“Simple” daw an Saindong Mata?

“Kaya, kun an saimong mata simple, an saimong bilog na hawak magigin maliwanag.”—MATEO 6:22.

1. Taano ta masasabi na an mata sarong ngangalasan sa intelihenteng mga linalang?

AN PAGHELING sa kadaklan ibinibilang na iyo an pinakamahalaga asin pinakaimportante sa mga sentido—nangorogna kan mga mayo na kaiyan. Sinasabi sato nin mga sientista na kada segundo dies trilyones na saradit na liwanag an minaagi sa alintataw kan satong mga mata. Pag-abot kaiyan sa retina, inaako iyan nin sanggatos na milyon na mga selulang korteng palaba asin balisungsong. Huling napahiro kan liwanag, an mga selulang ini sa nerbiyos nagpopoon na magpadara nin elektrikal na mga senyal sa hotok. Dian, an kadaklan sa sanggatos na bilyon na neuron nagtatrabaho tanganing interpretaron an naresibi asin magdesisyon kun ano an dapat na gibohon na reaksion. Ini gabos kadikit sanang parte nin sarong segundo an lawig. Totoo nanggad, an mata makangangalas na halimbawa kan ngangalasan sa intelihenteng mga linalang.—Salmo 139:14.

2. Anong kabtang kan pagheling an sagkod ngonyan dakulang iisipon nin mga sientista?

² Minsan ngani dakol an aram nin mga sientista manongod sa biolohikong pagpunsionar kan mata asin hotok, kakadikit kan aram ninda manongod sa kun paano asin kun taano ta may arog kita kaining reaksion sa satong naheheling. Halimbawa, dai lubos na nasasabotan kun taano ta mas gusto nin saro an pula ki sa asul mantang an saro man mas gusto an asul ki sa pula, o kun taano an laen-laen na kolor ta may laen-laen na epekto sa sato. Sagkod ngonyan dakulang iisipon an relasyon sa pag-oltanan nin pagheling asin reaksion. Alagad si Jehova, an Kaggibo sa mata, saka an saiyang Aki asin katabang, si Jesu-Cristo, nakakaaram nanggad kan pagkakomplikado kan pisikal na mata, asin aram ninda kun paano an mata nakakaimpluwensia sa satong mga gawe asin sa satong buhay.

“An Ilawan kan Hawak”

3. Paano na an mata “ilawan kan hawak”?

³ Si Jesus nagkomento na “an ilawan kan hawak iyo an mata.” (Mateo 6:22) An ilawan ginagamit tanganing paliwanagon an lugar na madiklom tanganing maaraman niato kun yaon kita saen, kun paano kita magawe, kun masaen kita, asin iba pa. Paagi sa pagpalaog kan liwanag sa satong hawak, an satong mga mata nagseserbing ilawan. Iyan nagpapangyari sato na maaraman an nangyayari sa kinaban na nasa palibot niato asin gumibo nin intelihente asin espisipikong reaksion, imbes na magkapkap, mabuyo, asin tibaad makolgan pa an satong sadiri.

4. Paano kita naaapektaran kan kamugtakan kan mata?

⁴ Minsan siring, an sokol kun gurano an mata makapagseserbing ilawan kan hawak dependeng gayo sa kamugtakan kan mata. Sa dahelan na ini, si Jesus nagpadagos sa pagsabi: “Kaya, kun an saimong mata simple, an saimong bilog na hawak magigin maliwanag; alagad kun an saimong mata maraot, an saimong bilog na hawak magigin madiklom. Kun sa katotoohan an liwanag na yaon saindo kadikloman, gurano kadakula kan kadikloman na iyan!” (Mateo 6:22, 23) Digdi maririsa niato an dakulang impluwensia kan mata sa satong bilog na buhay, sa ikakarahay o ikakaraot.

An Impluwensia kan Mata

5. Gurano napalabot an mata sa pagsugot kan Diablo ki Eva?

⁵ Helinga an nangyari sa enot na babae, si Eva. An sokol kun gurano an mata nakaimpluwensia sa saiyang gawe maririsa sa tala kan Biblia manongod sa pakipag-olay nia sa Paradaya, si Satanas na Diablo. (2 Corinto 11:3; 1 Timoteo 2:14) Sinabi ni Satanas na ‘mabubuklat an saiyang mga mata’ kun lilingawan nia an pagboot nin Dios asin kumua patin kumakan kan bunga kan “kahoy nin pakamidbid kan marahay asin maraot.” Ano an reaksion nia? Sinasabi sato kan Biblia: “Kaya naheling kan babae na an bunga kan kahoy marahayrahay na kakanon asin kawiliwili sa mga mata, iyo, an kahoy nakakaarang paghelingon.” Pinabayaan nia an saiyang mga mata na magparaheling sa bagay na ipinangangalad sa saiya. Idto tuyong salang paggamit sa mata. Ano an resulta? “Kaya nagpoon siang magkua kan bunga kaiyan asin kumakan kaiyan.”—Genesis 2:17; 3:4-6.

