Pagpaniid sa Kalibotan
Mga Negosyante sa Kamatayon
“Ang pagtumpi sa dili nukleyar nga mga hinagiban nagapadayon, sa tibuok-yuta ug hilabihan ka daghan nga hayan mosaylo kini sa punto sa dihang ang timbang nga mga katarongan ug kapasanginlang batasan dili na makahunong niana,” miingon ang National Catholic Reporter sa girepaso ang bag-ong librong nag-ulohang American Arms Supermarket, ni Michael T. Klare. Sumala kang Klare, ang Tinipong Bansa nagapamaligyag 34 porsiento sa total nga mga armas sa kalibotan ug ang Unyon Sobyet 29 porsiento. Miingon ang repaso: “Padayon ang Tinipong Bansa sa makihinabangon ug mataktikanhong mga katarongan sa papel niini ingong numerong unong tigsuplay sa mga armas sa kalibotan,” nangatarongan nga ang pagpamaligyag mga armas makadanig mga higala ug nga kon dili kini magpamaligyag mga armas “ang Ikatulong Kalibotan magpamalit sa ilang mga armas sa Unyon Sobyet.” Apan “wala kaayo hatagig pagtagad ang mga kapeligrohan sa kalinaw sa kalibotan gumikan sa pagkanaa mismo niining hilabihang ka daghang mga hinagiban sa dili timbang sa politika nga kanasoran.”
“Dili Mabungahong Krimen”
Labing menos 70 ngadto sa 80 porsiento sa mga pagpangawat sa bangko ang nasulbad kon itandi sa 25 sa ubang mga pagpangawat, miingon ang The Wall Street Journal diha sa usa ka report sa “Dili Mabungahong Krimen.” Apan bisan pa, ang mga pagpanulis sa bangko misaka gikan sa 71 porsiento tali sa 1976 ug 1980. Kon itandi sa 45 porsientong pagsaka sa mga pangawat sa kadalanan, 47 porsiento sa mga pangawat sa mga tindahan, 17 porsiento sa mga balay, ug 5 porsiento sa mga gasolinahan. “Sa tunga sa katuigang 1970, ang mga tiggamit ug droga misugod sa pagpamutho diha sa kaihapan [sa mga pagpangawat sa bangko],” miingon si Nicholas V. O’Hara sa Federal Bureau of Investigation. “Kaniadto, sila [mga kriminal] magsugod sa gagmayng pangawat hangtod nga mangawat sila sa mga bangko. Karon, magpangita silag dagkong makawat.” Apan ang kinakad-ang pagpanulis sa bangko miabot lamag $6,327 sa 1983. Ang 44-anyos nga tigpanulis ug bangko, nga karon napriso, miingon: “Ang siyete-mil dolyares dako na kaayong kuwarta alang sa 19-anyos, apan alang sa tawong may kaakohan ang $7,000 dili kuwarta. Para kini sa bata.”
Mga Tanom sa Lawod
Sanglit dili makalapos ang kahayag sa adlaw sa kaladmong 590 ka tiil (180 m) sa ilalom sa tubig, natingala ang duha ka botanista nga nakakitag mga tanom nga nabuhi sa 879 ka tiil (268 m) ilalom sa kadagatan sa Bahamas, mitaho ang Newscience sa Ontario Science Centre. Ang usa sa matang niini, ang gahig-kabhang pulang algae o lumotlumot, maoy ginatos ka pilo nga mas episyente sa pagsikop ug paggamit sa kahayag kay sa ilang mga paryente sa mabawng katubigan. Ang usa ka katarongan niini mao ang tagsaong pagkagama sa alga. Ang hapin sa mga selula niini nipis kaayo ug ang mga selula nalut-odlut-od, ibabaw sa usag usa, aron ang kahayag nga makalusot sa ibabawng mga selula molapos sa ubos nga selula.
