Òktopör

Höng aṅmat ngam Paipöl nup inköptö hī. Öt höng mahaṙamlōn tarik inrē nup ṙô hī haköphöti, lökten yip tarik nö öt yal nö hang ṙô hī. Hòṅ Sitih inlahen öi rih hòṅ hī öt fukngö? Ngö rô ang Pôl tö yik Kristīön aṅ Rōma: “Lökten i hināngö an ngam ṙinatö-ellōn; ngam hināngö inrē nö lökten i ṙô Kristū.” (Rōm. 10:17) Ngatī ngam ṙinatö-ellōn nö ngön nö lökten im inkööpö mat Paipöl, rö-ö nö lökten in minë tökiröng sakamö tökēkaṙen, pôrò anū-ö nö sā inṙamkölōn. Hòṅ ngön pöri ngam ṙinatö-ellōn. Pön “Ötkô angū-ö nö ṙanāmölōn nö in Ò, yĕn öt īnu tö ngam ṙinatö-ellōn.” (Hep. 11:1, 6) Yēḵ meh min öm kūöten öm haköp mat Paipöl ngaich lökten in e min öm ṙatö-ellōnre tö e nö angū-ö kanô-en. Öt hō min öm havëkö minkahngö lamöktö el halīöngö. w21.05 pěch 4-5 përa 11-12

Pōyen nuk kanihngen tanīnöṙô Pôl. Fōhoh anga-aṅ, hachēliyö, kulehe kui tö ihong. (2 Kòr. 11:23-25) Hēkpī anga-aṅ nö havīlöng tö nuk tötlöng mufē re. (Rōm. 7:18, 19, 24) Ōt inrē ök invah ò tö sā tö “lòklöre i alaha” ò, tölṙô ngam Tēv anga-aṅ nö kēngen e nö ṙa-ang in ò. (2 Kòr. 12:7, 8) Kētö kumlēḵ Pôl ang Yāvē nö iṙūöhen nö ahangköm tölöök inhānga pòrô nö ōt nuk kanihngen ò. Hē ò nö hachēliyö nö el ök töhěng patī i Rōm, höng iṙūöhen anga-aṅ nö ahangköm tölöök inhānga, vë-ekūö yik tö minā-av inrē. (Inl. 28:17; Filip. 4:21,22) Vë-eny nang yik amahati tö yik töng chamöhken ò inrē tö ngam tölöök inhānga. (Inl. 28:30, 31; Filip. 1:13) Hē e Pôl nö kūichtö chitri yik Kristīön minë tö yöölen tī tö hī töngamuh. w21.05 pěch 21 përa 4

Tö heuveū-en ök Rācha Usiyā mīsi nö hayööng. Pōyen nup minhôiyö ò nö kiyung, pōyen inrē nup panam vahī-il ò, hēk nup patī inrē tö mānlö, hēk tö yal inrē anga-aṅ nö teūch nya-ākūö. “Löktö i nup inkòlò ngan Tēv angā-aṅ nö sīöp.” (2 Kin. 26:3-7, 10) Vënyu nang pöri ayī-ö tö ngam Paipöl, “Hē ò pöri nö kalēḵ, siöplöre inkeulen ngaich anga-aṅ, nö lökngen ò nö payāyi.” Ngö muh inlaha ò nö meuthöt nö el chūök vinëkūötēv nö föng tötahūsa. La-en yip kūönṙô angu-ö nö chööngö Yāvē, këtöre pöri ngaich ang Rācha Usiyā nö in e nöng öt la-en ò angu-ö. (2 Kin. 26:16-21) Mihôiṅ öi min ayī-ö öi sā Usiyā öi inu tö tanāilölōn hēk vaichköreṙen Kô-en ön nö tövai ngam inlahen hi öi fēkö inlahen re ṙòkhöre pöri nup heuneū-en hī hēk nup la-en hī el ngam Maṅ ṙòkhöre nöng lamöktö in Yāvē. (1 Kòrin 4: 7) Yēḵ hī min inu tö ngam inkeulen ngaich öt hō-ōvö min ayī-ö tö Yāvē. w21.06 pěch 16 përa 7-8

Akahakūö ang Yēsū tö më haköptöre min nöt örheuheu nö teungen tö töngatī ṙòng minë la-en re. Öt akahakūö in ayī-ö rēhěn töṙôken yik tarik vamītöre nö mahaköp in yik vahë-eny nang Yēsū. Lökten yik mahaköp nö ötkô nöng kūö minë taneunglen re nö ṙamlōn, tön hòṅ ṙamlōn cha-a tö kūö Yāvē nö ṙamölōn nö meuk minë la-en cha. Yēḵ hī min höng iṙūöhen im la-en re, teungen min ayī-ö töm nômö tö-örheuheū aṅ. Yēḵ hī öi teūichtö ngam kulöl ngam kanô-en nö ellōn yip tarik, ‘tameūichhöti ayī-ö inrē im töhet fanöinylö’ tö ngö manah angū-ö tö hī öi hökngen ngam töhet fanöinylö ngam Tēv nö holṙen hī. Lökten ayī-ö öi holtö kumlēḵ lōnre öi ahangkö tölöök inhānga. Yēḵ hī min öt “uhā-en” hēk “öt cheingö inrē” ngaich kilēḵngôre ang Yāvē tö re min nö kētö ngam nômö tö-örheuheū aṅ nö in hī, pòrô öi öt hěngtak hayööken tö tarik nö kētöre.—Kal. 6:7-9. w21.10 pěch 26 përa 8-9