6. Paano an mata nakakaimpluwensia sa satong mga hiro?

⁶ Sierto na bako ini an primerong pakaheling ni Eva sa “kahoy nin pakamidbid kan marahay asin maraot” o sa bunga kaiyan. Alagad may laen na nangyayari. Ngonyan iyan garo baga “kawiliwili sa mga mata” asin “nakakaarang paghelingon.” An pagmawot asin pagkagusto sa normal mga kuwalidad bakong kan mata kundi kan puso. Pero an naheheling kan mata nakakapakosog sa pagmawot asin pagkagusto kan puso, kaya puwedeng ibunga an paghiro. Sa kaso ni Eva, an siring na paghiro nagbunga nin kapahapahamak na mga resulta para sa saiya asin sa saiyang agom na si Adan, saka sa gabos na magigin aki ninda, kabale na kita ngonyan.—Roma 5:12; Santiago 1:14, 15.

7. Paano napalabot an mata sa ikatolong paghihingoa ni Satanas na dayaon si Jesus, asin ano an resulta?

⁷ Minsan siring, tanganing ipaheling na puwedeng paglabanan an ano man na impluwensiang ikakaraot na puwedeng umabot paagi sa mata, puwede niatong helingon an halimbawa ni Jesu-Cristo. Sa liwat, kalabot na naman an iyo man sanang Parasugot, si Satanas. Sa saiyang ikatolong paghihingoa na irayo si Jesus sa pag-otob sa kabotan nin Dios, “dinara sia kan Diablo sa sarong halangkawon na bukid, asin ipinaheling sa saiya an gabos na kahadean kan kinaban asin an kamurawayan kan mga iyan.” Mangnoha na dai sana berbal na iinopresir ni Satanas ki Jesus an gabos na kapangyarihan asin kamurawayan kan kinaban bilang karibay sa sarong akto nin pagsamba. “Ipinaheling” nia sa saiya an mga bagay na ini, na ginagamit an makosog na impluwensia kan mata. Pero, huli ta an mata ni Jesus dai nalingling kan nakaaarang alok kundi nakaturohok sa saiyang relasyon sa saiyang langitnon na Ama, si Jehova, nagin mapanggana sia sa pagsikwal sa tusong pakana ni Satanas.—Mateo 4:8-10.

8. Anong mga leksion an manonodan niato sa mga halimbawa ni Eva asin ni Jesus?

⁸ Ano an manonodan niato sa mga halimbawang ini? Enot, na an pinagheheling kan satong mga mata puwedeng makapakosog sa marahay o maraot na mga kamawotan kan satong puso. Ini puwedeng gumiya sa gibo na magdadara magsalang nin bendisyon o kapahamakan para sa sato asin sa iba. Ikaduwa, maliwanag na an mata paboritong kasangkapan ni Satanas sa pagdaya sa saiyang mga biktima. Sa gabos na “pakana” na ginagamit ni Satanas sa pagdaya sa katawohan, an paggamit na ini sa mata garo baga saro sa pinakaepektibo.—2 Corinto 2:11.

9. Paano pinakokosog ni Satanas an “horot nin mga mata” ngonyan?

⁹ Ngonyan, ginagamit pa man giraray ni Satanas an parehong paagi sa saiyang mga pakana na patalikodon an gabos sa pag-otob sa kabotan nin Dios. Paagi sa kilyab asin gayon kan kinaban, pinakokosog ni Satanas an “horot nin laman asin an horot nin mga mata asin an pagpaabaw-abaw kan kaya sa buhay.” (1 Juan 2:16) Ini malinaw na maheheling sa mga anunsiong ginagamit kan kinaban nin komersio. Bako daw totoo na an pinakaepektibong mga anunsio iyo an mga kinakapital an bisuwal na epekto kaiyan? An rinibong magagayon an kolor na paskilan asin nagkikilyab na mga karatula, an makintab na mga retrato sa magasin asin diaryo, an tusong mga anunsio sa TV—asin an binilyon na dolyar na ginagasto sa paggibo kaiyan—gabos nagpapatotoo sa bagay na an bilog na ideya nin pag-anunsio pukawon an “horot nin mga mata” kan mabakal.

