Mē

Hōten hī Yāvē akahakūö tö Yēsū, lökten ò nö tölṙô kinūchö minë tö fën tölöök inhānga. Vënyu minë tinrīken Yēsū, minë la-en ò nö imat u. Lökten in u ayī-ö öi akahakūö tö minë ṙô Yēsū, minë la-en ò, tinrīken ò, tö minë mufē elkuilōn ò inrē. Yēḵ hī min chumkūöṙen öi vë-ekūö u, ngaich sīöpö mikahkūö min ayī-ö töm tinrīken Yēsū, ngaich lööṙen min öi haröhtö röön re öi tömkö röön ò. Hòṅ chumkūöṙen in inrē öi hakööpö u, fēken minë haköp re. (Kò-òren ngëichkö ṙôm Yôsuā 1:8, futnōt.) Yěm vë-ekūö minë tölöök inhānga, hòṅ asehkūöre man tö minë haköpre, öm sā hamangö u hēk sā tö akahaiṙen tö u nö vënyu. Afītöre inrē tö u. Ṙūöhtö mikahkūöre inrē tö inlahen u öm in minë tahëng līpöre el ngam söngkötön Yāvē. w21.04 pěch 4-5 përa 11-13

Ha-ehangen urěhekūö yanīhi Yēsū nö ing panam ngam ṙô Yāvē nö vënyö inlahen ngam Mesayā nö kē-ěyö nöng 30 ṙāi tö rupīö. (Sak. 11:12, 13) Kē-ěyö anga-aṅ tö ngam töng holre takô. (Sal. 41:9) Ngötī ang pròfět Sakariā nö kūich: “Hachök ap yōm pököre, ngaich parātiyö min nup sīṅp.” (Sak. 13:7) Hòṅ ngönlöre ngam ṙinatö-ellōn hī öi meuk taneungtö kūö në kinlēḵngô, öt kô angū-ö nö kūönngöre. Meuk tö ngatī inlahen öi tö ngamuh kanihngen? Heūṅ. Ōt yip ngaich hol hī ṙamangenre nö löklōn Yāvē tö ngamuh, ngaich tūökngen yip tahëng inrē cha-a. Sūöchkö nup töt kô-en cha-a inlahen hī nö löknyö el niūs hēk intörnet inrē. Akahalōn pöri ayī-ö tö u nö tö hòṅ ngatī inlahen.—Mët. 24:24; 2 Pīt. 2:18-22. w21.05 pěch 11 përa 12; pěch 12-13 përa 18-19

Vë-eny nang hī ngam Paipöl tö inlahen tī Yāvē nö hiṙeūtkö tīre yěn mikahtö elnang hī tö ngam kanô-en. (Kòl. 1:9, 10) Lökten ayī-ö hòṅ höktöre tö ṙētak re min mikahtu elnang töm tölöng mikah elnang. Hamöiyö re inrē öi hökkö ngam ṙētak. Yěn kôtökūö ṙung ngam Yōm La-en tö nup tö hòṅ halööktitvö mikah elnang hī tö minë töhakööpö ngaich öt ahāṅken re cha-a nö halööktit u. Yēḵ hī pöri öi ngëichkö minë tahëng Kinristīönö, kūö re cha-a nö hòṅ haṙamlōn tarik lökten nö halööktit nup ṙinātö-ellōnre. Öt ngatī pöri vē Vamënyen Yāvē yěn ōt nup tö hòṅ halööktuvö, pön kūö re cha-a nö hòṅ haṙamlōn Yāvē hēk asīnken Yēsū cha-a nö i linöökö lōn ngam Tēv. (Yāk. 4:4) Öt kūö re ayī-ö öi hòṅ sā ta ing panam lökten öi harikngö nup inlahen re, tön halööktit re ayī-ö kūö hī teūngen tö nup mikal elnang re aṅ mat ngam Paipöl, hangenlōn ayī-ö inrē töm kanô-en!—1 Tös. 2:3, 4. w21.10 pěch 22 përa 12

Asup mihôiṅ inlahen meh yěm hěngtak tö lōn re? Fēköm Inlahen Yāvē Nö Chumkūöṙen Töm. (Sal. 55:22) In e min më-eṅ öm ṙatö-ellōn re öm öt hěngtak. Fēken Yāvē inrē nö sitih inlahen nö hayööken yip prötör sistör tö hěngtak tö lōn re. (1 Pīt. 5:9, 10.) Hěngtak ön ngòh prötör Hirōsī minë-eny tö samyeūheuvö nö in ngam kanô-en nöng hěngtak. Ngö ṙô anga-aṅ: “Teūngen yip tö sā mufēḵ chu tö inreuskö alahare yip tö ngölōn töre nö hěngtak, yěn meuk më prötör sistör nö hama-öinyre nö löklōn Yāvē.” Um ṙāngenre inrē öm haköpmat Paipöl hēk chu el mīting. Keuheūtnyö ṙô ellōnre man öm vë-ekūö Yāvē. Örheūheu inrē öm haköp mat ngam Paipöl ngaich fēkö nup haköpre inrē in e min më-eṅ akahakūö tö Yāvē nö hangenlōn tö meh. Ōt yip prötör sistör tö teungen tö ingekö alaha re nö löktö in minë miröökö aṅ mat ngam paipöl, lökten cha-a nö kapölōn nö heuveū-en ṙô nö ṙô-övö, tö sā ngam Salmai 27:10 hēk Isayā 41:10. Ōt yip rīkre prötör sistör yěn halenlö minë mīting ngaich hang minë òtiō rikòting cha-a tö haköpö. Ngatī inlahen nö ṙuhngöre ngam mufē cha töre nöng hěngtak. w21.06 pěch 9-10 përa 5-8