Malipayong mga Kaminyoon
“Ang katakos sa paghusay sa mga problema mas hinungdanon kay sa sukod sa paghigugma sa magtiayon sa usag usa o kon sa kalipay sa magtiayon sa wala pa magminyo,” mitaho ang The New York Times sa pagsumariya sa mga resulta sa bag-ong mga pagtuon sa malig-ong mga kaminyoon. “Ang tanang magtiayon makaatubang ug maayo ug daotang mga yugto sa kaminyoon,” miingon ang sikolohistang si Howard Markman sa University of Denver. “Apan ang mga magtiayong dili maayog komunikasyon ang may kalagmitang mahimong biktima ning malisod nga yugto.” Si George Levinger sa University of Massachusets midugang: “Ang bililhon sa kaminyoon dili ang inyong pagkaangay, kondili kon unsaon nimo sa pagsulbad sa pagkadili-magkaangay.”
Labing Maayong Pag-atiman sa Bata
“Walay day care center o sentro sa pag-atiman sa bata sa adlaw ang makahulip nga sama ka maayo sa mahimo sa ginikanan,” miingon si Burton L. White, awtor sa The First Three Years of Life. Si White miingon nga kinahanglang idaplin una ang mga karera ug sa pagkinabuhing kabus aron makauban lamang sa ilang mga anak sa panahon sa ilang unang tulo ka tuig sa kinabuhi. Samtang miadmiter siya nga adunay mga eksipsiyon sa iyang rekomendasyon, siya mibati sa kinatibuk-an, nga ang mismong nga mga ginikanan mao ang labing maayo sa pagtagana sa mga panginahanglan sa mga bata, dayegon ang iyang mga mahimo, ug magaumol sa iyang pagdako. Siya midugang: “Ang purohan sa pagkuhag mas maayo pa kay kanimo sa pagmatuto sa imong bata dili gayod maayo.”
Buluhaton sa Balay sa Pamilya
“Bisan pa sa gitawag nga kagawasan sa kababayen-an sa mga buluhaton sa balay, 93 porsiento kanila ang nagahimo gihapon halos tanang trabaho sa paghinlo sa balay,” mitaho ang The Times sa London. “2 porsiento lamang sa mga bana ang nagahimo halos sa tanang trabaho sa balay, ug 27 porsiento dili gayod motabang.” Dugang pa, mga 8 porsiento sa mga anak nga babaye ug 3 porsiento sa mga anak nga lalaki ang motabang sa ilang mga inahan sa paghinlo.
“Pag-eskapo Ngadto sa Prisohan”
“Ang rekord nagpakita nga ang populasyon sa prisohan nagkadaghan matag tuig sa pagsugod sa tingtugnaw,” misulat si Geoffrey Fellows, membro sa Ontario Board of Parole, sa The Globe and Mail sa Toronto, Canada. Ngano? Tungod kay, matud pa niya, “daghan kaayo ang motuyo sa paghimog krimen aron lamang makasulod tungod sa katugnaw.” Kinsa kining mga kriminala? “Mga tinalikdan, mga dili madawat sa trabaho ug mga bugoy sa katilingban,” miingon si Fellows. Apan dili lamang ang tempo ang nakatukmod kanila paingon sa prisohan. Ang mga prisohan makatagana kanilag pagkaon ug katulogan, kagawasan sa responsabilidad, ug matag-an nga paagi sa kinabuhi.
Kapeligrohan sa Bilbil
“Ang bilbil sa tunga—sa tiyan sa lalaki—nagatimaan sa lima-ka-pilong kapeligrohan” sa sakit sa kasingkasing kun stroke kay sa niadtong wala niining mga tamboka, mitaho ang The Medical Post sa Toronto, Canada. “Ang tambok nga bat-ang, tambok nga mga batiis ug sampot halayo sa peligro.” Ang mga nadiskobrehan gipasukad sa daghang taas ug tagal nga mga pagtuon sa Sweden. Alang sa mahimsog nga panglawas, si Dr. Ulf Smith sa University of Göteborg, Sweden, mirekomendar nga ang sukod sa hawak sa lalaki kinahanglang dili molabaw sa sukod sa iyang bat-ang, ug ang sukod sa babaye kinahanglang dili molabaw sa 0.8 sa sukod sa iyang bat-ang. Mihatag paglaom niadtong dagkog tiyan, mipunting si Smith nga ang tambok sa tiyan kinahanglan mao ang unang wad-on kon mag-ehersisyo ang usa.
