Ronojel mul tqakʼutuʼ chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová

1. ¿Achkë rma Pablo kan kiʼ rkʼuʼx xnaʼ taq xquʼ rij jontir ri xuʼän pa rkʼaslemal?

RI APÓSTOL Pablo rtaman wä chë xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nkamsäx. Ye kʼa kan kiʼ rkʼuʼx xuʼän taq xquʼ rij jontir ri xkowin xuʼän pa rkʼaslemal. ¿Achkë rma? Ryä xuʼij: «Xinkʼïs ri kʼaqöj anin, nkʼutun pä chë kʼo nkʼuqbʼäl kʼuʼx» (2 Tim. 4:6-8). Ryä kan yë ri ütz xchaʼ xuʼän taq xyaʼ rqʼij Dios, rma riʼ rtaman wä chë Jehová kan kiʼ rkʼuʼx rkʼë. Achiʼel Pablo, röj chqä kan yë ri ütz nqajoʼ nqaʼän pa qakʼaslemal y nqajoʼ chë Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë. Ye kʼa ¿achkë rbʼanik nqkowin nqaʼän riʼ?

2. ¿Achkë ntel chë tzij nqakʼüt rkʼë rbʼanik kʼaslemal qakʼwan chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Dios?

² Pablo xuʼij ya reʼ chrij ryä chqä chkij nkʼaj chik cristianos: «Ri kʼaslemal qakʼwan nukʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Dios y ma chrij ta ri yeqatzʼët» (2 Cor. 5:7). Taq jun winäq xa rkʼuqbʼan rkʼuʼx chrij ri yertzʼët, ri winäq riʼ xa yë ri nutzʼët, ri nukʼoxaj chqä ri nunaʼ nuyaʼ rqʼij taq kʼo jun nuchaʼ nuʼän pa rkʼaslemal. Ye kʼa ri winäq ri rkʼuqbʼan rkʼuʼx chrij Dios, nutzʼët na achkë nqä chwäch Jehová taq kʼo nuchaʼ nuʼän pa rkʼaslemal. Ri yeruʼän ri winäq riʼ nukʼüt chë rkʼuqbʼan rkʼuʼx chë Dios xtyaʼ utzil pa rwiʼ chqä chë ryaʼon chwäch ran chë rsamajxik ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ya riʼ ri más ütz nuʼän (Sal. 119:66; Heb. 11:6).

3. ¿Achkë utzil nqïl taq nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová? (2 Corintios 4:18).

³ Kʼo mul chqä nkʼatzin nqayaʼ jbʼaʼ rqʼij ri nqatzʼët, ri nqakʼoxaj chqä ri nqanaʼ taq kʼo nqachaʼ nqaʼän pa qakʼaslemal. Ye kʼa we xa xuʼ chrij riʼ nqakʼuqbʼaʼ wä qakʼuʼx, rkʼë jbʼaʼ ma ütz ta xtqbʼä pa qakʼaslemal. ¿Achkë rma? Rma ri nqatzʼët, ri nqakʼoxaj chqä ri nqanaʼ ma ronojel ta mul ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij. Chqä, we xa xuʼ chrij riʼ nqakʼuqbʼaʼ wä qakʼuʼx, rkʼë jbʼaʼ xa xtqamestaj ri nqä chwäch Jehová o ma xtqasmajij ta ri naʼoj nuyaʼ ryä chqë (Ecl. 11:9; Mat. 24:37-39). Ye kʼa we nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová, ri nqachaʼ nqaʼän kan xtqä «chwäch ri Qajaw» (Efes. 5:10). Taq nqasmajij ri naʼoj nuyaʼ Dios chqë, röj kan jaʼäl nqanaʼ chqä kan kiʼ qakʼuʼx nqaʼän (Sal. 16:8, 9; Is. 48:17, 18). Y, si ronojel ri nqaʼän nukʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová, xtqkowin xtqïl qakʼaslemal ri ma xtkʼis ta (taskʼij 2 Corintios 4:18).

4. ¿Achkë rbʼanik nqatamaj si najin nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová o xa chrij ri yeqatzʼët?