Kapahlöng öm më-eṅ tö hol maneukre? Yěn hôṅ, ngaich mihôiṅ më-eṅ haköp inlahen yip aṅ mat pāipöl yik tö ha-aṅhlöng ngaich ṙūöhlö ṙinātö ellōn re tö yip holmaneuk hī tökapah min nö ngatī inlahen nö ha-aṅlöng. Ōt hòng el ngam mikūönö meh töha-ūknyu nö el ngam māṅ lökten meh haṙīvlōn? Haköpmat ngam Paipöl më-eṅ hòṅ meh ṙātö ellonre tö ngam inlēnö tö Yāvē nö tölöng angu-ö. Asīöp ngam ṙīnatö ellōnre re më-eṅ, Keuheūtnyö ṙô ellonre më-eṅ in Yāvē, haröhtöre in yip holmaneukre um harēvngöre. (Inch. 18:1) Um ṙāngenre kēken minë la-en linöklōn ngam Tēv pòrô hē meh kihngen. (Sal. 126:5, 6) Um ṙākenre chuh el mīting, fīl vë-ekūö Paipöl inrē. Ngaich afēkö inkôlò re min yamih tī Yāvē. Yēḵ meh min chumkūöṙen ngëichkö nup tī Yāvē nö hayööken meh ngönlöre min ngam ṙinātö ellōn meh. w21.11 pěch 23 përa 11; pěch 24 përa 17

Sitih inlahen yip nö kò-en mahaköp nö in Yēsū nö “kun kuöṅnö”? Milēṙen ön ngih panam tö yip tö inū tö mina-övö hēk kanòlô. Ngaich öt inū pöri cha-a tö nëh. Lokten ngih panam nö ‘kuön nen’ mat tö cha hēk öt milēṙen inrē. (1 Kòr. 1:26-29) Öt ngati mufē pöri Yāvē tö cha. Kūö yòh ök Yēsū nö ṙô tö inlahen më “tö kūöṅnö”? Ngö ṙô yip mahaköp nö hatönö Yēsū, “Achīö öp töpōyö nö im pūlngö ngam halīöngö?” (Mët. 18:1) Tömötlö ön ngam tökiröng minā-aṅ nö in yip aṅ Yahutī. Ngöṙô öp I töpōihölö mahaköp, “Höng Chö-öiny tö minë mina-aṅ re hēk kanôlò më Tarik nö aṅ ngaich mihôiṅ inrē nö chö-öiny ten e nö kēḵngö nômöre.” Ngatī mufě yik mahaköp inrē nö in Yēsū. Lökten öng Yēsū nö akahakūö nö hòṅ ma-önyre cha-a nö hòṅ kēngen ngam tö ngatī mufěre. w21.06 pěch 20 përa 2; pěch 21 përa 6, 8; pěch 22 përa 9

Haköplu yip minṙöinylen nö in Pôl nö i kinëtö minë inlēnö. Tö sā ngih inchōḵ elmat, ik sā Pôl nö meuk inlahen yik aṅ Tösalònikē nö hòṅ kētu inlēnö, ngaich löktö in minë chitri tī anga-aṅ nö kētö inlēnö cha. Urēhěkūö ò pöri nö kēten minë inlēnö, ngaich eu minë la-en cha anga-aṅ nö ngö ṙô, ngam vahīken yīö aṅ im mikah, holtö ngam hanangenlōn re öi la-evṙen im manööyö. Ngöṙô tī hēk Pôl nö kūich pön akahakūö tö kanihngen cha yěn hakihtuṙen. (1 Tös. 1:3; 2 Tös. 1:4) Ngö ṙô inrē anga-aṅ, tö cha nö tövai nö inchōḵ kūö yip tahëng prötör sistör. (1 Tös. 1:8, 9) Iṙôkö ṙanamölōn cha-a nö Vë-ekūö minë kahūich Pôl. Ṙatö-ellōnre cha-a tö ò nö hangenlōn tö cha. Lökten ik sā Pôl nö kētö inlēnö nö in minë tö nët chitri, ngaich kô-en cha-a nö hāngö u.—1 Tös. 4:1, 3-5, 11; 2 Tös. 3:11, 12. w22.02 pěch 15 përa 6

Löktö in yip yöngkūö tinlööken ngam sī-ö inrē nö sūöchken ngam Tēv nö töt aṙē-ělōn hēk kamëtö kanihngen hī inrē. Ōt yip töngö ṙô yěn kapah yip kun nyī-ö, kē-ě cha ngam Tēv pön lōntö ma-ahānga re nö el halīöngö. Tökiröng angū-ö nö sinūöchkö falen ngam Tēv! Akahakūö pöri ayī-ö tö ngam Tēv nö tö hangenlōn. Lökten yēḵ hī ṙung vahavö hēk yěi kapahlöng tö yip holmaneuk re ngaich hö-ö ayī-ö öi sūöchken ò. Kirööngö ṙinātö ellōn pöri ayī-ö tö ò min nö halööktit mine taṙòkhöre kanihngen. Mihôiṅ inrē ayī-ö vë-eny nang tahëng töm hanangenlōn Yāvē ngaich heuveu-eu ṙô min ang Yāvē nö sapṙô ngam samūöchkö falen re. (Inch. 27:11) Tö aṙē-ělōn an Yāvē nö Tēv. Lökten yēḵ ò nö meuk yip tarik re nö kihngen tökūö invah hēk hakihtuṙen inrē tökūö ṙinatö ellōnre, ngaich haṙivölōn anga-aṅ. (Sal. 22:23, 24.) Akahakūö ang Yāvē tö minë kanihngen hī, lökten ò min nöt löktu nöt kēngen u.—Ngëichköm Maneutnyi 3:7, 8; Isayā 63:9. w21.07 pěch 9-10 përa 9-10

