Kapitulo Otso

Isinalbar sa Ngoso nin mga Leon!

1, 2. (a) Paano inorganisar ni Dario na Medo an saiyang huminiwas na imperyo? (b) Isaysay an mga obligasyon asin autoridad kan mga satrapa.

BUMINAGSAK na an Babilonya! An naglawig na nin sarong siglo na kamurawayan kaiyan bilang kapangyarihan pankinaban tinapos sa laog sana nin pirang oras. Nagpopoon an sarong bagong kapanahonan​—an kan sa mga Medo asin mga Persiano. Bilang kasalihid sa trono ni Belsasar, napaatubang ngonyan si Dario na Medo sa kadepisilan nin pag-organisar sa saiyang huminiwas na imperyo.

² An saro sa enot na mga ginibo ni Dario magnombra nin 120 satrapa. May paniniwala na an mga naglingkod sa katongdan na ini kun beses pinili sa mga paryente kan hade. Ano man an kamugtakan, an lambang satrapa naggobernar sa sarong dakulang distrito o sa mas sadit na subdibisyon kan imperyo. (Daniel 6:1) Kaiba sa mga obligasyon nia an pagkolekta nin mga buhis asin pag-intrega kan tributo sa palasyo kan hade. Minsan ngani sinisiyasat sa panapanahon nin nagbibisitang representante kan hade, awad-awad an autoridad kan satrapa. An titulo nia nangangahulogan “protektor kan Kahadean.” Sa saiyang probinsia an satrapa ibinibilang na hadeng basalyo, na haros may kapangyarihan na soberano.

3, 4. Taano ta pinaboran ni Dario si Daniel, asin sa anong katongdan sia ninombrahan kan hade?

³ Ano an magigin papel ni Daniel sa bagong areglong ini? Paparetirohon na daw ni Dario na Medo an gurang na, Judiong propetang ini na ngonyan nasa nobenta na an edad? Dai nanggad! Daing duda na narealisar ni Dario na ihinula ni Daniel nin eksakto an pagbagsak kan Babilonya asin na kinaipuhan nin siring na prediksion an pakamansay na nakakalabi sa tawo. Dugang pa, dakol nang taon an eksperyensia ni Daniel sa pakikiiba sa manlaenlaen na komunidad nin mga bihag sa Babilonya. Desidido si Dario na papagdanayon an matoninong na relasyon sa bagong makongkistar na mga sakop nia. Kun siring, tunay nanggad na gusto niang magin harani sa trono an saro na igwa kan kadonongan saka eksperyensia ni Daniel. Sa anong katongdan?

⁴ Makakabigla na kun ninombrahan ni Dario an Judiong desterrado na si Daniel bilang satrapa. Alagad imahinara na sana an pagkaribok kan ipaisi ni Dario an saiyang desisyon na gibohon si Daniel na saro sa tolong haralangkaw na opisyal na mamamahala sa mga satrapa! Bako sana iyan kundi si Daniel “padagos na ipinapamidbid an saiyang sadiri,” na pinapatunayan na sia nakakalabi sa mga kapwa nia haralangkaw na opisyal. Tunay nanggad, nanompongan sa saiya an “ekstraordinaryong espiritu.” Desidido pa ngani si Dario na itao sa saiya an katongdan na primer ministro.​—Daniel 6:2, 3.

5. Ano an seguradong nagin reaksion kan ibang haralangkaw na opisyal asin mga satrapa sa pagkanombra ki Daniel, asin taano?

⁵ Seguradong nagpuputok sa kaanggotan an ibang haralangkaw na opisyal asin mga satrapa. Tara, dai ninda matios na si Daniel​—na bako man na Medo o Persiano o miembro kan pamilya kan hade—​nasa katongdan na may autoridad sa sainda! Paano nagibo ni Dario na ilangkaw sa siring na pagkaprominente an sarong dayo, na linampasan an sadiri niang mga kahimanwa, pati an sadiri niang pamilya? Segurado na garo baga bakong makatanosan sa pagheling ninda an siring na aksion. Dugang pa, minalataw na ibinilang kan mga satrapa an integridad ni Daniel bilang dai ninda gustong pampogol sa sadiri nindang mga gibo nin pagsoborno asin malbersasyon. Pero, dai nagkakosog-boot an haralangkaw na opisyal asin mga satrapa na dolokon si Dario manongod sa bagay na iyan. Total, estimadong marhay ni Dario si Daniel.

