Ri naʼoj achiʼel ta kan nüm ruchʼaʼäl nuʼän pa taq bʼey

1. ¿Achkë kinaʼoj nkiʼän ye kʼïy winäq chwäch ri utziläj taq naʼoj yeruyaʼ Jehová? (Proverbios 1:20, 21).

CHKIPAN kʼïy tinamït, chaq taqïl yeqatzʼët qachʼalal ri ye kʼo akuchï kan kʼïy winäq yeqʼax. Ryeʼ kan tzeʼël yetzuʼun chqä yekitzüj äl publicaciones chkë ri winäq. Rkʼë jbʼaʼ rït chqä abʼanon riʼ. We ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ aquʼun rij jun kʼambʼäl tzij ri ntzjöx chpan ri wuj Proverbios, ri nuʼij chë ri naʼoj achiʼel ta kan nüm ruchʼaʼäl nuʼän rchë ri winäq nkikʼoxaj ri pixaʼ yeruyaʼ (taskʼij ruwäch Proverbios 1:20, 21). Le Biblia chqä ri qa-publicaciones kʼo naʼoj chkipan ri kantzij yatkitoʼ, rma kan rkʼë Jehová petenäq wä. Re naʼoj reʼ ya riʼ nkʼatzin chkë ri winäq rchë yekowin yebʼä chpan ri bʼey ri xkerukʼwaj chpan ri kʼaslemal. Röj kan jaʼäl nqanaʼ taq jun winäq nukʼwaj äl jun chkë ri qa-publicaciones. Ye kʼa ma jontir ta nkiʼän riʼ. Ye kʼo jojun más ütz nkinaʼ ma nkitamaj ta achkë nukʼüt le Biblia. Ye kʼo chik jojun yetzeʼen chqij; nkiquʼ chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ma nkʼatzin ta chik komä. Jojun chik itzel yetzjon chrij ri rubʼanik nuʼij le Biblia chë kʼo chë nqakʼwaj qakʼaslemal. Ryeʼ nkiʼij chë ri winäq ri kikʼwan jun kʼaslemal achiʼel riʼ qʼaqʼ kijolon chqä kan ma kasach bʼaʼ chkiwäch. Tapeʼ ke riʼ, rma Jehová kowan najowan, kʼa najin na nutzüj ri naʼoj petenäq rkʼë ryä che rä xa bʼa achkë winäq. ¿Achkë rubʼanik nuʼän riʼ?

2. ¿Akuchï nqïl wä naʼoj ri kantzij yojkitoʼ, ye kʼa achkë nkiʼän ye kʼïy winäq?

² Jehová nuksaj le Biblia, ri Ruchʼaʼäl, rchë yeruyaʼ pä naʼoj chqë. Re wuj reʼ jbʼaʼ ma jontir winäq yekowin njeʼ jun kichë. Chqä tqaquʼ kij ri qa-publicaciones ri nkikʼüt naʼoj ri yeʼelesan pä chpan le Biblia. Rkʼë rutoʼik Jehová, re publicaciones reʼ ye alenäq chkipan más 1,000 chʼaʼäl. Ri yeskʼin ruwäch le Biblia chqä ri qa-publicaciones y nkismajij ri nkitamaj, kan kʼïy utzil nkïl. Tapeʼ ke riʼ, kan ye kʼïy winäq ma nkajoʼ ta nkiyaʼ kixkïn che rä ri naʼoj yeruyaʼ Jehová. Taq kʼo nkʼatzin nkiʼän chpan kikʼaslemal, más nkiyaʼ ruqʼij ri nkiquʼ ryeʼ o ri nkiʼij nkʼaj chik winäq. Rkʼë jbʼaʼ kan itzel yojkitzʼët rma nqasmajij ri nuʼij le Biblia. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rma ri winäq ke riʼ nkiʼän. Ye kʼa naʼäy tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik nqïl ri naʼoj yeruyaʼ Jehová.

RI RETAMABʼAL JEHOVÁ NUʼÄN CHË NQ-OK AJNAʼOJ

3. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän we nqajoʼ nq-ok ajnaʼoj taq winäq?

