Hökkö Öp Tövai Elpanam Öp Tö Örheūheu Min Nö Köp

1. Asūp ṙô Yēsū nö vënyö inlahen pròfěsī ngam panam Yērūsalem?

URĒHĔKŪÖ kinpahare misī ang Yēsū nö vë-eny nang yik haköptöre tö inlahen ngam panam Yērūsalem hēk tö ngam chūök vinë-ekūötēv. Vë-eny nang cha hē e anga-aṅ tö panam min Yērūsalem nö havīlöng tö yip kumyung. (Lūk. 21:20) Teungtakūö hē e ngaich ngam pròfěsī ik raneh senchurī ik sā yik kumyung aṅ Rōm nö havīlen ngam panam Yērūsalem. Ngaich urěhngöre ṙô hē e ang Yēsū nö vë-eny nang yik haköptöre tö cha nö hòṅ ilööṙen nö falngöre tö ngam kamngö yē e nö ngatī.—Lūk. 21:21, 22.

2. Asuh ök inlēnö kahëtö Pôl nö in yik Kristīön aṅ Yūta hēk tö yik aṅ Yērūsalem?

² Kūich ngam tölökngöre ellōn tī misī ang Pôl chitri nö chö-önyten yik raneh senchurī Kristīön, urēhěkūö samyeūheu yanīhi yik kumyung aṅ Rōm. Imat ngam līpöre Heprāi in öi teūngen töm chitri. Löktö im chitri ang Pôl nö kētö inlēnö yik Kristīön aṅ Yūta hēk aṅ Yērūsalem, hòṅ cha nö hīnöre nö hökkö öp yamih ṙētak. Asuh hē e ök tö hòṅ inlahen? Veutta pinyāyngö hē e ngam panam Yērūsalem. Ngöṙô ang Pôl nö vënyö inlahen e: “Tön rö-ö in ihih elpanāmu tö tököp, chöh öp el panam pöri ayī-ö öp yamih min.” (Hep. 13:14) Lökten yěn hòṅ laklö ngam nômöre öre yik Kristīön töm yamih kanihngen, ngaich hòṅ ṙāngö nup patīre öre cha-a hēk ṙāngö nup tö sitih inrē chehenre.

3. Asuh öp angū-ö ‘elpanam’ öp ‘yamih’ min, ngaich kūö yòh ayī-ö hòṅ hökken e?

³ Ik sā yik Kristīön aṅ Yūta, aṅ Yērūsalem nö kēḵ fëslare nö ṙāngen nuk töng sitih aṅ in re chehen. Ngaich lohten yik tarik nö ötlēkôre tö elnang cha hēk miyëḵṙô inrē tö cha. Laklöre pöri ngam nômö cha tö kūö ngam kahë cha fësla. Ngatī in ayī-ö töngamuh öi ötlēka elnang tö më tarik pò hī öi öt fachūkörit minë kanò-ò ing panam. Öt rēhěn öi ngö mufē tö më tarik min nö cha-a kamëngen në kanihngen hī. Akahakūö ayī-ö tö ngih panam ngaich nöng röhta pinyāyngö. Hökken öp tökiröng ‘elpanam’ ayī-ö öp tö ‘örheūheu min nö köp’ tö ngö manah, hökkö ngam ‘yamih’ Pūlngö ngam Tēv. Hö-öv min minë kanihngen hī öi tarik yěn yih angū-ö. (Hep. 11:10; Mët. 6:33) Mikahtökūöre in min tö sanapṙô në tö lūöi intöönö öi lökten in në söphëting ngih ātiköl: (1) sitih inlahen aich më Kristīön nö hökkö öp yamih elpanam nö hang ngam inlēnöre kahëtö Pôl nö löktö im ṙô ngam Tēv? (2) sitih inlahen ang Pôl nö hayööken cha nö hīnöre min tö nup yamih minkahngö tö meūkö? hēk (3) sitih inlahen öi ayī-ö töngamuh öi yöölen öi lökten im inlēnö kahëtö ò.

