«Kerskʼij ri ukʼwäy taq bʼey»

1. ¿Achkë rbʼanik rkʼutun Jehová chë kowan yerajoʼ jontir ri nkiyaʼ rqʼij ryä?

JEHOVÁ kan achiʼel ta rkarneʼl yertzʼët jontir ri nkiyaʼ rqʼij chqä kowan yerajoʼ. Ryä xerlöqʼ rkʼë rkikʼel Jesús chqä xuʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey pa taq congregaciones chë kekichajij (Hech. 20:28). Dios nrajoʼ chë yechajïx rsamajelaʼ, rma riʼ ri ukʼwäy taq bʼey nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä yekitoʼ rchë ma nchaʼ ta chiʼ kachbʼilanïk rkʼë Jehová. Ryeʼ nkiʼän riʼ rkʼë rtoʼik Jesús, ri kʼwayon bʼey chwäch ri congregación (Is. 32:1, 2).

2. ¿Achkë kan más na chik nrajoʼ yertoʼ Jehová? (Ezequiel 34:15, 16).

² Jehová nrajoʼ yertoʼ jontir rsamajelaʼ, ye kʼa kan más na chik nrajoʼ yertoʼ ri najin nkitäj poqän. Ryä yerksaj ri ukʼwäy taq bʼey rchë yekitoʼ ri najin ntiʼon kan rma jun mak xkiʼän (taskʼij Ezequiel 34:15, 16). Rma riʼ, ¿achkë ütz nqaʼän si nkʼatzin qatoʼik? Jehová nrajoʼ chë röj nqchʼö qʼanäj rkʼë, ye kʼa nrajoʼ chqä chë nqtzjon kikʼë ri «ukʼwäy taq bʼey» pa congregación (Efes. 4:11, 12).

3. ¿Achkë rma re tjonïk reʼ kan jontir xtqrtoʼ?

³ Chpan re tjonïk reʼ, xtqatzʼët achkë rbʼanik yerksaj Jehová ri ukʼwäy taq bʼey rchë yojkitoʼ rchë jnan nuʼän qawäch rkʼë ryä. Rma riʼ xtqtzjon chkij re kʼutunïk reʼ: ¿ajän nkʼatzin nqtzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey?, ¿achkë rma nkʼatzin nqaʼän riʼ? y ¿achkë rbʼanik yojkitoʼ ryeʼ? Re tjonïk reʼ xkertoʼ chqä ri kan jnan rbʼanon kiwäch rkʼë Jehová komä, rma kan jontir xtqrtoʼ rchë más xtqaloqʼoqʼej ri toʼïk nuyaʼ Dios chqë kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey, chqä xtkʼüt chqawäch achkë nkʼatzin nqaʼän si chqawäch apü xtkʼatzin xtqtzjon kikʼë ri yekʼwayon bʼey chqawäch.

¿AJÄN NKʼATZIN NQTZJON KIKʼË RI UKʼWÄY TAQ BʼEY?

4. ¿Achkë rma nqaʼij chë Santiago 5:14-16, 19, 20 najin ntzjon chrij jun cristiano ri ma jnan ta chik rbʼanon rwäch rkʼë Dios? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁴ Santiago xuʼij achkë rbʼanik yeksäx ri ukʼwäy taq bʼey rma Jehová rchë nkiyaʼ qatoʼik. Ryä xuʼij: «¿Kʼo jun chiwä rïx yawaʼ? We ke riʼ, kerskʼij ri ukʼwäy taq bʼey pa congregación» (taskʼij Santiago 5:14-16, 19, 20). Chpan re textos reʼ, Santiago najin wä ntzjon chrij jun cristiano ri ma jnan ta chik rbʼanon rwäch rkʼë Dios. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma ri nuʼij chpan ri nkʼaj chik versículos. Santiago ma xuʼij ta chë ri yawaʼ tskʼij jun doctor, ryä xuʼij chë kerskʼij ri ukʼwäy taq bʼey. Chqä xuʼij chë ri winäq riʼ nkʼachöj taq nkuy rmak. Ye kʼa nqkowin nqaʼij chë taq ma jnan ta chik rbʼanon qawäch rkʼë Jehová xa jnan jbʼaʼ rkʼë taq nqïl jun yabʼil. Taq röj nqyawäj, nqbʼä rkʼë jun doctor, nqaʼij che rä achkë ntiʼon chqë y chrij riʼ nqaʼän ri nuʼij ri doctor. Ke riʼ chqä jbʼaʼ nbʼanatäj qkʼë taq ma jnan ta chik rbʼanon qawäch rkʼë Jehová. Röj nkʼatzin nqbʼä rkʼë jun ukʼwäy bʼey, nqaʼij che rä achkë najin nqaqʼaxaj y nqasmajij ri naʼoj nuyaʼ ryä chqë ri resan pä chpan le Biblia.

5. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqatzʼët achkë rbʼanon qachbʼilanïk rkʼë Jehová?

⁵ Ri capítulo 5 rchë Santiago nuʼij chë nkʼatzin nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey taq nqanaʼ chë ma kan ta jnan chik rbʼanon qawäch rkʼë Jehová. Ye kʼa ma tqayaʼ ta na qʼij chë nchaʼ chiʼ qachbʼilanïk rkʼë Dios kʼa riʼ nqakʼutuj qatoʼik, röj nkʼatzin nqaʼän riʼ taq majanä tbʼanatäj riʼ. Chqä nkʼatzin nqachajij qiʼ, rma le Biblia nuʼij chë rkʼë jbʼaʼ xa nqaqʼöl qa qiʼ y nqaquʼ chë kan jnan rbʼanon qawäch rkʼë Dios ye kʼa ma ke riʼ ta (Sant. 1:22). Ya riʼ xbʼanatäj kikʼë jojun cristianos aj Sardis. Ryeʼ xkiquʼ chë jnan rbʼanon kiwäch rkʼë Dios, ye kʼa Jesús xuʼij chkë chë ma ke riʼ ta (Apoc. 3:1, 2). ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqatzʼët achkë rbʼanon qachbʼilanïk rkʼë Jehová? Jun ri ütz nqaʼän, ya riʼ nqajnamaj ri xqanaʼ chrij Jehová taq xqqasäx pa yaʼ rkʼë ri nqanaʼ komä chrij ryä (Apoc. 2:4, 5). Ütz nqaquʼ rij ya reʼ: «¿Kʼa nqä na chi nwäch nskʼij rwäch le Biblia chqä yichʼobʼon chrij? ¿Yïn bʼenäq na chpan jontir qamoloj chqä kan ütz ntjoj äl wiʼ taq yibʼä? ¿Kʼa kʼo na rqʼij chi nwäch rïn ntzjoj le Biblia chkë ri winäq? ¿Kʼo más rqʼij chi nwäch rïn komä ri kʼastanen chqä ri achkë nwajoʼ njeʼ wkʼë?». Ri kirespuestas re kʼutunïk reʼ xtqrtoʼ rchë xtqatzʼët si kʼo jun nkʼatzin nqajäl. Si röj nqanaʼ chë qayonïl ma nqkowin ta o kʼo jun xqaʼän yän ri ma nqä ta chwäch Jehová, tqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey.

6. ¿Achkë nkʼatzin nuʼän jun qachʼalal ri xuʼän jun nüm mak?

⁶ Ye kʼa, si kʼo jun qachʼalal xuʼän jun nüm mak ri rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xtbʼanö che rä chë xtesäx qa pa congregación, ryä kʼo chë ntzjon rkʼë jun ukʼwäy bʼey (1 Cor. 5:11-13). Ri qachʼalal riʼ nkʼatzin rtoʼik rchë jnan chik jmul nuʼän rwäch rkʼë Dios. Jehová xa xuʼ xtqrküy si röj nqakʼüt rkʼë ri yeqaʼän chë xqatzolij yän qiʼ che rä qamak (Hech. 26:20). Y jun rbʼanik nqakʼüt riʼ, ya riʼ taq nqaʼij qamak chkë ri ukʼwäy taq bʼey.

7. ¿Achkë chik nkʼaj nkʼatzin kitoʼik ri ukʼwäy taq bʼey chkë?

