INLAHEN TINRĪKEN
“Kinyūngö Yāvē”
IK 28 Chönvörī, 2010 chū-ö hē e öich i Istrāspök ngam tövai panam mi-i Frāns. Ṙētak ngam tökalēḵ hē e angū-ö laneūchö, rö-ö chū-ö hē e öich mahavöt chuh in e. Pöich chamuh el ngam kōt hē e i Yurōp öich kahòklökui më Vamënyen Yāvē i alaha ngam Hiyūmön Rāits (Human Rights) cha öich holṙen më prötör më tö la-evṙen nö el ngam līköl tipatment. Ngamuh hē e inlahen, tölṙô më prötör hī ngam mahayöng i Frāns nö kētö minë teks minë tö lohten nö 8 körōr 90 lëk tôlör ṙôken. Töpōyen angū-ö hē e nö havëka cha. Ngaich hòṅ hameuknyen e īhö nö tövāich pön öt ōt angū-ö nö im chööngö. Tötṙanāngen hē e ngam inlahen ih hòṅ mihôiṅ tö ngam kēs, pön lökten in e nö harōilöng ngam minë-eny Yāvē, köp inrē ngam vanāyö minë-eny më tarik Yāvē nö im kamngö ò, ngaich öt kanihnguṙen inrē öi löklōn Yāvē i Frāns. Ik sā e ngaich nö ahangnyu nö el ngam kōt, ngaich hameuknyu angū-ö nö ‘kinyūngö Yāvē.’ (1 Sa. 17:47) Töich keuheūtnyôre öich vënyö inlahenre in yīö.
Ik 1990 ngam mahayöng i Frāns nö tölṙô ngam mupākö òfis in e nö kētö teks elhôi ngam samyeūheu tö 1993 hēk töm 1996 nö löknyö in nup töng taneūngen re tonēsön. Ötrēhěn angū-ö ngih inlahen nö kūichi nö imat ngam chööngö më mahayöng. Chuh in më tö ṙōlkangen īhö kōt öi i Frāns, öt yanööluṙen pöri. Ik sā ih öi havëtö (required) inlahenre öi in ngam kōt, ngaich öt mihôiṅ īhö. Angū-ö ngaich lāinyngen ngam mahayöng i Frāns nö kēngen minë töpōyen tö tö 63 lëk ṙôken tôlör nö el ngam akāun (account) ngam mupākö òfis. Manā-aṅ ngam kōt i Yurōp nö maheukkö ih. Urēhěkūö vinënyö inlahen e nö el ngam kōt, ngaich töölöṙô īhö tö ngam kōt öi urěh öi meukkūö më vökīl ngam mahayöng i Frāns hēk meukkūö më tö kamngū inrē nö el ngam kōt, hòṅ minë tö nët min pāti (parties) nö vë-ekūö höö urēhěkūö vinënyö ngam inlahen e nö el kōt.
Ngölōn īhö tö ih min öi tīmlöng alaha tö më tö chööngu aṅ el ngam kōt öi töölô kē-ěkūö ngam mahayöng i Frāns tö tö rahëichyen pësa nö kinheutngen ngam kēs. Akahakūö pöri īhö tö ih min yěi ngatī inlahen, ngaich töng lama-al minë lökngörit chööngö min īhö aṅ mat ngam Paipöl. Pò minë pësa hē e nö tökētu nö im la-en Pūlngö tö më prötör sistör. Lökten anū-ö nö öt amin ngam mahayöng. (Mët. 22:21) Sön pöri īhö höng hō öi meukkūö cha, pò ih hòṅ hang ṙô ngam kōt.
