Paggamit kan Internet​—Magmaan sa mga Peligro!

¹ Ikinaoogma kan banwaan ni Jehova an nakapakokosog na pakikiasosyar sa lambang saro. Ikinaoogma ninda an paghiras nin mga eksperyensia sa ministeryo sa langtad asin inaapresyar an pakabareta manongod sa mga pangyayari may koneksion sa Mga Saksi ni Jehova asin sa gibohon na pan-Kahadean sa bilog na globo. Boot nindang maimpormaran dapit sa ano man na bagay na pambihira na puedeng mangyari sa satong mga tugang, siring baga nin krisis o natural na kalamidad, asin boot nindang maaraman kun igwa sindang magigibo tangani na makatabang. An siring na interes nagpapaheling kan pagkasararo kan kasararoan nin magturugang, na nagpapatunay na kita tunay nanggad na nagkakaminorootmootan.​—Juan 13:​34, 35.

² Ngonyan, marikas niatong nababaretaan an manongod sa mga pangyayari sa kinaban. An mga brodkast sa radyo asin telebisyon nagtatao sa mga nagdadangog sa bilog na globo nin aktuwal na pagkobre kan mga pangyayari na biyong detalyado. Pinagigin posible man kan telepono na makikomunikar tolos-tolos sa mga tawo sa bilog na kinaban. Sa komunikasyon an dai pa sana nahahaloy na pangyayari na paorog nang paorog na nagigin popular sa kinaban iyo an Internet.​—Helingon an Awake! na Hulyo 22, 1997.

³ An pagkaimbento kan telepono nagbukas kan dalan pasiring sa marikas na personal na komunikasyon sa bilog na kinaban. Minsan ngani kapakipakinabang na marhay an telepono, kaipuhan an pag-iingat sa kun paano ginagamit iyan, huling iyan puedeng magin kasangkapan para sa salang pakikiasosyar o mga aktibidad, asin puedeng magin magastos an sobrang paggamit kan telepono. May potensial an telebisyon asin radyo sa langtad nin edukasyon. Pero makamomondo na an kadaklan sa programa marigsok sa moral, asin pagsayang sana nin panahon an pagtaong atension dian. An kadonongan nagdidikta na kita magin mapamiling marhay sa paggamit nin telebisyon asin radyo.

⁴ An Internet pinangyayari an saro na makikomunikar sa bakong magastos na paagi sa minilyon na iba pa sa bilog na kinaban, asin binubukasan kaiyan an pinto pasiring sa kadakol na impormasyon. (Awake!, Enero 8, 1998) Minsan siring, an daing pakundangan na paggamit kan Internet puedeng magbalad sa saro sa dakulang espirituwal asin moral na mga peligro. Paano daw ini?

⁵ Dakol an interesado dapit sa madaling makuang impormasyon na nagpapaheling kun paano magibo nin mga armas, kabale an mga bomba. Nagrereklamo an industriya manongod sa panahon na nasasayang nin mga trabahador sa paggamit kan Internet. Dakol na an sinabi sa satong mga publikasyon manongod sa risang-risa na espirituwal na mga peligro na nasusumpongan sa Internet. Kadakol na Web site an nag-iintrodusir nin madahas asin pornograpikong mga materyal na biyong sala para sa mga Kristiano. (Sal. 119:37) Dugang pa sa mga peligrong ini, igwa nin mas dai naririsang peligro na kaipuhan na maanan partikularmente kan Mga Saksi ni Jehova. Ano an peligrong ini?

⁶ Iimbitaran daw nindo an sarong estranghero sa saindong harong na dai nguna inaaram kun siisay sia? Kumusta kun mayong paagi na aramon iyan? Totogotan daw nindo an estrangherong iyan na makaibanan an saindong mga aki na sinda sana? Ini dai nadidiskutir na posibilidad sa Internet.

⁷ An electronic mail puedeng ipadara asin maresibi hale sa mga tawo na dai nindo midbid. Totoo man iyan kun kamo nakikipag-olay sa elektronikong paagi sa sarong forum o chat room. An mga partisipante tibaad kun beses naghihingakong mga Saksi ni Jehova, alagad sa parate bako man. Tibaad maghingako an saro na hoben mantang bako man. O an saro tibaad magputik pa ngani na sarong lalaki o babae.