6. Paano prinobaran na pakaraoton si Daniel kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa, asin taano ta daing kamanungdanan an paghihingoang ini?

⁶ Kaya nagkasapakat an nauuring mga politikong ini. Hiningoa nindang “makakua nin sarahotan tumang ki Daniel mapadapit sa kahadean.” May sala daw sa pag-otob nia kan saiyang mga paninimbagan? Madaya daw sia? An haralangkaw na opisyal asin mga satrapa mayo nin makuang ano man na kapabayaan o malbersasyon sa pag-otob ni Daniel kan saiyang mga obligasyon. “Dai kita makakakua sa Daniel na ini nin ano man na sarahotan,” an pangangatanosan ninda, “kundi kaipuhan na hanapon niato iyan tumang sa saiya sa ley kan saiyang Dios.” Kaya nangyari na nagpakana an tusong mga tawong ini. Hinona ninda na iyan na an magigin katapusan ni Daniel.​—Daniel 6:4, 5.

PINONAN NA ISAGIBO AN SARONG PAKANA NA MAY INTENSION NA GUMADAN

7. Ano an proposisyon na iinatubang sa hade kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa, asin sa anong paagi ninda ginibo iyan?

⁷ Dinolok si Dario nin magkakairibang halangkaw na opisyal asin satrapa na ‘nagduman bilang sarong kaburonyogan.’ An frase digding Aramaiko may kahulogan na nag-uurog-udog na pagkaribok. Minalataw na pinalataw kan mga tawong ini na may iaatubang sinda ki Dario na apuradong-apurado. Tibaad nangatanosan sinda na mas harayo an posibilidad na usisaon nia an saindang proposisyon kun iyan iaatubang ninda na may kombiksion asin bilang bagay na nagkakaipo nin tolos-tolos na aksion. Huli kaini, diretso sinda sa punto, na sinasabi: “An gabos na haralangkaw na opisyal kan kahadean, an mga prefecto asin an mga satrapa, an haralangkaw na opisyal na maginoo asin an mga gobernador, nagpaharatolhatol na mag-establisar nin sarong reglamento kan hade asin ipaotob an sarong pangangalad, na an siisay man na umarang nin kahagadan sa siisay man na dios o tawo sa laog nin tolong polong aldaw apuera sa saimo, O hade, maninigong iapon sa lungib kan mga leon.”a​—Daniel 6:6, 7.

8. (a) Taano ta nakakaakit para ki Dario an iprinoponer na ley? (b) Ano an tunay na motibo kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa?

⁸ Pinapatunayan nin mga rekord sa kasaysayan na kaugalean para sa mga hade sa Mesopotamia na ibilang asin sambahon bilang dios. Kaya daing duda na tuminaba an puso ni Dario sa proposisyon na ini. Tibaad may naheling man siang praktikal na pakinabang dian. Girumdoma, para sa mga taga Babilonya, si Dario dayo asin bagong abot. An bagong ley na ini maestablisar sa saiya bilang hade, asin eenkaminaron kaiyan an mga kadaklan na nag-iistar sa Babilonya na ipahayag an saindang kaimbodan saka pagsuportar sa bagong gobyerno. Pero, sa pagproponer kan dekreto, an haralangkaw na opisyal asin mga satrapa mayo lamang nin pagmalasakit sa ikakarahay kan hade. An tunay na motibo ninda siodon si Daniel, ta aram ninda na kaugalean nia na mamibi sa Dios tolong beses kada aldaw sa atubangan kan bukas na mga bintana kan saiyang kuarto sa bubongan.