Teūngen min yip hamang chööngö tö inkôlò re. Örheūheu min cha-a nö hangenlōn tö Yāvē ngaich löklōn ò inrē. Kēngen nup kanihngen min Yēsū nup kahëtö nā Ātöm nā Ēva. Hachohlö yip tö köinyu ṙòken min Yāvē ngaich kētö ngam nômö tö-örheūheu aṅ nö in cha ngaich cha-a min nö kôlò el alaha. (Lūk. 23:42, 43) Ngaich yěn het min yip tarik Yāvē, möl min cha-a nö kô-en nö kūön ngam Tēv ngaich cha-a min nö mahameuknyö ngam “minā-aṅ, ineū-euṅ inrē” ngam vahënyö Tāvit. Tövai öp maheukkö meh, yēḵ meh öm ṙamā-ang in yip “tökiröng kiteūm.” (Inm. 7:9) Hangenlōn an Yāvē tö meh, lōnu inrē anga-aṅ tö meh öm nôlhöt el ngam mikūönö ò. Lökten man la-evṙen tö nup la-en tö ṙamölōn tī tö ò. Kööpölōn man tö nup kinlēḵngô ò. Ngam minlēḵken meh öm löklōn ò hēk ha-öinyö inrē, milēḵṙen më-eṅ tö e. w21.08 pěch 7 përa 18-19

Samyeūheuvö rò-òten ang pròfět Yarimiā nö ahānga, pòrô nö pōyen yik töt hamang ṙô ò. Fēkö inlahen re lang anga-aṅ nö ṙāngenre töm la-en re, pön haṙivlōn tö ṙô yik tarik nö miṙēḵngen ò. (Yar. 20:8, 9) Öt ṙāngen re pöri ang Yarimiā. Kūö yòh? Pön kööpölōn anga-aṅ tö minë tö nët ṙô. Ngam raneh, ngam ahangkö ò nö tö teungen tī min tö yip tarik tö öp tövai maheukkö cha. (Yar. 29:11) Ngaich ngam innëtö, ngam Tēv Yāvē kamtöllen ò nö vë-eny ngam minë-eny ò. (Yar. 15:16) Ngatī in ayī-ö töngamuh öi kētö maheūṅkkö yip tarik, tö katöllöng inrē ayī-ö tö Yāvē öi ahangtö nang yip tarik. Yēḵ hī min kööpölōn tö në, ngaich ṙamölōn min ayī-ö im la-en re, pòrô yip tarik nö hang ṙô hī hēk hö-ö. Lökten, uh öi haṙivlōn yěn öt ilööṙen ngam haköptö hī nö im ṙētak lōn hī nö kētöre nö löklōn ngam Tēv. Hòṅ īnu in töm manööyö yěi haköphöti.—Yāk. 5:7, 8. w21.10 pěch 27 përa 12-13

Pòrô ayī-ö öi samyeūheu ṙò-òten öi i linöökö lōn Yāvē, Sön ayī-ö öi hòṅ ma-öinyre öi hangön ngam ṙinatö-ellōnre. Pön mihôiṅ min ngam ṙinatö-ellōn hī nö kūönngöre. Sā ngam haköp hī tö ngam ṙinatö-ellōn nö mahameuktö nup töt meūkö. Ilööṙen in ṙung vaichngö tö nup töt meūkö. Sā ṙô Pôl nö ngö ṙô, ngam tö kūönnö ṙinatö-ellōn sā “tökööl” angū-ö ngam tö mihôiṅ inrē nö ilööṙen nö havīlen hī. Asūp tö hòṅ inlahen hī hòṅ ngam ṙinatö-ellōn hī nö öt kūönngö re? (2 Tös. 1:3) Raneh, örheūheu havëkö kūö Yāvē tö ngam töhet fanöinylö ò. Kūöyòh? Pò ngam ṙinatö-ellōn nö tö hěng nö ṙòng ngam töhet fanöinylö. (Kal. 5:22, 23) Ötlöktu nö sīöp ngam ṙinatö-ellōn hī im Vamīlen hī, yěn öt hayööken hī ngam töhet fanöinylö. Kē-ěkūö hī min ang Yāvē tö ngam töhet fanöinylö re yēḵ hī havëkö kūö ò. (Lūk. 11:13) Mihôiṅ öi ngö ṙô in ò: “Ṙuöhlö mikah ih Man.” (Lūk. 17:5) Halēnlö ṙētakre inrē haköp ngam Paipöl.—Sal. 1:2, 3. w21.08 pěch 18-19 përa 16-18