⁸ An impormasyon na ipinapasa sa saindo tibaad sa pormang mga eksperyensia o komento dapit sa satong mga tinutubod. An impormasyon na ini ipinapasa sa iba pa, na nagpapasa naman kaiyan sa iba pa. Sa pankagabsan an impormasyon dai mabeberepikar asin tibaad bakong totoo. An mga komento puedeng sarahotan sana sa pagpalakop nin apostatang pangangatanosan.​—2 Tes. 2:​1-3.

⁹ Isinasaisip an peligrong ini, kun ginagamit nindo an Internet, hapota an saindong sadiri: ‘Para sa ano ko iyan ginagamit? May posibilidad daw na madanyaran ako sa espirituwal sa kun paano ko iyan ginagamit? Puede daw na nakakokontribwir ako sa espirituwal na danyos kan iba?’

¹⁰ Mga Web Site kan “Mga Saksi ni Jehova”: Estudyare, halimbawa, an nagkapirang Internet site na inestablisar nin mga indibiduwal na naghihingakong mga Saksi ni Jehova. Iniimbitaran ninda kamo na helingon an mga site ninda tangani na mabasa an mga eksperyensia na ilinaog nin iba na naghihingakong mga Saksi. Ineenkaminar kamo na ihiras an saindong mga ideya asin punto de vista manongod sa mga babasahon kan Sosyedad. May nagkapira na nagsusuherir nin mga pag-atubang na puedeng magamit sa ministeryo sa langtad. An mga site na ini nag-aalok nin mga chat room na dian puedeng magkonektar an mga indibiduwal, na nagpapangyaring magkaigwa nin aktuwal na pakikikomunikar sa iba, kaagid nin pakikipag-olay sa telepono. Parateng itinotokdo kamo kaiyan sa iba pang site kun saen puede kamong magkaigwa nin on-line na pakikiasosyar sa mga Saksi ni Jehova sa bilog na kinaban. Alagad sierto daw na masasabi nindo na an mga kontak na ini dai itinaon kan mga apostata?

¹¹ An pakikiasosyar paagi sa Internet tibaad bakong kaoyon kan rekomendasyon na makukua sa Efeso 5:​15-​17. Si apostol Pablo nagsurat: “Magmaan kamong marhay na an saindong paglakaw bakong siring sa mangmang kundi siring sa mga madonong, na tinutubos an angay na panahon para sa saindo man sana, huli ta an mga aldaw maraot. Kaya dai na kamo magin bakong makatanosan, kundi padagos na saboton kun ano an kabotan ni Jehova.”

¹² An Kristianong kongregasyon iyo an teokratikong paagi na dian kita pinakakakan sa espirituwal kan “fiel asin madonong na oripon.” (Mat. 24:​45-​47) Sa laog kan organisasyon nin Dios, nakakukua kita nin paggiya asin proteksion tangani na papagdanayon kitang siblag sa kinaban siring man nin motibasyon tangani na papagdanayon kitang sibot sa gibohon kan Kagurangnan. (1 Cor. 15:58) Nagsabi an salmista na sia nakaeksperyensia nin kagayagayahan asin pakamate nin katiwasayan sa tahaw kan tiripon na banwaan nin Dios. (Sal. 27:​4, 5; 55:​14; 122:1) Nagtatao man an kongregasyon nin espirituwal na suporta asin tabang para sa mga asosyado dian. Sa laog kaiyan, puede kamong makanompong nin grupo nin mamomoton, interesado, asin may pagmakolog na mga katood​—mga tawo na personal nindong midbid na andam asin gikan sa boot na matabang patin maranga sa iba sa mga panahon nin kasakitan. (2 Cor. 7:​5-7) Protektado an mga miembro kan kongregasyon kan espirituwal na probisyon sa Kasuratan para sa pagtitiwalag sa mga nagkakasala na daing pagsolsol o nagpapalakop nin apostatang kaisipan. (1 Cor. 5:​9-​13; Tito 3:​10, 11) Makalalaom daw kita na makanompong kan iyo man sanang mamomoton na mga areglong ini kun nakikiasosyar sa iba paagi sa Internet?

¹³ Nagin malinaw na totoo an kabaliktaran. May mga Web site na malinaw nanggad na paagi nin pakikikomunikar para sa apostatang propaganda. An siring na mga Web site tibaad kabaliktaran an sinasabi, asin an mga nag-iisponsor nin site tibaad magtao nin detalyadong paliwanag tangani na patunayan na sinda talagang mga Saksi ni Jehova. Tibaad hagadan pa ngani ninda kamo nin impormasyon tanganing berepikaron na kamo saro sa Mga Saksi ni Jehova.

