Natural na mga Kalamidad—An Dios daw an May Paninimbagan?
“DIOS ko, ano an ginibo mo samo?”
Iyan an ibinaretang sinabi nin sarong nakaligtas na nagsurbey kan kagabaan na resulta kan pagtuga kan takop nin niyebeng Nevado del Ruiz sa Colombia kan Nobyembre 13, 1985. An ibinungang grabeng pagbolos nin laboy ilinobong an bilog na siudad nin Armero asin ginadan an labing 20,000 katawo sa laog nin sarong banggi.
Masasabotan na an nakaligtas puwedeng magkaigwa nin siring na reaksion. Daing maginibo sa atubang nin makangingirhat na natural na mga puwersa, an mga tawo kaidto pang kaenot-enoteng mga panahon iinatribuwir na sa Dios an siring kamapanlaglag na mga pangyayari. Nag-atang an kagurangguranging mga tawo, pati na mga atang na tawo, tanganing patoninongon an saindang mga dios kan dagat, langit, daga, bukid, bulkan, asin iba pang ginigikanan nin peligro. Minsan ngonyan, inaako na sana nin iba an resulta nin kapahapahamak na natural na mga pangyayari bilang kapaladan o sarong akto nin Dios.
An Dios daw an talagang may paninimbagan sa mga kalamidad na nagdadara nin makuring kasakitan asin kapierdihan nin tawo sa bilog na kinaban? Sia daw an dapat na basolon? Tanganing manompongan an mga simbag, kaipuhan niatong orog pang siyasaton kun ano an kalabot sa siring na mga kalamidad. Sa katunayan, kaipuhan niatong siyasaton liwat an nagkapirang pamilyar na bagay.
Ano an “Natural na Kalamidad”?
Kan tanyogon nin linog an Tangshan, Tsina, asin sono sa opisyal na mga bareta sa Tsina iyan nakagadan nin 242,000 katawo, asin kan dalaganan kan Bagyong si Andrew an Florida del Sur asin Louisiana sa Estados Unidos asin nagcausa nin binilyon na dolyar na danyos, an siring na natural na mga kalamidad ginibong internasyonal na tampok na mga bareta. Alagad, kumusta kun an linog na iyan tinanyog an dai iniistaran na Disyerto nin Gobi, 1,100 kilometros sa amihanan na solnopan nin Tangshan, o kumusta man kun an Bagyong si Andrew laen an dinalaganan asin iyan nawaran nin kosog sa dagat, na biyong linihisan an daga? Dai na nanggad iyan magigirumdoman ngonyan.
Kun siring, malinaw nanggad na kun kita nagtataram dapit sa natural na mga kalamidad, dai sana kita nagtataram dapit sa dramatikong mga pagpapaheling nin natural na mga puwersa. Kada taon igwa nin rinibong mga linog, makokosog asin maluluya, asin dinosenang bagyo, buhawi, mga pagtuga nin bulkan, asin iba pang madahas na mga pangyayari na nagigin sanang estadistika sa sarong libro nin rekord. Alagad, kun an siring na mga pangyayari nagkacausa nin grabeng panlaglag nin buhay asin rogaring saka kan pagkaputol kan normal na pamumuhay, iyan nagigin mga kalamidad.
Maninigong mangnohon na an danyos asin an resultang kawaran bako perming katimbang kan natural na mga puwersang kalabot. An pinakagrabeng kalamidad dai man perming dahelan sa pinakamakosog na pagpaheling nin natural na mga puwersa. Halimbawa, kan 1971 an linog na may kosog na 6.6 sa Richter scale tinanyog an San Fernando, California, Estados Unidos, asin ginadan an 65 katawo. Pakaagi nin sarong taon an 6.2 na linog sa Managua, Nicaragua, ginadan an 5,000 katawo!
Kaya, kun manongod sa naggagrabeng pagkamapanlaglag nin natural na mga kalamidad, kaipuhan tang maghapot, Nagin mas madahas daw an natural na mga puwersa? O an mga bagay daw na gibo nin tawo nakakontribuwir sa problema?