³ Jun ajnaʼoj winäq ya riʼ nuksaj ri retaman rchë ütz nbʼä pa rukʼaslemal. Ye kʼa rchë nq-ok ajnaʼoj taq winäq chwäch Jehová kʼo na chik jun nkʼatzin nqaʼän. Le Biblia nuʼij: «Ri naxiʼij awiʼ chwäch Jehová nuʼän chë njeʼ anaʼoj, y retamabʼal ri Nimaläj Ruqʼij nuʼän chë nqʼax pan ajolon xa bʼa achkë naʼoj» (Prov. 9:10). Rma riʼ, taq kʼo jun nkʼatzin nqaʼän pa qakʼaslemal ri kan kʼo rejqalen, röj kʼo chë nqatoʼ qiʼ rkʼë «retamabʼal ri Nimaläj Ruqʼij», ntel chë tzij, rkʼë ri rubʼanik nchʼobʼon Jehová. Xtqkowin xtqaʼän riʼ we xtqakanuj qanaʼoj chpan le Biblia chqä chkipan ri qa-publicaciones. We xtqaʼän riʼ, xtqakʼüt chë kantzij kʼo qanaʼoj (Prov. 2:5-7).

4. ¿Achkë rma nqaʼij chë xa xuʼ Jehová nkowin yeruyaʼ naʼoj ri kan yojkitoʼ?

⁴ Xa xuʼ Jehová nkowin yeruyaʼ naʼoj ri kan yojkitoʼ chpan qakʼaslemal (Rom. 16:27). ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Naʼäy, rma yë ryä xqbʼanö; rma riʼ retaman jontir chqij (Sal. 104:24). Rukaʼn, rma jontir ri nuʼän nukʼüt chë kan kʼo runaʼoj (Rom. 11:33). Y rox, rma ri naʼoj yeruyaʼ kan ronojel mul yerutoʼ ri achkë yesmajin rchë (Prov. 2:10-12). We kantzij nqajoʼ nq-ok ajnaʼoj taq winäq, kʼo chë nqakʼüt rkʼë ri rubʼanik nqakʼwaj qakʼaslemal chë nqanmaj ri oxiʼ naʼoj ri xeqatzjoj qa.

5. ¿Achkë kilon ri winäq rma ma nkinmaj ta chë xa xuʼ Jehová nkowin yeruyaʼ naʼoj ri kantzij yojkitoʼ?

⁵ Ye kïy winäq ri nqatzjoj le Biblia chkë kan jaʼäl nkitzʼët jontir ri kʼo chwäch le Ruwachʼlew chqä ri kʼo chkaj, ye kʼa nkiʼij chë majun xbʼanö kichë chqä chë xa ruyonïl xtzʼuktäj pä jontir. Ye kʼo chik jojun nkiʼij chë nkinmaj chrij Dios, ye kʼa nkiquʼ chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ma nkʼatzin ta chik komä, rma riʼ nkikʼwaj jun kʼaslemal kan achiʼel nqä chkiwäch ryeʼ. ¿Achkë rukʼamon pä jontir riʼ? ¿Más komä ütz kikʼwan kiʼ ri winäq rma xa chrij kinaʼoj ryeʼ nkikʼuqbʼaʼ wä kikʼuʼx, pa rukʼexel nkismajij ri naʼoj yeruyaʼ pä Dios? ¿Kiʼ komä kikʼuʼx kibʼanon o kʼo ütz kiyoʼen apü? Manä. Jontir ri najin nbʼanatäj komä nukʼüt chë ri nuʼij re proverbio reʼ kantzij: «Xa bʼa achkë naʼoj o pixaʼ nuyaʼ jun winäq rchë nuqasaj ruqʼij Jehová kan majun xtkʼatzin wä» (Prov. 21:30). Reʼ nuʼän chë kan ronojel mul nqakʼutuj qanaʼoj che rä Jehová. Ye kʼa kan konojel bʼaʼ chkë ri winäq ma nkiʼän ta riʼ. ¿Achkë rma?