Sā Yēsū ik sā ò lang nö heuhtöre, kinheūten ò nö ahangköm pūlngö, chalô ngaich tömë tarik nö yihtöre nö chuh in ò pön hòṅ hang nuk ṙô ò nö haköphöti. Meuktöre Yēsū tö cha ngaich “marô-òtô nö haköpten cha.” Aṙē-ělōn ang Yēsū tö yik tarik, akahakūö inrē anga-aṅ tö mufē cha, tö nuk kanihngen cha inrē lökten anga-aṅ nö hayööken cha. Ngatī inlahen vē tarik töngamuh inrē inë ṙētak hī. Höng meukö cha-a nöng ṙamlōn pōyen pöri minë kanihngen cha, öt maheūṅkkuvö cha-a. Sā nup sīṅp cha-a tö kayööyaṙen töt mahayōmku. Vënyu cha-a tö Pôl nö öt akahakūö tö ngam Tēv öt maheūṅkku inrē. (Efi. 2:12) Yēḵ hī min afēkö inlahen më tarik, yīhi miṙēlōn min ayī-ö tö cha. Hěng ngam inlahen tī hī hayööken cha yēḵ hī haköpten cha tö mine ṙô ngam Tēv. w21.07 pěch 5 përa 8

Yěn inū ngòh tarik tö ineu-eū ngaich töng ngamëichköre anga-aṅ. Ngòh tarik inrē tö aṅhavin töm ṙanānyngö ngaich nup aṅ in öp hol ò chehěn ngaich hòṅ ngatī aṅ in anga-aṅ. Rö-ö pöri nöng angū-ö, pön mihôiṅ inrē min nö kēḵngö chehěn öp holre. Ngòh tö ngatī inlahen nö aṅhavin töm ṙanānyngö tökunyāha elmat anga-aṅ tö holre. Kô-en an nö tötlöng ngam ineū-eu hēk töm ṙanānyngö. Töi ngëichkö ngih tö hěng inchō elmat inlahen ngam chōng kumteū nö öt kô nö mumūvöö īnchīn pön pòrô min nö kiteūlööre ötkôlò pöri min ngam īnchīn, ngaich yěn ṙatöre min anga-aṅ ngaich mihôiṅ min nö palā-aiṙen. Ngatī nun minë ineū-eu töm ṙanānyngö nöng sā ṙēngen nup mum. (Inch. 16:18) Yip tö aṅhav in min tö ngam ineū-eu hēk ṙanānyngö mihôiṅ min cha-a nö kihngen tī tö yip tahëng ngaich ṙangenre min cha-a nö löklōn Yāvē. Ngam inlēnö kahētö Pôl yēḵ hī min öi hangö e öt hōḵ min ayī-ö aṅhav-in töm ineu-eū. Ngö ṙô anga-aṅ “Un lökten inmūltö i tötlöök, hēk tötöl kanôlò,im inyaichngö ellōn pöri, kö taṙeūḵ tölōnre tö yip tahëng.”—Filip. 2:3. w21.07 pěch 15-16 përa 6-8

Höng ngam tökô-en tinlööken an nyin tökô nö kētö sanapṙô nup töng intöönö, pòrô anū-ö nö öt aṅmat ngam Paipöl. Kô-en hòng angū-ö nö ngatī? Töi hangṙô Pôl nö tölṙô yik holre Kristīön nö, “kalah tökeuheūttöre,” vë-eny nang cha pöri inrē anga-aṅ tö re nö öt keuheūtlöre mikahkūö tö u. (1 Tös. 5:21) Ngö ṙô anga-aṅ, “Pò hī höng hěng lā mikahlōn . . . Höng paṙūöyamat in töngamuh ngëichkö kūöre i tö-ayānga.” (1 Kòr. 13:9, 12) Kô-en Pôl nö öt ṙòklöre mikahkūö tö nup ṙô ngam Paipöl, ngatī ayī-ö inrē. Sön pöri anga-aṅ nö ṙātö-ellōnre tö minë inlahen ngam Tēv asā ṙôken mikahkūö ò. Yěm hòṅ hangönlö ngam ṙinātö-ellōnre tö re öm īnu töm kanô-en, ngaich hòṅ ngëichkö inlahen re më-eṅ yěm sāta inlahen in Yēsū nö ha-öiny ngam Tēv hēk ngëichkö inlahen yip Vamënyen Yāvē inrē. w21.10 pěch 18-19 përa 2-4

Mihôiṅ öi hayööken yip holre, pòrô öi öt kumheūttö ṙētak re öi im linöklōn Yāvē, harūnöre inrē la-evṙen tö nup kanô-òṅ re la-en. Hē rācha Tāvit nö hòṅ vīlö ngam patī Yāvē. Ngö ṙô ngam Tēv tö ò, öp kūön meh öp min Sòlômön mamānlö ngam patī chu. Lökten anga-aṅ nö hang ṙô ò, ngaich höng halēn nup chehen minānlö ngam patī. (1 Kin. 17:4; 22:5) Öt ngölōn anga-aṅ, mötlö vanāyö tī chin chū-ö min töp kūön re Sòlòmön kūö ò nö ṙòngmö “ṙālö öt heuveū-en inrē.” (1 Kin. 29:1) Akahalōn ang Tāvit töm patī ngam Tēv nö öt kūö heuneū-en, tön kūö nup inkôlò kahëtö Yāvē min angū-ö nö teunglö. Asīnken Tāvit yin vē tököiny hol maneuk hī yěn teūngen tö minë tufömngöre kinë-ekūöre la-en ngaich holtö ellōn re cha-a nö kētöre. Pön akahalōn tö Yāvē nö kētö inkòlô nup la-en yip ṙālö min. w21.09 pěch 9 përa 4; pěch 10 përa 5, 8