9. Taano an bagong ley ta dai magigin problema para sa kadaklan na bakong Judio?

⁹ Magigin problema daw an restriksion na ini sa pamibi para sa gabos na relihiosong komunidad sa Babilonya? Dai man, nangorogna ta malawig sana nin sarong bulan an pagprohibir. Apuera kaini, pira sanang bakong Judio an ibibilang na pakikikompromiso an pagtao kan saindang pagsamba sa sarong tawo sa laog nin halipot na panahon. Sinasabi nin sarong nag-espesyalisar sa Biblia: “An pagsamba sa hade dai nagin dai pinagkatodan na kahagadan para sa pinakaidolatroso sa mga nasyon; asin, kun siring, an Babilonyo, kan hagadan na itao sa kongkistador​—si Dario na Medo—​an pagtao nin onra na nanonongod sa sarong dios, magian sa boot na nagkuyog sa kahagadan. Judio sana an naanggot sa siring na kahagadan.”

10. Ano an pagmansay kan mga Medo asin kan mga Persiano sa ley na inaprobaran kan saindang hade?

¹⁰ Ano man an kamugtakan, an mga bisita ni Dario sinadol sia na ‘aprobaran an reglamento asin pirmahan an kasuratan, tangani na iyan dai mabago, segun sa ley kan mga Medo asin kan mga Persiano, na dai rinerebokar.’ (Daniel 6:8) Sa suanoy na Sirangan, an kabotan kan hade parateng ibinibilang na absoluto. Pinapagdanay kaini an ideya na sia dai nasasala. Dawa an ley na puedeng magin dahelan kan kagadanan nin mga tawong inosente kaipuhan na magdanay!

11. Paano maaapektaran si Daniel kan edikto ni Dario?

¹¹ Dai iniisip si Daniel, pinirmahan ni Dario an dekreto. (Daniel 6:9) Sa paggibo nin siring, daing pakaaram na pinirmahan nia an mandamiento sa paggadan sa pinakapinapahalagahan niang opisyal. Iyo, seguradong maaapektaran si Daniel kan ediktong ini.

SI DARIO NAPIRITAN NA TUMAO NIN PAGHOKOM NA BAKONG PABORABLE

12. (a) Ano an ginibo ni Daniel kaidto tolos na maaraman nia an manongod sa bagong ley? (b) Siisay an nagbabantay ki Daniel, asin taano?

¹² Dai nahaloy naaraman ni Daniel an ley na nagbabawal sa pamibi. Tolos-tolos, naglaog sia sa saiyang harong asin nagduman sa saiyang kuarto sa bubongan, na duman bukas an mga bintana paatubang sa Jerusalem.b Duman nagpoon na mamibi si Daniel sa Dios “arog kan dayaday niang ginigibo bago kaini.” Tibaad paghona ni Daniel solo sia, alagad ta binabantayan sia kan mga magkakasapakat. Bigla na sana, sinda “nagsurusuan,” sierto na sa emosyonal na marhay na paagi na kapareho kan pagdolok ninda ki Dario. Ngonyan naheheling na mismo ninda iyan​—si Daniel “naghahagad asin nakikimaherak nin pabor sa atubangan kan saiyang Dios.” (Daniel 6:10, 11) Kapot na kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa an gabos na ebidensiang kaipuhan ninda tanganing akusaron si Daniel sa hade.

13. Ano an irineport kan mga kaiwal ni Daniel sa hade?

¹³ An mga kaiwal ni Daniel tusong hinapot si Dario: “Bakong may pangangalad na saimong pinirmahan na an siisay man na umarang nin kahagadan sa siisay man na dios o tawo sa laog nin tolong polong aldaw apuera sa saimo, O hade, maninigong iapon sa lungib kan mga leon?” Suminimbag si Dario: “An bagay marigon segun sa ley kan mga Medo asin kan mga Persiano, na dai rinerebokar.” Ngonyan maliksing duminiretso sa punto an mga magkakasapakat. “Si Daniel, na gikan sa mga desterrado nin Juda, dai nagpahalaga sa saimo, O hade, ni sa pangangalad na saimong pinirmahan, kundi tolong beses kada aldaw sia nag-aarang kan saiyang kahagadan.”​—Daniel 6:12, 13.