¿ACHKË RMA RI WINÄQ MA NKIKʼÄN TA RI NAʼOJ YERUYAʼ JEHOVÁ?

6. Rkʼë ri nuʼij Proverbios 1:22-25, ¿achkë riʼ ri ma nkajoʼ ta nkiyaʼ kixkïn che rä ri naʼoj yeruyaʼ Jehová?

⁶ Ye kʼïy kan ma nkiyaʼ ta kixkïn che rä ri naʼoj yeruyaʼ Jehová. Le Biblia nuʼij chë kʼo oxiʼ kiwäch winäq ri ma nkajoʼ ta nkikʼän ri naʼoj riʼ: ri ma nqä ta chkiwäch njeʼ más kinaʼoj, ri yetzeʼen chkij ri nkʼaj chik chqä ri majun ta kinaʼoj (taskʼij ruwäch Proverbios 1:22-25). Tqatzʼetaʼ achkë rma re winäq reʼ ma nkajoʼ ta nkikʼän ri naʼoj yeruyaʼ Dios chqä achkë ütz nqaʼän rchë ma nq-ok ta achiʼel ri winäq riʼ.

7. ¿Achkë rma ye kʼo jojun ma nkajoʼ ta nkikanuj kinaʼoj?

⁷ Ri ma nqä ta chkiwäch njeʼ más kinaʼoj ya riʼ ri winäq ri nkinmaj jontir ri nbʼix chkë chqä chaq bʼaʼ yeqʼol (Prov. 14:15). Kʼïy mul yeqïl winäq achiʼel riʼ taq nq-el chutzjoxik le Biblia. Kantzij na wä chë kan pa millón winäq yeqʼolon kimä ri yekʼwayon bʼey chkiwäch chpan ki-religión o chpan ri política. Ye kʼo jojun kan itzel nunaʼ kan taq nkinaʼej chë xa xeqʼol. Ye kʼa ri winäq ri yetzjöx chpan Proverbios 1:22 kan yë ryeʼ yejowan ma nkikanuj ta kinaʼoj (Jer. 5:31). Ryeʼ nqä chkiwäch nkiʼän ri nkajoʼ y ma nkajoʼ ta nkitamaj chrij ri nukʼüt le Biblia nixta nkajoʼ nkismajij ri pixaʼ ye kʼo chpan. Ye kʼïy kan junan nkiquʼ rkʼë ri nuquʼ jun ixöq aj Quebec (Canadá) ri kan rukʼayin riʼ chpan ru-religión. Ryä xuʼij reʼ che rä jun Testigo ri xapon chuchʼbʼexik: «We ri sacerdote xa najin nqrqʼöl, yë ryä ri ajmak, ma yoj ta röj». Kantzij na wä chë röj ma nqajoʼ ta nqakʼän qanaʼoj chkij ri winäq ri kan yë ryeʼ yejowan ma nkikanuj ta kinaʼoj (Prov. 1:32; 27:12).

8. ¿Achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼüt chë kʼo qanaʼoj?

⁸ Nqʼax chqawäch achkë rma le Biblia nuʼij chë tqakanuj qanaʼoj. Rma riʼ, nuyaʼ re naʼoj reʼ chqë: «Kixchʼobʼon kan achiʼel nuʼän jun winäq ri ma akʼal ta chik» (1 Cor. 14:20). Röj xtqakʼüt chë kʼo qanaʼoj we xkeqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. We röj xtqaʼän riʼ, xtqatzʼët achkë rubʼanik xtqrtoʼ le Biblia rchë kan yë ri ütz xtqachaʼ xtqaʼän chqä rchë xtqaköl qiʼ chkiwäch ri kʼayewal. Rma riʼ ütz tqaquʼ rij achkë qabʼanon pä chpan qakʼaslemal. Jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ rït kan ojer chik atjon pä awiʼ chrij le Biblia chqä yït bʼenäq chkipan ri qamoloj, ye kʼa majanä tajäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä majanä kaqasäx pa yaʼ. We ke riʼ, ütz nakʼutuj qa chawäch achkë rma majanä taʼän riʼ. O, we yït qasan chik pa yaʼ, ¿más ütz najin naʼän che rä ri samaj chrij kitoʼik ri winäq chrij le Biblia? ¿Nakʼüt rkʼë ri rubʼanik akʼwan akʼaslemal chë najin nasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia? ¿Nakʼüt ri naʼoj xkʼüt Jesús taq yït kʼo kikʼë ri nkʼaj chik? We nqatzʼët chë kʼo jun nkʼatzin más ütz nqaʼän che rä, tqayaʼ qaxkïn che rä ri rutzij Jehová ri «nuʼän ajnaʼoj che rä jun winäq ri majun ta runaʼoj» (Sal. 19:7).

