Ngam Chitri Mahayööken Meh Īnu Töm Manööiyö

1-2. (a) Sitih inlahen hē e ngam panam Yērusalem hēk Yūta ik sā Pôl nö kūich chitri yik Yahūti Kristīön? (b) Kūö yòh öi mihôiṅ ngöṙô tö ngam chitri Pôl nö löngö ṙētak yanīhi nö in cha?

PŌYEN kanihngen yik Yahūti Kristīön mi-iyöng Yērusalem hēk Yūta unôichrit kinpaha Yēsū. Öt lēkaṙen cha-a unôichrit vinīlö ngam māṅ yik Kristīön. (Inl. 8:1) Ngaich unôichrit ngam tö 20 samyeūheu inrē cha-a nö teunghu tö ngam tökiröng inyāichö. (Inl. 11:27-30) Ihôi ngam tö 61 C.E., nö yih hē e ngam lanāmö nö in më holmaneuk hī. Hö-ö pöri angū-ö nö marò-ôten nö in cha. Lökten ang Yāvē nö löktö in Pôl tī nö kūich chitri yik Kristīön. Kūichhöt nuk tövai inlēnö ang Pôl nö imat ök chitri nö mahayööken cha.

² Löngö ṙētak cha-a nö teūngen tö ngam chitri Pôl. Röhta minë inkihten më Yahūti Kristīön sā vinënyö e tö Yēsū, nö piyāyi min Yērusalem hēk tö ngam chūök vinë-ekūötēv. (Lūk. 21:20) Öt hěngtak pöri tö akahalōn tö ngam ṙētak pinyāyngö e, öt rēhěn nö Pôl hēk öt rēhěn nö yik Yahūti Kristīön. Yē cha pöri nö hang minë inlēnö tö kētu nö in ngih chitri ngaich heuveū-en min cha-a nö la-al minë kanihngenre. Mihôiṅ öre më Yahūti Kristīön nö hīnöre nö in minë tö ōttit ṙētak nö asīöp minë tinrīken minë töt ṙanāngen tö sā ngam ṙinātö-ellōn hēk töm manööyö inrē.—Hep. 10:25; 12:1, 2.

3. Kūö yòh töngamuh nö töt ṙanāngen nö in më Kristīön ngam līpöre Heprāi?

³ Mötlö min öp yamih kanihngen hī tö kanihngen yik Yahūti Kristīön misī. (Mët. 24:21; Inm. 16:14, 16) Lökten ta-a töi chumkūöṙen tö minë tövai inlēnö in ngam līpöre Heprāi ngam kahëtö Yāvē misī nö in yik Kristīön. Yē hī min ngatī inlahen ngaich teūngen min ayī-ö tö yanöölenre.

‘KALĒḴ ALAHA KŪ-Ö URĔH IM SANÖÖḴNGÖ’

4. Asuh nuk yamih kanihngen yik Yahūti ik sā cha nö vītöre nö Kristīön? (Ngëichkö ngam nyat.)

⁴ Ōt nuk misī tö hòṅ halööktitvö tö yik Yahūti ik sā cha nö vītöre nö Kristīön. Kūö yòh? Pön tö katöllöng cha-a misī tö Yāvē. Tö akahka inrē misī ngam panam Yērusalem. Pön yik rācha misī tö katöllöng tö Yāvē nöng in e nö hayöng. Rö-ö nöng angū-ö, pön in e misī ngam chūök vinë-ekūö Yāvē hēk chuh in e misī yik tarik yěn hòṅ vë-ekūö ò. Holtö ellōnre misī yik tarik nö hang nuk inköptöre tö yik yōm tinlööken nö lökngörit im chööngö Môsös. Tö sā cha nö hòṅ asuh nuk nyā-aṅkūö cha, hòṅ sitih mat cha-a tö inlahen ngam tunnyīnyi, ngaich hòṅ sitih tinrīken cha-a nö in yik tahëng mihëṅṙö holre. Öt köpsöreṙen pöri anū-ö unôichrit kinpahan Yēsū pön ṙa-āiṙen ngam chööngö hēk öt hō-ov inrē minë tö kētu nö el ngam chūök vinë-ekūötēv tö Yāvē. Kihngen pöri misī yik Yahūti Kristīön nö ṙāngen ngam chööngö Môsös pön köpngö angū-ö misī nö in cha. (Hep. 10:1, 4, 10) Uroh inrē ang Pītör ngam tö sööngö ṙēḵti nö Kristīön nö kihngen nö ṙāngen u. (Inl. 10:9-14; Kal. 2:11-14) Hakihtuṙen inrē cha-a tö yik yōm kūö tinlööken tö kūö ngam tö tufömngöre ṙinātö-ellōn cha.