14. Ano an minalataw na dahelan kun taano ta an apod ki Daniel kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa “gikan sa mga desterrado nin Juda”?

¹⁴ Makahulogan na an apod ki Daniel kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa “gikan sa mga desterrado nin Juda.” Minalataw na gusto nindang idoon na an Daniel na ini na ilinangkaw ni Dario sa siring na pagkaprominente sa katotoohan saro sanang Judiong oripon. Naniniwala sinda na bilang siring, sia tunay nanggad na dapat na kumuyog sa ley​—ano man an saboot kan hade manongod sa saiya!

15. (a) Ano an reaksion ni Dario sa baretang dara sa saiya kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa? (b) Paano orog pang ipinaheling kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa an saindang pagduhagi ki Daniel?

¹⁵ Seguro inaasahan kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa na tatawan sinda kan hade nin premyo para sa saindang madonongon na pagsesekreta. Kun iyo, masosorpresa sinda. Napurisaw na marhay si Dario kan baretang dara ninda sa saiya. Imbes na maanggot ki Daniel o iapon sia tolos-tolos sa lungib kan mga leon, bilog na aldaw na hiningoa ni Dario na iligtas sia. Alagad inutil an saiyang mga paghihingoa. Dai nahaloy, nagbuelta an mga magkakasapakat, asin sa saindang daing supog na aktitud, hinagad ninda an dugo ni Daniel.​—Daniel 6:14, 15.

16. (a) Taano si Dario ta may paggalang sa Dios ni Daniel? (b) Ano an linaoman ni Dario mapadapit ki Daniel?

¹⁶ Sa paghona ni Dario mayo na sia nin magigibo. Dai puedeng rebokaron an ley, ni mapapatawad man an “paglapas” ni Daniel. An nasabi na sana ni Dario ki Daniel “an saimong Dios na pinaglilingkodan mo nin danay, sia mismo an masalbar sa saimo.” Garo baga may paggalang si Dario sa Dios ni Daniel. Si Jehova an nagtao ki Daniel kan abilidad na ihula an pagbagsak kan Babilonya. Si Daniel tinawan man nin Dios nin “ekstraordinaryong espiritu,” na nagpamidbid kan kalaenan nia sa ibang haralangkaw na opisyal. Tibaad aram ni Dario na kaidtong mga dekada na an nakaagi an Dios man na ini ilinigtas sa sarong nagkakalayong horno an tolong hoben na Hebreo. Posibleng marhay, an paglaom kan hade ililigtas ngonyan ni Jehova si Daniel, mantang dai nahimo ni Dario na rebokaron an ley na saiyang pinirmahan. Huli kaini, si Daniel iinapon sa lungib kan mga leon.c Pagkatapos, “dinara an sarong gapo asin ibinugtak sa bunganga kan lungib, asin tinatakan iyan kan hade kan saiyang singsing na pantatak asin kan singsing na pantatak kan saiyang mga mahal na tawo, tangani na mayo nin ano man na mabago kun dapit ki Daniel.”​—Daniel 6:16, 17.

SARONG DRAMATIKONG PAGKABALIKTAD NIN MGA PANGYAYARI

17, 18. (a) Ano an nagpapaheling na napurisaw si Dario sa situwasyon ni Daniel? (b) Ano an nangyari kan an hade bumalik sa lungib kan mga leon pagkaaga?

¹⁷ Nagbuelta sa palasyo nia an mamondong si Dario. Mayo nin mga musikero na dinara sa atubangan nia, ta mayo sia nin ganang mag-aling-aling. Imbes, si Dario dai nagtorog sa bilog na banggi, na nag-aayuno. “An mismong torog nia nagdulag sa saiya.” Kan mag-aagahon, si Dario naghihidaleng nagduman sa lungib kan mga leon. Nagkurahaw sia sa mamondong tingog: “O Daniel, lingkod kan nabubuhay na Dios, ano ikinasalbar ka sa mga leon kan saimong Dios na pinaglilingkodan mo nin danay?” (Daniel 6:18-20) Sa dakula niang pagngalas​—asin pakaginhawa—​may nagsimbag!