9. ¿Achkë rubʼanik nkikʼüt ri winäq ri yetzeʼen chkij ri nkʼaj chik chë ma nkajoʼ ta ri naʼoj yeruyaʼ Jehová?

⁹ Ri rukaʼn molaj winäq ri ma nkajoʼ ta nkiyaʼ kixkïn che rä ri naʼoj yeruyaʼ Jehová ya riʼ ri yetzeʼen chkij ri nkʼaj chik. Taq nq-el chutzjoxik le Biblia, kʼo mul yeqïl winäq ri ke riʼ kinaʼoj. Ryeʼ nqä chkiwäch yetzeʼen chkij ri nkʼaj chik (Sal. 123:4). Le Biblia xuʼij chë chkipan ri rukʼisbʼäl taq qʼij xkejeʼ ye kʼïy winäq ri xtqä chkiwäch xketzeʼen chkij ri nkʼaj chik o xkekiyöqʼ (2 Ped. 3:3, 4). Achiʼel xkiʼän rujiʼ Lot, jojun winäq komä ma nkiyaʼ ta kixkïn che rä ri rutzjol yeruyaʼ Dios (Gén. 19:14). Ye kʼïy xa yetzeʼen chkij ri nkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Re winäq reʼ nkiʼän riʼ rma chkiwäch ryeʼ más ruqʼij ri nkirayij nkiʼän tapeʼ xa nkiqasaj ruqʼij Dios (Jud. 7, 17, 18). Ri nuʼij le Biblia chkij re winäq reʼ kan nqʼalajin chkij ri apóstatas chqä chkij ri ma nkajoʼ ta Jehová.

10. Rkʼë ri nuʼij Salmo 1:1, ¿achkë xtqtoʼö rchë ma xtqakʼän ta apü qanaʼoj chkij ri xa yetzeʼen o yekiyöqʼ ri nkʼaj chik?

¹⁰ ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtqakʼän ta apü qanaʼoj chkij ri winäq ri nqä chkiwäch yetzeʼen o yekiyöqʼ ri nkʼaj chik? Jun rubʼanik nqaʼän riʼ ya riʼ ma yeqachbʼilaj ta winäq ri kowan nqä chkiwäch yechʼojin (taskʼij ruwäch Salmo 1:1). Reʼ ntel chë tzij chë ma nqayaʼ ta qaxkïn chkë ri apóstatas nixta nqaskʼij ruwäch jun ri xa kikʼë ryeʼ petenäq wä. We ma xtqachajij ta qiʼ, rkʼë jbʼaʼ xa xtjalatäj qanaʼoj. Riʼ xtuʼän chë xa kowan xtqchʼojin chqä xa xtuʼän kaʼiʼ qakʼuʼx chrij Jehová chqä chrij ri naʼoj nuyaʼ pä rutinamit chqë. Rchë ma nbʼanatäj ta ya riʼ qkʼë, tqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «¿Rukʼulun chwä yichʼojin taq kʼo jun kʼakʼakʼ naʼoj nqʼalajsäx chqawäch o nyaʼöx pä chqë? ¿Nqä chi nwäch itzel yitzjon chkij ri qachʼalal ri nkikʼwaj bʼey chqawäch?». We nqatzʼët chë xa kʼo ri naʼoj riʼ qkʼë ye kʼa nqajäl yän qanaʼoj, Jehová kiʼ rukʼuʼx xtuʼän qkʼë (Prov. 3:34, 35).