HAYÖNGLENRE IN YĀVĒ NGAM TÖTHŌ MIN NÖ ṘĀNGEN MEH

4. Kuö yòh ök misī panam Yērūsalem nö tö mööḵlö nö in yik Kristion?

⁴ Tö mööḵlö ön misī ngam panam Yērūsalem nö in yik raneh senchurī Kristīön. Vīlöng hē e ngam raneh māṅ yik aṅ in e Kristīön ik samyeūheu tö 33 C.E. hēk höng in e misī yik Yōm la-en. Rö-ö nöng anū-ö, pön pōyen misī yik Kristīön tö patī-iv nö in e hēk pōyen hamūllö inrē cha-a tö chehenre. Urěhngöre ṙô pöri hē e ang Yēsū nö vë-eny nang yik haköptöre tö cha min nö hòṅ ṙāngen ngam panam Yērūsalem. Rö-ö cha-a nöng hòṅ ṙāngen panam Yērūsalem, pön hòṅ ṙāngen ngam kamngö Yūta inrē nö falngöre.—Mët. 24:16.

5. Sitih inlahen ök misī Pôl nö hīnken yik Kristīön ik raneh senchurī?

⁵ Hòṅ hīnken më Kristīön hē e ang Pôl, hòṅ cha min nö hīnöre nö falngöre tö Yērūsalem. Lökten ò nö mikahtö elnang cha töm mufē Yāvē tö inlahen ngam panam Yērūsalem. Vë-eny nang më Kristīön anga-aṅ tö ngam chuök vinë-ekuötēv hēk tö minë töfööngö tökētu nö öt köpsören anū-ö nö het nö i mat ngam Tēv, öt hō-en nuk la-en yik kuönṙô inrē angā-aṅ in e, rö-ö nöng anū-ö pön pōyen misī yik tarik samō-en ngam Mësaya. (Hep. 8:13) Lökten misī ngaich ngam chuök vinë-ekuötēv i Yērūsalem nö öt tö mööḵlö nö chuök Yāvē nö ha-öinyö, hěnghöre röhten inhetngö inrē angū-ö.—Lūk. 13:34, 35.

6. Kuö yòh ök misī nö töt ṙanāngen inlēnö kahëtö Pôl nö in yik mū-urěh Kristīön ngam tö kūichi nö im Heprāi 13:5, 6?

⁶ Tökòlô misī ngam panam Yērūsalem ik ṙētak Pôl nö kūichtö chitri yik Hiprū Kristīön. Ngöṙô ök i töhěng tak aṅ Rōm kamūich, tö akahka ön misī ngam panam Yērūsalem nö in minë panam lök lā īst, kö tahëngö lökti misī më Yahūti nö kaheuk samyeūheu nö chuh in e nö kēken minë tökiröng sakāmö, ngaich lökten in e misī ngam panam nö kòlô, lökten in e misī inrē yik rīkre Kristīön aṅ in e nö teūngen tö pësa re. Angū-ö ngih lohten lāinyngen Pôl nö ngöṙô nö in yik aṅ in e Kristīön, ‘lökten in minë tinrīkenre yin öi hameuktöre öi ui hāngen tö rupīö hēk nup töng aṅ in yīö ngaich höng in u yī-ö öi ṙāmölōn.’ Unôichrit e hēk anga-aṅ nö haköplölōn cha tö ngam kinlēḵngô Yāvē ngam tö ngö, ‘Ötrēhěn chin min öich löhlötī tö meh, ötrēhěn inrē min öich ṙāngen meh.’ (Vë-evkūö Heprāi 13:5, 6; Chöö. 31:6; Sal. 118:6) Töt ṙanāngen misī ngam inlahen Pôl nö hòṅ haköplölōn më Kristīön aṅ Yērūsalem hēk Yūta tö ngih ṙô. Kuö yòh? Pön yěn teūngen min cha-a tö ngam chitri ngaich hòṅ ṙāngen minë taṙòkhöre min cha-a chehenre, patīre hēk minë inlahen cha inrē nö ha-aṅ nômöre, hòṅ chuh in öp tö tufömngöre min cha-a kamngö ngaich hēk nö hòṅ havailö mine tinrīken.