¹⁸ “O hade, mabuhay ka sagkod sa mga panahon na daing talaan.” Sa magalang na pataratarang ini, ipinaheling ni Daniel na dai sia nagbabalonbalon nin pagkaanggot sa hade. Aram nia na an tunay na ginigikanan kan paglamag sa saiya, bakong si Dario, kundi an nauuring haralangkaw na opisyal asin mga satrapa. (Ikomparar an Mateo 5:44; Gibo 7:60.) Nagpadagos si Daniel: “An sakuyang Dios nagsugo kan saiyang anghel asin tinikom an ngoso kan mga leon, asin dai ninda ako inano, mantang sa atubangan nia an inosensia mismo nakua sa sakuya; asin sa atubangan mo man, O hade, mayo ako nin ginibong nakakadanyar.”​—Daniel 6:21, 22.

19. Paano si Dario nadaya asin hininohino kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa?

¹⁹ Seguradong makologon sa konsensia ni Dario an mga tataramon na idto! Dati na niang aram na si Daniel mayo nin naginibo na igong dahelan na sia iapon sa lungib kan mga leon. Aram nanggad ni Dario na nagkasapakat an haralangkaw na opisyal asin mga satrapa tanganing ipagadan si Daniel asin na hininohino ninda an hade tanganing maotob an maimot nindang mga katuyohan. Sa pag-insistir ninda na “an gabos na haralangkaw na opisyal kan kahadean” nagrekomendar kan pag-aprobar sa edikto, ipinasentido ninda na kinonsulta man si Daniel sa bagay na iyan. Aasikasohon ni Dario an tusong mga tawong ini aroatyan. Enot nguna, ipinagboot nia na si Daniel kuanon sa lungib kan mga leon. Milagroso nanggad, si Daniel mayo ni sarong kamros!​—Daniel 6:23.

20. Ano an nangyari sa mga kaiwal ni Daniel na maraot an intension?

²⁰ Ngonyan na ligtas na si Daniel, may ibang aasikasohon si Dario. “Nagboot an hade, asin dinara ninda an pusog na mga lalaking ini na nag-akusar ki Daniel, asin sinda iinapon ninda sa lungib kan mga leon, an saindang mga aki asin an saindang mga agom na babae; asin dai pa ngani sinda nakakaabot sa ibaba kan lungib nadaog na sinda kan mga leon, asin gabos nindang tolang rinonot ninda.”d​—Daniel 6:24.

21. Sa pagtratar sa mga miembro kan pamilya nin mga paragibo nin sala, ano an pagkakalaen kan Ley ni Moises asin kan mga ley nin nagkapirang suanoy na kultura?

²¹ An paggadan bako sanang sa mga magkakasapakat kundi pati sa saindang agom saka mga aki tibaad garo baga sobra man kadaing herak. Sa kabaliktaran, an Ley na itinao nin Dios paagi ki propeta Moises nagsabi: “An mga ama dai maninigong gadanon huli sa mga aki, asin an mga aki dai maninigong gadanon huli sa mga ama. An lambang saro maninigong gadanon huli sa sadiri niang kasalan.” (Deuteronomio 24:16) Minsan siring, sa nagkapirang suanoy na mga kultura, bakong pambihira na gadanon an mga miembro kan pamilya kaiba kan paragibo nin sala, sa kaso nin magabat na krimen. Tibaad ginigibo ini tangani na an mga miembro kan pamilya dai makabalos sa huri. Minsan siring, an ginibong ini tumang sa mga pamilya kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa bako nanggad na si Daniel an kaggibo. Posibleng marhay na napurisaw sia kan kalamidad na dinara kan maraot na mga tawong ini sa saindang pamilya.