10. Ano an talagang ibinabantog kan kinaban nin komersio?

¹⁰ Minsan ngani an dakol sa mga anunsiong ini dai nang iwinawalat sa imahinasyon, an mas tuso iyo an bagay na an mga anunsiong ini sa katunayan bako sanang paninda an ibinabantog kundi pati an estilo nin pamumuhay. Parateng gayo na an mga produkto ipinaheheling na ginagamit kan mga pinakamapalad, maimpluwensia, maogma, asin magagayon na tawo. An mensahe iyo na kun an mabakal magamit kan produktong iyan, an saiyang “kaya sa buhay” automatikong makakaabot sa saro sa mga kategoriyang ini. Aram nin mga paraanunsio na oras na akoon nin saro an sarong estilo nin pamumuhay, madalion na siang makombensir na akoon an mga paninda asin kasangkapan na kaiba kaiyan. Sa liwanag kaini, madonong nanggad para sa nagdusay na mga Kristiano na kuyugon an hatol na nasa Hebreo 13:5! Dian satong mababasa: “An saindo logod na pamumuhay ligtas sa pagkamoot sa pirak, mantang kamo naninigoan na sa mga bagay na yaon.”

Pagpapadanay sa Mata na “Simple,” Bakong “Maraot”

11. Ipaliwanag an mga terminong “simple” asin “maraot” sa isinabi ni Jesus manongod sa mata.

¹¹ Mantang sa aroaldaw napapaatubang kita sa kadakol na mga pan-istorbong nakakaara sa mata, orog niatong masasabotan kun taano ta hinatolan kita ni Jesu-Cristo na papagdanayon na “simple” an satong mata asin bakong “maraot.” (Mateo 6:22, 23) Ano an boot sabihon kaiyan? An “simple” digdi isinalin hale sa termino sa Griego na ha·plousʹ, na sa pundamental nangangahulogan pagigin saro sana kan isip o debosyon sa sarong katuyohan. Sa ibong na kampi, an “maraot” sa orihinal na Griego po·ne·rosʹ asin may kahulogan na daing data, daing halaga, marumpot. Kaya, an ‘simpleng mata,’ imbes na malingling o mapasuki kan gabos na nangyayari, itinotorohok an atension kaiyan sa saro sanang bagay. Kabaliktaran, an ‘maraot na mata’ madaya, tuso, asin maaraon, asin naaara sa mga bagay na alanganon asin madiklom.

12. Repasohon asin ipaliwanag an konteksto kan mga tataramon ni Jesus.

¹² Alagad sa ano dapat na itorohok an mata tanganing an ‘bilog na hawak magin maliwanag’? An pagkonsiderar sa konteksto makatatabang sato na manompongan an simbag. Sa naeenot na mga bersikulo, si Jesus nagtataram manongod sa “mga kayamanan sa daga” asin “mga kayamanan sa langit.” Sinabi nia na “kun saen an saindong kayamanan, dian man an saindong puso.” Dangan, pakapaliwanagan kan mata, idinoon nia liwat an pangangaipo na magin saro sana an katuyohan, na sinasabi: “Mayo nin siisay man na makakapaglingkod sa duwang kagurangnan,” an Dios asin Kayamanan. Sa minasunod na mga bersikulo, nagtao sia nin hatol manongod sa punto-de-vista nin saro sa pan-aroaldaw na mga pangangaipo asin tinapos sa hatol na: “Kaya padagos na hanapon nguna an kahadean asin an saiyang katanosan, asin ini gabos na ibang bagay idadagdag na sana sa saindo.”—Mateo 6:19-34.

13. Sa ano niato maninigong itorohok an satong mata tanganing an satong ‘bilog na hawak magin maliwanag’? Taano?

¹³ Ano an masasabotan niato digdi gabos? Digdi si Jesus nagtataram manongod sa mga pasohan sa buhay, na idinodoon an pagigin basang sana kan paghanap nin materyal na mga bagay asin an bendisyon sa pagkultibar nin interes sa espirituwal na mga bagay. Malinaw na sinasabi nia sato na paagi sa pagtorohok kan satong mga mata nin diretso sa mga intereses kan Kahadean, an satong “bilog na hawak magigin maliwanag.” Taano? Huli ta kun gibohon niatong pasohan sa buhay an pag-otob sa kabotan nin Dios, maghihingoa kitang ipaheling an mamuraway na maogmang bareta sa gabos na kabtang kan satong buhay. Bako sana na makakalaom kita sa maliwanag na ngapit kundi makakalda man kita sa madiklom asin madayang mga bagay na bunga nin pamumuhay na dusay sa paslong mga gibo.—2 Corinto 4:1-6.

