¿Ayaʼon chawäch rït yatok jun ukʼwäy bʼey?

1, 2. ¿Achkë samaj nkiʼän ri ukʼwäy taq bʼey?

WE RÏT ya kʼo chik jbʼaʼ tiempo yït oknäq jun toʼonel pa congregación, rkʼë jbʼaʼ ya najin chik nasmajij kʼïy chkë ri najowatäj rchë yatok ukʼwäy bʼey. Rma riʼ, xa xuʼ nkʼatzin natäj jbʼaʼ chik aqʼij rchë naʼän ri jun ütz samaj riʼ (1 Tim. 3:1).

² Ye kʼa, ¿achkë samaj nuʼän jun ukʼwäy bʼey? Ryä nukʼwaj bʼey chkiwäch qachʼalal chutzjoxik le Biblia, nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx, nukʼüt Rchʼaʼäl Dios chkiwäch y rkʼë ri yeruʼij chqä ri yeruʼän yertoʼ rchë más jnan nuʼän kiwäch rkʼë Jehová. Rma riʼ le Biblia nuʼij chë re achiʼaʼ reʼ, ri kan kʼïy samaj nkiʼän, ye «achiʼel ta jun spanïk» (Efes. 4:8).

3. ¿Achkë nkʼatzin nuʼän jun qachʼalal achï rchë ntok jun ukʼwäy bʼey? (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9).

³ ¿Achkë nkʼatzin naʼän rchë yatok ukʼwäy bʼey? Ri najowatäj chrij jun qachʼalal achï rchë ntok jun ukʼwäy bʼey, ma jnan ta rkʼë ri najowatäj chrij jun winäq ri nrajoʼ nrïl jun rsamaj. Pa qaqʼij komä, jun winäq nyaʼöx rsamaj xa xuʼ we rtaman nuʼän ri nrajoʼ ri winäq ri nyaʼö rsamaj. Ye kʼa rchë yatok ukʼwäy bʼey, ma xa xuʼ ta nkʼatzin kan ütz rbʼanik natzjoj le Biblia o nakʼüt Rchʼaʼäl Dios, nkʼatzin nasmajij ri nuʼij chpan 1 Timoteo 3:1-7 chqä Tito 1:5-9 (taskʼij rwäch). Chpan re tjonïk reʼ xtqanukʼuj kij re textos reʼ. Xtqatzʼët chë ri qachʼalal ri nrajoʼ ntok ukʼwäy bʼey, nkʼatzin kan ütz ntzʼet kimä qachʼalal chqä kimä ri winäq ri ma ye kʼo ta pa congregación, nkʼatzin kan ütz nukʼwaj bʼey chwäch rfamilia chqä chë kan nrajoʼ ntoʼon pa congregación.

KAN ÜTZ NTZʼET KIMÄ NKʼAJ CHIK

4. ¿Achkë nkʼatzin nuʼän jun qachʼalal achï rchë ri nkʼaj chik ma yetzjon ta itzel chrij?

⁴ Jun chkë ri nkʼatzin nuʼän jun qachʼalal achï rchë ntok ukʼwäy bʼey, ya riʼ «nuʼän ri ütz pa rkʼaslemal rchë ri nkʼaj chik ma yetzjon ta itzel chrij». Ryä nkʼatzin nuʼän riʼ rchë majun ta jun qachʼalal pa congregación kʼo jun ma ütz ta nutzʼët chrij. Chqä «kʼo chë kan ütz ntzʼet kimä ri winäq ri ma ye kʼo ta pa congregación». Tapeʼ ri winäq ri ma nkiyaʼ ta rqʼij Jehová yetzjon itzel chrij ri nunmaj, kʼo chë majun ta nkïl chrij rchë nkiʼij chë ma tzij ta ntzjon, chë nleqʼan o itzel rnaʼoj (Dan. 6:4, 5). Rma riʼ taquʼ rij ya reʼ: «¿Ütz komä yitzʼet rïn kimä qachʼalal chqä kimä ri winäq ri ma ye kʼo ta pa congregación?».

5. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal chë «nrajoʼ ri ütz»?

⁵ «Nrajoʼ ri ütz». Ya reʼ ntel chë tzij natzʼët ri ütz chkij nkʼaj chik chqä naʼij chkë achkë ütz taq naʼoj atzʼeton chkij. Chqä ntel chë tzij yeʼatoʼ nkʼaj chik y kiʼ akʼuʼx naʼän rma riʼ, o kʼo naʼän kimä ryeʼ tapeʼ ma nkʼutüx ta chawä (1 Tes. 2:8). ¿Achkë rma ri ukʼwäy taq bʼey najowatäj ya riʼ chkij? Rma ryeʼ kʼo chë nkiksaj kʼïy kitiempo rchë yekichajij qachʼalal pa congregación chqä rchë nkiʼän ri samaj yaʼon qa pa kiqʼaʼ (1 Ped. 5:1-3). Ye kʼa, tapeʼ ryeʼ kan kʼïy samaj nkʼatzin nkiʼän, ya riʼ ma njunmatäj ta rkʼë ri kiʼkʼuxlal nkinaʼ rma nkiʼän riʼ (Hech. 20:35).

6. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal chë nqä chwäch yerkʼül nkʼaj chik chrachoch? (Hebreos 13:2, 16; tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁶ Ri qachʼalal ri «yerkʼül apü nkʼaj chik chrachoch chqä yertoʼ», ma xa xuʼ ta nuʼän riʼ kikʼë ramigos (1 Ped. 4:9). Achiʼel nuʼij jun diccionario bíblico, ryä yerkʼül apü pa rachoch yajün ri winäq ri ma rtaman ta kiwäch chqä kan kiʼ rkʼuʼx nuʼän rma nuʼän riʼ. Rma riʼ taquʼ rij ya reʼ: «¿Tamatäl nwäch rïn chë kan ütz kikʼulik nbʼän chkë ri yeʼapon pa ncongregación?» (taskʼij rwäch Hebreos 13:2, 16). Ri qachʼalal ri nqä chwäch nspan, kan ütz kikʼulik nuʼän chkë ri yeʼapon rkʼë chqä nuyaʼ chkë ri achkë kʼo rkʼë. Nuʼän riʼ kikʼë ri ma kan ta kʼo kirajil chqä kikʼë ri yetoʼon pa congregación, achiʼel ri ukʼwäy taq bʼey rchë circuito o ri qachʼalal ri yepë qkʼë rchë nkiyaʼ jun tzijonem pa qacongregación (Gén. 18:2-8; Prov. 3:27; Luc. 14:13, 14; Hech. 16:15; Rom. 12:13).

7. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun ukʼwäy bʼey chë ma bʼenäq ta ran chrij päq?

⁷ Kʼo chë ma nbʼä ta ran chrij päq. Ya reʼ ntel chë tzij chë ma xa xuʼ ta nuksaj rtiempo rchë nuchʼäk más päq o rchë njeʼ más xa bʼa achkë jun rkʼë. Kʼo o majun ta rrajil, ryä kʼo chë nuyaʼ naʼäy Rqʼatbʼäl Tzij Dios pa rkʼaslemal (Mat. 6:33). Chqä kʼo chë nuksaj rtiempo, rchqʼaʼ chqä ri achkë kʼo rkʼë rchë nuyaʼ rqʼij Jehová, rchë nuchajij rfamilia chqä rchë yertoʼ qachʼalal pa congregación (Mat. 6:24; 1 Juan 2:15-17). Taquʼ rij ya reʼ: «¿Achkë rbʼanik ntzʼët rïn ri päq? ¿Kiʼ nkʼuʼx rkʼë ri kʼo wkʼë? ¿O xa xuʼ nquʼ achkë rbʼanik nchʼäk más nrajil o rchë njeʼ wkʼë ri nwajoʼ rïn?» (1 Tim. 6:6, 17-19).

8. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal chë «nuqʼät riʼ rkʼë jontir ri yeruʼän»?

⁸ Ri qachʼalal ri «nuqʼät riʼ rkʼë jontir ri yeruʼän», ma nqʼax ta rwiʼ nwaʼ chqä nutäj yaʼ, ma nqʼax ta rwiʼ nuwäq riʼ chqä kan pa rbʼeyal nuksaj rtiempo. Chqä, ma nukʼän ta rnaʼoj chrij rbʼanik kʼaslemal kikʼwan ri winäq ri ma nkiyaʼ ta rqʼij Jehová (Luc. 21:34; Sant. 4:4). Y, nuqʼät ryowal taq kʼo jun ntzrü rwäch. Ri ukʼwäy bʼey «kʼo chë ma nqʼabʼär ta» nixta tamatäl rwäch chë kowan ntjö yaʼ. Taquʼ rij ya reʼ: «¿Nkʼüt rïn rkʼë rbʼanik kʼaslemal nkʼwan chë nqʼät wiʼ rkʼë jontir ri yenbʼän?».

9. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun ukʼwäy bʼey chë «nuquʼ na ri yeruʼän» chqä chë «kan pa rbʼeyal nuʼän che rä jontir»?

⁹ Ri ukʼwäy bʼey nukʼüt chë «nuquʼ na ri yeruʼän» taq nutzʼët na achkë nuʼij le Biblia chrij ri nrajoʼ nuʼän pa rkʼaslemal. Taq ryä nuquʼ achkë rbʼanik xtsmajij ri nuʼij Rchʼaʼäl Dios, njeʼ más rnaʼoj y yë ri ütz nuchaʼ nuʼän pa rkʼaslemal. Ryä nujäm rwäch rchë nutamaj jontir chrij ri nrajoʼ nuʼän, kʼa riʼ nuʼän riʼ (Prov. 18:13). Rma riʼ jontir ri nuchaʼ nuʼän pa rkʼaslemal nukʼüt chë nchʼobʼon achiʼel nchʼobʼon Jehová. Ri ukʼwäy bʼey kan pa rbʼeyal nuʼän che rä jontir pa rkʼaslemal. Reʼ ntel chë tzij chë nuchʼöbʼ na achkë yeruʼän ronojel qʼij chqä chë kan napon ri hora bʼin qa. Jontir kitaman chë ütz nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij chqä chë nuʼän kan achiʼel nbʼix che rä. Rma nusmajij jontir ri naʼoj xeqatzʼët qa, ryä kan ütz ntzʼet kimä nkʼaj chik. Tqatzʼetaʼ komä achkë nuʼij le Biblia chë nkʼatzin nuʼän ryä rchë kan ütz nukʼwaj bʼey chwäch rfamilia.

KAN ÜTZ NUKʼWAJ BʼEY CHWÄCH RFAMILIA

10. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal achï chë kan ütz rkʼwan bʼey chwäch rfamilia?

¹⁰ Rchë ütz ntok ukʼwäy bʼey jun qachʼalal ri kʼlan chik, rfamilia kʼo chë ütz yetzʼet kimä nkʼaj chik. Rma riʼ, ryä kʼo chë «kan ütz nukʼwaj bʼey» chkiwäch. Kʼo chë nqʼalajin chrij chë kan yerajoʼ rfamilia, nuyaʼ ri nkʼatzin chkë chqä chë yë ryä nukʼwan bʼey chkiwäch taq nkiyaʼ rqʼij Dios. ¿Achkë rma najowatäj ya riʼ chrij? Rma, achiʼel xuʼij ri apóstol Pablo: «We jun achï ma nkowin ta nukʼwaj bʼey chwäch rfamilia, ¿achkë kʼa rbʼanik xtchajij rcongregación Dios?» (1 Tim. 3:5).