⁷ Ri ukʼwäy taq bʼey ma xa xuʼ ta yekitoʼ ri xemakun yän, ryeʼ chqä yekitoʼ ri majanä yeqä pa mak (Hech. 20:35). Tqabʼanaʼ che rä chë najin natäj aqʼij rchë naqʼät awiʼ chwäch jun itzel raynïk y nanaʼ chë ma xkakowin ta xtaqʼät awiʼ. Rkʼë jbʼaʼ kan más na chik kwest xtuʼän chawäch si rït, taq majanä natamaj rwäch Jehová, xatäj drogas, xatzʼët pornografía o xakʼwaj jun tzʼil kʼaslemal. Ye kʼa ma ayonïl ta yït kʼo, rït ütz yatzjon rkʼë jun ukʼwäy bʼey ri ataman chë xtyaʼ rxkïn chawä. Ryä xtyaʼ ütz taq naʼoj chawä y xtnataj chawä chë Jehová kiʼ rkʼuʼx xtuʼän awkʼë si xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk (Ecl. 4:12). Si rït yabʼison rma kʼa ye kʼo na itzel taq raynïk awkʼë, ri ukʼwäy taq bʼey xtkinataj chawä chë, rma yabʼison, najin nakʼüt chë ma nawajoʼ ta nchaʼ chiʼ awachbʼilanïk rkʼë Jehová chqä chë ma nakʼuqbʼaʼ ta qa akʼuʼx chawij rït (1 Cor. 10:12).

8. ¿Ajän riʼ taq ma nkʼatzin ta nqtzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey?

⁸ Ma nkʼatzin ta chë ronojel mul nqaʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey akuchï nqsach wä. Tqabʼanaʼ che rä chë xasök jun qachʼalal rkʼë ri xaʼij che rä chqä chë kowan xmeqʼeʼ awkʼë. Pa rkʼexel yatzjon rkʼë jun ukʼwäy bʼey, ütz naʼän ri xuʼij qa Jesús chrij rbʼanik nasöl jun kʼayewal rkʼë jun awachʼalal (Mat. 5:23, 24). Ütz chqä nakanuj anaʼoj chpan qapublicaciones chrij ri nkʼatzin naʼän rchë ma chanin ta npë ayowal o rchë naqʼät awiʼ. Ye kʼa, si xaʼän yän riʼ y natzʼët chë majanä nsolotäj ri kʼayewal riʼ, rkʼë jbʼaʼ ütz nakʼutuj atoʼik che rä jun ukʼwäy bʼey. Chpan ri carta ri xtzʼibʼaj äl Pablo chkë ri aj Filipos, ryä xkʼutuj utzil che rä jun cristiano chë kertoʼ Evodia y Síntique rchë nkisöl ri kʼayewal kʼo chkiwäch. Ke riʼ chqä rbʼanik nkowin yaturtoʼ jun ukʼwäy bʼey ri kʼo pan acongregación (Filip. 4:2, 3).

¿ACHKË RMA NKʼATZIN NQTZJON KIKʼË RI UKʼWÄY TAQ BʼEY?

9. Tapeʼ nqkʼïx nqtzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey, ¿achkë rma nkʼatzin nqaʼän riʼ? (Proverbios 28:13).

⁹ Röj qataman chë nkʼatzin qatoʼik taq nqanaʼ chë ma xtqkowin ta xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk o si xqaʼän yän jun nüm mak. Ye kʼa, rkʼë jbʼaʼ nqaxiʼij qiʼ nqtzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey o nkʼatzin nqayaʼ chwäch qan chë ryeʼ xkojkitoʼ. Ma tqayaʼ ta qʼij chë xa rma nqkʼïx ma nqakʼutuj ta qatoʼik. ¿Achkë rma? Tnatäj chqë chë Jehová yerchaʼon ryeʼ rchë yojkitoʼ rchë jnan nuʼän qawäch rkʼë ryä. Rma riʼ, taq nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey, nqakʼüt chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Dios chqä chrij ri rbʼin chqë chë nkʼatzin nqaʼän. Röj qataman chë Jehová xtqrtoʼ rkʼë ri najin nqaqʼaxaj (Sal. 94:18). Y qayaʼon chwäch qan chë, we nqabʼeʼij qamak y nqayaʼ qa rbʼanik, Jehová xtpoqonaj qawäch chqä xtküy qamak (taskʼij Proverbios 28:13).

10. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ xtbʼanatäj qkʼë we nqewaj qamak?

¹⁰ Achiʼel qatzʼeton pä, kan kʼïy utzil nqïl taq nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Ye kʼa, we xa nqewaj qamak, xa kʼayewal xtqakʼäm pä chqij. Tqaquʼ rij ri qʼatöy tzij David. Taq ryä xrewaj rmak, kowan xbʼison y xnaʼ chë achiʼel ta yawaʼ, rma rtaman wä chë Jehová ma kiʼ ta rkʼuʼx rkʼë (Sal. 32:3-5). Ri mak yeqaʼän xa achiʼel jbʼaʼ jun sokotajïk ri kʼo che rä qachʼakul. Si ma nqakʼutuj ta qatoʼik, xa xtbʼä más pa nüm. Jehová rtaman ya riʼ, rma riʼ nuʼij chqë chë tqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey rchë jnan chik jmul nuʼän qawäch rkʼë ryä (Is. 1:5, 6, 18).

11. ¿Achkë más xtbʼanatäj we nqewaj qamak o kimak nkʼaj chik?

¹¹ We röj nqewaj qamak, rkʼë jbʼaʼ xa yeqatzʼlaʼ nkʼaj chik. Rkʼë jbʼaʼ xa xtqaʼän chë rchqʼaʼ Dios ma kan ta xtsamäj chik pa congregación chqä chë qachʼalal ma jnan ta chik xtuʼän kiwäch (Efes. 4:30). Chqä, we nqatamaj chë jun qachʼalal xuʼän jun nüm mak, kʼo chë nqaʼij che rä chë ttzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey.a Ma tqamestaj ta chë, si nqewaj rmak ri qachʼalal riʼ, röj chqä xtqajqalej rmak (Lev. 5:1). Rma nqajoʼ Jehová, xtqaʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey taq jun qachʼalal nqä chpan jun nüm mak. We xtqaʼän riʼ, xtqtoʼon rchë chʼajchʼöj xtjeʼ ri congregación chqä rchë xtqatoʼ ri winäq ri xmakun rchë jnan chik jmul nuʼän rwäch rkʼë Dios.

¿ACHKË RBʼANIK YOJKITOʼ RI UKʼWÄY TAQ BʼEY?

12. ¿Achkë rbʼanik ri ukʼwäy taq bʼey yekitoʼ ri ma jnan ta chik rbʼanon kiwäch rkʼë Jehová?

¹² Le Biblia nuʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey chë kekitoʼ ri ma jnan ta chik rbʼanon kiwäch rkʼë Jehová (1 Tes. 5:14). We rït ma jnan ta chik rbʼanon awäch rkʼë Dios, rkʼë jbʼaʼ ryeʼ kʼo xtkikʼutuj chawä rchë yatkitoʼ rchë naʼij achkë naquʼ chqä achkë nanaʼ (Prov. 20:5). Rït xkeʼatoʼ ri ukʼwäy taq bʼey rchë ma kwest ta xtuʼän kisamaj chkiwäch, we naʼij chkë jontir ri nkajoʼ nkitamaj ryeʼ tapeʼ kwest xtuʼän chawäch rma acultura, rma ma kan ta más yatzjon o rma yakʼïx naʼij ri xaʼän. Ma itzel ta tnaʼ awan we kʼo jun ma pa rbʼeyal ta xtaʼij (Job 6:3). Ri ukʼwäy taq bʼey ma chanin ta xtkiqʼät tzij pan awiʼ we kʼo jun ma ütz ta xtaʼij, ryeʼ xtkitäj kiqʼij rchë xkatkikʼoxaj chqä xtkitamaj na jontir ri xbʼanatäj kʼa riʼ xtkiyaʼ anaʼoj (Prov. 18:13). Ryeʼ kitaman chë nukʼwaj tiempo rchë nkitoʼ jun qachʼalal chqä chë kʼo mul ma xa xuʼ ta jmul nkʼatzin yetzjon rkʼë jun qachʼalal rchë nkisöl jun kʼayewal.