5. Asuh nuk misī yamih kanihngen yik Kristīön Yahūti?

⁵ Löktö elkahôiṙen nuk misī kanihngen yik Kristīön Yahūti hēk el ngam māṅ inrē. Pò cha nö mahalō-ongkūö tö lōn më mahaköptö tinlööken lökten nö hakihtuṙen. Rīkre yik Kristīön el ngam māṅ tö kalē-ěṙô nö hōten kinëken minë rīkre chööngö Môsös. Kūö cha lohten nö sō nö hakihtuṙen tö tī më mahaköptö tinlööken. (Kal. 6:12) Mihôiṅ inrē më Kristīön Yahūti nö lō-ongkūö. Asuh öp öre inlahen cha yěn hòṅ köp nö i linökö lōn Yāvē?

6. Asuh öp ṙinūöhlö alaha më Kristīön tö Pôl? (Heprāi 5:14–6:1)

⁶ Ṙūöhlö alaha yik Kristīön Yahūti misī ang Pôl nö kūich chitri nö hōten cha nö aṙū-utiṙô nö vë-ekūö ngam Paipöl hēk fēken u inrē. (Vë-evkūö Heprāi 5:14–6:1.) Mikahtö elnang më Kristīön inrē anga-aṅ nö löktö in ngam līpöre ngam mi-i ëlô Heprāi nö kūö yòh nö mötlö ngam inlahen cha nö vë-ekūö Yāvē tö inlahen më Yahūti.a Akahakūö inrē misī ang Pôl tö yik Kristīön Yahūti yē cha nö asīöp ngam mikah hēk akaha elmat tö ngam kanô-en ngaich öthō cha-a nö lō-ongkūö. Akahakūö inrē min cha-a tö nup tö minyôny inköphöti hēk mihôiṅ cha-a min nö sō-en u.

7. Asuh nup kò-òren kanihngen hī töngamuh?

⁷ Ngatī inrē töngamuh nö keuheūtngöre chūök minë lama-al minë chööngö Yāvē. Vīlö fālen hī inrē më tö kunyaha elmat, pò hī harīkngöre mufē tö inlahen ngam sex. Ngö ṙô inrē cha-a tö hī öi töt aṙē-ělōn. Rö-ö nöng anū-ö pön iṙūöhöröön ötlanöökö inrē minë tinrīken më tarik hēk minë mufē cha hēk ṙūöhöngre inrē cha-a tö Yāvē. (Inch. 17:15) Lökten nö töt ṙanāngen ngam inlahen hī hòṅ akahakūö tö nup sin-òṅkkūö Yāvē hòṅ hī öi sō-en u. Yē hī min ngatī inlahen ngaich öthō min ayī-ö öi lō-ongkūö tö ngam kanô-en. —Hep. 13:9.

8. Asuh öp tö hòṅ örheūheu inlahen hī yěi hòṅ chuh im sanööḵngö?

⁸ Kētö inlēnö yik Yahūti Kristīön misī ang Pôl nö hōten cha nö ‘kū-ö urěh nö im sanööḵngö.’ Hòṅ ngatī inlahen in ayī-ö töngamuh. Tö ngö manah tö hī öi hòṅ aṙū-utiṙô haköp ngam Paipöl hòṅ hī öi keuheūtlöre mikahkūö tö ngam mufē Yāvē. Pòrô ngaich öi kamëtöre in Yāvē hēk kē ngam vinôkö hēk tö marô-ònyen inrē öi i linökö lōn Yāvē, sön ayī-ö hòṅ örheūheu haköp mat ngam Paipöl. (Sal. 1:2) Yē hī min öi örheūheu haköp mat ngam Paipöl ngaich sīöplöre min ngam ṙinātö-ellōn hī. Ngatī ṙô inrē misī ang Pôl nö in yik Yahūti Kristīön nö hōten cha nö asīöp ngam ṙinātö-ellōnre.—Hep. 11:1, 6.