Yēḵ hī öi i linöökö lōn Yāvē öi teungten in ngam chö-önyre, ngaich teūngen ayī-ö tö ṙanamlōnre. Ngaich hòṅ chumkūöṙen pöri ayī-ö yēḵ hī öi asā minë halat re hēk tö minë heuneū-en re inrē öi teungten öi in minë chö-önyre. Ötkô in öi asintö nup la-en re in yip tahëng pò hī min öi haṙivlōn. (Lūk. 14:28) Tarik yāvē in ayī-ö, lökten ayī-ö öi kö ṙòkhöre öi pōirai i mat Yāvē. Akahakūö inrē anga-aṅ tö hī öi kö harikngöre. Öt kūöre ang Yāvē nö vī-i hī öi tarik ò, pò hī öi tövai tö yip tahëng. Pön ellōn hī anga-aṅ meukö hī anga-aṅ öi aṅhavin töm inyaichngö hēk haköp inrē öi mihôiṅ harikngen minë tinrikngen re. Lökten yē hī öi holtö ellōn re öi la-evṙen löklōn ò ngaich milēḵṙen anga-aṅ tö hī. Yēḵ hī öi la-evṙen i linöökö lōn yāvē öi holtö ngam manööyöre, in e mikahkūö anga-aṅ öi “tökô-en ellōn.” (Lūk. 8:15) Lökten ta-a chěi ui asintöre in yip tahëng, öp tölngö kanô-ò hī, ngaich ma-öinyre ayī-ö öi la-evṙen. Ngaich teūngen min ayī-ö tö ṙanamlōnre in ‘minë la-en re.’—Kal. 6:4. w21.07 pěch 24 përa 15; pěch 25 përa 20

Yě hī ötlēkaṙen, ngaich hòṅ aṅhav in ayī-ö tö ngam manöiyö. Tö sā yip minṙöinylen, yěn akahalōn tö öp tö fāluṙen el ngam māṅ, ngaich havëkö kūö Yāvē cha-a tö ngam ‘mikah ṙamā-ang lātulöng’ hòṅ cha nö lööngö tī nö kahòkken ngam fālen. (Yāk. 3:17) Hōten ngam tö fāluṙen cha-a nö ‘havan nö ṙā-ang im tövaich talöökö ò.’ (Yāk. 5:19, 20) Hòṅ laklen ngam māṅ inrē tö nup tö chōich, ngaich hòṅ hareuskö alaha yip tö haṙivölōn inrē tö kūö tī ngam tö fāluṙen. (2 Kòr. 1:3, 4) Urēhěkūö më minṙöinylen nö halööktit ngam fālen, urěh cha-a nö chöh öp tö kò-en inlahen, ngaich kò-en öi pōyen ṙētak öi in e. Vë-ekūötēv min cha-a ngaich halen ngam tö fāluṙen nö löktö in minë ṙô ngam Tēv nö ‘löökö ṙôken tī nö chökṙen cha.’ (Yar. 30:11) Öt kurāten më minṙöinylen nö kēḵ fësla. Yě cha pöri nö vayö inlahen nö halöktit ngam fālen ngaich yöölen min ngam māṅ. w21.08 pěch 11 përa 12-13

In e anga-aṅ nö kapahlöng tök pīhöre. Hapīhö ngaich nak kūön ò, rěhrô-angen pöri kapah hēk cha-a. (Rūt 1:3-5) Hěnglöh yanīhih minë kanihngen Na-ōmī, lökten ò nö keuheūtnyöre tö miṙivlōn re. Ngö mufē ngaich anga-aṅ tö Yāvē: “Pò ngam kël ngam Mā Tēv nö ngaich nö lā-al chu.” “Angū-öṅvö tī an ngam Tökeuheūttöre Chööngö nö in chu.” “Ngam Mā Tēv nö hameuktö kumnyahṙen re nö in chu, hakihten chu inrē ngam Tökeuheūttöre Chöngö.” (Rūt 1:13, 20, 21) Pön akahakūö ang Yāvē tö ngòh ‘tö-akaha tarik nö mihôiṅ nö vīngöre nö kulō-ov tökūö ṙôken minë inkihten re.’ (Mum. 7:7) Vīhöt ellōn Rūt anga-aṅ nö hameuktöm töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö Na-ōmī. Hayööken ngam yöngpīhö re ngaich ang Rūt nö havantöm ṙanamlōn ò nö i linökölōn Yāvē. w21.11 pěch 9 përa 9; pěch 10 përa 10, 13