⁴ ¿Achkë rbʼanik nqatamaj si najin nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová o xa chrij ri yeqatzʼët? Jun rbʼanik nqatamaj riʼ ya riʼ taq nqaquʼ rij ya reʼ: «¿Achoq chrij nkʼuqbʼaʼ wä nkʼuʼx rïn taq kʼo nchaʼ nbʼän pa nkʼaslemal? ¿Chrij ri naʼoj nuyaʼ Jehová chwä, o xa chrij ri yentzʼët?». Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë rbʼanik nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová taq kʼo chë nqachaʼ achkë samaj xtqakʼän, taq nqachaʼ achoq rkʼë xtqkʼleʼ wä y taq rtinamit Jehová kʼo nuʼij pä chqë chë tqabʼanaʼ. Taq xtqatzʼët riʼ, xtqatzʼët chqä achkë nkʼatzin ma nqamestaj ta, rchë ke riʼ kan yë ri ütz xtqachaʼ xtqaʼän.

TAQ KʼO CHË NQACHAʼ ACHKË SAMAJ XTQAKʼÄN

5. ¿Xa xuʼ komä chrij rajäl qaqʼij nkʼatzin nqchʼobʼon wä taq nqachaʼ achkë samaj xtqakʼän?

⁵ Jontir nqajoʼ njeʼ jun qasamaj ri nqrtoʼ rchë njeʼ ri nkʼatzin chqë röj chqä che rä qafamilia (Ecl. 7:12; 1 Tim. 5:8). Ye kʼo jojun, rkʼë ri ntoj chkë pa kisamaj, ma xa xuʼ ta yekowin nkilöqʼ ri nkʼatzin chkë jojun qʼij, xa yekowin chqä nkikʼöl qa jbʼaʼ kirajil rchë nkiksaj chkiwäch apü. Ye kʼa rajäl kiqʼij nkʼaj chik xa xuʼ nuqʼiʼ rchë nkiyaʼ ri nkʼatzin chkë kifamilia. Ya reʼ nukʼüt chqawäch chë, taq ntzuj jun qasamaj, röj kan nqajoʼ nqatamaj jaruʼ xttoj chqë. Ye kʼa we jun winäq xa xuʼ ya riʼ nutzʼët taq nuchaʼ we xtkʼän jun samaj o manä, rkʼë jbʼaʼ xa xtkʼüt chë rkʼuqbʼan rkʼuʼx chrij ri yertzʼët.

6. Taq nqachaʼ achkë samaj xtqakʼän, ¿achkë rbʼanik nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová? (Hebreos 13:5).

⁶ Si röj qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová, xtqatzʼët na we ri samaj xtqakʼän xtqrtoʼ rchë más jnan xtuʼän qawäch rkʼë Jehová o manä. Rma riʼ ütz nqaquʼ rij ya reʼ: «We xtinkʼän ri samaj riʼ, ¿kʼo jun xtkʼatzin xtinbʼän ri kan itzel nutzʼët Jehová? ¿Xkikowin na xkibʼä pa moloj, chutzjoxik le Biblia o xkikowin na xtintjoj wiʼ chrij Rchʼaʼäl Dios? ¿Kan kʼïy mul chqä kan kʼïy tiempo xtkʼatzin xtinyaʼ qa nfamilia?» (Prov. 6:16-19; Filip. 1:10). We rït nanaʼ chë ya riʼ xtkʼatzin xtaʼän, más ütz ma nakʼän ta ri samaj riʼ tapeʼ kwest xtuʼän chawäch xtawïl chik jun asamaj. Rma qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová, ri nqachaʼ nqaʼän nukʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chë ryä xtkanuj rbʼanik rchë xtyaʼ ri nkʼatzin chqë (Mat. 6:33; taskʼij Hebreos 13:5).