14. Paano nagbubunga nin “kadikloman” an pagtorohok kan mata sa materyal na mga kayamanan?

¹⁴ Sinuportaran ni apostol Pablo an mga tataramon ni Jesus kan sia magpaliwanag: “Idtong mga nag-iisip na magyaman nahoholog sa sugot asin sa siod asin sa dakol na rungaw asin nakakaraot na horot, na nagdadara sa mga tawo sa kalaglagan asin kapahamakan.” (1 Timoteo 6:9) Tunay na may kahulogan an mga tataramon na ini! An mga bareta pano nin mga estorya manongod sa mga senador, alkalde, huwes, mga may bangko, manedyer nin mga korporasyon, asin iba pa na nadakop sa mga krimen sa opisina na, sono sa sarong report, “nakakakua nin sa pinakahababa 200 bilyones na dolyar taon-taon” duman sana sa Estados Unidos. An ‘sugot asin siod’ nin pagpapayaman ginibo an dating kagalang-galang na mga tawo na magin mga maraot asin kriminal. Tunay na boot niatong makalikay na ‘madara sa kalaglagan asin kapahamakan,’ na nakakamate kan “kadikloman” na ipinatanid ni Jesus.—Helingon an Talinhaga 23:4, 5.

15, 16. (a) Ano pang ibang “horot nin mga mata” an kaipuhan niatong isikwal? (b) Paano nindo iaaplikar an hatol sa Talinhaga 27:20 sa satong orolay?

¹⁵ Minsan siring, idto sana daw na isinisentro an saindang mata sa pagpapayaman an namemeligrong maglakaw sa kadikloman? Bako, ta kaiba man sa “horot nin mga mata” an dakol na iba pang bagay. Girumdoma an mga tataramon ni Jesus sa Mateo 5:28: “An siisay man na magparaheling sa sarong babae na may pagkaara sa saiya nagsasambay na sa saiya sa saiyang puso.” Tunay na ikakaaplikar man an patanid na iyan sa pagpabaya sa mata na magparaheling sa mga bagay na sinadya na pumukaw o painiton an salang mga saboot asin horot.

¹⁶ Yaon man an kahaditan sa kakanon, inomon, asin gubing na isinabi ni Jesus. (Mateo 6:25-32) Minsan ngani kaipuhan an mga bagay na ini, an sobrang pagmawot na perming magkaigwa kan pinakabago, pinakamaluho, pinakapopular, puwedeng makaoripon sa satong isip asin puso. (Roma 16:18; Filipos 3:19) Minsan sa pag-aling-aling, apisyon, karawat, ehersisyo, asin iba pa, kaipuhan na papagdanayon niato an tamang pagkatimbang asin lumikay na mabiktima kan mga uso asin kapritso kan kinaban. Sa gabos na ini, marahay na girumdomon niato an madonong na mga tataramon na nasa Talinhaga 27:20: “An Sheol asin an lugar nin kalaglagan dai naninigoan; ni naninigoan man an mga mata nin tawo.” Totoo nanggad, kaipuhan kitang magpogol sa sadiri tanganing sa paghihingoa na mapanigoan an satong mata dai niato isinasapeligro sa espirituwal an satong sadiri.

Mga Bendisyon sa Pagpapadanay sa Mata na “Simple”

17. Paano an pagpapadanay na “simple” sa mata nakatabang sa nagkapira na hanapon an intereses kan Kahadean?

¹⁷ An mga pinapagdanay na “simple” an saindang mata asin itinorohok iyan sa mga panuga nin Dios sa Kahadean nag-ako nin dakol na bendisyon hale ki Jehova. Ini ipinag-iilustrar na gayo kan mga eksperyensia nin mga tawo hale sa bilog na kinaban asin hale sa dakol na klase nin pamumuhay. Helinga an mga halimbawang ini:

“Kan ako naglilingkod sa lugar na may dakulang pangangaipo sa Colombia, South America, kaipuhan akong mamuhay sa nakukua kong mga $100 kada bulan. Nagpoon na akong magpayunir, pero sa pagpopoon kan bulan, naholog ako asin nabari an sakong buko-buko. An ibinungang gastos sa pagpadoktor nakaubos sa sakong kuwarta, asin mayo na akong mareresibing kuwarta sagkod sa katapusan kan bulan. Panahon na kaidto na itao ko an sakong donasyon sa Kingdom Hall, pero kun idodonar ko an kuwarta, mayo na akong ibabakal nin kakanon sa masunod na semana. Pakahorophoropa kaiyan sa laog nin pirang aldaw, nagdesisyon ako na kaipuhan na bayadan an arkila sa Kingdom Hall, kaya ihinolog ko an kuwarta sa kahon nin kontribusyon. Kan sumunod mismong aga, nakaresibi ako nin surat hale sa sarong tugang na babae sa Estados Unidos na nagsongko sako sa Colombia. Kaiba kan surat nia an pirang kuwarta sa Colombia na natada sa saiyang pagsongko. Idto eksaktong kapareho sa kantidad kan ihinolog ko sa kahon.”