Ngam līköl tīm ih löklākūö ngam Yurōp kōt, 2010
Vë-ekūöre ngaich īhö öi el ngam töhěng kònfrēns hôl ngam kōt. Ik sā ih hòṅ rultenre öi vë-ekūöre, ngaich ngöṙô ngam töhěng tak tö chöönguvö nö el ngam kōt, tö më Vamënyen Yāvē nö hòṅ kē-ěkūö ngam inyööngö i Frāns tö teks. Ngaich la-evṙen ngaich ngam töhet kumlēḵ nö ikui ih nö tölṙô ih ngöṙô hatöönö ò, “Akahakūö öm tö ngam mahayöng vahë nö urěhangen tī nö kēngen nup tö 63 lëk tôlör nö el ngam pëng akāun (bank account) ih?”
Pingangkūö ngaich ngam tö chööngu nö el ngam kōt nö hāngö e. Ik sā më vökīl ngam mahayöng ngaich nö vë-eny nang ò tö cha nö kô-en nö ngatī inlahen. Ngaich harīngöre ngaich ngam tinrīken ò. Hatāinyö cha anga-aṅ, ngaich im ṙētak e nö asökngen ngam mīting. Meuk inlahen Yāvē chū-ö hē e nö harīngen ngam halāt, ngam töt mufē ih. Ṙamölōn takô īhö hē e pò ih öi mihôiṅ tö ngam kēs.
Ik 30 Chūn, 2011 ngaich ngam kōt i Yurōp nö kē ngam fëslare nö i rītö ih. Ngöṙô ngam kōt tö minë teks tökētö nö hö-öv angū-ö nö imat ngam chööngö më mahayöng. Töölô ngaich ngam mahayöng nö havantö minë pësa nö holtö minë intrēs re nö in ih minë tö kē-ěyö hē e tö cha nö teks. Öt insā-av angū-ö ngih nö fësla, söl ing töngamuh angū-ö nö yöölen tī tö ih öi öt kanihnguṙen im töhet vinë-ekūö ngam tēv öi i Frāns. Hö-ö in hē e öi urěhangen tī halēnkö ngih intöönö. Sā ṙēngen ngam ihong pöri ngih intöönö ngam aṅtī Tāvit hē e kuleh kui Kōliat, ngaich harī-ingre ngam ṙòng e. Hö-ö in öi höng löktö im mikahre öi mihôiṅ, pöi sā inlahen ṙô Tāvit nö in Kōliat öi ngöṙô, kô-en ön ngih nö ‘kinyūngö Yāvē.’—1 Sa. 17:45-47.
Rö-ö ön nöng ngih minhôiṅyö ih kēs, pön pōyen inrē nup tahëng kēs. Tö sā ih pòrô öi hakihtuṙen tö më mā mahayöng hēk tö minë tinlööken inrē, sön pöri ayī-ö töngamuh öi mihôiṅ tö minë kēs tö 1,225 ṙôken öi in minë tö 70 panam öi el minë hāy (high) kōt hēk el minë töpōyen inrē intörnesnöl kōt. Laklöre minë rāits (fundamental rights) hī, tö kūö hī mihôiṅ tö në kēs. Tö sā ṙēngen ngam chööngö ngaich nö akahakūö angū-ö tö ngam tinlööken hī, hökiṙen inrē ngaich öi ahangkö ngam tölöök inhānga öi ikūö tömaṙôngö, heuveū-euṙô inrē öi vë-eny ötkô kētöre in minë prōkrām nööinyö panam hēk heuveū inrē öi kē fëslare öi sōḵ öi kē hötvö mahām.
Töng më-el ngam Vöörlt Hetkuātör më Vamënyen Yāvē chin öich la-evṙen i Amërikā, öt akaha elmat pöri chū-ö tö inlahen re ngaich höng ilöö öich i Yurōp la-evṙen tö ngam tahěng kēs?