13. ¿Achkë más xtkiʼän ri ukʼwäy taq bʼey rchë xkojkitoʼ? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹³ Ri ukʼwäy taq bʼey xtkichajij kiʼ rchë ma xtkiʼän ta chawä chë más itzel xtnaʼ awan rma ri xaʼän. Pa rkʼexel riʼ, ryeʼ xkechʼö rkʼë Jehová pan awiʼ. Rkʼë jbʼaʼ kan xtqä amayej xtatzʼët achkë rbʼanik xkatkitoʼ ri oraciones riʼ. Chqä, ri ukʼwäy taq bʼey achiʼel ta xtkiyaʼ «aceite» pan ajolon «pa rbʼiʼ Jehová» (Sant. 5:14-16). Ri «aceite» riʼ ya riʼ ri kantzij taq naʼoj ri ye kʼo chpan Rchʼaʼäl Dios. Reʼ ntel chë tzij chë ryeʼ xtkiksaj le Biblia rchë xtkikʼuqbʼaʼ akʼuʼx chqä rchë jnan chik mul xtuʼän awäch rkʼë Jehová (Is. 57:18). Ri naʼoj xtkiyaʼ chawä xkatkitoʼ rchë ma xtayaʼ ta qa rbʼanik ri ütz. Kikʼë ryeʼ xtakʼoxaj rchʼaʼäl Jehová ri achiʼel ta nuʼij ya reʼ chawä: «Ya reʼ ri bʼey. Kabʼiyïn chpan» (Is. 30:21).

14. Rkʼë ri nuʼij Gálatas 6:1, ¿achkë rbʼanik ri ukʼwäy taq bʼey nkitoʼ jun cristiano ri xuʼän «jun ri ma ütz ta»? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁴ (Taskʼij Gálatas 6:1). Taq jun cristiano nuʼän «jun ri ma ütz ta», nukʼüt chë ma najin ta nuʼän ri nuʼij Dios. Rkʼë jbʼaʼ ma kan ta jun nüm mak nuʼän o kan chöj nuqʼäj rpixaʼ Dios. Rma ri ukʼwäy taq bʼey nkajoʼ ri cristiano riʼ, ryeʼ nkikanuj rbʼanik rchë nkitoʼ chqä ütz kinaʼoj nkiʼän rkʼë. Ri tzij griego xksäx chpan Gálatas 6:1 rchë xbʼan traducir «nitoʼ» (o «nichojmij», achiʼel nuʼij ri nota pa kaxlän) ntzjon chqä chrij taq nchojmïx jun bʼaq ri xel pa rlugar. Achiʼel nuʼän jun doctor ri nukanuj rbʼanik rchë ma ntiʼon ta che rä jun winäq taq nuyaʼ pa rlugar rbʼaqil, ke riʼ chqä nkiʼän ri ukʼwäy taq bʼey, nkikanuj rbʼanik rchë nkitoʼ jun qachʼalal chqä ütz kinaʼoj nkiʼän rkʼë, rchë ke riʼ ma nutäj más poqän rma ri xuʼän. Chqä, le Biblia nuʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey chë nkʼatzin nkichajij kiʼ taq nkiqʼïl jun qachʼalal, rma ryeʼ chqä xa kʼo qa mak chkij y rkʼë jbʼaʼ kʼo jun ma ütz ta xtkiʼän. Rma riʼ, pa rkʼexel itzel kinaʼoj nkiʼän rkʼë ri qachʼalal riʼ o nkinaʼ chë kʼo más kiqʼij chwäch ryä, ryeʼ nkitäj kiqʼij rchë nkiqasaj kiʼ chqä nkijyowaj rwäch (1 Ped. 3:8).

15. ¿Achkë ütz nqaʼän si kʼo jun kʼayewal qlon?