11, 12. ¿Achkë rbʼanik ntoʼon rfamilia jun qachʼalal achï rchë ryä ntok ukʼwäy bʼey? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹¹ We ri qachʼalal kʼa ye kʼo na koköj taq ralkʼwal, kʼo chë nqʼalajin chë ryeʼ «nkinmaj rtzij» ryä. Rma riʼ kʼo chë yertjoj chqä kʼo chë ütz rnaʼoj nuʼän kikʼë taq nuʼän riʼ. Kantzij na wä chë, achiʼel xa bʼa achkë akʼal, ryeʼ chqä xtkajoʼ xketzʼan chqä xketzeʼen. Ye kʼa we kan ütz yetjöx, ryeʼ xtkinmaj tzij, ma xtkiqasaj ta kiqʼij nkʼaj chik chqä kan ütz kinaʼoj xtkiʼän. Chqä, ri tataʼaj kʼo chë yertoʼ ralkʼwal rchë yeʼok ramigos Jehová, rchë nkismajij pa kikʼaslemal ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä rchë nkiʼän jontir ri nkʼatzin rchë yeqasäx pa yaʼ.

¹² Rchë jun qachʼalal ntok ukʼwäy bʼey, ri ralkʼwal kʼo chë «ye cristianos y ma tamatäl ta kiwäch chë kikʼwan jun itzel kʼaslemal o chë ma yenman ta tzij». Ye kʼa, ¿achkë nbʼanatäj we kʼo jun ralkʼwal ri qasan chik pa yaʼ, o xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nqasäx pa yaʼ, nqä chpan jun nüm mak? We ri tataʼaj ma rjamon ta rwäch rchë nuqʼïl chqä nutjoj ralkʼwal, rkʼë jbʼaʼ ma ütz ta ntok ukʼwäy bʼey (tatzʼetaʼ ri wuj La Atalaya rchë 15 de octubre rchë 1996, rxaq 21, peraj 6, 7).

NTOʼON PA CONGREGACIÓN

13. ¿Achkë rbʼanik nukʼüt jun qachʼalal chë «ma xa xuʼ ta ri nqä chwäch ryä ya riʼ nrajoʼ chë nbʼan» chqä chë «ma wiʼx ta»?

¹³ Ri qachʼalal ri ye kʼo jaʼäl taq naʼoj kikʼë, ye achiʼel ta jun spanïk pa congregación. Tqaquʼ na peʼ rij ya reʼ: ri qachʼalal ri «ma xa xuʼ ta ri nqä chwäch ryä ya riʼ nrajoʼ chë nbʼan», ma nutïk ta chʼaʼoj chkikojöl nkʼaj chik. We rït nawajoʼ chë ri qachʼalal nkitzʼët chë ma xa xuʼ ta ri nawajoʼ rït ya riʼ nawajoʼ chë nbʼan, kʼo chë nakʼoxaj taq yetzjon chqä natäj aqʼij rchë nqʼax chawäch ri nkinaʼ ryeʼ. Taquʼ na peʼ chë amolon awiʼ kikʼë nkʼaj chik ukʼwäy taq bʼey. Kan jontir bʼaʼ chkë ryeʼ ütz nkitzʼët ri xchʼobʼ nbʼan, y ri chʼobʼoj riʼ ma nuqʼäj ta jun pixaʼ chpan le Biblia. ¿Xkatoʼon rït kikʼë tapeʼ ma ya riʼ ta nawajoʼ chë nbʼan? Ri ukʼwäy bʼey nkʼatzin chqä nukʼüt chë «ma wiʼx ta», ntel chë tzij, ma xa xuʼ ta ri nrajoʼ ryä ya riʼ nrajoʼ chë nbʼan. Pa rkʼexel riʼ, nqʼax chwäch chë taq más ye kʼïy winäq nkiʼij ri nkiquʼ, más ütz ntel jun chʼobʼoj (Gén. 13:8, 9; Prov. 15:22). Chqä «kʼo chë ma nqä ta chwäch nuʼän chʼaʼoj» nixta «chanin npë ryowal». Pa rkʼexel nsokon rkʼë ri yeruʼij o itzel rnaʼoj nuʼän kikʼë nkʼaj chik, ryä kan ütz rnaʼoj nuʼän kikʼë chqä nuquʼ na ri nuʼij chkë. Rma ryä ma nrajoʼ ta nuʼän chʼaʼoj, nukanuj rbʼanik rchë ri nkʼaj chik ma nkiʼän ta chʼaʼoj, yajün taq ryeʼ kan katajnäq kiyowal (Sant. 3:17, 18). Yerksaj jaʼäl taq tzij rchë ri nkʼaj chik nqä qa jbʼaʼ rchqʼaʼ kiyowal, yajün ri winäq ri itzel nkinaʼ che rä rtinamit Jehová (Juec. 8:1-3; Prov. 20:3; 25:15; Mat. 5:23, 24).