7, 8. ¿Achkë rbʼanik xkʼüt jun qachʼalal aj Sudamérica chë rkʼuqbʼan wä rkʼuʼx chrij Jehová? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁷ Javier,a jun qachʼalal aj Sudamérica, kʼo wä pa rjolon chë nkʼatzin nukʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij Jehová. Ryä nuʼij: «Chpan ri empresa akuchï yisamäj wä xel jun samaj ri kan kʼo rqʼij, kan kʼïy xttoj chwä chqä kan kiʼ nkʼuʼx xtinnaʼ xtinbʼän, rma riʼ xinkʼutuj chë tyaʼöx ri samaj riʼ chwä». Ye kʼa Javier nrajoʼ wä ntok precursor. Ryä nuʼij chik: «Xbʼix chwä chë xtkʼatzin xkitzjon rkʼë ri gerente. Taq ya yibʼä rkʼë, xichʼö rkʼë Jehová, rma nyaʼon wä chwäch wan chë ryä rtaman achkë riʼ ri más ütz chwä rïn. Nwajoʼ wä nwïl jun ütz nsamaj, ye kʼa ma xtinkʼän ta wä jun samaj ri ma xtyaʼ ta qʼij chwä xtinbʼän ri nyaʼon chi nwäch chpan rtinamit Jehová».

⁸ Javier nuʼij: «Taq najin wä yitzjon rkʼë ri gerente, ryä xuʼij chwä chë xtkʼatzin xkisamäj más horas. Rïn xinkanuj rbʼanik rchë xinbʼij che rä chë ma xkikowin ta xtinbʼän riʼ rma ma nwajoʼ ta wä nyaʼ qa ryaʼik rqʼij Dios». Javier ma xkʼän ta ri samaj riʼ, y kaʼiʼ semanas chrij riʼ xok precursor. Jojun ikʼ chrij riʼ, xrïl jun samaj ri akuchï xa xuʼ nsamäj jun kayoxiʼ qʼij pa jun semana. Ryä nuʼij: «Jehová xirkʼoxaj taq xichʼö rkʼë y xyaʼ jun nsamaj ri nuyaʼ qʼij chwä rchë yinok precursor. Kan kiʼ nkʼuʼx rma nsamaj nuyaʼ qʼij chwä rchë nbʼän más rsamaj Jehová chqä rchë yijeʼ kikʼë qachʼalal».

9. ¿Achkë xatamaj qa rït chrij ri xqʼaxaj Sergio?

⁹ ¿Y si nqatzʼët chë ri samaj najin nqaʼän ma nqrtoʼ ta rchë nqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chrij Jehová? Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Sergio, jun qachʼalal aj Congo. Ryä nuʼij: «Xinwïl ri samaj ri kan nrayin pä. Nchʼäk wä oxiʼ mul más chwäch ri nchʼäk wä rbʼanon qa, chqä kan kʼo wä nqʼij chkiwäch nkʼaj chik». Ye kʼa, Sergio kʼo mul ma nbʼä ta wä pa qamoloj rma nkʼatzin wä nsamäj más horas. Chqä nkiʼij wä che rä chë nkʼatzin nutzʼük tzij chkiwäch nkʼaj chik rchë nrewaj jojun ri ma ütz ta yebʼan chpan ri empresa. Sergio xrajoʼ xyaʼ qa rsamaj, ye kʼa nuxiʼij wä riʼ chë ma xtrïl ta jun chik. ¿Achkë xtoʼö rchë? Ryä nuʼij: «Habacuc 3:17-19 xirtoʼ rchë xqʼax chi nwäch chë, tapeʼ majun ta chik nrajil xtinchʼäk, Jehová xkirchajij. Rma riʼ xinyaʼ qa nsamaj». Ryä nuʼij chik: «Ye kʼïy jefes nkiquʼ chë, we kan kʼïy ntoj chkë ri winäq pa kisamaj, ri winäq riʼ kan xtkiyaʼ qa xa bʼa achkë ri nkʼatzin, achiʼel ri tiempo ri nkiqʼaxaj rkʼë kifamilia o ri tiempo nkiksaj rchë nkiyaʼ rqʼij Dios. Kan kiʼ nkʼuʼx rma ma xinyaʼ ta qa Jehová chqä nfamilia. Jun jnaʼ chrij riʼ, Jehová xirtoʼ rchë xinwïl jun nsamaj ri yirtoʼ rchë nwïl ri nkʼatzin chwä chqä rchë njeʼ más ntiempo rchë nyaʼ rqʼij ryä. Taq nqayaʼ naʼäy Jehová pa qakʼaslemal, rkʼë jbʼaʼ kʼo jojun qʼij xa jbʼaʼ ok qarajil xtjeʼ, ye kʼa ryä xtkanuj rbʼanik rchë xtqrchajij». Si röj nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ri naʼoj nuyaʼ Jehová chqë chqä chrij ri rtzjun chqë, ronojel mul xtqakʼüt rkʼë rbʼanik qakʼaslemal chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij ryä, y ryä xtyaʼ rqʼaʼ pa qawiʼ.