22. Anong bagong proklamasyon an pinaluwas ni Dario?

²² Mayo na an nagpapakanang haralangkaw na opisyal asin mga satrapa. Si Dario nagpaluwas nin proklamasyon, na nagsasabi: “Hale sa atubangan ko may pinaluwas na orden na, sa lambang nasasakopan kan sakuyang kahadean, an mga tawo dapat na magtakig asin matakot sa atubangan kan Dios ni Daniel. Huli ta sia an nabubuhay na Dios asin Saro na nagdadanay sagkod sa mga panahon na daing talaan, asin an saiyang kahadean saro na dai lalaglagon, asin an saiyang nasasakopan sagkod lamang. Sia nagsasalbar asin nagliligtas patin naggigibo nin mga tanda saka ngangalasan sa kalangitan asin sa daga, ta isinalbar nia si Daniel sa kuko kan mga leon.”​—Daniel 6:25-27.

PAGLINGKODAN AN DIOS NIN DANAY

23. Anong halimbawa an itinao ni Daniel mapadapit sa saiyang sekular na trabaho, asin paano kita makakapareho sa saiya?

²³ Si Daniel nagtao nin marahay na halimbawa para sa gabos na lingkod nin Dios sa presenteng aldaw. An saiyang gawe-gawe pirmeng mayo nin katuyawan. Sa saiyang sekular na trabaho, si Daniel “mapagtitiwalaan asin mayo nin nakua sa saiya na kapabayaan o maraot na bagay.” (Daniel 6:4) Sa kaagid na paagi, an sarong Kristiano maninigo na magin mahigos kun dapit sa trabaho nia. Ini dai nangangahulogan nin pagigin daing prinsipyo sa negosyo na galagang naghahanap nin materyal na kayamanan o tinutungtongan an iba tangani na sia an umasenso. (1 Timoteo 6:10) Hinahagad kan Kasuratan na otobon nin sarong Kristiano an saiyang sekular na mga obligasyon nin sadiosan asin bilog na kalag, “na siring baga kun para ki Jehova.”​—Colosas 3:22, 23; Tito 2:7, 8; Hebreo 13:18.

24. Paano pinatunayan ni Daniel na sia dai nakikikompromiso kun dapit sa pagsamba?

²⁴ Sa pagsamba nia, dai nakikikompromiso si Daniel. An kostumbre niang pamimibi aram nin gabos. Apuera kaini, aram nanggad kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa na seryoso si Daniel sa saiyang pagsamba. Sa katunayan, kombensido sinda na ipagpapadagos nia an pinagkatodan niang ini dawa kun iyan ipangalad nin sarong ley. Abaa karahay na halimbawa para sa mga Kristiano sa presenteng panahon! Sinda may reputasyon man na ineenot an pagsamba sa Dios. (Mateo 6:33) Ini maninigo na risang-risa tolos nin mga nagmamasid, ta pinagbotan ni Jesus an saiyang mga parasunod: “Pasiranga an saindong liwanag sa atubangan nin mga tawo, tanganing maheling ninda an saindong marahay na mga gibo asin pamurawayon ninda an saindong Ama na nasa kalangitan.”​—Mateo 5:16.

25, 26. (a) Ano an tibaad isipon nin iba manongod sa ginibo ni Daniel? (b) Taano ta minansay ni Daniel na pakikikompromiso an pagliwat sa saiyang pinagkatodan?

²⁵ Tibaad may magsabi na nalikayan kutana ni Daniel an paglamag paagi sa hilom na pamimibi ki Jehova sa laog kan 30 aldaw. Total, mayo man nin hinahagad na partikular na postura o kamugtakan tangani na dangogon nin Dios. Namamansayan pa ngani nia an mga paghorophorop kan puso. (Salmo 19:14) Minsan siring, minansay ni Daniel na pakikikompromiso an ano man na pagliwat sa saiyang pinagkatodan. Taano?