Kô-en yin vē tököiny hol maneuk hī nö öt kalēḵ alaha nö ngaich, sön mihôiṅ nöng pōiṙāi nö imat hī, kūö ṙôken ngam heuneu-en cha nö kēken minë töṙōlkangen la-en. Lökten inrē cha-a nö pōiṙāi nö el ngam söngkötön ngam Tēv Yāvē. Pōyen yik tövënyuimat ngam Paipöl. Tö sā Môses hē ò ngaich nö 80 samyeūheu ṙēḵti, katöllöng anga-aṅ tö Yāvē nö hachōnyö yik Israel. Pròfět Tēni-ěl ök umuh tö ngaich nö pōyen tö tö 90 samyeūheu ṙēḵti. Tölṙô Yôhan inrē ang Yāvē nö kūich ngam līpöre inmeukhömat hē ò ngaich nö pōyen tö tö 90 samyeūheu ṙēḵti. Sā inlahen Simôn, tö ò nö ‘tötmichūṙen hēk tö pa-ekūö’ inrē tö ngam Tēv. Lökten Yāvē nö halöngten ò nö meuk ngam kun nyīö ang Yēsū Kristū. Ngaich eūkö inlahen Yēsū anga-aṅ tö ngam yöng ò inrē.—Lūk. 2:22, 25-35. w21.09 pěch 3-4 përa 5-7

Hòṅ kööpölōn yin më inyööngö törē nö ötkô nö asinten yip kūönre nö in yip tahëng nyīö, nup töng tölngö heuneū-en ngam nyīö pöri höng hòṅ ṙamlōn ngam inyööngö. Ngaich örhō min ngam nyīö nö haṙivlōn. (Efi. 6:4) Sachikō minë-eny öp i kanānö hī ngö ṙô anga-aṅ: “Hōten chu ök yöng chu kikānö öich vāyö nömpör tö yik tahëng nyīö. Söl ing töngamuh anga-aṅ nö ngö mufē töre, nö pòrô anga-aṅ nö löök lōn Yāvē sön nöng öt ṙamlōn tī tö ò.” Ngö ṙô ök Rachā Tāvit “öt rēhěn në mat chu nö môk lātulöng” rö-ö chin rēhěn öich haṙunö re i nup tö kirööng. Pòṅ aṅhavin inrē Tāvit tö ngam “inyāchö” lökten nup töng aṅ in ò ṙamlōn anga-aṅ. (Sal. 131:2) Asuh haköplö më inyööngö töngamuh nö in Tāvit? Ngaich sitih inlahen minā inyööngö nö hòṅ aṅhavin tö ngam inyāchngö ngaich hēk nö un yahlö mufē cha-a nö in yip kūönre. Hòṅ akahakūö më inyööngö tö tölngö kanô-ò më kūön re. w21.07 pěch 21-22 përa 5-6

Vīlen hī Yāvē öi mihôiṅ katöllöp lōn re talöökö. Inlōntö hī angū-ö nö aṅ in ò. Tö ngö manah angū-ö tö hī mihôiṅ löklōn ò hēk hö-ö inrē. Ngaich in ṙung meuk yip ṙāl tarik töt haruklöng nö el ngam kanô-en sön nöng katöllöm linöklōn Yāvē. Ngaich yip tö haruklöng nö el ngam kanô-en sön nö ṙāngen Yāvē. Lökten in mihôiṅ katöllö öp lōn re talöökö. (Yôs. 24:15) Lökten yip inyööngö nö un afuk kuire tö nup fālen cha yěn ṙāngen ngam kanô-en. Yěn ṙāngen ngam kanô-en ṙung yip inyööngö ngaich haṙivlōn yip nyīö. (Sal. 27:10) Pön ngëichkö më yöng re cha-a nö inchōkūö cha nö lök el ngam kanô-en. Yī-ö ṙālö, yěn hěngtak in nap yöng meh tö ha-uknyu, ngaich ṙātö-ellōnre më-eṅ, akahalōn an Yāvē tö nup kanihngen yīö. Hangenlōn inrē anga-aṅ tö yīö. Lökten yin ui kaheūkö e nö pòkūö yīö. w21.09 pěch 27 përa 5-7

Mihôiṅ in asīnten ngam tarik tö ha-uknyu nö sā ṙēngen ngam sīṅp tö vāhavö ngam tömihôiṅ nö vāhavö tī tö më holre. Pasū-u tī anga-aṅ tö ngam innôlö ò nö in Yāvē. (Yāk. 5:14) Lökten yip minṙöinylen nö ha-uknyen ò nö ṙā-ang el ngam māṅ, pön sōtu yip tahëng nö lökngöre töm fālen ò. Inmeuktö hanangenlōn Yāvē tö yip prötör sistör el ngam māṅ ön ngam in-ukhönyi, inyööken ngam tarik inrē tö fāluṙen nö fē-ělre töm fālen re ngaich halööktit re. Pôrò ngam tarik ngaich nö ha-uknyu, mihôiṅ anga-aṅ nöng yihtö kūö nö el mīting, hòṅ ò nö teūngen tö inlēnö re aṅmat ngam Paipöl, asīöp ngam ṙinātö-ellōnre inrē. Mihôiṅ anga-aṅ nö kēḵ līpöre ngaich haköp, meuk ngam JW Pròtkasting inrē. Ngëichkö inlahen ò min më minṙöinylen yěn halööktit re, ngaich kētö inlēnö ò inrē hòṅ ò nö havanlö ngam tö pasū nö ihôi cha nā Yāvē. w21.10 pěch 10 përa 9, 11