LAMÖKTÖKŪÖ NYINĪ-IRE ÖICH KŪYULŌN TÖRE ÖICH MISNÖRĪ
Chôch ngam minë-eny ngam yöng chu kikōnyö, ngaich Lusī ngam minë-eny ngam yöng chu kikānö. Tö krēchuět cha-a misī nö im Kilīöt iskul tö 12 klās, la-evṙen cha-a nö Itiōpiā. In e ngam finötnyö chu ik 1956. Kētu minë-eny chu cha-a öich sā minë-eny Filip öp tökalēḵ alaha misī nö ahānga ik raneh senchurī. (Inl. 21:8) Höng im tahëng samyeūheu ngam mahayöng nö asökngen ngam la-en hī. Ṙömöng kūöṅnö hē e chū-ö, ngaich köpölōn chū-ö tö inlahen ngam mikūönö ih nö hayunken re nö ha-öiny ngam Tēv. Öt uroh chū-ö akaha elmat tö inlahen ih, kuchīken pöri öich hayunken re ha-öiny ngam Tēv. Ik 1960 pöri ngaich īhö öi ha-ōnyu ṙā-ang im panam tö më tö chööngu aṅ in e.
Ik 1959 ang prötör Netön Nôr nö chöhken ngam mikūönö ih i Itiōpiā im el panam Atīs Apapa (Lā tavē)
Unôichrit e ngaich ngam mikūönö ih nö iyöng im panam Vichitā, ngam këpitöl Kansas, i Amërikā ön angū-ö ngih panam. Hěng hē e ngam tö mööḵlö chehen kahumtö minā yöng ih nö chuh in e: Ngam tökalēḵ kuilōn cha nö im la-en misnörī. Tö hangenlōn cha-a tö ngam kanô-en. Ngaich vayö inlahen tī cha-a nö haruklen chu, haruklen ngam mëm chu Chūtī hēk tö ngam manāngö kahëm chu kikōnyö Leslī. I Itiōpiā nān inrē cha-a nö fötnyu. Kē ngam vinôkö ngaich chū-ö ik sā 13 samyeūheu ṙēḵti. Ngaich unôichrit tö lūöi samyeūheu ngam mikūönö chu nö kiröönngöre nö chuh im el panam Örěkipā ngam mī-i Përū, ngam panam tö lōnu tö ma-ahangköm tölöök inhānga.
Ik sā chu ṙömöng 18 samyeūheu ṙēḵti ik 1974, ngaich vīlöng chū-ö tö ngam mupākö òfis hēk tö më töfët tak inrē tahëng prötör öi ispesöl painīör. Söömi īhö öi in minë kamngö minë mī-im Ëntis Maōntēn ngam tö öl hē e nö teunghu tö ngam tölöök inhānga. Vë-eny nang më tarik īhö më ṙamô ëlô Kēchuā hēk Amarā. Iyöng el ngam tö fënö kalröön patī īhö hē e, ngam tö mihôiṅ nö öp töng yòh kū-ö nö kiröönngöre. Höng sā inlahen mineūkö nup pòks angū-ö lökten īhö öi chōng Nô-a ngöṙô tö ò. Ṙamölōn chin töngamuh yěch fēkö inlahen re misī ik sā chu öich haköpten yip tarik tö ṙô ngam Paipöl, tö inlahen Yāvē min nö veutta inlahen nö ha-etngö minë inyāichö, invah hēk ngam kinpaha inrē. (Inm. 21:3, 4) Ṙamölōn in pò më töpōyen tarik aṅ in e nö hōḵ nö haköp ngam kanô-en.
“Chōng Nō-a,” ik 1974
KINRÖNNGÖ CHUH EL NGAM VÖÖTLT HETKUĀTÖR
Ik sā prötör Òlpöt Srōtör nö yih nö i Përū ik 1977 ngam töhěng tak nö mempör ngam Yōm la-en. Ṙūöhlö alaha chu anga-aṅ öich fīl ngam fôm chamuh el ngam vöörlt hetkuātör öich la-evṙen el Pētěl, lökten ngaich chū-ö öi fīl mat e. Ik 17 Chūn, 1977 ngaich chū-ö rultenre öich la-evṙen el ngam Pētěl i Pruklīn. In minë tö fën samyeūheu rò-òten chū-ö öich la-evṙen el ngam Klīning tipatment hēk in ngam Mēntenens tipatment inrē.