Siisay an May Paninimbagan?
Ipinamimidbid kan Biblia si Jehova Dios bilang an Dakulang Kaglalang kan gabos na bagay, kabale na an natural na mga puwersa kan dagang ini. (Genesis 1:1; Nehemias 9:6; Hebreo 3:4; Kapahayagan 4:11) Ini dai nangangahulogan na pinapangyayari nia an kada hiro nin doros o kada pag-oran. Imbes, saiyang pinahihiro an pirang ley na nagpapadalagan sa daga asin sa palibot kaiyan. Halimbawa, sa Eclesiastes 1:5-7, mababasa niato an dapit sa tolo kan pundamental na mga pagpunsionar na ginigibong posible an buhay digdi sa daga—an aroaldaw na pagsirang asin pagsolnop kan aldaw, an dai nagliliwat na direksion nin doros, asin an siklo nin tubig. Baga man an katawohan aram iyan o dai, sa laog nin rinibong taon an natural na mga sistemang ini, asin iba pa na arog kaiyan, nagpunsionar kalabot na an klima, geolohiya, asin ekolohiya kan daga. Sa katunayan, an parasurat kan Eclesiastes inaapodan an atension sa dakulang pagkakalaen sa pag-oltanan kan dai nababago asin daing katapusan na mga paagi nin mga linalang saka an paliwatliwat patin temporaryong naturalesa kan buhay nin tawo.
Si Jehova bako sanang Kaglalang nin natural na mga puwersa kundi igwa man sia nin kapangyarihan na kontrolon iyan. Sa bilog na Biblia maheheling niato an mga kasaysayan nin pagkontrol o pagmanipular ni Jehova sa siring na mga puwersa sa pag-otob kan saiyang katuyohan. Kaiba digdi an pagbanga sa Dagat na Pula kan kaaldawan ni Moises asin an pagpaontok sa dalagan kan aldaw asin bulan sa kalangitan kan panahon ni Josue. (Exodo 14:21-28; Josue 10:12, 13) Si Jesu-Cristo, an Aki nin Dios asin an ipinanugang Mesiyas, ipinaheling man an saiyang kapangyarihan sa natural na mga puwersa arog, halimbawa, kan pakalmahon nia an bagyo sa Dagat nin Galilea. (Marcos 4:37-39) An mga kasaysayan na arog kaini daing duwa-duwa na nagpapaheling na si Jehova Dios asin an saiyang Aki, si Jesu-Cristo, lubos na makokontrol an gabos na nakakaapektar sa buhay digdi sa daga.—2 Cronica 20:6; Jeremias 32:17; Mateo 19:26.
Huling totoo iyan, mapaninimbag daw niato an Dios sa naggrabeng kariribokan asin kalaglagan na bunga kan natural na mga kalamidad sa dai pa sana nahahaloy na mga panahon? Tanganing masimbag an hapot na ini, kaipuhan nguna niatong pag-olayan kun baga igwa nin ebidensia na an mga puwersa nin naturalesa nagin dramatikong mas madahas dai pa sana nahahaloy, tibaad dai na ngani makontrol.
Mapadapit sa bagay na ini, mangnoha an sinasabi kan librong Natural Disasters—Acts of God or Acts of Man?: “Mayo nin ebidensia na an klimatolohikong mga mekanismo na konektado sa mga tigmara, baha asin buhawi nagbabago. Asin mayo nin geolohista na nagsasabi na an mga paghiro kan daga na konektado sa mga linog, bulkan asin tsunami (mga alon nin linog) nagigin mas madahas.” Siring man, an librong Earthshock nagsasabi: “An mga gapo nin lambang kontinente igwa nin rekord nin dai mabilang na dakula asin sadit na geolohikong mga pangyayari, an kada saro kaiyan magigin kapahapahamak na kalamidad sa katawohan kun iyan mangyari ngonyan—asin sinisierto nin siensia na an siring na mga pangyayari siertong paorootrong mangyayari sa ngapit.” Sa ibang pagtaram, an daga asin an dinamikong mga puwersa kaiyan nagdanay na haros pareho sa gabos na panahon. Kaya, baga man an mga estadistika nagpapaheling o dai nin paglangkaw nin nagkapirang klase nin geolohiko o iba pang aktibidad, an daga dai nagin madahas na dai na makontrol sa dai pa sana nahahaloy na mga panahon.