11. ¿Achkë rubʼanik nkitzʼët ri winäq ri majun ta kinaʼoj ri rubʼanik nuʼij Jehová chë kʼo chë nqakʼwaj qakʼaslemal?

¹¹ Ri rox molaj winäq ri ma nkajoʼ ta ri naʼoj yeruyaʼ Jehová ya riʼ ri majun ta kinaʼoj. Ryeʼ nbʼix ke riʼ chkë rma ma nkajoʼ ta nkikʼwaj jun kʼaslemal achiʼel nqä chwäch Dios. Ryeʼ nkiʼän ri nkiquʼ ryeʼ chë ütz (Prov. 12:15). Ma nkajoʼ ta Jehová, ri achoq rkʼë yepë wä ri naʼoj ri kan yojkitoʼ (Sal. 53:1). Taq nq-el chutzjoxik le Biblia y yeqïl ri winäq riʼ, kʼïy mul kan itzel yetzjon pä chqë xa rma nqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, ye kʼa majun ta jun kʼaslemal más ütz nkitzüj. Le Biblia nuʼij: «Ri naʼoj ri kantzij yaturtoʼ ma xtawïl ta rkʼë ri winäq ri majun ta runaʼoj; ryä majun nkanüy ta nuʼij taq kʼo chuchiʼ ri tinamït» (Prov. 24:7). Ri winäq ri majun ta kinaʼoj majun ta jun naʼoj ri kan ta ütz nkiyaʼ. Nqʼax chqawäch achkë rma Jehová nuʼij reʼ chqë: «Ma tachbʼilaj ta jun winäq ri majun ta runaʼoj» (Prov. 14:7).

12. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtq-ok ta achiʼel ri winäq ri majun ta kinaʼoj?

¹² Röj ma yoj junan ta kikʼë ri winäq ri itzel nkitzʼët che rä ri naʼoj yeruyaʼ Jehová, rma kan nqä chqawäch achkë rubʼanik nchʼobʼon ryä chqä kan nqarayij nqasmajij ri pixaʼ yeruyaʼon pä. Röj kan más xtqarayij xtqaʼän ri nrajoʼ Jehová we xtqatzʼët achkë nukʼäm pä ri nqanmaj tzij rkʼë ri ma nqanmaj ta tzij. Tqatzʼetaʼ achkë kʼayewal nkïl ri winäq ri ma nkajoʼ ta nkismajij ri naʼoj yeruyaʼ pä Jehová. Ye kʼa tqatzʼetaʼ chqä chë más ütz qakʼaslemal qakʼwan xa rma nqanmaj rutzij Dios (Sal. 32:8, 10).

13. ¿Nqrchaqtiʼij komä Jehová rchë yeqasmajij ri utziläj taq naʼoj yeruyaʼon pä?

¹³ Tapeʼ Jehová ruyaʼon qʼij chë xa bʼa achkë winäq nutamaj ri naʼoj yeruyaʼon pä, ryä ma yeruchaqtiʼij ta ri winäq rchë nkismajij ri naʼoj riʼ. Tapeʼ ke riʼ, ryä nuʼij achkë nbʼanatäj kikʼë ri ma nkajoʼ ta nkikʼän ri naʼoj yeruyaʼ pä (Prov. 1:29-32). Ri kan ma xtkajoʼ ta xtkinmaj rutzij Jehová «xtkijqalej qa jontir ri ma ütz ta nkiʼän». Ri rubʼanik nkikʼwaj kikʼaslemal xa xuʼ xtuʼän chë xkebʼison chqä xtkʼäm pä kʼayewal pa kiwiʼ; y pa rukʼisbʼäl, xtchup kiwäch. Ye kʼa ri nkiyaʼ kixkïn che rä ri naʼoj yeruyaʼ Jehová chqä yekismajij xtkïl ri nuʼij re texto reʼ: «Ri nyaʼö ruxkïn chwä ma xtxiʼin ta rij rukʼaslemal chqä ri xbʼïn-ïl chë kʼo ma ütz ta xtbʼanatäj rkʼë ma xtuʼän ta chë xtchʼpü rukʼuʼx» (Prov. 1:33).

