrato sa pahina 6]

An punto de vista kan mga Egipcio manongod sa mga kalag sa kinaban kan kalag nin mga nagadan

[Ritrato sa pahina 7]

Si Socrates nagtao nin mga argumento na an kalag inmortal