TAQ NQACHAʼ ACHOQ RKʼË XTQKʼLEʼ WÄ

10. Taq nuchaʼ achoq rkʼë xtkʼleʼ wä, ¿achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal chë xa chrij ri yertzʼët rkʼuqbʼan wä rkʼuʼx?

¹⁰ Ri kʼlanen ya riʼ jun spanïk ryaʼon Jehová chqë röj, ri winäq. Rma riʼ, majun ta rbʼanon we nqajoʼ nqkʼleʼ. Taq jun qachʼalal ixöq nrajoʼ nkʼleʼ, rkʼë jbʼaʼ nutzʼët na achkë rnaʼoj qachʼalal achoq rkʼë nrajoʼ nkʼleʼ wä, achkë ntzuʼun, achkë nkiquʼ nkʼaj chik chrij, kʼo rrajil o majun ta, nkʼatzin nuchajij rfamilia o manä, o achkë rnaʼoj nuʼän rkʼë ryä.b Tapeʼ ryä nkʼatzin nutamaj jontir riʼ, we xa xuʼ ya riʼ nutzʼët, rkʼë jbʼaʼ xa xtkʼüt chë rkʼuqbʼan rkʼuʼx chrij ri yertzʼët.

11. Taq nqachaʼ achoq rkʼë xtqkʼleʼ wä, ¿achkë rbʼanik nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová? (1 Corintios 7:39).

¹¹ Jehová kan kiʼ rkʼuʼx nuʼän kikʼë qachʼalal ri nkismajij ri naʼoj nuyaʼ ryä chkë taq nkichaʼ achoq rkʼë xkekʼleʼ wä. Jun chkë ri naʼoj riʼ, ya riʼ ma nkichäp ta na jun noviazgo kʼa taq xqʼax yän ri tiempo ri akuchï kʼo más rchqʼaʼ ri nurayij kichʼakul (1 Cor. 7:36). Jun chik naʼoj ya riʼ nkitzʼët na we ri qachʼalal achoq rkʼë nkajoʼ yekʼleʼ wä, kʼo ri naʼoj kikʼë ri nuʼij Jehová chë nkʼatzin njeʼ kikʼë ri ye kʼlan chik (Prov. 31:10-13, 26-28; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). Y, si jun winäq ri ma Testigo ta nrajoʼ nutamaj más kiwäch, ryeʼ nkismajij ri naʼoj kʼo chpan le Biblia ri nuʼij chë xa xuʼ ütz yekʼleʼ kikʼë ri nkiyaʼ rqʼij Jehová, achiʼel nuʼij 1 Corintios 7:39 (taskʼij). Re qachʼalal reʼ kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Jehová, rma kitaman chë ryä xkertoʼ pä rchë kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän (Sal. 55:22).

12. ¿Achkë xatamaj qa rït chrij ri xbʼanatäj rkʼë ya Rosa?