Ngaich hòng pökeh kūö hī öi hamòltö ellōnre töngamuh öi la-evṙen, lökten ngaich öi öt afēkö inlahen re tānyö ṙôkti minë la-en re? Hö-ö nö töngatī manah! Hòṅ ngëichkö nup chö-öny re ayī-ö hòṅ hī öi heuveū-en im inhānga hēk heuveū-en inrē im inköphöti hòṅ hī min öi mihôiṅ hayööken yip prötör sistör. Ötkô inrē ayī-ö yahlö mat öi ngëichkö re, hòṅ hayaichngöre ayī-ö hayööken yip tahëng holre. (Inch. 11:2; Inl. 20:35) Asuh nup rih tömihôiṅ nö kahëken meh la-en i linökö lōn Yāvē? (Inch. 16:3) Mihôiṅ man kētöre öm òksölörī painīör hēk rekulör painīör inrē. Mihôiṅ inrē öm el Pētěl öm la-evṙen hēk in ngam la-en minānö inrē. Hēk harunöre me-en öm haköp ngam tufömngöre elô, chuh inup kamngö inrē tö öl nö teunghuvö töm tötölöök inhānga. w21.08 pěch 23 përa 14-15

Ṙamlōn ang Yāvē nö hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn re tö hī. (Hōsī 6:6) Lökten ò nö tölṙô hī inrē öi hameukten e. (Mai. 6:8) Hòṅ urěh pöri ayī-ö mikahtökūöre tö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn yēḵ hī hòṅ hameukten e i tahëng. Ngam ṙô “töt chanuhuvṙen hanangenlōn,” 230 tumheuh vinënyi angū-ö nö i mat ngam Paipöl New World Translation of the Holy Scriptures. “Miṙēlōn” hēk “tököp hanangenlōn” ngöṙô minë tahëng Paipöl nö translētö e. Ngòh töt chanuhuvṙen hanangenlōn, öt ṙākenre anga-aṅ nö hameuktö hanangenlōn re tö ngam lālölōn re. Ngam hanangenlōn ngam Tēv tö tarik angū-ön tököp hanangenlōn tö ṙô hī, mihôiṅ pöri angū-ö nö hameuktu inrē nö ihôi hī öi tarik. Töt insā-av ang Yāvē nö hameuktö ngam töt chanuhuvṙen hanangenlōn. Lökten Rācha Tāvit nö ngô ṙô, “Ō Mā Tēv [Yāvē], söl el halīöngö an ngam hanāngen neūkölōn meh . . . Ō Tēv, yöng ṙôkö ṙāi ngam hanāngen neūkölōn meh.” Hameuktö minlēḵṙen re öi ayī-ö töm töt chanuhuvṙen hanangenlōn ngam Tēv öi sā Tāvit? w21.11 pěch 2 përa 1-2; pěch 3 përa 4

Kaheukhötre ang Yēsū, “ngam lanòh në tövilöngö,” nö holre tö yip töt kanṙeūken ma-ahānga nö el ngam mikūönö Yāvē. (Kòl. 1:15; Sal. 103:20) Hē Yēsū misī nö ing panam, ngö ṙô anga-aṅ, mihôiṅ yip tarik nö Yöngrevö ṙô tö Yāvē. (Yôh. 20:17) Yěi kētöre im linökölōn Yāvē öi kēḵ ngam vinôkö ngaich kaheukhötvö min ayī-ö öi tumö alaha ngam mikūönö ngam Tēv. (Māk. 10:29, 30) Tö hangenlōn ang Yāvē nö inyöngö. Hōten hī ang Yēsū öi asīnken ò, nö tö hangenlōn nö inyöngö. Hachōtô yik haköptöre anga-aṅ nö vë-ekūötēv, nö ngö ṙô: “Kayöngö.” Tölṙô hī inrē anga-aṅ öi havëken Yāvē nö tö “Kalēkūö tö Kalēḵ,” “Vamī-il taṙòkhöre,” hēk “Rācha töt chanuhuvṙen,” invëkö ò nun anū-ö nö aṅmat ngam Paipöl. (Ran. 49:25; Isa. 40:28; 1 Tim. 1:17) “Kayöngö” ngö ṙô inrē ang Yēsū nö havëken ò. w21.09 pěch 20 përa 1, 3

Öt hang nuk finëḵlö re ang rācha Manasē tī Yāvē, lamöknyö elvang yik pròfět. Lökten, ‘Yāvē nö kētö kui Yūtā tö yik töchöngu aṅ i yip kumyung in ök rācha aṅ Asīria, yik kamë-eṅ Manasē nö aṅtī tö vòk halökan inrē tö mās ngaich kēten ò nö i Pēpilön.’ Haköövö ngaich ang Manasē nö i tahëng panam, möl anga-aṅ nö fēkö nuk la-en re tövaich ngaich “hayāichngöre inrē nö ikūö ngam Tēv yik yöng ò.” Vë-elkui re anga-aṅ nö in Yāvē, ‘iṙūöhöṙô anga-aṅ nö vë-ekūö ò.’ (2 Kin. 33:10-12) Sap nuk ṙô Manasē ang Yāvē nö vë-ekūötēv, pön meūkö ò nö halööktit re. Hameuktöre inrē ang Manasē nö halööktit re. Aṙēlen ò ngaich ang Yāvē ngaich havantö inlahen ò nö rācha. Inuk la-en re ang Manasē nö hameuktöre nö kô-en nö halööktit nuk tövaich la-en re. w21.10 pěch 4 përa 10-11