7. Kuö yòh öi hòṅ löktö kuö ing töngamuh öi hòṅ ṙuöhlö ngam ṙinatö-ellōnre in Yāvē?

⁷ Haköplö hī: Röhten takô an nö ngaich ngam “tökiröng ötkanòlô” hēk röhten inrē ngam inhëtngö ngih tötlöök panam. (Mët. 24:21) Hòṅ aṅhati ayī-ö hēk hīnöre öi sā inlahen yik raneh senchurī Kristīön. (Lūk. 21:34-36) Lohten inrē min ayī-ö ip hē ngam tökiröng ötkanòlô öi hòṅ ṙāngö nup taṙòkhöre chehenre, ngaich hòṅ ṙatö-ellōnre öi in Yāvē tö ò min nö öthō nö ṙāngen hī. Hòṅ hayönglenre pöri inrē ayī-ö töngamuh öi in Yāvē pòrô nö öl öp tökiröng ötinkòlô nö yih. Mihôiṅ öi hatöönöre öi ngö ṙô, ‘asuh öp tö meūkö nö löktö in minë kahë chu fësla hēk löktö in nup tö hòṅ kuilōn chu inrē la-en? Ṙātö-ellōnre hòng chu-ö öich i minë kanòlô, ṙatö-ellōnre ṙöng öich in ngam Tēv ngam kumlēḵngôre töre min nö öthō nö ṙāngen chu?’ (1 Tim. 6:17) Yē hī min öi chumkuöṙen tö inlahen yik raneh senchurī Kristīön, ngaich köp min ayī-ö öi in Yāvē pòrô min nö yih öp “tökiröng ötkanòlô.” Kanihngen min ip hē e. Sitih inlahen mikahkuö pöri min ayī-ö töp tö hòṅ inlahenre ip hē e.

HANG CHÖÖNGÖ YIP PRÖTÖR MAHAYŌMKENRE

8. Asuh ök misī inlēnö kahëtö Yēsū nö in yik haköptöre?

⁸ Ik sā yik Hiprū Kristīön nö teūngen tö ngam chitri kahūich Pôl, ngaich unôichrit tö rěh rò-angen samyeūheu ngaich yik aṅ Rōm kumyung nö havīlen ngam panam Yērūsalem. Akahakuö ngaich më Kristīön tö e nö angū-ö ngih ṙētak cha nö hòṅ falngöre, angū-ö ngih ṙētak ngam panam Yērūsalem nö hòṅ ha-etiyö. (Mët. 24:3; Lūk. 21:20, 24) Hòṅ kū-ötö yih pöri cha-a hē e nö falngöre? Höng ngöṙô ök misī Yēsū, “yip mi-ī Yūta hökngen cha nö ilööṙen nö falngöre nö chuh kui rôngö.” (Lūk. 21:21) Kū-ötö in öp yòh pöri öre cha-a rôngö nö falngöre, yěn pōyen misī minë rôngö im panam?

9. Asuh nuk mufē elkuilōn yik Kristīön lohten hē cha nö falngöre nö chuh kui minë rôngö? (Ngëichkö ngam mëp.)

⁹ Chumkūöṙen ngëichkö minë töröhta rôngö misī nö in e, rôngö Samariā, rôngö Kelelī, rôngö Hörmön hēk tö ngam rôngö inrē Lepanön. Rö-ö nöng anū-ö pön pōyen inrē minë rôngö lā muh tö Yôtön. (Ngëichkö ngam mëp.) Rīkre misī yik tarik tö ngö lōn tö cha min nö öt fehnguṙen yěn chuh in minë el panam in minë rôngö. Tö sā ṙēngen ngam el panam Kamlā, ngam mi-ikui rôngö, öt lööṙen misī öi söllö in e. Lökten nö ōt yik Yahūti tö ngölōn tö e nö tövai min nö chūök cha nö hayunngöre. Unôichngöre pöri ngaich më Yahūti tö më aṅ Rōm nö kiyungö höö nö in e, ngaich pōyen yik aṅ in e tarik tö fëliyö.a