¹² Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Rosa, jun precursora aj Colombia. Chpan rsamaj xtamaj rwäch jun achï ri ma Testigo ta. Ri achï riʼ nrajoʼ wä nutamaj más rwäch ya Rosa, y ryä chqä kan xrajoʼ xtamaj más rwäch ri achï riʼ. Ya Rosa nuʼij: «Kan ütz rnaʼoj. Nqä chwäch ntoʼon chpan rcomunidad y majun ta wä jun rvicio. Nqä wä chi nwäch rnaʼoj nuʼän wkʼë. Kʼo wä rkʼë jontir ri nwajoʼ rïn rchë ntok wachjil, ye kʼa ma Testigo ta». Ryä nuʼij chik: «Kan kwest xuʼän chi nwäch xinbʼij ‹manä› che rä, rma rïn kan nwajoʼ wä ryä. Chpan ri tiempo riʼ nnaʼ wä chë nyonïl yïn kʼo chqä nwajoʼ wä yikʼleʼ, ye kʼa majun ta wä jun qachʼalal wlon ri achoq rkʼë ütz yikʼleʼ wä». Ye kʼa ya Rosa ma xkʼuqbʼaʼ ta rkʼuʼx chrij ri xtzʼët, ryä xquʼ chë ri xtchaʼ xtuʼän, xtuʼän chë ma jnan ta chik xtuʼän rwäch rkʼë Jehová. Rma riʼ, ma xtzjon ta chik rkʼë ri achï riʼ y xyaʼ ran chrij rsamaj Jehová. Jbʼaʼ chrij riʼ xbʼan invitar rchë nukʼül ri Tjonïk ri nkikʼül ri nkitzjoj Rqʼatbʼäl Tzij Dios, y komä ryä precursora especial. Ya Rosa nuʼij: «Jehová rbʼanon chë rïn kan kiʼ nkʼuʼx nnaʼ». Kantzij na wä chë, taq röj kʼo nqajoʼ nqaʼän ri ma nqä ta chwäch Jehová, kan kwest nuʼän chqawäch nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij ryä. Ye kʼa kan kʼo xtkʼatzin wä xtqaʼän riʼ.

TAQ RTINAMIT JEHOVÁ KʼO NUʼIJ PÄ CHQË CHË TQABʼANAʼ

13. Taq rtinamit Dios kʼo nuʼij pä chqë chë tqabʼanaʼ, ¿achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal chë xa rkʼuqbʼan rkʼuʼx chrij ri yertzʼët?

¹³ Kʼïy mul, rtinamit Jehová kʼo naʼoj nuyaʼ pä chqë ri yojkitoʼ rchë nqayaʼ rqʼij Jehová. Kʼo mul yë ri ukʼwäy taq bʼey yeyaʼö ri naʼoj riʼ chqë, o rkʼë jbʼaʼ ri ukʼwäy bʼey rchë circuito, ri sucursal o ri Molaj Ukʼwäy Bʼey. Ye kʼa kʼo mul, rkʼë jbʼaʼ ma nqʼax ta chqawäch ri nkiʼij pä chqë chë nkʼatzin nqaʼän. ¿Achkë xtqaʼän? ¿Xa xuʼ komä xtqaquʼ chë rkʼë jbʼaʼ ma ütz ta xttel chqawäch ri xbʼix pä chqë? ¿Xa xuʼ xtqatzuʼ ri ma ütz ta nkiʼän qachʼalal ri xeyaʼö pä ri naʼoj riʼ chqë? We xtqaʼän riʼ, rkʼë jbʼaʼ xa xtqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij ri yeqatzʼët.

14. Taq rtinamit Dios kʼo nuʼij pä chqë chë tqabʼanaʼ, ¿achkë xtqtoʼö rchë xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová? (Hebreos 13:17).

¹⁴ Taq röj nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová, nqayaʼ chwäch qan chë ryä rkʼwan bʼey chwäch rtinamit chqä chë rtaman achkë riʼ ri más ütz chqë. Rma riʼ kan chanin nqasmajij ri nuʼij pä rtinamit chqë chqä ma nqakʼewaj ta nqaʼän riʼ (taskʼij Hebreos 13:17). Röj qataman chë, we nqanmaj tzij, xtqtoʼon rchë jontir jnan xtuʼän qawäch pa congregación (Efes. 4:2, 3). Chqä ma nqamestaj ta chë, tapeʼ ri qachʼalal ri yebʼin chqë achkë nkʼatzin nqaʼän xa kʼo qa mak chkij, Jehová xtyaʼ utzil pa qawiʼ we xtqanmaj tzij (1 Sam. 15:22). Y, si ryä nutzʼët chë kʼo jun nkʼatzin njal, kan pa rqʼijul xtuʼän riʼ (Miq. 7:7).