Nāṅ Prisilā nāṅ Akula, hòṅ ṙāngö ngam patī re cha-a mu-urěh ngaich chöh tufömngöre patī re, ngaich havanlö ngam pisnes(business) re inrē vinī inrukui. Ik sā cha nö i Kòrin, ngaich holṙen Pôl cha-a nö hayööken yik hol maneukre aṅ el ngam māṅ hěnghöre hareuskö alaha cha inrē. Ngaich chuh in nup tahëng acha-a panam nup tö öl nö teunghu töm kanô-en. (Inl. 18:18-21; Rōm. 16:3-5) Iṙūöhen ngaich cha-a nö i linöökö lōn ngam Tēv ngaich ṙamlōn! Mihôiṅ yip tufömngöre pamīhö re nö asīnken nāṅ Prisilā nāṅ Akula nö urěhlö minë la-en ngam Tēv. Mihôiṅ cha-a nö urěhkūö re nö hapīhö nö vë-ekūöre tö minë kahëken re min la-en i linöklōn Yāvē. Ngaich yēḵ cha ngaich nö pīhöre ngaich holṙen höö cha-a nö in minë la-en. Meuk minë inkòlô re min cha-a tö tī Yāvē yēḵ cha nö ngatī inlahen.—Mum. 4:12. w21.11 pěch 17 përa 11-12

Hòṅ hang ngam inlēnöre in tö ngam Tēv öi milēḵṙen tö yöngre. Köpölōn in tö Yāvē nö ha-ehangen ṙô in ngam La-en Lēvī 19:3, öi ‘hōtu öi het pön töhet ang Yāvē.’ (Lēv. 19:2) Mihôiṅ man öm hatöönö re, ‘Milēḵṙen öich chu-ö tö minā yöngre?’ Lohten man in nup urēh inlahare öm öt milēḵṙen tö minā yöngre. Mihôiṅ pöri ngaich më-eṅ öm milēḵṙen tö minā yöngre hēk kēnyö ṙētakre inrē öm in cha. Ngaich kē-ěkūö cha më-eṅ tö lōn cha. Ngaich mihôiṅ öm hayööken cha nö haröhtöre nö in Yāvē. Ngaich hēk më-eṅ mihôiṅ hareuska alaha ò. Yēḵ meh min ngatī inlahen ngaich sā hamang ngam inlēnö min më-eṅ in ngam La-en Lēvī 19:3. w21.12 pěch 4-5 përa 10-12

Pōyen nuk fālen Tāvit. Asěhken Petsipā anga-aṅ ngaich fëlngö ök pīhö ò inrē. (2 Sa. 11:2-4, 14, 15, 24) Meuk ṙòng minë la-en re ang Tāvit ngatī yik pīhö ò kūön ò inrē. (2 Sa. 12:10, 11) Im tahëng ngöre ṙētak hēk ang Tāvit nö vaichö la-en nö ikūö ngam Tēv. Kaheuk ṙôken yik kumyung anga-aṅ aṅ Israel, nö öt urěh hatöntöre pöri nö in Yāvē. Asuh ök ṙòng ngam la-en ò? 70,000 tumtak yik Israel ngaich tökapah tökūö tī invah! (2 Sa. 24:1-4, 10-15) Öt tö inṙēluvö hòng ngam la-en Tāvit tö ṙô meh? Öt ngatī mufē pöri ang Yavē tö Tāvit. Pön köpölōn anga-aṅ tö chaniplen Tāvit nö ikūö ò, ngam inlahen ò inrē nö fē-ěre tö nuk vanaichö re. Lökten ang Yāvē nö aṙēlen Tāvit töm fālen ò. Akahakūö ang Yāvē tö Tāvit nö hāngenlōn tö ò ngaich hòṅ la-evṙen tö nuk tölöng inrē. Hö-ö öm ṙamlōn yěm meūkö Yāvē nöng ngëichkö minë tövai la-en hī?—1 Rā. 9:4; 1 Kin. 29:10, 17. w21.12 pěch 19 përa 11-13

Milēḵṙen misī ang Yēsū tö yik tö lum. Hěngheuh anga-aṅ nö ngöṙô nö in Yôhan ök vamôk: “Vē tötmeuk nö teūngen tö matre; vē tökaròk nö kiröönngöre; vē töyeūnyu nö lööken ane inrē vē töthang nö hang; hachohlöng inrē tökapah.” Ik sā yik tarik nö meuk në la-en Yēsū ngaich, “ha-öiny ngam Tēv cha-a.” (Lūk. 7:20-22) Ngatī inlahen ayī-ö töngamuh öi asīnken Yēsū öi hangenlōn tö më tö lum milēḵṙen inrē tö cha. Ötkô in ayī-ö sā tī Yēsu öi halanken cha, mihôiṅ pöri öi vë-eny nang cha tö ngam Peretāis ngam chūök cha min nö lööken tö minë invah re. Vë-eny nang yip tötmeuk inrē ayī-ö tö ngam tölöök inhānga, cha-a inrē yip tö tilupi mat töm kanô-en. (Lūk. 4:18) Pōyen ngaich tarik töngamuh maha-öiny ngam Tēv kūö re nö hang ngam tölöök inhānga. w21.12 pěch 9 përa 5