Sā ta inlahen in ayī-ö töngamuh in yik raneh senchurī Kristīön im linöklōn Yāvē. Tö sā ngam inlēnlö më mahaṙūötken hī el në māṅ nö hěngren inlahen. Ōt më sörkit ovörsīör, minṙöinylen hēk tö yip mahayööken töla-evṙen inrē sā cha nö ōt misī. (Filip. 1:1; Tai. 1:5) Asīnken yik Kristīön ayī-ö inrē öi hang minë chööngö ngam Tēv i alaha ngam insěha, ngam pinīhö hēk öt kine-e mahām inrē. Ngaich yěn ōt yip tarik töt mahalööktit re tö nup fālen re, ngaich ha-uknyu cha. (Inl. 15:28, 29; 1 Kòr. 5:11-13; 6:9, 10; Hep. 13:4) Ngö ṙô inrē ngam Paipöl tö ngam ṙinātö-ellōn tö hō-ovö tö ngam Tēv nöng hěng. (Efi. 4:4-6) Ṙamölōn in ayī-ö töre öi Vamënyen Yāvē kūö hī inrē akahakūö tö Yāvē tö minë kūilōn ò inrē. Lökten ta-a, ui kintöngulōn töre īnu töm kanô-en. w21.10 pěch 22-23 përa 15-17

Tö kiröng ök kanihngen ikūö rācha Yēhōsafāt. Hòṅ kiyung yik aṅ Amön, aṅ Mō-ap tö yik aṅ Sēir inrē nö la-al ò. (2 Kin. 20:1, 2) Ṙatö-ellōnre pöri anga-aṅ nö in Yāvē ngaich havëkö inyööken re nö in ò. Lökten im ṙô Yēhōsafāt in nö vë-ekūötēv öi akahakūö tö ṙôken ngam ṙinatö-ellōn ò nö in Yāvē im 2 Kinṙötngö 20:5-12. Lökten in Yahasī-el ṙô ang Yāvē nö vë-ekūö Yēhōsafāt nö sā ṙô ngam tövë-evkūö töngamuh. Lökten ang Yēhōsafāt nö ṙatö-ellōnre nö in Yāvē ngaich kēkö kaha minë inchöngten re tötī ò. Ik sā ò nö kirööngöre nö kiyung, öt ṙātö yik kumyung anga-aṅ nö lā kūöre pön ṙatö yik tumkökṙôre. Ngaich sā ṙô Yāvē ngatī inlahen ngaich cha-a nö ötkô-ôtī tö yik la-al re.—2 Kin. 20:18-23. w21.11 pěch 15-16 përa 6-7

Yēḵ hī el kanihngen, mihôiṅ ayī-ö ṙinātu-ellōn tö Yāvē min nö hayööken hī öi köp ṙātö-ellōnre in ò. (2 Kòr. 4:7-9) Hòṅ ṙatö-ellōnre in tö Yāvē nö hameuktö ngam tö chanuhuvṙen hanangenlōn re tö hī, pön kuichi inrē nö imat ngam Paipöl, “Meuk minë mat [Yāvē] nö i kui cha yip töpa-ekūö tö ò . . . mameūka nö i miṙēlōn ò” inrē. (Sal. 33:18-22) Pòrô hē e ayī-ö öl im kanô-en sön ang Yāvē nöng hangenlōn tö hī. Hameuktö ngam töt chanhuvṙen hanangenlōnre pöri ngaich anga-aṅ nö in hī kūö hī öi löklōn ò. Kūö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn re inrē anga-aṅ nö laklen hī, röhta inrē nö in hī ngaich hateung nup kinlēḵngôre min nö in hī. Lōnu anga-aṅ tö hī öi örheūheu hanôlö ò! (Sal. 46:1, 2, 7) Pòrô öp tö yòh kanihngen hī, hayööken hī pöri min anga-aṅ öi haköpngöre in ò. w21.11 pěch 7 përa 17-18

Sön man ṙung meuk öp tarik tö marô-òten tī tö lanīnöre nö i holre, ichūök re nö kamān, el iskul, in yip mak alaha re hēk aṅpatī re inrē! Ngatī yik inrē mëm Yôsef nö kunyah elmat tö ò, lökten nö ötlēkö tī re tö ò. (Ran. 37:2-8, 25-28) Öt asīnken cha pöri ang Yôsef. Mihôiṅ öre ang Yôsef nö havāhalre nö in yik mëm re ik sā re ngaich nö kiröngö kamtö chūök. Hameuktö miṙēḵlōn re pöri anga-aṅ tö cha. Öt köptī anga-aṅ tö kumnyah lōn re tö cha. Asīnkö ṙô ngam La-en Lēvī 19:18 pöri ang Yôsef. (Ran. 50:19-21) Yēḵ hī hòṅ haṙamlōn Yāvē ngaich hòṅ asīnken Yôsef ayī-ö öi aṙēlö holre ötkô inrē öi havāhalvah re. Angū-ö inrē ṙô Yēsū nö hōten hī anga-aṅ öi “aṙē-ěl tökööl vē tököölö fālen nö in ih.” (Mët. 6:9, 12) Ngatī ṙô inrē Pôl nö tölṙô yik Kristīön: “Kahōlö, um havahalre.”—Rōm. 12:19. w21.12 pěch 11 përa 13-14