“ṘĀTÖ-ELLŌNRE HÒṄ NGAM NÔMÖ MEH NÖ LAKLÖRE”

9. Kūö yòh yik Yahūti Kristīön nö hòṅ aṅhav in tö ngam töngön ṙinātö-ellōnre?

⁹ Hòṅ īnu yik Yahūti Kristīön misī tö ngam töngön ṙinātö-ellōnre, pön röhta yanīhi ngam tökiröng kanihngen nö im panam Yūta. (Hep. 10:37-39) Urěhngöre ṙô inrē misī ang Yēsū nö in yik haköptöre tö Yērusalem min nö havīlöng tö yip kumyung, ngaich hòṅ falngöre cha-a nö chuh kui minë rôngö. Ṙòkhöre më Kristīön nö hòṅ hang ngih inlēnö, pòrô cha-a nö mi-iyöng Yērusalem. (Lūk. 21:20-24) Lohten pöri yip tarik nö öt akaha elnang tö ngam ṙô Yēsū nö in cha. Pön yěn yih ṙūng më la-al cha nö kiyung ngaich hanyatlöre cha-a nö in nup el panam. Lökten cha-a nö hòṅ aṅhav in tö ngam töngön ṙinatö-ellōnre nö hang ngam inlēnö kahëtö Yēsū.

10. Hòṅ sitih inlahen yip Yahūti Kristīön nö hangön ngam ṙinātö-ellōnre? (Heprāi 13:17)

¹⁰ Hòṅ ṙātö-ellōnre öre më Yahūti Kristīön nö in më töhalēnlöng mahachōkūö cha el minë māṅ. Lohten më mahachōkūö më Kristīön nö lööknyi ṙô nö halēnö cha nö ṙāngen Yērusalen hēk asuh inrē öp inlahen cha. (Vë-evkūö Heprāi 13:17.) Ngam ṙô “hang chööngö” im ëlô Krīk im līpöre Heprāi 13:17 öi akahakūö tö hinôtö hī hang chööngö. Lōnu ang Pôl tö yik holmaneuk hī Kristīön nö ṙātö-ellōnre hēk hang chööngö më mahachōkūöre, pön hö-ö angū-ö nöng la-en cha, lōnu pöri anga-aṅ tö yik holmaneukre Kristīön nö ṙātö-ellōnre nö in cha. Kô-en angū-ö hē-e nö töt ṙanāngen nö in cha, nö hòṅ ṙātö-ellōnre nö in më minṙöinylen im ṙētak ngam tökiröng kanihngen. Yēḵ cha öre nö ilööṙen nö hang minë inlēnö lamöktö in më miṙöinylen im ṙētak ngam lanāmö, ngaich lööṙen öre cha-a nö hang chööngö ip ṙētak öp kanihngen.

11. Kūö yòh nö töt ṙanāngen ngam inlahen më Kristīön nö ṙūöhlö ngam ṙinātö-ellōnre?

¹¹ Hòṅ asīnkö inlahen yik Yahūti Kristīön in ayī-ö inrē asīöp ngam ṙinātö-ellōnre. Kūö yòh? Kūö hī töngamuh ing manā-aṅ sakāmö sā vinënyö e nö imat ngam Paipöl. Pōyen yin më tarik töngamuh tö sōḵ nö hang ngam tölöök inhānga hēk miyëḵṙen inrē cha-a tö hī. (2 Pīt. 3:3, 4) Rö-ö nöng angū-ö pön öt keuheūtnyö ṙôre inrē ngam Paipöl nö vënyö inlahen ngam tö kiröng kanihngen. Lökten ayī-ö öi hòṅ asīöp ngam ṙinātö-ellōnre tö Yāvē min nö löngö ṙētak tī nö kētö ngam manāngen hēk laklen hī inrē.—Hep. 2:3.

12. Asūp inlahen hī yěi sōḵ öi kò-òngvah tö ngam tökiröng kanihngen?

¹² Hòṅ ṙūöhlö ngam ṙinātö-ellōnre inrē ayī-ö in më “tö-akaha mahalānṙen” më löktö tī Yāvē töngömuh nö hachōḵ kūö hī. (Mët. 24:45) Yěn rultenre min ngam tökiröng kanihngen, ngaich lööknyô min më mahachōkūö hī nö halēnö hī, sā inlahen yik Yahūti Kristīön misī ik sā cha nö kētu inlēnö tö Yērusalem min nö havīlöng tö yip kumyung aṅ Rōma. Lökten nö töt ṙanāngen ngam inlahen hī töngamuh asīöp ngam ṙinātö-ellōnre hēk hòṅ ṙātö-ellōnre inrē in yip mahachōkūöre. Yěi ngatī inlahen min töngamuh, ngaich lööṙen min ayī-ö hang chööngö më mahachōkūöre ip tökiröng kanihngen.