Höng ṙônyö ṙô ngam Töhet Līpöre ang Yāköp. Löktö in e ṙô anga-aṅ nö mikahtö elnang yik tarik, tö ngam Tēv nö reushen yip tarik tö sā chaniplen Yōp. In e öi meukö ò nöng ṙônyö minë ṙô ngam Tēv Yāvē. Haköp hī in e: Hòṅ lööṙen hinangö nup ṙô hī, löknyö im Paipöl ṙô inrē yěi haköphöti. Yēḵ hī öi haköphöti, rö-ö ayī-ö öi tö hòṅ hameuktö ṙôken mikahkūö re hēk heuneū-en re inrē, tön hòṅ hameuktö ṙū-uti mikah ngam Tēv ayī-ö hēk ngam chumkūöṙen ò inrē tö hī. (Rōm. 11:33) Lökten nup ṙô hī nöng hòṅ löknyö imat ngam Paipöl. Ötkô pöri ôi ngöṙô in cha, ngih ön öre inlahen chu yēḵ chu ichūök meh. Tön hòṅ hayööken cha ayī-ö nö chöh nup haköp re nö in minë inchōḵ elmat imat ngam Paipöl, hēk vënyö nup mufē ngam Tēv inrē. Ngaich möl min cha-a nö kahanglōn re nö haṙamlōn ngam Tēv Yāvē. w22.01 pěch 11 përa 9-10

Rö-ö ngam Tēv nöng sōten hī öi hakihten holre, pön hōten hī inrē hāngenlōn tö cha. Yēḵ hī hòṅ haṙamlōn Yāvē ngaich hòṅ hang ngih chööngö ayī-ö. Kumlēḵlö ṙô re inrē ang Yēsū tö e. Hěngheuh ik sā ök Feresī nö hatönö ò, “Ap yòh öp töpōyö chöngö i në chöngö?” Ngaich Yēsū nö vënyen ngam hanangenlōn tö Yāvē nö holtö ellōnre, holtö nômöre holtö kuilōnre inrē nö “töpōyö, raneh inrē nö chöngö.” Ngaich vë-eny ṙô ngam La-en Lēvī 19:18, hēk anga-aṅ nö ngö ṙô: “Ngam innëtö, Hāngenlōn man tö holre sāre töre.” (Mët. 22:35-40) Pōyen nun minë talöökö tī hī hameuktö hanangenlōn re tö holre. Vënyu ngam töhěng inlahen hī hameuktö hanangenlōn re tö holre nö imat ngam La-en Lēvī 19:18. Ngöṙô angū-ö: “Uh man havāhalre, um lanīnuvö i yip kūön yip tarik meh.” w21.12 pěch 10-11 përa 11-13

Iṙūö hateutnyö kël re ang Yēsū ngaich laklen Pītör. Hanöng sā Pītör nö haköpmat re nö ngëichken Yēsū, kô anga-aṅ nö lökngö kui ngam mai. Ik sā ò pöri nö ngëichkö ngam chanôichö, vöö ngaich anga-aṅ ngaich hòṅ lōngti. (Mët. 14:24-31) Hěng ngam haköp hī im inlahen Pītör. Ik sā Pītör nö yôkti nö ṙā-ang el ngam kupòk ngaich hòṅ yihtöre anga-aṅ nö in Yēsū, öt mufē-ěv anga-aṅ töre nö chavēṙi kūö min nö ngëichköm chanôichö ngaich lōngti min. Ngatī inlahen pöri ngaich anga-aṅ. Hö-ö in ayī-ö sā Pītör öi kiröön lökkui mai, la-al minë kanihngen pöri ayī-ö kinlah ngam ṙinātö-ellōn hī. Yēḵ hī min öt ṙātö-ellōnre in Yāvē in minë kinlēḵngô ò inrē, ngaich mihôiṅ min ayī-ö pökngö tö tī minë pinṙūtö lōnre. Lökten yěn pòrô nup kanihngen nö ōt, höng hòṅ ṙātö-ellōnre ayī-ö in Yāvē. w21.12 pěch 17-18 përa 6-7

Töhěng kangen ngam vinë-ekūötēv, inköpömat Paipöl hēk infēkö haköp re nö kinëtö nöönyö ngam Tēv. Yēḵ hī vë-ekūötēv, sā vamë-ekūö ngam Yöng re ayī-ö aṅ el halīöngö, ngam töhangenlōn tö hī. Yēḵ hī haköpmat ngam Paipöl, ngaich haköp ayī-ö im “mikah ngam Tēv,” ngam tö-akaha kūö tö-akaha. (Inch. 2:1-5) Yēḵ hī afēkö nup haköp re inlahen Yāvē ngaich fē-ělre ayī-ö tö nup tövai tinrīken ò, köplōn inrē tö ngam kuilōn ò nö in hī öi tarik. Anū-ö nun në tölöng tī hī öi yūs minë ṙētak re? Sitih inlahen öi rih kēken u? Chöh öp tö chēvngen chūökö. Ngëichkö inlahen Yēsū. Urēhěkūö ò nö rultenre im la-en re, 40 sumkam anga-aṅ nö el inchōn nö hachēvngen re. (Lūk. 4:1, 2) Mihôiṅ ang Yēsū nö afēkö nuk kuilōn ngam yöng re hēnghöre vë-ekūötēv inrē pön chēvngen ngam chūök ò. Halēnöre inrē anga-aṅ nö la-al nup yamih min kanihngen re. w22.01 pěch 27-28 përa 7-8