¹⁴ Boot ni Jehova na gumamit kamo nin pakamansay. Taano? Huli ta aram nia na poprotehiran kamo kaiyan sa manlaenlaen na peligro. An Talinhaga 2:​10-​19 minapoon sa pagsabing: “Kun an kadonongan lumaog sa saimong puso asin an kaaraman mismo magin nakagagayagaya sa saimo mismong kalag, an kaisipan mismo magbabantay sa saimo, an pakamansay mismo maprotehir sa saimo.” Maprotehir sa saindo sa ano? Sa mga bagay na siring baga kan “maraot na dalan,” idtong mga nagbabaya sa tanos na dana, asin mga tawo na inmoral patin tuso sa saindang kadaklan na paggawe.

¹⁵ Kun kita nagduduman sa Kingdom Hall, mayong duda na kaibanan niato an satong mga tugang. Midbid niato sinda. Mayo ni saro na naghahagad na patunayan ini huli ta risang-risa iyan sa ipinaheheling na pagkamoot sa tugang. Kita dai personal na hinahagadan na magtao nin mga kredensial tangani na patunayan na kita talagang saro sa Mga Saksi ni Jehova. Digdi niato nanonompongan an tunay na pagrinibayan nin pagparigon sa boot na sinabi ni Pablo sa Hebreo 10:​24, 25. An mga Web site na nag-eenkaminar nin on-line na pakikiasosyar dai mapananarigan na ikatatao ini. An pagsaisip sa mga tataramon kan Salmo 26:​4, 5 makapamamaan sa sato sa mga peligro na pasil sanang matuparan kun naggagamit nin mga Web site sa Internet.

¹⁶ Mayong mga limitasyon o restriksion sa klase nin impormasyon na pinagdadanay asin madaling makua kan mga naggagamit kan Internet. Parate na mga aki asin tinedyer an pasil na punteriya nin krimen asin pag-aprobetsar sa mga kamugtakan na ini. An mga aki mapagtiwala, gustong makaaram, asin gustong marhay na magsiyasat sa medyo bagong kinaban nin cyberspace. Kun siring an mga magurang kaipuhan na bantayan an saindang mga aki asin magtao sa sainda nin marahay na giya sa Kasuratan manongod sa paggamit kan Internet, kun paanong gigiyahan ninda an mga ini sa saindang pagpili nin musika o pelikula.​​—1 Cor. 15:33.

¹⁷ Makamomondo na an nagkapira na dati mga tugang niatong lalaki asin babae kinaipuhan na itiwalag huli sa pakikiasosyar na nagpoon sa pagkaigwa nin kamidbid na kinabanon na mga indibiduwal sa mga chat room sa Internet asin pag-abot nin panahon nagresulta sa inmoralidad. Dai makapaniwala sa pagkabigla, may kamagurangan na nagsurat na may nagkapira na talagang binayaan an saindang agom na lalaki o babae tangani na ipadagos an relasyon na nagpoon sa Internet. (2 Tim. 3:6) An ibang indibiduwal isinikwal an katotoohan huli sa paniniwala sa impormasyon na itinao nin mga apostata. (1 Tim. 4:​1, 2) Kun kokonsideraron an grabe nanggad na mga peligrong ini, bako daw rasonable na magin mapagmaan dapit sa pakikilabot sa mga chat session sa Internet? Tunay nanggad, an paggamit nin kadonongan, kaaraman, kakayahan nin pag-isip, asin pakamansay na sinabi sa Talinhaga 2:​10-​19 siertong makapoprotehir sa sato digdi.

¹⁸ Narisa nanggad na dakol an indibiduwal na garo baga naggibo nin mga Web site tangani na ihulit an maogmang bareta. An kadaklan sa mga site na ini inisponsor nin bakong madonong na mga tugang. An iba pang mga site tibaad inisponsor nin mga apostata na mawot na akiton an mga daing pag-aram-aram. (2 Juan 9-​11) Sa pagkomento kun baga kaipuhan na an satong mga tugang gumibo nin siring na mga Web site, An Satong Ministeryo sa Kahadean na Nobyembre 1997, pahina 7, nagsabi: “Dai na kaipuhan nin siisay man na indibiduwal na magpreparar nin Internet pages dapit sa Mga Saksi ni Jehova, sa satong mga aktibidad, o sa satong mga paniniwala. An satong opisyal na site [www.watchtower.org] nagtatao nin tamang impormasyon sa siisay man na gusto kaiyan.”