14. ¿Achkë rma jun ukʼwäy bʼey kʼo chë «ma kʼa riʼ ta ttok cristiano», y achkë rbʼanik nukʼüt chë «nunmaj rtzij Dios»?

¹⁴ Ri ukʼwäy bʼey «kʼo chë ma kʼa riʼ ta ttok cristiano». Tapeʼ ma kʼïy ta jnaʼ rkʼwan qasan pa yaʼ, kʼo chë nukʼüt chë kan jnan rbʼanon rwäch rkʼë Jehová chqä chë qʼaxnäq chik chwäch achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta. Rchë jun qachʼalal ntok ukʼwäy bʼey, nkʼatzin nukʼüt chë, achiʼel xuʼän Jesús, nuqasaj riʼ y nuyoʼej na chë yë Jehová nbʼin che rä achkë rbʼanik kʼo chë nuyaʼ rqʼij chqä ajän ütz nuʼän riʼ (Mat. 20:23; Filip. 2:5-8). Chqä kʼo chë nukʼüt chë «nunmaj rtzij Dios», nusmajij rpixaʼ chqä nuʼän ri nuʼij pä rtinamit Dios che rä (1 Tim. 4:15).

15. Rchë jun qachʼalal ntok ukʼwäy bʼey, ¿nkʼatzin komä kan jaʼäl nuʼän chkë rtzijonem?

¹⁵ Le Biblia nuʼij chë ri ukʼwäy bʼey kʼo chë «rtaman nukʼüt ri naʼoj ye kʼo chpan rchʼaʼäl Dios». ¿Ntel chë tzij riʼ chë nkʼatzin kan jaʼäl nuʼän chkë rtzijonem? Manä, ma kan ta ya riʼ nkʼatzin. Ye kʼo ye kʼïy ukʼwäy taq bʼey ma kan ta achkë rbʼanik nkiʼän che rä kitzijonem, ye kʼa kan jaʼäl nkiʼän che rä taq nkitzjoj le Biblia chkë ri winäq chqä taq nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx qachʼalal (tajnamaj rkʼë 1 Corintios 12:28, 29 chqä Efesios 4:11). Tapeʼ ke riʼ, ri qachʼalal ri nrajoʼ ntok ukʼwäy bʼey, nkʼatzin nutäj rqʼij rchë ronojel mul más ütz rbʼanik nukʼüt Rchʼaʼäl Dios. ¿Achkë rbʼanik xtuʼän riʼ?