10-11. (a) Löktö in chīö tī lohten ang Yāvē nö kētö inchō-okūö yik Kristīön? (Heprāi 13:7, 17) (b) Asuh nuk yanöölen yik Kristīön kūö cha nö hang ṙô yik tö katöllöng prötör? (Ngëichkö ngam nyat.)

¹⁰ Hachōkūö yik Kristīön misī ang Yāvē nö löktö in yik tökatöllöng prötör tī. Unôichngöre ök töhěng tak kamūich ang Yusěpīös nö ngö tī nö kūich, “Teūngen hē e më tarik aṅ ngam māṅ i Yērūsalem tö inchō-okūöre ṙama-ang in ngam Tēv. Löktö in yik tö katöllöng prötör ṙô misī ngam Tēv nö kētö inchō-okūö cha; hōtu cha-a hē e . . . nö falngöre nö ṙāngö ngam el panam nö chuh Pēriā ngaich iyöngtöre nö im elpanam Pělla, urēhěkūö ranulten ngam kinyūngö.” Kūö yòh misī Pělla nö tö löng nö chūök cha nö falngöre? Kūö ngih el panam nö öt yaha rôvat tö Yērūsalem, lööṙen inrē cha-a nö sölta nö in e. Panam yik tahëng mihëṅṙö misī ngam panam Pělla, öt pōyen inrē yik Yahūti mi-iyöng nö ikūö e. Lökten ngam el panam Pělla nö öt yaha lanökngöre, hē më Yahūti tö më aṅ Rōm nö kiyūngö höö.—Ngëichkö ngam mëp.

¹¹ Ngö ṙô tī misī ang Pôl nö kētö inlēnö nö in yik Kristīön, ‘hang chööngö yip tö vīlöng yin nö mahayöngken yīö.’ Hē më mahayöngken më prötör sistör ngaich nö tölṙô cha nö falngöre nö chuh Pělla, ngaich ilöö hang ṙô cha acha-a. (Vë-evkūö Heprāi 13:7, 17.) Asuh ngaich ök ṙòng e? Aṅ ngaich cha-a. Öt ṙāngen më tarik re ngam Tēv, kūö cha nöng hökken ngam Pūlngö ò hē e, ngam ‘tö hökka el panam,’ ‘ngam tö mānlöng nö ikui ngam kanô-en.’—Hep. 11:10.

12-13. Sitih tī ang Yāvē nö hachō el talöökö yip tarik re el ṙētak nup kanihngen?

¹² Haköplö hī: Löktö in më tö katöllöng mahayöngken hī ang Yāvē nö kētö inchōkūö më tarikre, tö cha nö hòṅ sitih inlahen. Pōyen nun minë inchō elmat hī tökētu nö imat ngam Paipöl minë löktö mikahkūö hī tö Yāvē nö halēnlö më yōm sīṅp nö mahachōkūö më tarik re hē el ṙētak nup kanihngen. (Chöö. 31:23; Sal. 77:20) Meuk tī Yāvē in inrē töngamuh nö kētö inchōkūö më tarikre nö löktö in më prötör tö katöllöng nö mahachōkūö cha.