Löktö in yip minṙěnylen hēk yip prötör sistör. Lohten cha-a nö halēnö hī nö löktö im Paipöl, kūöre nö hāngenlōn tö hī. Lökten ayī-ö hòṅ ha-öiny ti cha, ngaich hòṅ hang inlēnöre inrē tö cha. Yē hī halēnö, pi-a lohten kihngen hang nup inlēnöre. Lohten öi haṙivlōn. kūö yòh öi ngatī? Akahalōn in ayī-ö töre töt het hēk öthō öt vanāchuvö, sön pöri sō halēnö töp hol re, yěn hòṅ halöök töp vanāchö hī anga-aṅ. (Mum 7:9) Pi-a öi sapṙô öp mahalēnöre, pöi öt ööire tö inlahen tī ò nö halēn, lohten inrē öi ngölōn ‘achih ang anga-aṅ mahalēnö chu? Inu an inrē anga-aṅ tö vanāchöre.’ Hēk hôṅ halēnö töp öp tarik ööi lōnre ahang ṙô hī. w22.02 pěch 8-9 përa 2-4

Ōt min nup ṙētak hī el öp tufömngöre panam öi hòṅ hameuktö ṙinātö-ellōn re in minë la-en Yāvē. Fēkö inlahen yik aṅ Israel man unôichrit inlaha cha nö ṙānyu nö ṙā-ang Aikup. Hòṅ ha-öiny ngam Tēv öre cha-a, vaichtö ötlēkôre pöri cha-a. Mināch elmat cha-a tö ngam nya-aṅkūö re manna ngam kahëtö Yāvē pön fēkö nuk nya-aṅkūö re nö i Aikup. (Kin. 11:4-6; 21:5) Yēḵ hī min ayi-ö öt chumkūöṙen ngaich mihôiṅ min ayī-ö öi sā inlahen cha unôichrit öp yöng kanihngen min. Öt akahakūö in tö ṙôken nup la-en min hēk rö-òten ngih panam min nö vīlöng nö Peretāis. Yēḵ hī löktökūö ing töngamuh öi harunöre ha-öiny minë kinë-ekūöre tö Yāvē ngaich ngatī inlahen min ayī-ö ip yamih ṙētak. w22.02 pěch 7 përa 18-19

In ngam tö urěhnyi ineūka im Sakariā 8:23, ngam tö “hěngtak Yahūti” nö ṙôtö më töhachāmö elkui. (Rōm. 2:28, 29) Hēk “yip tösömtak tökeuheut töre ëlô pumnamö tarik” ṙô tö më töt aṅ ngam kiteūm. ‘Kētötī re nö i kinfan ngam Yahūti,’ tö ngö manah tö më töt aṅ ngam kiteūm nö holṙen më tö hachamö elkui nö i ngam töhet vinë-ekūö Tēv. Ngatī sā ṙô ngam Isikīěl 37:15-19, 24, 25, öi akahakūö töp hinëngö ihòi më töhachāmö elkui tö më töt aṅ ngam kiteūm. Në tö nët chōn urěhnyi ineūka anu-ö. Hěng ngam chōn “Yūta” (ngam tö katöllöngö Racha aṅ Israel) Ngam tahëng chōn “Ifrēm.” Ngam chon Yūta ṙôtö më chamuh el halīöngö. Ngam chōn Ifrrēm ṙôtö yip mameukkenre nö aṅ nö ikūö ngih panam. Në tö nët chōn vītu cha-a nö hěng tö Yāvē nö elkatòh ngam Rācha Yēsū nö holṙenre nö löklōn ngam tēv Yavē.—Yôh. 10:16. w22.01 pěch 22 përa 9-10

Vënyö inlahen yip tarik ök Yēsū mahayööken yip yāich, hö-ö pöri nö tö löng ngam inlahen cha pön höng hòṅ eu-eū cha-a nö ikūö taṙòkhöre tarik. Öt ṙamlōn pöri Yāvē nö in cha pön meuk minë tötlöng inlahen cha. (Mët. 6:2-4) Ngam tö löng manah ngam inlahen hī hayööken höö, tö hī öt chö-öny töre öi hayööken yip tahëng. Hatöönö re man, ‘Höng fēkö inlahen re hòng chū-ö öich hayööken yip tahëng hēk kētöre ṙöng öich in e? Ōt hòng chö-öny chu hayööken yip tahëng?’ Örheūheu ang Yāvē nö la-evṙen ngaich ngatī inrē ngam töhet fanöinylö ò nö la-evṙen. (Ran. 1:2) In e mikahkūö ayī-ö töre öi hòṅ la-evṙen. Sā ṙô ngam kahūich Yāköp, “Ngam ṙinatö-ellōn nö kapah yěn köhngen tö nup la-en.” (Yāk. 2:26) Rö-ö nö ngam ṙinatö-ellōn pöi hameuknyö minë tahëng tinrīkenre inrē nö in minë la-enre. Yē hī min ngatī inlahen ngaich hameuktöre ayī-ö öi hayöökaṙen tö ngam töhet fanöinylö. w22.03 pěch 11-12 përa 14-16