Ik 33 C.E. im Nisān 14 ang Yēsū nö ik hatööm nö el ök panô-ò Ketsēmanī. Manā-aṅ hatööm inlahen Yēsū angū-ö nö holtö miṙivlōnre. (Lūkös 22:39-44) Hē e anga-aṅ nö “kalēḵěṙô nö peuiny nö holtö makmat nö vë-ekūö ngam Tēv.” (Hep. 5:7) Havëkö kumlēḵ re anga-aṅ nö in Yāvē tö ò nö söl im kinpaha re nö chiplö nö hateūngö minë kuilōn ò. Ngaich hang ṙô ngam kūönre ang Yāvē nö havëkö kūö ò lökten anga-aṅ nö tīntö öp ma-ahānga nö hareuskö alaha ò. Akahakūö ang Yēsū töre min nö chökö kinpaha, sön pöri anga-aṅ nö söl manā-aṅ nö chiplö, ngaich löktö in e ngam nöinyö Yāvē. Hang ṙô Yēsū ang Yāvē, pön hòṅ chiplö ang Yēsū nö in ngam yöng re hēk hòṅ haroiylö ngam minë-eny ò inrē. Ngaich yē hī min ayī-ö ngatī kuilōn öi sā Yēsū, ngaich örhō min anga-aṅ nöt hangṙô öi havëken yěi kihngen.—Sal. 145:18. w22.01 pěch 18 përa 15-17

Pōyen yip ṙung tö ṙô tö inlahen vē Vamënyen Yāvē nö öt chap vōt. Yēḵ hī pöri min öi vōt lö yip tarik ngaich samô-en ngam inyööngö min ayī-ö tö ngam Tēv. (1 Sa. 8:4-7) Angū-ö ngih inrē lāinyngen yip tarik nö öt hòṅ hang ṙô cha nö vë-eny ngam tölöök inhānga. Nöng angū-ö töhěng tökô nö kēngö në kanihngen hī öi ikūö ngih panam. Sitih inlahen öm min më-eṅ hòṅ meh öt fukngö? (Mët. 7:21-23.) Ngam inhangköm tölöök inhānga an la-en töt ṙanangen nö kinë-ekūö yik haköptö Yēsū. Lökten cha-a nö öt kô nö vītö sanānngen re tö nup tahëng la-en ingih panam. Kô-en yin nö hangenlōn tö tarik, haṙivlōn inrē yěn meuk tö kihngen, höng ngam Pūlngö ngam Tēv pöri min tö kô nö hayööken yip tarik nö röhta nö in Yāvē ngam tö kô min nö kēngö nup kanihngen hī. w21.05 pěch 7 përa 19-20

Ngö ṙô yip rīkre mahayöng tö cha nö akahakūö töm Tēv, sō pöri cha-a nö holṙen minë la-en i alaha ngam Pūlngö ngam Tēv, kūö cha nö lōntöm minā-aṅ re. Ngatī inlahen yik misī mahayöng ik raneh senchurī nö hakihten yik mahaköp nö in Yēsū. (Inl. 4:25-28) Hē Yāvē nö meuk vē rācha ngih panam nö sō-en ngam kūön ò nö rācha, ngaich ngö ṙô anga-aṅ: “Lökten, akaha yēḵ, Ō yī-ö rācha: haköp yēḵ, yī-ö ma-akah fālen ngih panam. Lök la-en ngam Mā Tēv hol tö pinhë-ekūö: ṙāmölōn hol tö kinchëyöre. Hāmkūö ngam kikōnyö nyīö hòn öt līn, ngaich öt pala-aiṙen min yī-ö el talöökö: pòn hūlökūö min öp lanīnö ò nö ka-eūyen. Tökôlò yip cha-a mahayönglenre nö in ò.” (Sal. 2:10-12) Kētö ṙētak yip chamòhòlre nö la-al ò ang Yāvē, hòṅ cha nö halööktit re ngaich holṙen ngam Pūlngö ò. (Isa. 61:2) Öt tö ṙanāngen an ngam inlahen ngòh tarik nö hòṅ akahakūö tö ngam kanô-en ngaich katöllö ngam linöökölōn Yāvē. w21.09 pěch 15-16 përa 8-9

Ngö ṙô ang Pôl, nup töng aṅ in hī hòṅ ṙamlōn ayī-ö tö u. (Filip. 4:12) Ngamuh inrē haköplö hī tö ngam innôlö im Tēv nö angū-ö tökiröng kanôlò hī, rö-ö nö minë chehen aṅkūö ngih panam. (Hap. 3:17, 18) Ta-a chěi töi ngëichkö ṙô Môsös nö in yik aṅ Israel, ik sā cha nö el ök tönyaṅlnyi nö fën anāi samyeūheu. Ngô ṙô anga-aṅ: “Pò ngam Mā Tēv [Yāvē] ngam Tēv yīö nö hakôlò nup vahīṙen yīö nö ṙòkhöre in yīö an ngam Mā Tēv [Yāvē] ngam Tēv yīö i në tö fën anāi samyeūheu hö-ö yin hanātuṙen.” (Chöö. 2:7) In minë tö fën anāi samyeūheu ang Yāvē nö kē-ěkūö cha tö manna. Ngaich nup chehen cha nö löknyö Aikup nö öt rēhěn anu-ö nö hötṙeh hēk öt takāch inrē. (Chöö. 8:3, 4) Ngatī lōn an inrē Yāvē tö nup töng aṅ in hī hòṅ ṙamlōn ayī-ö tö u. Yēḵ hī harūnöre tö minë töng rahëichyen aṅ in hī ngaich ṙamlōn Yāvē nö meukö hī. w22.01 pěch 5 përa 10-11

