Ukukunkumya Isonde ku Miti Ikola
KU ULEMBA LOLENI! MU SPAIN
AKANYA akaafyelwe nomba line kalelila sana mu cipatala mu Madrid, ku Spain. Nasi aeshako ukukasunsuntila, awe kalelila fye. Nakalwala pa mulandu wa kuti nyina uwakafyele alebomfya heroin. Icibipishe na po ca kuti uyu mwana alyambula akashishi ka HIV. Nyina alikunkwime kuli heroin.
Mu Los Angeles, namayo uwali no mwana aenseshe motoka wakwe mu kukanaishiba mu musebo umwaleikala utupondo utushitisha imiti ikola. Apulikilwe fye imfuti shalila, no kwipaya akana kakwe akakashana.
Ku calo ca kutali, ku Afghanistan, shibulimi munono alilima ibala lya maluba ya opium. Uno mwaka nalima sana; ubusomboshi bwakwe nabufika ku mapesenti 25. Amaluba ya opium ya ndalama sana, kabili ulupwa lwa kwa uyu shibulimi munono lwikala imikalile ya kucula. Lelo kuli aya maluba yayemba balapangilako heroin, kabili heroin ilonaula abantu.
Umukashana wa nsoni mu Sydney, ku Australia, lyonse pa Cibelushi ubushiku atemwa ukuya ku cikuulwa ca kucindilamo. Kale calemukosela ukuba pa bantu abengi, lelo nomba amapilushi ayo beta ati ecstasy yalimulenga ukushipa. Aya mapilushi abomfya yashitilwe mu bumfisolo ku Netherlands no kuletwa mu Australia, nangu cingati nomba na mu mafakitare ya mu Australia balapanga. Ecstasy ilenga uyu mukashana ukumfwa bwino inyimbo, no kumucincimusha. Kabili imulenga alemona kwati aliyemba sana.
Manuel, shibulimi munono uwakosa uusanga imikalile mu kulima ibala linono mu citungu ca Andes, alitendeka ukwikalako bwino lintu atendeke ukulima ifimpusa fya coca. Manuel alafwaya ukuleka ukusombola ifilimwa fya coca, lelo aletiina ukufulwisha abaume abakaluka abalolekesha pa mulimo wa kusombola coca muli iyo ncende.
Aba bantu fye abancepela abaletungilila icikuko ca miti ikola icileonaula isonde lyesu.a Nampo nga aba bantu e bashita imiti ikola, nelyo e bashitisha, atemwa tabacitako icili conse, imiti ikola kwena ilebateko busha apakalamba.
Ubwafya bwa Miti Ikola Bwakula Shani?
Umukalamba wa United Nations Kofi Annan asoso kuti: “Imiti ikola ileonaula ubwikashi bwesu, ilelundulula bumpulamafunde, ilesalanganya amalwele pamo nga AIDS, kabili ileipaya abana besu no konaula inshita yesu iya ku ntanshi.” Alundilepo ati: “Ilelo citunganishiwo kuti mwi sonde lyonse mwaliba abantu amamilioni 190 ababomfya imiti ikola. Ifyalo fyonse ni nkupilwa kumo. Kabili takwingaba icalo cimo icingasubila ukupwisha amakwebo ya miti ikola mu mipaka ya ciko. Ifyalo fyonse fikabila ukubombela pamo pantu amakwebo ya miti ikola yalisalangana isonde lyonse.”
Icibipileko ca kuti mu myaka ya nomba line kuli ne miti ikola iya kupanga fye.b Iyi miti ikola iya kupanga fye ilalenga abantu ukukolwa, nelyo ukusansamuka. Apantu iyi miti ikola iya kupanga fye kuti yapangwa ukubomfya indalama ishinono mu calo icili conse, bakapokola tabakwata amaka ya kucincintila yene. Mu 1997 icipani ca United Nations Commission on Narcotic Drugs (Icipani ca United Nations Icilwisha Imiti Ikola) casokele ukuti mu fyalo ifingi iyi miti ikola iya kupanga fye “naiseeka sana” kabili ifwile ukumonwa nge “cintiinya cikalamba ku bekashi ba mwi sonde lyonse mu mwanda wa myaka uuleisa.”
Imiti ikola iipya na yo iine ikali ukupala iya kale. Abantu balakunkuma sana fye kuli crack cocaine ukucila kuli cocaine. Imisango ipya iye bangec ilakola sana, ne miti ikola imo iyo batila ice yaba pa yabipisha ukucila yonse.
Indalama na Maka Ififuma mu Miti Ikola
Nangu cingati ababomfya imiti ikola bancepela fye, impendwa yabo ikalamba ica kuti ilapeela amaka yakalamba ku bakalamba ba bashitisha imiti ikola, abatungulula ubulimi na makwebo ya miti ikola. Aba bantu aba bufumfuntungu bacita amakwebo ya bufumfuntungu aya ndalama ishingi—kabili ayakwatisha ululumbi pe sonde. Pali ndakai mu makwebo ya miti ikola mufuma nalimo amadola 400,000,000,000 cila mwaka nelyo amapesenti 8 aya makwebo yonse mwi sonde. Ilyo indalama shifuma mu miti ikola shileshinguluka isonde lyonse, bamukuukulu balamwenamo, shilenga bakapokola na bapolitishani ukupeelwa amafisakanwa, no kuletela utupondo indalama.
Cinshi cingacitwa pa kupwisha ubu bwafya bwa miti ikola? Bushe amakwebo ya miti ikola yambukila shani indalama shenu, umutelelwe wenu, ne mikalile ya bana benu?
[Amafutunoti]
a Muli fino fipande, tulelanda pa miti ikola iishibomfiwa mu fipatala kabili iyabindwa.
b Iyi miti ikola iya mipangilwe iyaalulwa panono, pa kuti abantu bengasengauka ifibindo ifyabikwa pa miti ikola.
c Ku maluba ayauma aye bange e kufuma marijuana. Ifinyamuti ififuma kwi bange e fyo beta ati hashish. Abantu balapeepa iyi misango yonse ibili iye bange.
[Mapu pe bula 4]
(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)
Ubusomboshi na Makwebo ya Miti Ikola mwi Sonde Lyonse
INCENDE UKO BALIMA SANA IMITI IKOLA
Ibange—lya minsansangala (marijuana) ne lifuma ku finyamuti (hashish)
Heroin
Cocaine
Ifisontelelo filelanga inshila umo ilingi bapisha amakwebo ya miti ikola
[Abatusuminishe]
Ifyebo fifumine mu United Nations World Drug Report
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]
Icikope ca ba U.S. Navy photo