²⁶ Mantang aram na marhay an kostumbre ni Daniel na pamimibi, ano daw an mensaheng ikakatao kun sia bigla na sanang pumondo? Tibaad isipon nin mga nagmamasid na si Daniel takot sa tawo asin na nasalidahan kan dekreto kan hade an ley ni Jehova. (Salmo 118:6) Alagad ipinaheling ni Daniel paagi sa saiyang mga gawe-gawe na ki Jehova an saiyang dai nababangang debosyon. (Deuteronomio 6:14, 15; Isaias 42:8) Siempre, sa paggibo kaini dai pinagmenus ni Daniel nin daing galang an ley kan hade. Pero, dai man sia nag-ulnok paagi sa pakikikompromiso. Si Daniel nagpadagos sanang mamibi sa saiyang kuarto sa atop, “arog kan dayaday niang ginigibo” bago kan edikto kan hade.

27. Paano an mga lingkod nin Dios ngonyan magigin kapareho ni Daniel sa (a) pagpapasakop sa superyor na mga autoridad? (b) pagkuyog sa Dios bilang namamahala imbes na mga tawo? (c) pamumuhay nin matoninong kaiba nin gabos na tawo?

²⁷ An mga lingkod nin Dios ngonyan puedeng makanood sa halimbawa ni Daniel. Sinda padagos na ‘nagpapasakop sa superyor na mga autoridad,’ na kinukuyog an mga ley kan nasyon na iniistaran ninda. (Roma 13:1) Minsan siring, kun an mga ley nin tawo kontra sa ley nin Dios, inaarog kan banwaan ni Jehova an paninindogan kan mga apostol ni Jesus, na pusoan na nagsabi: “Dapat na kuyogon niamo an Dios bilang namamahala imbes na mga tawo.” (Gibo 5:29) Sa paggibo nin siring, an mga Kristiano dai nagpapalakop nin rebolusyon o pagrebelde. Imbes, an katuyohan ninda mamuhay sana nin matoninong kaiba nin gabos na tawo tangani na sinda “makapamuhay nin tiwasay asin toninong na may lubos na diosnon na debosyon.”​—1 Timoteo 2:1, 2; Roma 12:18.

28. Paano si Daniel naglingkod ki Jehova “nin danay”?

²⁸ Sa duwang okasyon nagkomento si Dario na si Daniel naglilingkod sa Dios “nin danay.” (Daniel 6:16, 20) An pinakagamot na Aramaiko kan termino na trinadusir na “danay” nangangahulogan “humirong pabilog.” Iyan nagsusuherir kan ideya nin siklong dagos-dagos, o sarong bagay na daing sagkod. Arog kaiyan an integridad ni Daniel. Iyan may sinusunod na dati nang aram na arogan. Dai nang kuestion sa kun ano an gigibohon ni Daniel kun mapaatubang sa mga pagbalo, dakula man o sadit. Sia magpapadagos sa dalan na inestablisar nia kaidtong dakol nang dekada an nakaagi​—an kaimbodan asin pagigin maimbod ki Jehova.

29. Paano an mga lingkod ni Jehova ngonyan makikinabang sa maimbod na dalan ni Daniel?

²⁹ An mga lingkod nin Dios sa presenteng panahon gustong sumunod sa dalan ni Daniel. Tunay nanggad, sinadol ni apostol Pablo an gabos na Kristiano na estudyaran an halimbawa nin mga tawo kan suanoy na matatakton sa Dios. Paagi sa pagtubod, sinda “nakapangyari nin katanosan, nag-ako nin mga panuga,” asin​—malinaw na si Daniel an sinasambit—​“tinikom an ngoso nin mga leon.” Bilang mga lingkod ni Jehova ngonyan, ipaheling niato an pagtubod asin pagigin danay ni Daniel asin “dumalagan kita na may pakatagal sa paorumbasan na nasa atubangan ta.”​—Hebreo 11:32, 33; 12:1.

[Mga Nota sa Ibaba]

ANO AN NAMANSAYAN NINDO?

• Taano ta nagdesisyon si Dario na Medo na gamiton si Daniel sa halangkaw na katongdan?

• Ano an tusong ipinakana kan haralangkaw na opisyal asin mga satrapa? Paano isinalbar si Daniel ni Jehova?

• Ano an nanodan nindo sa pagtao nin atension sa halimbawa ni Daniel sa pagigin maimbod?