Kun siring, ano an dahelan kan orog na pagkaparate asin pagkamapanlaglag nin natural na mga kalamidad na nababasa niato? Kun dai dapat basolon an mga puwersa nin naturalesa, an pagbasol puwedeng iatribuwir sa mga tawo. Asin, tunay nanggad, minidbid kan mga autoridad na an mga aktibidad nin tawo ginibo an satong palibot na kapwa mas madaling tamaan nin natural na mga kalamidad asin mas madaling laglagon kaiyan. Sa nag-ooswag na mga nasyon, an nagdadakulang pangangaipo para sa pagkakan pinupuwersa an mga paratanom na kultibaron nin sobra an saindang daga o na bumawi nin daga paagi sa paghale kan mahalagang nakatatakop na kadlagan. Ini minagiya sa grabeng pagtupas kan daga. An nagdadakol na populasyon pinaririkas man an pagdakol nin mga payag-payag asin lugar nin iskuwater na basta na sana itinogdok sa bakong ligtas na mga lugar. Pati sa mas maoswag na mga nasyon, an mga tawo, arog kan minilyon na nag-iistar sa kahalabaan kan San Andreas Fault sa California, ibinugtak an saindang sadiri sa peligro sa ibong nin malinaw na mga patanid. Sa siring na mga kamugtakan, kun may bakong ordinaryong mga pangyayari—bagyo, baha, o linog—an kapahapahamak daw na resulta talagang maaapod na “natural”?
An sarong marahay na halimbawa iyo an tigmara sa Sahel sa Aprika. Normal na isipon niato an tigmara bilang kulang sa oran o tubig, na minagiya sa kakulangan nin pagkakan, gutom, asin kagadanan. Alagad an lakop daw na kakulangan nin pagkakan asin gutom sa lugar na iyan huli sana sa kakulangan nin tubig? Nagsasabi an librong Nature on the Rampage: “An ebidensia na tinipon kan mga ahensia sa siensia asin ayuda nagpaparisa na an gutom ngonyan nagdadanay bakong gayong huli sa halawigon na tigmara kundi huli sa nagpapadagos na mga pag-abuso sa mga kayamanan nin daga asin tubig. . . . An nagpapadagos na pagigin disyerto kan Sahel sa dakulang kabtang dahelan sa tawo.” An The Natal Witness, sarong diaryo sa Aprika del Sur, nagsasabi: “An gutom bakong dapit sa kakulangan nin pagkakan; iyan dapit sa dai pakakua nin pagkakan. Sa ibang pagtaram, iyan dapit sa kadukhaan.”
An kaagid puwedeng sabihon dapit sa kadaklan kan pagkalaglag na nagresulta huli sa iba pang grabeng kapahamakan. Ipinaheling kan mga pagsiyasat na an mas pobreng mga nasyon mas dakol an nagagadan huli sa natural na mga kalamidad kisa sa mas mayaman na mga nasyon kan kinaban. Halimbawa, poon kan 1960 sagkod 1981, sono sa sarong pagsiyasat, an Hapon nagkaigwa nin 43 na linog asin iba pang mga kalamidad asin nawara an 2,700 na buhay, na nagpopromedyo nin 63 na gadan sa kada kalamidad. Sa iyo man sanang peryodo, an Peru nagkaigwa nin 31 kalamidad na may 91,000 na gadan, o 2,900 sa kada kalamidad. Taano ta may pagkakalaen? An natural na mga puwersa tibaad iyo an ginikanan, pero an aktibidad kan tawo—sosyal, ekonomiko, politikal—an kaipuhan na manimbag sa dakulang pagkakalaen sa ibinungang pagkawara nin buhay asin pagkaraot nin rogaring.