13. Kūö yòh ang nö töt ṙanāngen ngam inlahen më Yahūti Kristīön nö hang ngam inlēnö in ngam Heprāi 13:5?

¹³ Akahakūö misī yik Yahūti Kristīön tö cha min nö tölöṙô nö falngöre nö ṙāngen ngam panam Yērusalem. Hòṅ urěh pöri sin cha-a nö hakūönngö nup aṅ in re chehen hēk hòṅ chumkūöṙen töre nö un ‘hangen tö rupīö.’ (Vë-evkūö Heprāi 13:5.) Rīkre yik in cha Kristīön mameukkūö inyāchö. (Hep. 10:32-34) Hěngheuh inrē yik Kristīön mi-iyöng Yūta nö hīnöre nö la-al nup tö sitih kanihngenre kūö ngam tölöök inhānga, lohten pöri ngaich cha-a nöng ṙātö-ellōnre nö in ngam rupīö hěng ngöṙô mufē inrē cha-a tö e nöng angū-ö min lamaklen cha tö nup tö sitih kanihngen. Hö-ö pöri nö kūö ngam rupīö nö laklen cha tö nup kanihngen. (Yāk. 5:3) Yē ngòh töhěng tak Kristīön min nö yahlö hanangenlōn tö minë kanòlô, ngaich kihngen min anga-aṅ nö ṙāngen u, yěn yih öp tökiröng kanihngen.

14. Asuh öp fësla hī i alaha ngam rupīö, yē ngam ṙinātö-ellōn hī nö ngön?

¹⁴ Yē hī min kiröngen ṙinātö-ellōn tö ngam manāngen nö ngaich nö röhta, ngaich öthō min ayī-ö im inmūlö kanòlô. Pön öt pōiṙāi min anū-ö ip ṙētak ngam tökiröng kanihngen. Sā kinūichngö e nö imat ngam Paipöl, ‘tö yip tarik min nö kavalngö nup rupīö re nö el talöökö,’ pön akaha elmat ngaich cha-a ‘tö minë humlum nö ötkô nö laklen cha tö ngam sakāmö lanīnö ngam Mā Tēv [Yāvē].’ (Isi. 7:19) Lökten ayī-ö töngamuh ötkô öi im inmūlö rupīö. Hòṅ kē nup tölöng pöri ayī-ö fësla re nup mahateungngö kuilōn ngam mikūönö hī hēk mahayööken hī inrē öi köp i linöökö lōn Yāvē. Ötkô öi höng lök inlahenre kē hötṙeh hēk hamūl nup chehen inrē nup töt ṙētakvö tī tö hī. Ötkô inrē ayī-ö mötlö hanangenlōn tö nup aṅ inrē chehen. (Mët. 6:19, 24) Pōyen nup min kinlaha ngam ṙinātö-ellōn hī ip manāngen. Ngaich hē min ayī-ö hòṅ hameuktöre öi hangenlōn tö Yāvē, hö-ö tö nup chehen.

‘NGAM MANÖÖYÖ TÖT ṘANĀNGEN NÖ IN YĪÖ’

15. Kūö yòh öng nö töt ṙanāngen ngam inlahen yik Yahūti Kristīön nö aṅhav in tö ngam manööyö?

¹⁵ Hòṅ aṅhav in misī yik Kristīön tö ngam manööyö pò minë kanihngen nö ṙūöhlöre nö i Yūta. (Hep. 10:36) Pōyen misī yik holmaneuk hī vamītöre nö Kristīön ik sā ngam lanāmö nö ṙömöng ōt. Ngöṙô ang Pôl tö cha nö pōyen kanihngen min, ngaich hòṅ hīnöre inrē cha-a nö la-al u hēk sā inlahen Yēsū nö kēngö ngam nômö re tö kūö ngam ṙinātö-ellōnre. (Hep. 12:4) Kūö yòh nö ngatī? Pön pōyen misī yik Yahūti vamītöre nö Kristīön, angū-ö lāinyngen yik mahakihten cha nö kalēḵ-ě tanāinyö nö in cha. Hēk ma-ainyre cha-a nö hakihten yik raneh senchurī prötör. Tainy inrē cha-a nö in Pôl ik sā cha nö meūkö ò nö i Yērusalem. Lökten ngaich yik Yahūti tö pōyen tö tö 40 ṙôken nö kilēḵngôre nö ngöṙô, “Rūtngövahre in īhö, yēi nyā, òk inrē hanöng saha tī ih fëlngen Pôl.” (Inl. 22:22; 23:12-14) Tö köp yin misī më Yahūti nö in ngam tinlööken re, lökten cha-a nö kunyaha elmat tö më Kristīön. Rö-ö më Kristīön Yahūti nöng la-al në tö ngatī kanihngen, pön hòṅ ahānga inrē cha-a hēk hangön ngam ṙinātö-ellōnre inrē.