Ngam inpīhö ai ik 1979
Ik Chūn 1978 chū-ö öich meukkūö Elisepet Ēvalōn öich el ngam intörnesönöl könvensön ngam mi-i Nīū Òrlins. Töng më-el ngam kanô-en inruklö inrē anga-aṅ nö sā chu. Fën samyeūheu rò-òten ngaich anga-aṅ nö la-evṙen töm painīör ngaich lōnu töre nö keuheūttö ṙētakre nö löklōn Yāvē. Hangenlōn ngaich āi tö höö asā rò-òten āi mikahtökūöre tö höö, hapīhö ngaich āi ik 20 Òktopör 1979, holṙenre ngaich āi ai el Pētěl la-evṙen.
Urěh sin āi ai el ngam māṅ i Pruklin ngam ṙamô ëlô Ispenis. Hangenlōn takô më prötör sistör aṅ in e tö āi. Teūngen hēk āi tö ngam inlahenre ai la-evṙen el minë tahëng māṅ tö lūöi in minë yamih samyeūheu. Holtö hanangenlōn inrē më aṅ in e prötör sistör nö ha-öinytö yīhi ai, ngaich hayööken āi ai iṙūöhen la-evṙen el Pētěl. Pōyen ṙô an ai kētö tëngks cha. Kētö tëngks më holre hēk më aṅpatīre an inrē më mahayööken ai nö chumkūöken minā tö ṙēḵtivö yöng ai.
Ik 1986, më prötör aṅ el ngam māṅ ṙamô ëlô Ispënis i Pruklin më mu-urěh sin nö la-evṙen nö el Pētěl
RULTENRE NGAM KINYŪNGÖ
Pingangkūö chū-ö hē e ik sā chu töölöṙô öi la-evṙen el ngam līköl tipatmen (Legal Department) öich el ngam Pētěl ik Chönvörī 1982. Unôichrit tö lūöi samyeūheu chū-ö öich töölöṙô chuh el univörsitī öich haköp ngam lô (Law) pöich hōtu öich vökīl. Pingang chū-ö ik sā chu öich haköp pöich akahakūö tö më aṅ Amërikā hēk më aṅ in minë tahëng panam nö mihôiṅ cha-a nö kahönglōnre nö in nup töng la-en, kūö më Vamënyen Yāvē ṙung nö mihôiṅ tö minë tötṙanāngen kēsre. Ṙōlheuh īhö öi kakken u el ngam klās.
Ik sā chu öich 30 samyeūheu ṙēḵti ik 1986 ngaich vīlöng chū-ö öich ovörsīör ngam līköl tipatmen. Ṙamlōn chū-ö pön ṙatö-ellōnre ngam söngkötön nö in chu nö kētö la-en chu pòrô öich ṙömöng kūönö ṙēḵti. Vöö pöri inrē chū-ö pön pōyen hē e nup töt mikahkūö chu hēk akaha inrē chū-ö tö e anū-ö la-en nö tötlööṙen.
Vökīl ngaich chū-ö ik 1988. Öt mufē-ěv pöri chū-ö hē e töm innôlö chu in Yāvē min nö lökngöre. Yē ngòh tarik nö pōihöl nö haköp ngaich mihôiṅ min anga-aṅ nö īnu töm tanāilölōn hēk kiröngö elmat inrē töre tö yip tahëng. Hayööken chu ngam pīhö chu Elisepet nö i alaha e. Löktö i inyöökenre chū-ö tö ò öich hēk la-evṙen tö minë la-en minë töngönlöre tī töm innôlö chu in Yāvē. Rö-ö chin pöich vai rò-òten öich ngatī inlahen, havantö inlahen re pöri chū-ö öich haröhtöre in Yāvē. Mihôiṅ chin öich ngöṙô, tö ngam kinë-e në mikah ing panam nö töt mööḵlö angū-ö. Yē hī pöri öi vaiyö innôlö in Yāvē ngaich hē e min ayī-ö teūngen töm tökô-en ṙanamlōn, möl inrē min ayī-ö öi löknyö ellōnre hanangenlōn tö ò hēk tö më tarik ò inrē.