¹³ Tö sā mat hī, hē ranulten ök tökiröng invah covid-19 ngaich kētu hē e minë töt ṙanāngen inlēnö hī tö më prötör ‘mahayöngken’ hī. Kētu inlēnö hē e më minṙöinylen tö inlahen tī re nö kēken minë mīting nö hayööken më prötör sistör nöng iṙūöhen nö löklōn Yāvē. Unôichrit ranulten ngam tökiröng invah ngaich īhö, öi kēken minë könvensön re öi in minë töpōyen tö tö 500 ëlô. Höng meuk minë prōkrām më prötör sistör nöng löktö im intönet hēk imat TV inrē hēk hāngö e inrē nö löktö el radio. Pingangkūö īhö tö inlahen kinëken minë könvensön, pöi öt hěng heuh öi meuk tö ngatī. Örheūheu ayī-ö hē e öi lööngö ṙētak taneūngen tö minë inlēnö lamöktö in Yāvē, el ṙūngö ngam tökiröng invah. Lökten nöng köp ngam hinëngö nö ihôi hī. Mihôiṅ in öi ṙinatuvö ellōn tö Yāvē min hēk nö hachō-okūö hī nö löktö in më prötör tī, më mahachōkūö hī in nup yamih min ṙētak kanihngen, hòṅ hī min öi lööngö kahë tö fësla. Yēḵ hī hòṅ hööngöre min töp tökiröng kanihngen, hòṅ hameuktö mikahre ayī-ö hē e öi höng hòṅ in Yāvē inyönglen, ngaich hang nup inlēnö kahëtö ò min nö löktö in yip katöllö ò mahayöngken hī. Hòṅ asuh pöri min öp tinrīken tö hòṅ asīöpö tö hī, yěi hòṅ heuveū öi la-al öp tökiröng kanihgen, öp tö kayinlöng tī min tö ngih panam?

HAMEUKTÖ HANANGENLŌNRE, KÖ MEUKṘEN HÖÖ INRĒ

14. Sā ṙô ngam Heprāi 13:1-3, hòṅ asuh öp tinrīken tö hòṅ asīöpö tö yik Kristīön urēhěkūö pinyāingö Yērūsalem?

¹⁴ Hòṅ Pōyen hameukti in töm hanangenlōnre min tö yip prötör sistör re yěn yih min öp tökiröng ötkanòlô. Pōyen haköplö in kò-òren öi löktö in yik holre Kristīön aṅ Yērūsalem hēk tö yik aṅ Yūta inrē. Hangenlōn misī cha-a tö yik prötör sistör re. (Hep. 10:32-34) Hòṅ ṙūöhlö ṙôken ngam hanangenlōnre pöri hēk cha-a tö höö urēhěkūö pinyāingö ngam panam Yērūsalem. Ngö ṙô misī ang Pôl nö in cha tö cha nö hòṅ, ‘hameuktö hanangenlōnre tö höö hēk meukṙen höö inrē.’b (Vë-evkūö Heprāi 13:1-3.) Röhta an ngaich töngamuh inrē ngam manāngen ngih panam, ngaich urēhěkūö e ayī-ö öi hòṅ ṙūöhlö ṙôken ngam hanangenlōnre tö höö.

15. Ik sā yik Hiprū Kristīön nö falngöre nö ṙā-ang Yērūsalem, ngaich kūö yòh cha-a nö hòṅ hameuktö hanangenlōnre tö höö, hēk kö meukṙen höö inrē?

¹⁵ Hē yik kumyung aṅ Rōm nö yih nö havīlö ngam panam Yērūsalem, unôichrit e pöri cha-a nöng löö ṙāngö ngam elpanam. Angū-ö ngih ṙētak yik Kristīön hē e nö mihôiṅ nö falngöre. Ötkô pöri cha-a hē e nö pōyen kum tö nuk chehenre. (Mët. 24:17,18) Lökten cha-a hē e nö hòṅ kö hayööken höö, hē cha nö chuh Pělla. Kö hòṅ meukṙen höö cha-a nö umuh nö rěhlörit ngam tinrīkenre. Ōt yik prötör sistör in cha tö hāṅten tö nya-aṅkūö, chehen alaha hēk chūökre inrē nö iyöng. Angū-ö ngih ṙētak më Kristīön nö hòṅ kö haṙūötken höö el ‘ṙētak ngam kanihngen,’ hòṅ hameuktö ngam hanangenlōnre tö höö, meukṙen höö, nup töng aṅ in cha ngaich katölhökūö höö tö u. Nö sā inlahen yip hol maneukre.—Tai. 3:14.