¹⁹ Mga Pantabang sa Pag-adal Paagi sa Internet? An nagkapira naniniwala na nakapaglilingkod sinda sa mga tugang paagi sa paglaog nin siniyasat na impormasyon may koneksion sa manlaenlaen na teokratikong mga aktibidad. Halimbawa, tibaad an saro magsiyasat basado sa sarong outline nin pahayag-publiko dangan ilaog ini, na iniisip na an siring na impormasyon mapakikinabangan kan mga nangangaipo na mag-andam kan iyo man sanang outline. An iba ilinalaog an gabos na teksto para sa masunod na Pag-adal sa Torrengbantayan o nagtatao nin reperensia para sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro o Pag-adal sa Libro kan Kongregasyon. An nagkapira tibaad nagtatao nin mga suhestion para sa mga pag-atubang sa ministeryo sa langtad. Talaga daw na nakatatabang iyan?

²⁰ An mga publikasyon na itinatao kan organisasyon ni Jehova inaanimar an satong isip paagi sa nakaparirigon na mga ideya asin sinasanay kita “na mamidbid kun ano an tama asin sala.” (Heb. 5:14) Masasabi ta daw na nagigibo ini kun iba an nagsisiyasat para sa sato?

²¹ An mga Kristiano sa Berea sinasabing “orog karahay an kamawotan kisa kaidtong mga nasa Tesalonica.” Taano? Huli ta “inako ninda an tataramon na igwa nin dakulang pagkagalaga sa isip, na maingat na sinisiyasat an Kasuratan aroaldaw kun baga an mga bagay na ini iyo man nanggad.” (Gibo 17:11) Minsan ngani si Pablo asin Silas naghulit sa sainda, dai ninda ikasasapuso an katotoohan kun dai sinda magigin personal na kalabot.

²² An paggamit kan siniyasat nin ibang tawo para sa sarong pahayag o para sa pag-andam sa iba pang pagtiripon talagang nakawawara kan katuyohan nin personal na pag-adal. Bako daw na mawot nindong parigonon an saindo mismong personal na pagtubod sa Tataramon nin Dios? Basado sa personal na kombiksion, kun siring ikapapahayag nindo sa publiko an saindong pagtubod​—sa saindong mga pahayag, sa mga komento sa mga pagtiripon, asin sa ministeryo sa langtad. (Roma 10:10) An paggamit kan siniyasat nin ibang tawo bakong angay sa deskripsion na itinao sa Talinhaga 2:​4, 5 na personal na ‘padagos na hanapon asin sungkaton an mismong kaaraman nin Dios siring baga sa natatagong kayamanan.’

²³ Halimbawa, kun hineheling an mga teksto sa saindong sadiring kopya kan Biblia, puede nindong repasohon sa halipot an konteksto kan kada teksto. Puede nindong ‘susogon nin eksakto an gabos na bagay,’ siring kan ginibo ni Lucas kan isurat nia an saiyang Ebanghelyo. (Luc. 1:3) An dagdag na paghihingoa makatatabang man saindo na magin eksperto sa paghanap nin mga teksto sa ministeryo asin kun nagpapahayag. Dakol an nagsabi na sinda naghahanga sa mga Saksi ni Jehova huli ta aram nindang gamiton an saindang mga Biblia. An solamenteng paagi na puede ining umaplikar sa sato iyo na kun ginigibo niatong ugale na personal na helingon an mga teksto sa satong sadiring mga Biblia.

²⁴ Madonong na Paggamit kan Satong Panahon: An saro pang dapat konsideraron sa bagay na ini may koneksion sa panahon na ginagamit sa paggibo, pagbasa, asin pagsimbag sa impormasyon na ilinaog sa Internet. Ineenkaminar kitang mamibi kan Salmo 90:​12: “Tokdoi kami kun paano bibilangon an samuyang mga aldaw sa paagi na magkamit kami nin puso na may kadonongan.” Nagsabi si Pablo: “Nainaan na an panahon na natatada.” (1 Cor. 7:29) Asin dugang pa: “Tunay nanggad, kun siring, mantang igwa kita nin marahayrahay na panahon para kaiyan, gumibo kita kan marahay sa gabos, alagad orog na sa mga may relasyon sa sato sa pagtubod.”​—Gal. 6:10.