Ano an mga Solusyon?
An mga sientista asin eksperto nagmaigot sa laog nin dakol na taon na mag-imbento nin mga paagi na maatubang an natural na mga kalamidad. Hararom nindang siniyasat an daga sa paghihingoang masabotan kun paano nagkakaigwa nin linog asin pagtuga nin bulkan. Paagi sa mga satelayt sa espasyo inoobserbaran ninda an mga klase nin klima sa pagsusog sa mga direksion nin buhawi asin bagyo o patienot na pag-aram sa mga baha asin tigmara. An gabos na pagsiyasat na ini tinawan sinda nin impormasyon na linalaoman nindang magpapangyari sainda na inaan an epekto kan natural na mga puwersang ini.
Nagbunga daw nin marahay na mga resulta an mga pagmamaigot na iyan? Mapadapit sa klaseng ini nin magastos, pinakamoderno sa teknolohiyang paagi, sarong organisasyon na nag-oobserbar sa natural na palibot an nagsasabi: “An mga ini igwa nin limitadong importansia. Alagad kun iyan nakakakonsumo nin sobrang kuwarta asin paghihingoa—kun iyan nagseserbing sarahotan na ignorohon an mga peligro na dati nang yaon sa mga sosyedad nin mga biktima na nagpapagrabe sa mga kalamidad—kun siring iyan mas makararaot kisa makararahay.” Halimbawa, mantang kapakipakinabang na maaraman na an masalog na kaplanodohan sa baybayon nin Banglades perming tinatamaan nin baha asin darakulang alon, an kaaraman na iyan dai nakakaolang sa minilyon na taga-Banglades na mapiritan na umistar dian. An resulta iyo an paorootrong mga kalamidad na an bilang nin gadan minaabot sa ginatos na ribo.
Malinaw nanggad, limitado sana an pakinabang sa teknikal na impormasyon. An saro pang bagay na kinakaipuhan iyo an abilidad na inaan an mga pangigipit na dahelan na an mga tawo daing maginibo kundi mag-erok sa mga lugar na partikularmenteng harani sa mga peligro o mamuhay sa mga paagi na nakararaot sa palibot. Sa ibang pagtaram, an pag-ina sa danyos na ginigibo kan mga elemento mangangaipo nin lubos na pagbago sa sosyal, ekonomiko, asin politikal na palakaw na pinamumuhayan niato. Siisay an makagigibo kaiyan? Solamente an Saro na kayang kontrolon pati an mga puwersa na nagkacausa nin natural na mga kalamidad.
Mga Akto nin Dios sa Maabot
Bako sanang aatubangon ni Jehova Dios an mga sintomas kundi aatubangon nia an pinakagamot na dahelan kan kasakitan nin tawo. Tatapuson nia an paslo asin mapan-api na politikal, komersial, asin relihiyosong mga sistema na “nagsakop sa tawo sa saiyang ikararaot.” (Eclesiastes 8:9) An siisay man na pamilyar sa Biblia siertong maheheling na sa gabos na pahina kaiyan igwa nin kadakoldakol na hula na nagtotokdo sa panahon na mahiro an Dios sa paghale kan karatan asin kasakitan sa daga asin sa pagbalik giraray kan daganon na paraiso nin katoninongan asin katanosan.—Salmo 37:9-11, 29; Isaias 13:9; 65:17, 20-25; Jeremias 25:31-33; 2 Pedro 3:7; Kapahayagan 11:18.