Sarong mainit na hapon nin Martes, si Ki, na nagtatrabaho sa sarong klinika sa Taechun, Korea, inagda nin tolo niang katrabaho na magduman sa baybayon kan hapon na idto. Minsan ngani nakakaara iyan, aram ni Ki na kun umiba sia, dai sia makakapuli nin nasa oras tanganing makaatender sa Pag-adal sa Libro kan Kongregasyon kan bangging idto. Kaya nagsayuma sia sa pag-agda. Pakaagi nin pirang minuto, an tolo ibinuwelta sa klinika—gadan! Naaksidente sinda paghale tolos sa klinika. Ikinamondo ni Ki an pangyayari pero naogma sia na naligtas an saiyang buhay huli sa pagdanay nia sa marahay na ugale na nanodan nia sa laog nin mga taon.—Hebreo 10:24, 25.

18. Paano matotokdoan an mga aki na papagdanayon na “simple” an saindang mata?

¹⁸ Minsan an mga aki puwedeng tokdoan na itorohok an saindang mata sa mga intereses kan Kahadean, arog kan ipinaheheling kan minasunod na eksperyensia:

“Kan mabaretaan mi sa duwang bisita na an mga tugang sa tolong kongregasyon sa Pilipinas kaipuhan na makatipon nin $1,000 kada kongregasyon—na dakulang halaga para sa sainda—tanganing ikatogdok giraray an saindang Kingdom Hall na nasolo, kami mag-agom nagdesisyon na boot ming magdonar. Kumusta man an apat ming aki, na an edad apat na bulan sagkod sais anyos? Serosemana kun minasuweldo an agom ko, minabakal sia nin sarong dolyar na pirak para sa kada aki. Binangabanga kan agom ko an sinsilyo tanganing aram kan kada aki kun gurano an saiya. Isinabi mi man an pira sa mga bagay na gusto nindang bakalon. Pero parareho an simbag—boot nindang itao an kuwarta sa mga tugang.” Kaiba kan $99 ninda, an mga aki nagpadara man nin simpleng surat. An mga tugang sa Pilipinas napahirong gayo kan pagkamoot asin pagkamatinao na dakol sa sainda an napaluha kan basahon an surat.

19. Makasasarig kita sa maliwanag na ngapit kun itotorohok niato an satong mga mata sa ano?

¹⁹ “Kun manongod sa saimong mga mata, iyan maninigong magheling sa enotan, iyo, an saimong nagngingising mga mata maninigong magheling sa atubang mo.” (Talinhaga 4:25) Kanigoan kadonong na kuyugon niato an hatol na iyan asin dai pabayaan an satong mata na malingling, tanganing mapasuki kita! “Magmaan kamong marhay na an saindong paglakaw bakong siring sa mangmang kundi siring sa mga madonong,” an hatol ni Pablo, “na tinutubos an panahon para sa saindo man sana, huli ta an mga aldaw maraot.” Sia nagsadol man: “Padagos na saboton kun ano an kabotan ni Jehova.” (Efeso 5:15-17) Sa paggibo kaiyan, makakasarig kita na magigin kitang mapanggana sa pagpapadanay sa satong mata na “simple,” asin may kompiansa kitang makakalaom sa maliwanag na ngapit—buhay na daing katapusan sa ipinanugang bagong palakaw nin mga bagay nin Dios.—Ikomparar an 2 Corinto 4:17, 18.

Ikakapaliwanag Daw Nindo

◻ Paano na an mata iyo “an ilawan kan hawak”?

◻ Paano an mata nakakaimpluwensia sa satong mga hiro, arog kan nangyari ki Eva asin Jesus?

◻ Sa anong mga paagi ginagamit ni Satanas an “horot nin mga mata” ngonyan?

◻ Ano an kaipuhan niatong gibohon tanganing mapagdanay na “simple” an satong mata?

◻ Sa ano niato maninigong itorohok an satong mga mata ngonyan?

[Ritrato sa pahina 22]

An pinagpaparaheling kan satong mga mata puwedeng makapakosog sa pagmawot kan puso