²⁵ An siring na hatol nagdodoon kan pangangaipo na kita magin madonong sa paggamit kan satong panahon. Kanigoan kapakipakinabang na marhay na magtao nin panahon na basahon an Tataramon nin Dios! (Sal. 1:​1, 2) Iyan an puedeng magin pinakamarahay na asosasyon niato. (2 Tim. 3:​16, 17) Mga magurang, tinotokdoan daw nindo an saindong mga aki kan halaga nin madonong na paggamit kan saindang panahon sa mga aktibidad na pan-Kahadean? (Ecl. 12:1) An panahon na ginagamit sa personal asin pampamilyang pag-adal sa Biblia, pag-atender sa mga pagtiripon, asin ministeryo sa langtad mas mahalaga nanggad kisa panahon na ginagamit sa pagbabad sa Internet, na naglalaom na may pakikinabangon.

²⁶ Mapadapit digdi, madonong na isentro an satong atension sa espirituwal na mga bagay asin sa mga bagay na may koneksion asin mahalagang marhay sa satong buhay bilang mga Kristiano. Ini naghahagad nin paggibo nin pinag-isipan na marhay na pagpili may labot sa impormasyon na angay sa satong panahon asin paghorophorop. Bilang mga Kristiano, an mahalagang marhay sa satong buhay sinumaryo ni Cristo, na nagsabi: “Kun siring, padagos na hanapon nguna an kahadean asin an saiyang katanosan, asin ini gabos na ibang bagay idadagdag na sana sa saindo.” (Mat. 6:33) Bako daw na pinakamaogma kamo kun an saindong buhay pano nin mga aktibidad na pan-Kahadean imbes na nin ano man na ibang aktibidad?

²⁷ Internet E-Mail: Minsan ngani angay an paghiras nin personal na mga eksperyensia o ideya sa tahaw nin pamilya o mga katood na magkararayo an istaran, talaga daw na mamomoton na ipasa ini sa iba na tibaad dai midbid an saindong pamilya o mga katood? O maninigo daw ining ilaog sa sarong Web page tangani na mabasa nin minsan siisay na sana? Dapat daw na kopyahon asin basta-basta na sana ipadara an personal na mga mensaheng ini sa mga tawo na tibaad midbid o dai nindo midbid? Siring man, kun nakareresibi kamo nin mga mensahe hale sa iba na malinaw na bako man para sa saindo, mamomoton daw na ipasa iyan sa iba pa?

²⁸ Kumusta kun an eksperyensia na ipinapasa nindo bakong tama? Bako daw na ini pakikikabtang sa pagpalakop nin kaputikan? (Tal. 12:​19; 21:​28; 30:​8; Col. 3:9) Tunay nanggad, an pagdadanay na ‘nagmamaan na marhay tanganing an satong paglakaw bakong siring sa mangmang kundi siring sa mga madonong’ mapahiro sa sato na konsideraron ini. (Efe. 5:15) Kanigoan an kaogmahan niato na an Yearbook, An Torrengbantayan, asin Awake! pano nin mabeberepikar na mga eksperyensia na nakaparirigon sa boot niato asin nakamomotibar sa sato na padagos na maglakaw sa “dalan”!​​—Isa. 30:​20, 21.

²⁹ May saro pang peligro. Si apostol Pablo nagsabi may labot sa nagkapira: “Nakakanood man sindang magtukawtukaw, na namamasyar sa mga harong; iyo, bako sanang magtukawtukaw, kundi siring man mga tsismosa asin parapakilabot sa gibo nin iba, na nag-oorolay sa mga bagay na dai dapat.” (1 Tim. 5:13) Ini nangangatanosan tumang sa paggamit nin panahon asin paghihingoa na ipasa an daing halagang impormasyon sa satong mga tugang.

³⁰ Isip-isipa man an panahon na kaipuhan tangani na maasikaso an kadakol na E-mail. Interesante nanggad, an librong Data Smog nagsabi: “Mantang an saro lalong nahahaloy na nasa online, an e-mail marikas na naliliwat hale sa pagigin nakaeengganyong bagong bagay pasiring sa sarong nakauubos nin panahon na pagabat, kaiba an kadakol na mensahe na dapat basahon asin simbagon aroaldaw hale sa mga kaibaiba, katood, pamilya, . . . asin dai kaipuhan na anunsio nin mga ipinababakal.” Dugang pa, iyan nagsasabi: “Dakol na bangkag sa elektroniko an nagkaigwa nin maraoton na ugale na pagpasa kan gabos na nakaaaling na impormasyon na nareresibi ninda​—mga suba, urban myth, electronic chain letter, asin dakol pa​—sa gabos na nasa saindang electronic address book.”