15, 16. ¿Achkë xtoʼö rchë Kevin rchë xkʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij Jehová? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁵ Tqatzʼetaʼ jun experiencia ri nukʼüt chqawäch chë kʼo utzil nqïl taq nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová. Tapeʼ chlaʼ Perú ri winäq yetzjon pa kaxlän, ye kʼo ye kʼïy winäq ri yetzjon chpan nkʼaj chik chʼaʼäl. Jun chkë ri chʼaʼäl riʼ ya riʼ quechua. Ri qachʼalal ri yetzjon quechua kan kʼïy jnaʼ xeqʼax pa kiterritorio rchë xekikanuj ri winäq ri yetzjon ri chʼaʼäl riʼ. Ye kʼa rtinamit Dios xuʼij chë ma xtbʼan ta chik ya riʼ rma ri leyes ri xyaʼ ri qʼatbʼäl tzij rchë ri tinamït riʼ (Rom. 13:1). Rma riʼ ye kʼo jojun qachʼalal xa xkichäp rchʼobʼik achkë rbʼanik xkekïl ri winäq ri yetzjon quechua. Tapeʼ ke riʼ, ri qachʼalal xkinmaj tzij y Jehová xyaʼ rqʼaʼ pa kiwiʼ rchë xekïl ye kʼïy winäq ri yetzjon ri chʼaʼäl riʼ.

¹⁶ Kevin, jun ukʼwäy bʼey rchë jun congregación ri yetzjon quechua, kwest chqä xuʼän chwäch taq xbʼix pä chkë achkë nkʼatzin nkiʼän. Ryä nuʼij: «Rïn nquʼ wä ya reʼ: ‹¿Y komä achkë rbʼanik xkeqïl ri winäq ri yetzjon quechua?›». ¿Achkë xuʼän Kevin? Ryä nuʼij: «Xinquʼ rij ri nuʼij Proverbios 3:5. Chqä xinquʼ rij ri xqʼaxaj Moisés. Jehová xuʼij che rä Moisés chë keresaj pä ri israelitas chpan ri tinamït Egipto y kerkʼwaj chuchiʼ ri mar Rojo, ri akuchï achiʼel ta ma xkekowin ta xtkitoʼ kiʼ pa kiqʼaʼ ri egipcios. Ye kʼa Moisés xnmaj tzij y Jehová xtoʼ pä rchë xuʼän jun nüm milagro» (Éx. 14:1, 2, 9-11, 21, 22). Kevin xuʼän ri xuʼij rtinamit Dios. ¿Achkë xbʼanatäj rma xuʼän riʼ? Ryä nuʼij: «Kan xel qakʼuʼx taq xqatzʼët achkë rbʼanik xqtoʼöx pä rma Jehová. Rbʼanon qa, kan kʼïy bʼey nqaʼän rchë nq·el chutzjoxik le Biblia, y kʼo mul xa xuʼ jun o kaʼiʼ winäq yeqïl ri yetzjon quechua. Ye kʼa komä nqbʼä chkipan tinamït ri akuchï kan kʼïy chkë ri winäq riʼ yeqïl. Kʼo más winäq ri nqtzjon kikʼë, nqakamluj kichʼbʼexik o yeqatjoj chrij le Biblia. Y ye kʼo más winäq ri yebʼä pa qamoloj». Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë, taq röj nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová, ryä ronojel mul xtyaʼ utzil pa qawiʼ.

17. ¿Achkë xatamaj qa rït chpan re tjonïk reʼ?

¹⁷ Chpan re tjonïk reʼ xqatzʼët oxiʼ rbʼanik ri nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jehová. Y nkʼatzin chqä nqaʼän riʼ rkʼë nkʼaj chik ri yeqaʼän pa qakʼaslemal, achiʼel taq nqachaʼ achoq chrij xtqkʼastan wä, achkë xtqaʼän estudiar o achkë rbʼanik yeqatjoj qalkʼwal. Ronojel mul taq kʼo jun nqachaʼ nqaʼän, nkʼatzin ma nqamestaj ta qachbʼilanïk rkʼë Jehová, ri naʼoj nuyaʼ ryä chqë chqä chë rbʼin chqë chë xtqrchajij. Y nkʼatzin chqä ma nqakʼuqbʼaʼ ta qakʼuʼx xa xuʼ chrij ri yeqatzʼët. We xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Qatat kʼo chkaj, röj kan «xtqakʼwaj rbʼiʼ Jehová ri qaDios xtbʼä qʼij xtbʼä säq» (Miq. 4:5).