RI NAʼOJ YERUYAʼ PÄ JEHOVÁ KAN KʼO UTZIL RUKʼAMON PÄ

14, 15. ¿Achkë nqatamaj chrij ri nuʼij Proverbios 4:23?

¹⁴ Taq nqasmajij ri naʼoj yeruyaʼ pä Jehová, röj kan kʼïy utzil nqïl. Achiʼel qatzʼeton pä, Jehová rubʼanon chë ma kʼayewal ta yeqïl ri naʼoj riʼ. Achiʼel chpan ri wuj Proverbios, ryä ruyaʼon pä naʼoj ri kʼa yekʼatzin na komä chqä nkiʼän chë ütz nqbʼä pa qakʼaslemal we yeqasmajij. Tqatzʼetaʼ kajiʼ chkë ri naʼoj riʼ.

¹⁵ Tqachajij ri qan, ntel chë tzij, ri nqanaʼ, ri nqarayij chqä ri nqachʼöbʼ. Le Biblia nuʼij: «Chwäch xa bʼa achkë ri kʼo chë nachajij, tachajij ri awan, rma chriʼ npë wä ri kʼaslemal» (Prov. 4:23). Tqaquʼ achkë nkʼatzin nqaʼän rchë ma npë ta ruyabʼil qan. Röj nkʼatzin nqatäj ichaj, frutas chqä verduras, nqaʼän ejercicio chqä ma nqaʼän ta jun ri xa nuʼän chë npë qayabʼil. Ke riʼ chqä nkʼatzin nqaʼän rchë nqachajij ri qan ri ntzjöx chpan le Biblia. Röj kʼo chë ronojel qʼij nqaskʼij chqä nqanukʼuj ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios. Chqä kʼo chë nqatjoj qiʼ chkij ri qamoloj, nqbʼä chkipan chqä nqayaʼ qa-comentarios. Nkʼatzin chqä chaq taqïl nq-el chutzjoxik le Biblia. Y ma nqaʼän ta jun ri xa nutzʼilbʼisaj qachʼobʼonik, achiʼel ri kʼastanen ri xa tzʼil taq bʼanobʼäl yekikʼüt chqä ri itzel taq achbʼilanïk.

16. ¿Achkë rma kan kowan nqrtoʼ ri naʼoj kʼo chpan Proverbios 23:4, 5?

¹⁶ Kiʼ qakʼuʼx tqabʼanaʼ rkʼë ri kʼo qkʼë. Le Biblia nuyaʼ re naʼoj reʼ: «Ma takamsaj ta awiʼ rchë nawïl bʼeyomäl. [...] Rma ri bʼeyomäl, taq natzʼët, xa nkʼis äl, kan achiʼel ta ntel ruxikʼ achiʼel jun xik chqä kan nbʼä äl chkaj» (Prov. 23:4, 5). Ri winäq kʼïy mul kan chaq bʼaʼ nchaʼ chiʼ kibʼeyomal. Tapeʼ ke riʼ, ye kʼïy bʼeyomaʼ chqä ri majun ta kirajil xa xuʼ päq nkajoʼ. Reʼ nuʼän chë kʼïy mul kʼo yekiʼän ri nuʼän chë ma ütz ta yetzʼet kimä ri nkʼaj chik, chë ma ütz ta nkikʼwaj kiʼ kikʼë o nkïl kiyabʼil xa rma riʼ (Prov. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10). Ye kʼa ri naʼoj yeruyaʼ pä Jehová yojkitoʼ rchë kan pa rubʼeyal nqatzʼët ri päq. Ya riʼ nqrtoʼ rchë ma nqjakʼäkʼ ta chqä rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän rkʼë ri kʼo qkʼë. Riʼ xtuʼän chë kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän (Ecl. 7:12).

17. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ri qatzij xttok achiʼel rutzij ri «ajnaʼoj winäq» ntzjöx chpan Proverbios 12:18?