LINAKLÖ KINËKEN NGAM TÖLÖÖK INHĀNGA
La-evṙen ngaich chū-ö öich el ngam līköl tipatmen unôichrit kinheūtenre öich haköp ngam lô, ngaich kahôklökui ngam la-en ih im inhānga öich el minë kōt. Hē e minë tö pōyen töhaṙī-iyö inlahen nö el ngam söngkötön, pōyen minë tö tufömngöre inlahen tö halēnlöng, lökten nö hēṙu nö yih minë kanihngen. Kuchiken pöri īhö in minë la-enre. Tö sā ngih inlahen, ik 1991 nö töölöṙô ngam līköl tipatmen nö kētö ngam tö tufömngöre chööngö nö in më prötör sistör tö cha nö löktökūö i ngih nö un halēnngö ṙôken öp köntripiusön kahëtö më tarik yěn kē-ěkūö cha tö minë līpöre. Unôichrit ngih inchöngtenre ngaich më Vamënyen Yāvē töngamuh nöng öt ṙāyu tī yěn kētö minë līpöre nö in më tarik. Angū-ö ngaich lāinyngen minë la-en hī el Pētěl hēk im la-en inhānga nö lööṙen kinëken hēk öt kihngen inrē öi hòṅ kētö tëks. Rīkre yip tö ngöṙô lōn tö ngam söngkötön hī min nöng kū-ö unôich hēk kūönṅngöre inrē ngam la-en inhānga. Hö-ö pöri angū-ö nö ngatī. Löktökūö ik 1990 söl ing töngamuh ngam ṙôken më Vamënyen Yāvē nö ṙūöhölre, ngaich ṙòkhöre tarik mihôiṅ töngamuh nö mahaköp mat ngam Paipöl nöng öt ṙāyu. Akahakūö chū-ö tö Yāvē nö holṙen hī lökten nö pōyen minë tö harīkiyö el ngam söngkötön, ngaich höng anga-aṅ inrē mahachōkūö më tö-akaha mahalanṙen.—Man. 15:2; Mët. 24:45.
Kô-en yin nö pōyen më vökīl el ngam söngkötön hī töheuveū-en, rö-ö pöri nöng angū-ö ṙung lāinyngen hī öi mihôiṅ tö nup kēs. Kūö më òfisör pöri nö meuk më Vamënyen Yāvē nö tövaiyö tinrīken lökten cha-a nö vaiyö inlahen nö in ih. Meuk inlahen e chin ik sā chu i Kiupā im ispēsöl könvensön. Lūöi tak hē e më Yōm la-en yamih nö el ngam könvensön nö holtö më pīhöre. Rö-ö in hē e ngaich pöi mīting öi vë-eny nang më aṅ in e òfisör tö ih öi öt hēngö kahë tö lā-are öi in minë inyööngö. Ik sā cha pöri nö kôta mat nö meuk ngam hanangenlōn më Yōm la-en hēk tö më pīhö cha sistör, milēṙen inrē cha-a tö yip tahëng, ngaich hēk ngam ṙinatö-ellōn cha nö ṙūöhlöre.
Hēṙu pöri ṙung öi öt akahakūö töp inlahenre lökten ṙung öi hòṅ ‘kahòklökui ngam inlahenre öi ahangkö ngam tölöök inhānga öi asā minë chööngö’ öi chuh el kōt. (Filip. 1:7) Tö sā inlahen më aṅ Yurōp òfisör hēk tö më aṅ Saòt Kōriā nö ṙōl samyeuheū nö hakihten ih nö sō-en ngam inlahen ih öi sōḵ kētöre im kinyūngö. Lökten hē e yik prötör aṅ Yurōp nö lohten nö 18 köiṅny ṙôken hēk tö më prötör i Saòt Kōriā nö pōyen tö tö 19 köiṅny ṙôken tö hachēli pön sō nö kētöre nö kumyung.