16. Sitih inlahen öi teūngen tö inyöökenre öi lökten in ngam līpöre Heprāi öi havai maheukre tö minë kinlahare? (Heprāi 12:7)

¹⁶ Sitih inlahen yip öre Yahūti Kristīön nö aṅhav in tö ngam manööyö pòrô nö ötlēḵkaṙen? Akahakūö misī ang Pôl tö cha nö hòṅ havai ngam mufē re tö inlahen minë kanihngenre. Lökten ò nö mikahtö elmat cha tö Yāvē nö hökngen ngam ṙinātö-ellōn hī nö kalaha pöi hē e öi harūnö. (Vë-evkūö Heprāi 12:7.) Angū-ö min tö tī-iv tö hī asīöp nup tövai tinrīkenre. Yēḵ më Yahūti Kristīön nö köplōn tö minë tövai ṙòng inlahen re yěn heuveū nö la-al minë kinlahare, ngaich lööṙen cha-a nö la-al u.—Hep. 12:11.

17. Asūp ekspirīön Pôl ik sā ò nö la-al minë kanihngenre?

¹⁷ Lōnu ang Pôl tö yik Yahūti Kristīön nö aṅhav in tö ngam nganöötöre nö la-al nup kanihngenre hēk un heūlngöre. Kūö yòh ang Pôl nö heuveū-eu ṙô nö kētö inlēnö cha? Pò Pôl nö pōyen tī nö hakihten yik holmaneuk hī urēhěkūö ò nö vītöre nö Kristīön, ngaich ik sā ò nö vītöre nö Kristīön ngaich Pōyen nuk inkihten ò. (2 Kòr. 11:23-25) Lökten anga-aṅ nö akaha elmat tö inlahen kanihngen yik Kristīön hēk vë-eny nang cha inrē anga-aṅ tö inlahen cha nö la-al nup kanihngenre. Haköplö lōn yik Kristīön inrē ang Pôl tö cha nö ötkô nö hayöönglenre nö in re, hayöönglenre pöri nö in Yāvē hēk aṅhav in inrē tö ngam nganöönö. Ngaich möl min cha-a nö ngöṙô, “ngam mā Tēv an hamòlṙen chu, öt pa-ekūö chin min.”—Hep. 13:6.

18. Asuh öp töngamuh inlahen hī hēk in nup yamih ṙētak?

¹⁸ Pōyen yip töngamuh prötör sistör hī tö hakihtuṙen, sön pöri cha-a nö aṅhav in tö ngam manööyö. (Hep. 10:33) Sitih inlahen öi ayī-ö kò-òren hameuktö ngam hanangenlōnre tö cha? Mihôiṅ in öi vë-elkui cha. Yěm kô öm sömtö nup töt ṙanāngen chehen in cha ngaich mihôiṅ öm sömten u. Ngöṙô an ngam Paipöl, “Hôṅ, ṙòkhöre yip tö hòṅ löök nö i kūö Kristū Yēsū nö kihngen min.” (2 Tim. 3:12) Lökten ayī-ö hòṅ ṙòkhöre halēnken re tö nup yamih min kanihngen. Ta-a chěi töi ṙātö-ellōnre in Yāvē tö ò min nö kētö inyööken hī öi la-al nup yamih kanihngen hēk laklen hī inrē öi lamöklōn ò.—2 Tös. 1:7, 8.

19. Sitih inlahen öi ayī-ö hīnkenre töp yamih tökiröng kanihngen? (Ngëichkö ngam nyat.)

¹⁹ Teungten nö hīnöre yik Yahūti Kristīön nö la-al minë yamih kanihngen nö lökten in ngam chitri kahūich Pôl. Tölṙô cha ang Pôl nö aṙū-uti ṙô nö haköpmat ngam Paipöl hēk löngö kahë inrē tö mikah elmatre tö nup ṙô e. Yēḵ cha min nö ngatī inlahen ngaich akahakūö min cha-a tö nup tö minyôny inköphöti hēk sō-en u min cha-a. Kētö inlēnö cha ang Pôl nö hōten cha nö hangön ngam ṙinātö-ellōnre, hòṅ cha nö ilööṙen nö hangṙô më mahachōkūöre më tö halēnlöng tö Yēsū el ngam māṅ. Vë-eny nang cha inrē ang Pôl tö cha nö hòṅ holtö ngam manööyöre nö la-al minë kanihngen re. Tölṙô cha inrē anga-aṅ nö havai maheukre nö ngëichkö minë kanihngenre hēk akaha elmat tö Yāvē nö Kētö inrūnö cha. Ta-a chěi töi hang minë inlēnö aṅ mat ngam chitri Heprāi. Ngaich möl min ayī-ö aṅhav in tö ngam manööyö hēk köp inrē min ip manāngen.—Hep. 3:14.