16. Sitih inlahen öi min ayī-ö hameuktö ngam hanangenlōnre yěn hanātuṙen yip prötör sistör hī? (Ngëichkö ngam nyat.)

¹⁶ Haköplö hī: Yěi hangenlōn min tö më prötör sistör re, ngaich hayööken cha min ayī-ö yēḵ cha nö hāṅten. Fömngören yin më prötör sistör hī famalngöre tö panam re nö chuh tahëng panam tö pô kūö minë kinyūngö hēk kūö minë töfaltöre inrē kanihngen. Ngaich hayöökaṙen cha-a tö më holre Kristīön ikūö minë panam, hěnghöre hareuska alaha inrē. Lökten cha-a nö öt ṙāngenre nö löklōn Yāvē. Ngam sistör hī aṅ Yūkrēn ṙamāngö patīre tö kūö ngam kinyūngö. Ngö ṙô anga-aṅ, “kôtamat īhö öi meuk tī Yāvē nö löktö in më prötör sistör tī nö haṙūötken ih hēk hachō talöökö ih inrē. Holtö ellōnre më prötör sistör nö ha-öinytö yīhi ih. Urěh nö i Yūkrēn, i Höngrī hēk, ngaich i Chörmönī töngamuh ang Yāvē nö löktö in më prötör sistör tī nö hayööken ih.” Yēḵ hī öi haṙūötken më prötör sistör re öi meukṙen cha ngaich höng hamòlṙen Yāvē ayī-ö öi la-evṙen yěi ngatī inlahen.—Inch. 19:17; 2 Kòr. 1:3, 4.

17. Kūö yòh öng nö töt ṙanāngen tö hī hòṅ hangenlōn tö yip hol maneukre hēk hòṅ meukṙen cha inrē?

¹⁷ Öt kintööngulōn in tö re min hēk hòṅ ṙūöhlö inlahenre öi hayööken yip prötör sistör re el ṙūngö öp yöng tökiröng kanihngen hī min. (Hap. 3:16-18) Haköpten hī ang Yāvē töngamuh öi sitih inlahen mihôiṅ hameuktö hanangenlōnre hēk meukṙen cha inrē tö nup hanakten cha. Töt ṙanāngen takô min angū-ö nö inlahen hī in nup yamih min ṙētak.

SITIH INLAHEN ÖI MIN INUP YAMIH ṘĒTAK?

18. Asuh öp kò-òren haköplö hī in yik Hiprū Kristīön ik raneh senchurī?

¹⁸ Löknyö mat minë histrī līpöre in öi akahalōn tö yik Kristīön hamang nuk chööngö nö falngöre tö Yērūsalem nö kū-ötö kui rôngö, ngaich aṅ cha-a. Ṙāngö nuk taṙòkhöre cha-a töng chehenre, öt ṙāngen cha pöri ang Yāvē. Meukṙen cha anga-aṅ. Asuh öp haköplö hī öi in cha? Hö-ö in uroh keuheūtlöre mikahlōn tö inlahen nup yamih min kanihngen nö kui ngih panam. Ngamuh pöri tökô-en nö mikahlōn hī tö hī hòṅ hööngöre öi hang chööngö, pön ngatī ṙô inrē ang Yēsū nö in hī. (Lūk. 12:40) Rö-ö nöng angū-ö, pön tölṙô yik Hiprū Kristīön ang Pôl nö ngatī inlahen, hē ò nö kūichtö chitri cha. Hòṅ hāngö u inrē ayī-ö töngamuh. Köplōn inrē tö ngam kinlēḵngô Yāvē tö ò min nö öthō nö ṙāngen hī. (Hep. 13:5, 6) Ta-a chěi töi ui ṙākenre öi höngkö yanīhi ngam Pūlngö ngam Tēv, ngam töhökka el panam tö hī ngam töt hō nö chuhngöre, ngam tö kūmuröön min tö nup töpōyen inkòlô hī.—Mët. 25:34.