Yī-ö töpīhivö kikōnyö, yī-ö yin tö kē-ěvkūö tö ngam la-en nginëichkö minë mikūönöre. Yěn yih nup kanihngen nö ikūö meh, um hěngheuh ngö lōn töre min öm mihôiṅ kahngenre öm la-al u. Ṙatö-ellōnre pöri öm ikui Yāvē. Vë-ekūötēv öm kahngenre hēk holṙô ngam pīhöre inrē. Vë-ekūö ngam Paipöl tö minë līpöre inrē mahayööken hī akah elnang tö ṙôm Paipöl, ngaich kēkö kaha nup inlēnö tö kētu nö imat e. Ōt yip min umuh töt ṙamlōn nö ngëichkö minë atöllö meh. Ngö ṙô inrē min cha-a, höng ngam rupīö ön kòl tö ṙamölōn tī töm mikūönö meh. Köpölōn pöri më-eṅ tö Yēhōsafāt. (2 Kin. 20:1-30) Pòrô nö ngön ök kinlōngö ök panam tö tī ò, pōyen inrē yik kumyung, sön anga-aṅ nöng ṙatö-ellōnre nö in Yāvē ngaich hang nup inchöngten re tö ò. Chiplö anga-aṅ nö ikūö Yāvē, lökten Yāvē nö öt ṙāngen ò. Öthō an inrē min nö ṙāngen meh.—Sal. 37:28; Hep. 13:5. w21.11 pěch 15 përa 6; pěch 16 përa 8

Sā vinī-i Yāvē lökten ayī-ö hòṅ lōnu töre öi hòṅ in ngam tölöng inkaha falen. (Ran. 1:26) Kūö ngam töt hanëtöre ayī-ö mihôiṅ öi vaichö maheuṅk tö nup la-en pòrô öi akahakūö tö inlahen öp la-en kahëken re. Ngatī inlahen ök Yôna ik sā yik aṅ Niněvě nö halööktit re tö minë falen re. Ngaich hameuktö miṙēḵlōn re ang Yāvē nö in cha. In e ang Yôna nö līn ngaich ngö lōn anga-aö tö Yāvē nö vaichö kahë tö fësla. (Yôna 3:10–4:1) Chumkūöṙen pöri ayī-ö nö ōt öp lāinyngen Yāvē nö hameuktö ngam miṙēḵlōn re, pön pōyen tö tö 120,000 ṙôken yik töt kô-òngvah. Unôich pöri ang Yôna nö fē-ělre nö rö-ö Yāvē nö vaich pön anga-aṅ. Mihôiṅ ang Yāvē nö öt keuheūtnyöre ṙô nö vënyö minë fësla kahë re. Kô-en ön nö ṙōlheuh urēhěkūö ò nö kēḵ minë fësla re ngaich vë-eny nang yip tarik re anga-aṅ hēk hatöntöre inrē. (Ran. 18:25; Yôna 4:2, 3) Ṙōlkataheuh ön inrē nö vë-eny minë chö-öny re nö i alaha ngam fësla re. (Yôna 4:10, 11) Rö-ö pöri angū-ö nö tö ngö manah tö ò nö örheūheu nö vënyen u lökten anga-aṅ yěn hòṅ kě-ělkūö alaha re mihôiṅ anga-aṅ nö öt hatöntöre nö in hī. Yěn unôichrit e inrē nö kēken nup la-en anga-aṅ ngaich mihôiṅ anga-aṅ inrē nö öt vënyen u.—Isa. 40:13, 14; 55:9. w22.02 pěch 3-4 përa 5-6

Yēḵ hī min öi ‘tumreūtöre tö yip tahëng’ ngaich hē e min ayī-ö nö öi ‘hakūöṅngöre.’ (Filip. 2:3) Yēḵ hī min öi tumṙeūtöre tö yip tahëng ngaich öt hō min öi miṙivngölōn yip holre. Hòṅ ngëichkö nup tövai tinriken yip prötör sistör. Ngaich möl min öi mihôiṅ tumṙeutöre tö yip tahëng. Kētö inlēnö yip aṅ Kòrin ök Pôl: “Achīö ṙöng ap vamī-I meh harīkngöre? Asuh ap inrē in meh ap töt taneūngen meh? Yē meh pöri ngaich teūngen, kūöyòh öm eū-eure, öm sāre yē meh öt teūngen tö e?” (1 Kòr. 4:7) Hòṅ hang ngih inlēnö in. Öt kô öi ngö lōn nöng in hi lōn cha-a, öt kô öi möḵlö lōn tore tö yip hol re. Tö sā ngih inchōḵ-elmat yēn heuveū-en ngòh prötör nö kēḵtö minkahten hēk yēn tö heuveū-en ngòh sistör nö kēḵ istöti ngaich höng nöönyö Yāvē anū-ö. w21.06 pěch 22 përa 9-10

Höng kihngen in töngamuh vë-eny nang yip tarik töm tölöök inhānga kūö cha nö öt uroh nö iyöng patī re, marôvat chūök inrē nup patī tö höö. Yěi chuh in nup patī ngaich öt ōt cha-a. Yěn ngatī minë kanihngen nö ip kamtö chūök meh, um ṙangenre öm ahānga. Hòṅ kalah pöri ayī-ö ngëichkö tölöng ṙētakre chuh in yip tarik. Yěn löng min ngam ṙētak hī öi chuh in cha, ngaich teūngen min öi meuk kūö cha. Pōyen yip prötör sistör ma-ahānga hē el harap pön hē e më tarik nö ōtren, öt sānngen inrē. w21.05 pěch 15 përa 5, 7