Ik 7 Chulāi, 2011 ngaich nö ahangnyö ngam fëslare nö el ngam kōt i Yurōp i alaha ngam Payatīyān Pönām Ārminīa. Löktökūö in e ngaich nö keuheūtngöre chūök nö i Yurōp ngam inlahen yip tö sō nö kētöre nö im kiyūngö, ngaich höng mihôiṅ nö Alternative civilian service. Ngaich ik 28 Chūn, 2018 ngam Könstitiūsnöl kōt i Saòt Kōriā inrē mgam fësla nö ahangnyu. Ṙën īhö öi mihôiṅ tö ngih kēs pò më prötör in minë panam nö öthēngö kahë tö la-are.
Kalēḵ alaha takô ön ngam Vöölt Hetkuātör hēk tö ngam līköl tipatmen el minë mupākö òfis nö kahòklökui ngam la-en Pūlngö. Yěn ötlēken më prötör sistör hī ṙung ngam mahayöng, ngaich tökiröng nö minlēken ih ṙung ngam inlahen ih yěi kahòklökui cha. Pòrô öi öt mihôiṅ ṙung tö nup kēs, ngaich pöri īhö öi höng vënyö nang më mahayöng, rācha hēk minë panam töm tölöök inhānga. (Mët. 10:18) Yē ih ṙung öi kahôka el kōt hēk yěi hameuknyö nup prūf re inrē, ngaich vënyö minë miröökö inrē īhö. Yěn vënyu inlahen ṙung ngam tö kahôkkaṙen tö ngam kōt ngaich hòṅ akahakūö më chöch, vökīl më mahayöng, më mitīa hēk tö më töng tarīka inrē tö inlahen minë miröökö. Löktö in e mikahkūö më töyāichö ellōn tarik nö akahakūö tö më Vamënyen Yāvē nö achīö cha-a hēk ngam ṙinatö-ellōn cha inrē nöng lamöknyö mat ngam Paipöl. Angū-ö ngih lāinyngen yip rīkre tarik nö hō-en ngam kanô-en.
KĒTÖ TËNGKS MEH CHIN YĀVĒ!
Teūngen chin tö minlēkenre öich inuk urěhngöre tö 40 samyeūheu öich holṙen minë tö keuheūtngöre chūök mupākö òfis ing panam, öich la-evṙen in minë la-en līköl (legal). Teūngen inrē öich chuh kūö më tökiröng òfisör öich el minë tökiröng chūök kamhôka. Milēḵṙen chin tö më prötör më töla-evṙen nö el ngam Vöölt Hetkuātör hēk el ngam līköl tipatmen el minë mupākö òfis. Yē chu öich havölökūöre öich ngëichkö lā-ukre ngaich mihôiṅ chū-ö öich ngöṙô tö Yāvē nö pōyen kahëti tö inkòlô chu, ngaich ṙamölōn chū-ö öich la-evṙen tö minë la-en ò.
Örheūheu ang Elisepet nö holṙen chu pòrô nö ṙētak kumchikṙen hēk kanihngen nö in nuk iā-a tö 45 samyeūheu. Hameuktö minlēḵṙenre chin tö ngam inlahen ò, pön pòrô anga-aṅ nö īnu töm tökiröng invahre ngam tö tī-iv tö ò nö ötkalē-en, sön anga-aṅ nö holṙen chu.
Meuk inlahen āi ötkô öi löktö i kumlēḵre hēk heuneū-enre ai kiyung. Sā ṙô Tāvit pöri nö ngöṙô, ‘Kumlēḵ më tarikre an Yāvē.’ (Sal. 28:8) Kô-en angū-ö nö ‘kinyūngö Yāvē!’