¹⁵ Röj ütz nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chkij ri ukʼwäy taq bʼey. Ryeʼ kitaman chë kʼo chë ma nkesaj ta rtzjol ri nqatzjoj chkë. Chqä yetjon rma Jehová rchë chpan le Biblia nkesaj wä pä ri naʼoj nkiyaʼ chqë y rchë yojkitoʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal (Prov. 11:13; Gál. 6:2). Kantzij na wä chë ri ukʼwäy taq bʼey jalajöj kinaʼoj chqä jojun kʼo más kexperiencia chkiwäch nkʼaj chik, ye kʼa we kʼo jun kʼayewal qlon, ütz nqtzjon rkʼë xa bʼa achkë chkë ryeʼ. Tapeʼ ke riʼ, ma ütz ta nqaʼän nqtzjon naʼäy rkʼë jun ukʼwäy bʼey y chrij riʼ rkʼë jun chik xa xuʼ rchë jun chkë ryeʼ nbʼin chqë ri nqajoʼ nqakʼoxaj. Ma nqajoʼ ta nqaʼän achiʼel nkiʼän ri winäq ri xa xuʼ nkajoʼ nbʼix chkë «ri nkajoʼ nkikʼoxaj» y ma nkajoʼ ta nkitamaj «ri ütz taq naʼoj» ri ye kʼo chpan Rchʼaʼäl Dios (2 Tim. 4:3). Taq nqtzjon rkʼë jun ukʼwäy bʼey chrij jun kʼayewal qlon, rkʼë jbʼaʼ ryä xtkʼutuj chqë si yoj tzjonäq chik kikʼë nkʼaj chik ukʼwäy taq bʼey y achkë qanaʼoj xkiyaʼ. Y rma ryä rtaman chë nkʼatzin chqä rtoʼik, rkʼë jbʼaʼ xtkʼutuj che rä jun chik ukʼwäy bʼey achkë nuquʼ chrij ri kʼayewal riʼ (Prov. 13:10).

¿ACHKË NKʼATZIN NQAʼÄN?

16. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän?

¹⁶ Ri ukʼwäy taq bʼey yojkichajij chqä nkiyaʼ qanaʼoj, ye kʼa ma yë ta ryeʼ yebʼin chqë achkë kʼo chë nqaʼän. Chqajujnal röj ronojel qʼij nkʼatzin nqakʼüt rkʼë ri yeqaʼij chqä ri yeqaʼän chë nqajoʼ Jehová chqä nqajoʼ nqaʼän ri nqä chwäch (Rom. 14:12). Ryä xtqrtoʼ pä rchë yë ri ütz xtqachaʼ xtqaʼän chqä rchë ma xtqaqʼäj ta rtzij. Rma riʼ, ri ukʼwäy taq bʼey nkiksaj le Biblia rchë yojkitoʼ rchë nqchʼobʼon achiʼel nchʼobʼon Jehová, y chrij riʼ nkiyaʼ qʼij chqë rchë nqachaʼ ri nqajoʼ nqaʼän. Ya riʼ nqrtoʼ rchë nqʼax chqawäch «achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta» (Heb. 5:14).

17. ¿Achkë nkʼatzin nqayaʼ chqawäch nqaʼän?

¹⁷ ¡Kan jaʼäl nqanaʼ rma Jehová kan achiʼel ta rkarneʼl nqrtzʼët! Ryä xtäq pä Jesús, «ri utziläj ajyuqʼ», rchë xqrköl chqä rchë nqkowin nqïl qakʼaslemal ri ma xtkʼis ta (Juan 10:11). Chqä, yerksaj ri ukʼwäy taq bʼey pa taq congregaciones rchë rbʼanon ri rtzjun qa: «Xkenyaʼ ajyuqʼ chikojöl ri xtkiʼän ri nwajoʼ rïn, y ryeʼ kan achiʼel ta xkixkitzüq rkʼë etamabʼäl chqä naʼoj» (Jer. 3:15). Rma riʼ, si nqanaʼ chë ma rkʼë ta chik ronojel qan najin nqayaʼ rqʼij Jehová o nkʼatzin jnan chik jmul nuʼän qawäch rkʼë, ma tqaxiʼij ta qiʼ nqakʼutuj qatoʼik chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Tqayaʼ chqawäch nqaksaj re spanïk reʼ ri ryaʼon Jehová chqë.