³¹ Ini risang-risa na sa E-mail na ilinilibot sa tahaw nin dakol na tugang​—arog baga nin mga suba o makangingising estorya dapit sa ministeryo; mga berso na basado daa sa satong mga tinutubod; mga ilustrasyon hale sa manlaenlaen na mga pahayag na nadangog sa mga asamblea, kombension, o sa Kingdom Hall; mga eksperyensia sa ministeryo sa langtad; asin iba pa​—mga bagay na garo baga dai man nakakaano. An kadaklan regular na ipinapasa an siring na E-mail na dai man lamang sinisiyasat an ginikanan, na nagpapadepisil na maaraman kun talagang siisay an kagtugdas, na dapat kutanang magpangyari sa saro na mag-isip-isip kun baga talagang totoo an impormasyon.​—Tal. 22:​20, 21.

³² An siring na parateng daing halagang mga mensahe bakong an klase nin nakapakokosog na mga tataramon na nasa isip ni Pablo kan sia sumurat ki Timoteo, na nagsasabi: “Padagos mong pangaptan an arogan nin nakapakokosog na mga tataramon na nadangog mo sa sako kaiba kan pagtubod asin pagkamoot na mapadapit ki Cristo Jesus.” (2 Tim. 1:13) An “dalisay na tataramon” kan katotoohan sa Kasuratan may “arogan nin nakapakokosog na mga tataramon” na sa pangenot basado sa tema kan Biblia na pagbindikar sa soberaniya ni Jehova paagi sa Kahadean. (Sof. 3:9) Maninigo niatong gibohon an gabos na paghihingoa na idusay an gabos niatong libreng panahon asin kosog na suportaran an pagbindikar na ini sa soberaniya ni Jehova.

³³ Huling kita nasa poro na kan katapusan kan sistemang ini nin mga bagay, bako ining panahon na kita dai na magbantay. Nagpapatanid sa sato an Biblia: “Magmata kamo, magpuka kamo. An saindong kaiwal, an Diablo, naglalakaw na siring sa nagngangarob na leon, na naghahanap nin masisiba.” (1 Ped. 5:8) Iyan nagsasabi pa: “Isulog an bilog na pangalasag hale sa Dios tanganing kamo marigon na makapanindogan tumang sa mga pakana kan Diablo.”​—Efe. 6:11.

³⁴ Kun sala an paggamit, an Internet puedeng magin paagi na masaroan ni Satanas an mga natetentaran kan kapangyarihan kaiyan. Minsan ngani puedeng limitado an kapakinabangan kaiyan, igwa nin peligro kun iyan dai mamansayon na may pag-iingat. An mga magurang nangorognang kaipuhan na magin interesado dapit sa paggamit kan saindang mga aki kan Internet.

³⁵ Sarong proteksion an pagpapadanay nin timbang na punto de vista manongod sa Internet. Inaapresyar niato an napapanahon na pagirumdom ni Pablo: “An mga minagamit kan kinaban [magin] siring sa mga dai naggagamit kaiyan nin lubos; huli ta an kamugtakan kan kinaban na ini nagbabago.” (1 Cor. 7:​29-31) An pagsaisip kan mga bagay na ini makatatabang sa sato asin sa satong pamilya na dai malingling sa gabos na iinaalok kan kinaban, kaiba an makukua sa Internet.

³⁶ Kaipuhan na kita magdanay na dayupot sa satong mga tugang na nasa laog kan kongregasyon asin madonong na gamiton an natatadang panahon, sa siring ginigibo an satong sadiri na andam na gamiton para sa pagpalakop kan intereses kan Kahadean. Mantang nagrarani sa katapusan an sistemang ini, ‘dai na kita padagos na maglakaw siring sa paglakaw kan mga nasyon sa pagigin daing kamanungdanan kan saindang isip,’ kundi ‘padagos na saboton niato kun ano an kabotan ni Jehova.’​—Efe. 4:​17; 5:17.