Pi-a in ayī-ö öi löklōn Yāvē hēk kēkö tölöök la-en inrē. Hěng pöri öp la-en ihih ṙô Pītör tövënyu hòṅ yip tahëng min nö yöölen nö in e. Hōtu ayī-ö havai tinrīken re, tölṙô hī ang Pītör nö ngö ṙô: “Ngatī yin yēḵ yī-ö het inrē inup taṙòkhöre inlahen yīö.” (1 Pīt. 1:13) Nup tö sitih inlahen hī? Vë-eny ang Pītör tö yip tö hachāmö elkui holmaneuk Kristu min nö ‘eūkö minë lanöökö ngam Tēv.’ (1 Pīt. 2:9) Ngaich holṙen cha ayī-ö töngamuh, öi ahangköm tölöök inhānga, haköpten cha inrē. (Māk. 13:10) Kô-en angū-ö nö tökiröng nö minlēḵken hī tö tī ngam Tēv. Yēḵ hī min öingatī inlahen, ngaich hameuktöre ayī-ö öi hāngenlōn töm Tēv tö yip holre inrē. Hameuktöre inrē öi hòṅ het inup tinrīken re. w21.12 pěch 13 përa 18

Havai ngam mufē re ang Pôl nö in më holmaneuk. Akahalōn pöri anga-aṅ tö yip holmaneuk ò yěn vaichköreṙen. Öt tö ngö manah angū-ö tö cha nö tötlöng. Pön hangenlōn ang Pôl tö më holmaneuk re lökten nöng ngëichkö nup tövai inlahen cha. Akahakūö inrē anga-aṅ tö më holmaneuk re nö kēkö tölöng la-en hēk hòṅ pītnyöre nö halööktit re. Lökten cha-a nö lōnu tö inyööken re. Ngëichkö inlahen Pôl nö hayööken nak tönët tak sistör aṅ Filipī. (Filip. 4:1-3) Lā-alkūöre nā Yū-ötiā nā Sintěki. Hö-ö pöri ang Pôl nö hatainyken cha. Öt vënyö minë vanaichö cha inrē. Pön ngëichkö minë tövai tinrīken cha. Pò cha nö tö marô-òten nö löklōn ngam Tēv Yāvē. Köplōn ang Pôl tö Yāvē nö hangenlōn tö cha, lökten cha nö hōtu nö kö aṙēlen höö. Kūö inlahen Pôl nö vayö mat nö ngëichkö më holmaneuk re lökten nö vai ngam innôlö cha nö ihôi höö. w22.03 pěch 30 përa 16-18

Lökten in ngam lanāmö aṅ in Yāvē ayī-ö öi teūngen tö hanöhlöre hēk havai ngam mufē re inrē. Ngatī inlahen ngòh kanānö hī ang Lūis ngö ṙô anga-aṅ: “Hēṙu chin öich ngö mufē töre öich höng hěngtaka, ngaich öt hangenlōn inrē Yāvē tö chu. Yē chu pöri öich ngatī inlahen mufē ngaich ilööṙen chu-ö vë-ekūö Yāvē öich vë-eny minë el kuilōn re öich in ò. Ngaich löktö in e ngam mufē chu nö vailö.” Haköplu in öi in e yē hī öi vë-ekūötēv ngaich teūngen ayī-ö tö ngam lanāmö el kuilōn. (Filip. 4:6, 7) Yēḵ hī öi kapahlöng tö yip holmaneukre, ngaich ṙatö-ellōnre ayī-ö tö Yāvē hēk Yēsū nö kētö inreuskö alaha hī. Ngaich rūhlöng alaha inrē ayī-ö öi hameuktö ngam neūkölōn re öi inyip tarik öi im inhānga hēk haköpten cha inrē, pò nā Yāvē nā Yēsū nö tö ngatī tinrīken. Ṙamlōn inrē ayī-ö öi hang inlahen Yāvē hēk tö Yēsū nö akahakūö tö minë öt kumlēḵen hī ngaich örheūheu cha-a nö hīnöre nö hayööken hī. Meūkkö ngam ṙētak in hē Yāvē min nö “chūtngö makmat hī.”—Inm. 21:4. w22.01 pěch 15 përa 7; pěch 19 përa 19-20

Vë-eny nang hī ang Yēsū tö nup tönët inkūp, nö chuh in nup tönët talöökö. Hěng ngam talöökö tö “pōitīkūö” ngaich ngam innëtö nö tö “cheūktikūö.” (Mët. 7:14) Kò-òren öi chumkūöṙen tö ṙô Yēsū tö minë talöökö nöng nët. Ngaich hòṅ hěngö katöllö ayī-ö öi in u. Pön in e inyönglen ngam maheukkö hī in nup yamih ṙētak. Ngaich höng hěng ngam talöökö chamuh in ngam nômö tö-örheūheu aṅ. Pōyen yip kumröön el ngam tö “pōitikūö” talöökö, pön öt kihngen acha-a nö lök el e. Ngaich ōtre yip töng ma-asīntöre nö i tömaṙôngö, nö lök el e angū-ö talöökö. Öt akahakūö cha-a tö ngam Sī-ö nöng anga-aṅ mahachōḵ höt tarik nö nö lök el ngam talöökö, nöng chamuh im kinpaha. (1 Kòr. 6:9, 10; 1 Yôh. 5:19) Harīkngöre ngam tö “cheūktikūö” töm tö “pōitikūö” talöökö, höng kūnen yip tö teunghöt nö el e. Kūö yòh? Vënyu ngam lāinyngen e tö Yēsū im mu-unôich miröökö, tö yip tötkô-en pròfět min nö halō-ongkūö tarik.—Mët. 7:15. w21.12 pěch 22-23 përa 3-5