Meuk tö ngatī inlahen öi tö ngamuh? Heūṅ. Pōyen ṙung töhaṙivlōn yēḵ më Vamënyen Yāvē nö öt chuh in nup la-en, tö sā ngam infēkö finötnyi, Krismis, infēkö nöönyö panam hēk infēkö yip tökapah inrē. Pön ngölōn cha-a tö u nö la-en nö töhō-ov tö ngam Tēv hēk inlahen hī öi ha-öny ngam Tēv inrē tö lōn cha. Öt ngatī ṙô pöri ngam Paipöl nö haköpten hī tö u. (Māk. 7: 9) Hòṅ Sitih inlahen öm rih më-eṅ hòṅmeh öt fukngö in u? Hòṅ asīöp ngam hanangenlōnre man tö Yāvē tö minë chööngö ò inrē. (Sal. 119:97, 113, 163-165.) Yēḵ meh min hangenlōn tö Yāvē ngaich öt kēken nup la-en min më-eṅ nup tö haṙivlōn tī tö Yāvē. w21.05 pěch 6 përa 15-16

Sitih inlahen öm min më-eṅ yěm hòṅ asīnken minë inlēnö ṙô Pôl? Hòṅ örheuheu in öi vë-ekūö mat ngam Paipöl yēḵ hī hòṅ ngöönö ṙinatö-ellōn, hòṅ vë-ekūötēv, hēk hòṅ ahangköm tölöök inhānga inrē. (2 Tim. 4:4) Yěn öt ngön min ngam ṙinatö-ellōn hī ngaich vöö min öi hang nup tötlöng ṙô ṙahônyö yip tarik nöng sūöchkö inlahen hī. (Isa. 28:16) Ngam hanangenlōn hī tö Yāvē, töm ṙô ò, hēk tö yip hol maneuk hī inrē, ṙamapken hī min öi öt fukngö tökūö yip holre ṙamangenre nö im kanô-en. Pōyen yik Kristīön töt ṙamatö ellōnre misī nö in Yēsū. Ōt pöri yik umuh ṙamatö ellōnre nö in ò. Tö sā ök töhěngtak aṅ in më mā kamhòṅka tö yik “ṙôngö yik kūönṙô.” (Inl. 6:7; Mët. 27:57-60; Māk. 15:43) Ngatī töngamuh nö öt pōyen ṙamatö ellōnre nö in Yēsū. Sön pöri tö ngamuh nö lāku ṙôken ṙamatö ellōnre nö in ò. Ngö ṙô an ngam töhet līpöre: “Kirööngen lanāmö yin vē töhāngen töm chöngö Meh: ngaich öt hētu cha-a nö kavē-ĕre.”—Sal. 119:165. w21.05 pěch 13 përa 20-21

Köpölōn ang Pôl tö ngam kumlēḵ ò nöng lamöktö in Yāvē. Ngam töhet kumlēḵ Yāvē mahayööken Pôl nö keuheūtngö ngam la-en kinë-ekūö ò. Ngatī inrē ngam ṙāl tarik hol Pôl, ang Timôtī nö hòṅ hayönglenre nö im Tēv. Ṙōlvan anga-aṅ nö holröön Pôl nö ahangköm tölöök inhānga. Hēkpī inrē nöng hěngtak nö tīniyö tö Pôl nö chöhken nuk māṅ. (1 Kòr. 4:17) Lohten ang Timôtī nö ngö lōn, öt fūra chin chū-ö ing la-en re. Lökten Pôl nö ngö ṙô tö ò: “Un tarīku mahakeūngen ṙētö meh.” (1 Tim. 4:12) Ōt inrē ök umuh kanihngen el alaha Timôtī lohten nö invah ellōn ò. (1 Tim. 5:23) Akahalōn pöri ang Timôtī tö Yāvē nö mihôiṅ nö kētö kumlēk ò nö ahangköm tölöök inhānga.—2 Tim. 1:7. w21.05 pěch 21 përa 6-7

In ngam līpöre Yāköp 1:19 ngam lökngörit ngam chööngö nö hòṅ kēkö kaha e më kamëtö inlēnö. Ngatī Yāköp nö kūich: “Hökngen taṙòkhöre tarik nö ka-eūyö elnang, ṙēmö ṙô nö ṙô-òvö, ṙēmö lanīnö.” Pi-a ngam minṙöinylen nö ngölōn töre nö ṙòklöre mikahkūö tö më prötör sistör. Kô-en hòng angū-ö nö ngatī? Ngö kinūichngö öng nö in ngam Inchōḵ-oṙô 18:13: “Yēn hěng tak öp samap urēhěkūö ò nö hang, kumlō-ov ò an angū-ö sumrōngkūö inrē.” Yē hī öi hòṅ akahakūö tö inlahen öp holre, ngaich tövai ngam inlahen hī öi hatöön kūö ò. Lökten më minṙöinylen urēhěkūö re nö ṙô-òvö hòṅ chumkūöṙen cha-a nö hangihtöre. Mihôiṅ öp minṙöinylen nö hatön nö ngö ṙô, “Sitih öp inlahen meh?” “Asūp öre tö mihôiṅ inlahen tī chu öich hayööken meh?” Hòṅ kēnyö ṙētakre ngam minṙöinylen nö mikahtökūö re tö më prötör sistör, ngaich mihôiṅ min cha-a nö heuveū-en nö hayööken cha hěnghöre hareuskö alaha cha inrē. Yěi hòṅ kētö tövai inlēnö, rö-ö öi höng vënyö nup miröökö öi kētö inlēnö, pön hòṅ akahaiṙen më prötör sistör tö inlahen hī öi chumkūöṙen tö cha, hēk akahakūö ayī-ö tö minë kanihngen cha, tö hī inrē hòṅ hayööken cha. w22.02 pěch 17 përa 14-15