Iyan an itinokdo ni Jesu-Cristo sa gabos niang parasunod na ipamibi, arin na baga, “Dumatong logod an kahadean mo. Gibohon logod an boot mo, kun paano sa langit, siring man sa daga.” (Mateo 6:10) Hahaleon asin sasalidahan kan Mesiyanikong Kahadean an gabos na bakong sangkap na pamamahala nin tawo, arog kan ihinula ni propeta Daniel: “Sa mga aldaw kan mga hadeng idto an Dios nin kalangitan mapatindog nin sarong kahadean na dai noarin man malalaglag. Asin an kahadean mismo dai itatao sa ibang banwaan. Iyan an maronot asin matapos kan gabos na ining kahadean, asin iyan magdadanay sagkod lamang.”—Daniel 2:44.
Ano an gigibohon kan Kahadean nin Dios na dai kayang gibohon kan mga nasyon ngonyan? An Biblia nagtatao nin kawiliwiling patanaw kun ano an maabot. Imbes na mga kamugtakan na iiniilustrar sa mga pahinang ini, arog kan gutom asin kadukhaan, “magkakaigwa nin kadakoldakol na tipasi sa ibabaw kan daga; magkakaigwa nin abundansia sa alitoktok kan kabukidan,” asin “an kahoy kan kahiwasan matao kan bunga kaiyan, asin an daga mismo mapaluwas kan bunga kaiyan, asin sinda mamumugtak sa saindang daga na dai nin pag-alaman.” (Salmo 72:16; Ezequiel 34:27) Mapadapit sa natural na palibot, an Biblia nagsasabi sato: “An kaawagan asin an alang na lugar mag-oogma, asin an disyerto maggagayagaya patin mamumurak arog kan azafran. . . . Huli ta an katubigan maburakbusak sa kaawagan, asin an kasalogan sa disyerto. Asin an alang na daga magigin siring sa danaw na may mga gaho, asin an pahang daga siring sa mga burabod nin tubig.” (Isaias 35:1, 6, 7) Asin mawawara na an mga guerra.—Salmo 46:9.
Kun paano gigibohon ni Jehova Dios an gabos na iyan, asin kun paano nia aatubangon an gabos na natural na puwersa tanganing dai na iyan magin dahelan nin ano man na danyos, dai sinasabi kan Biblia. Minsan siring, an sierto iyo na an gabos na mabubuhay sa irarom kan matanos na gobyernong iyan “dai . . . mapapagal na mayong kapakanan, ni mangangaki man sinda para sa karibokan; huli ta sinda an mga aki na kompuwesto kan mga pinili ni Jehova, asin an saindang mga aki kaiba ninda.”—Isaias 65:23.
Sa mga pahina kan magasin na ini, siring man sa ibang publikasyon kan Watch Tower Society, paorootrong idinoon kan mga Saksi ni Jehova na an Kahadean nin Dios tinindog sa langit kan taon 1914. Sa irarom kan paggiya kan Kahadean na iyan, an panglobong patotoo itinao na sa laog haros nin 80 taon, asin ngonyan yaon kita sa tata kan ipinanugang “bagong kalangitan asin sarong bagong daga.” An katawohan kakaldahon bako sanang sa mga panraraot kan natural na mga kalamidad kundi sa gabos man na kolog asin kasakitan na nandadamat sa katawohan sa nakalihis na anom na ribong taon. Manongod sa panahon na iyan tunay na masasabi, “an enot na mga bagay nakalihis na.”—2 Pedro 3:13; Kapahayagan 21:4.
Alagad, kumusta man ngonyan? An Dios daw naghihiro na sa kapakanan kan mga nasasakitan huli sa natural na mga sirkumstansia o iba pa? Siertong naghihiro sia pero bako man sa paagi na tibaad linalaoman kan kadaklan na tawo.
[Mga ritrato sa pahina 8, 9]
An mga aktibidad nin tawo ginibo an satong palibot na mas madaling tamaan nin natural na mga kalamidad
[Mga Credit Line]
Laif/Sipa Press
Chamussy/Sipa Press
Wesley Bocxe/Sipa Press
Jose Nicolas/Sipa Press