16. ¿Achkë ütz nuʼän jun qachʼalal rchë más ütz rbʼanik xtkʼüt Rchʼaʼäl Dios? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁶ «Ronojel mul kʼo chë yerksaj ri kantzij taq naʼoj». Rchë ri ukʼwäy bʼey yerkʼüt ütz taq naʼoj, ronojel mul nkʼatzin nuksaj Rchʼaʼäl Dios. Nkʼatzin nuʼän riʼ taq yeryaʼ rtzijonem o taq nuyaʼ rnaʼoj jun qachʼalal. Chqä, kan nutjoj riʼ chrij le Biblia chqä chkij qapublicaciones (Prov. 15:28; 16:23). Taq ryä nutjoj riʼ, nuquʼ achkë rbʼanik kan pa rbʼeyal xkerksaj ri textos. Y taq xtkʼüt Rchʼaʼäl Dios chkiwäch nkʼaj chik, nutäj rqʼij rchë kan napon pa kan ri naʼoj xtkʼüt chkiwäch. Jun chik ri xttoʼö ri qachʼalal riʼ rchë más ütz rbʼanik xtkʼüt Rchʼaʼäl Dios, ya riʼ nukʼutuj rnaʼoj chkë nkʼaj chik ukʼwäy taq bʼey chqä yersmajij ri naʼoj riʼ (1 Tim. 5:17). Ri ukʼwäy taq bʼey kʼo chë yekowin «yekitoʼ» qachʼalal, tapeʼ kʼo mul kʼo chë nkiyaʼ kinaʼoj o kʼo chë «yekiqʼïl» jojun. Ye kʼa ronojel mul kʼo chë ütz kinaʼoj nkiʼän kikʼë taq nkiʼän riʼ. We ryeʼ ütz kinaʼoj nkiʼän kikʼë nkʼaj chik chqä ronojel mul nkiksaj Rchʼaʼäl Dios, kan xkekowin xkekitoʼ qachʼalal, rma xtkikʼän kinaʼoj chrij Jesús, ri utziläj tijonel (Mat. 11:28-30; 2 Tim. 2:24).

TATJAʼ AQʼIJ RCHË NAʼÄN RI NAJOWATÄJ

17. a) ¿Achkë xttoʼö kichë ri toʼonelaʼ rchë xtkitäj kiqʼij rchë xkeʼok ukʼwäy taq bʼey? b) ¿Achkë nkʼatzin ma nkimestaj ta ri ukʼwäy taq bʼey taq xtkitzʼët we jun qachʼalal ütz o ma ütz ta ntok ukʼwäy bʼey? (Tatzʼetaʼ ri recuadro «Ukʼwäy taq bʼey, ma tqʼax ta rwiʼ ri nikʼutuj chkë nkʼaj chik»).

¹⁷ Komä ke xqatzʼët yän achkë najowatäj chkij qachʼalal achiʼaʼ rchë yeʼok ukʼwäy taq bʼey, rkʼë jbʼaʼ ye kʼo jojun toʼonelaʼ pa congregación nkiquʼ chë majun bʼëy xkekowin ta xtkiʼän riʼ. Ye kʼa kʼo chë ma nkimestaj ta chë Jehová chqä rtinamit ma nkiyoʼej ta chë ryeʼ kan tzʼaqät nkiʼän che rä jontir (1 Ped. 2:21). Chqä, Jehová nkowin nuksaj ri loqʼoläj rchqʼaʼ rchë yertoʼ pä rchë yeʼok ukʼwäy taq bʼey (Filip. 2:13). Y rït, ¿kʼo jun naʼoj xatzʼët ri nanaʼ chë nkʼatzin yasamäj más chrij? We ke riʼ, kachʼö rkʼë Jehová, takanuj más anaʼoj chrij riʼ chqä takʼutuj anaʼoj chkë ri ukʼwäy taq bʼey.

18. ¿Achkë kʼo chë nkiʼän jontir ri toʼonelaʼ pa congregación?

¹⁸ Jontir qachʼalal, yajün ri ukʼwäy taq bʼey, kan ütz nkiʼän nkismajij ri naʼoj ri xeqatzʼët qa chpan re tjonïk reʼ (Filip. 3:16). Y si rït yït jun toʼonel pa congregación, tatjaʼ aqʼij rchë yatok ukʼwäy bʼey. Taʼij che rä Jehová chë katurtjoj chqä chë katurtoʼ pä rchë yejeʼ más ütz taq naʼoj awkʼë, rchë ke riʼ ryä xtkowin xkaturksaj más pa congregación (Is. 64:8). Kantzij na wä chë ryä kan xkaturtoʼ pä rchë xkakowin xkatok ukʼwäy bʼey.