¹⁷ Tqaquʼ na ri achkë yeqaʼij. We ma nqaʼän ta riʼ, xa xkeqasök ri nkʼaj chik rkʼë ri qatzij. Le Biblia nuʼij: «Ri winäq ri ma nquʼ ta na ri achkë yeruʼij kan nsokon achiʼel nsokon jun espada, ye kʼa ri rutzij jun ajnaʼoj winäq kan yaturknaj» (Prov. 12:18). Röj xtqtoʼon rchë ma xtjeʼ ta chʼaʼoj chqawäch kikʼë ri nkʼaj chik we ma xkeqaʼän ta mololen taq tzij chrij ri akuchï yesach wä ri nkʼaj chik (Prov. 20:19). We nqajoʼ chë ri qatzij yeruknaj ri nkʼaj chik pa rukʼexel yerusök, nkʼatzin chaq taqïl nqaskʼij chqä nqchʼobʼon chrij ri Ruchʼaʼäl Dios (Luc. 6:45). Taq nqchʼobʼon chkij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, ri tzij xkeqaʼij kan xtkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri nkʼaj chik rma kan achiʼel ta chriʼ xttzʼuk wä pä naʼoj (Prov. 18:4).

18. ¿Achkë rubʼanik ri nqasmajij Proverbios 24:6 nqrtoʼ taq nq-el chutzjoxik le Biblia?

¹⁸ Keqasmajij ri naʼoj yeruyaʼ pä rutinamit Jehová. Le Biblia nuyaʼ re utziläj naʼoj reʼ chqë: «Kan taquʼ na rij achkë rubʼanik xtaʼän jun chʼaʼoj; taq ye kʼïy ajnaʼoj winäq yatkitoʼ kan ütz xttel apü jontir chawäch» (Prov. 24:6, notas). Tqaquʼ achkë rubʼanik re naʼoj reʼ nqrtoʼ rchë más ütz rubʼanik xkeqatoʼ ri winäq chrij le Biblia. Pa rukʼexel nqaʼän ri nqajoʼ röj taq nqatzjoj le Biblia, röj nqatäj qaqʼij rchë yeqasmajij ri naʼoj yeyaʼöx pä chqë. Röj nqïl utziläj taq naʼoj chkipan ri qamoloj, ri akuchï kan kʼïy nqatamaj qa chkij ri qachʼalal chrij ri utziläj rubʼanik nkikʼüt naʼoj chrij le Biblia. Chqä rutinamit Jehová ruyaʼon pä publicaciones chqä videos ri yekitoʼ ri winäq rchë nqʼax pa kijolon ri nukʼüt Ruchʼaʼäl Dios. ¿Atjon aqʼij rït rchë kan pa rubʼeyal yeʼaksaj re samajbʼäl reʼ?

19. ¿Achkë naquʼ rït chrij ri naʼoj yeruyaʼ Jehová? (Proverbios 3:13-18).

¹⁹ (Taskʼij ruwäch Proverbios 3:13-18). Röj kan nqtyoxin rma chpan Ruchʼaʼäl Dios kan kʼïy utziläj taq naʼoj kʼo. ¡Kan achkë ta na qabʼanon xa ta Jehová ma ta ruyaʼon pä re naʼoj reʼ chqë! Chpan re tjonïk reʼ, xqanukʼuj kij jojun utziläj taq naʼoj ri yeqïl chpan ri wuj Proverbios. Kantzij na wä chë Jehová kan kʼïy chqä naʼoj yeruyaʼon pä chkipan ri nkʼaj chik wuj ri ye kʼo chpan le Biblia. Rma riʼ, tqayaʼ chwäch qan chë ronojel mul yeqasmajij ri naʼoj yeruyaʼ pä Jehová. Röj kan ma nsach ta qakʼuʼx rma ri nkiquʼ ri winäq chkij re naʼoj reʼ. Pa rukʼexel riʼ, röj kan qayaʼon chwäch qan chë ri winäq «ri ma nkisqʼopij ta qa [ri naʼoj yeruyaʼ Jehová] xtbʼix chë kan kiʼ kikʼuʼx».