Arsobispong Militar
Ang unang arsobispo alang sa 2.1 ka milyong Romano Katoliko ug ilang mga pamilya sa Tinipong Bansa nga militar, mga embahada, ug mga ospital sa Veteran Administration gitudlo sa miaging Marso ni Papa Juan Paulo II. “Sa unang higayon, may Obispo na unya kansang bugtong responsabilidad mao ang pagdumala sa espirituwal nga mga panginahanglan sa mga Amerikano nga nagaalagad sa ilang nasod dinhi ug sa ubang kayutaan,” matud pa sa Katolikong opisyal sa The New York Times. Dili lamang ang U.S. Military Vicariate mao ang labing dako sa 30 ka Katolikong bikaryato sa tibuok yuta kondili mao usab ang usa sa labing dako sa dyosesis sa kalibotan.
“Mga Higala sa Duha ka Kiliran”
Ang iladong ebanghelisador si Billy Graham, nga kanunay mao ang pangunang mamumulong sa mga tigom sa Kombensiyon sa Southern Baptist, mibatbat nga dili siya motambong sa tigom sa denominasyon sa Dallas karong tuiga aron dili siya malangkit sa bag-ong isyu niini bahin sa pagkasayop sa Bibliya, ang The Christian Century mitaho. “Ebanghelisador ako ug kinahanglan madani ko ang kaylap ug mas daghang matang sa tawo kon mahimo,” miingon si Graham sa usa ka interbiyo sa Dallas Morning News. “Gituohan ko ang balaan, dinasig nga Pulong sa Diyos, apan may mga higala ako sa duha ka kiliran.”
Pagbawtismo sa Katoliko
“Ang Bag-ong Testamento nga paagi sa bawtismo miagpas sa mga Romano Katoliko,” mitaho ang St. Louis Post-Dispatch. Samtang ang pagbunyag pinaagi sa pagwisik sa tubig o sa pagbubog tubig sa mga ulo sa bata ug sa hamtong mga makomberter mao gihapon ang naandang sukdanan, ang pagtuslob sa tubig mao na karon ang ginapili, miingon si James T. Telthorst, direktor sa Office of Worship sa St. Louis Archdiocese. Tulo ka simbahan sa maong lugar migamit ug mga pool sa pagbawtismo. “Ang bawtismo pinaagi sa pagtuslob sa tubig mao ang naandang sukdanan sa unang mga iglesya,” miadmiter si Telthorst. Apan, ang report wala magtaho sa kamatuoran nga walay narekord sa Bibliya bahin sa pagbawtismo sa bata.
Genetikanhong Kakurat
“Sa 1979 nga surbi sa 379 ka doktor nga nagapraktis sa AID [artificial insemination from donors o artipisyal nga pagbalhin sa binhi gikan sa mga taghatag], duolan sa 90 porsiento walay polisa sa kinadak-an nga paggamit sa espisipikong taghatag,” mitaho ang Psychology Today. Ang usa sa mga problema nga mitugha gumikan niini bag-o pang gitaho sa Sunday Express sa London, Inglaterra. Ang amahan sa kaslonong babaye mitug-an sa iyang umagaron, usa ka negosyante, nga ang iyang anak nga babaye dili niya natural nga anak. Ang iyang asawa artipisyal nga gihatagan ug binhi sa usa ka bangko sa binhi sa lalaki. Nakurat ang negosyante tungod kay nakahatag siya niadtong bangkoha sa pila na ka tuig nga milabay. Human nakakuhag permiso sa pagsusi sa mga rekord sa bangko, ang iyang gikahadlokan napamatud-an. “Siya, sa pagkatinuod, mao ang amahan sa iyang pangasaw-onon—ug sa 806 pa ka bata,” miingon ang taho. Gikanselar ang kasal ug ang masulob-ong negosyante mihukom sa pagpangulitawo sa laing dapit aron mamenosan ang kapeligrohan nga makahimog sama nga kasaypanan.
Sekso sa Dili pa Maminyo Nagakadaghan
“Kapin sa tres-kuwatro sa mga babaye sa Amerika magsugod sa seksuwal nga kalihokan sa dili pa maminyo,” mitaho ang The New York Times. Ang mga nakaplagan gipasukad sa surbi sa mga babaye nga nag-edad ug 15 ngadto sa 44 nga gihimo sa National Center for Health Statistics. Dugang pa, 79 porsiento sa mga babayeng nagminyo sa katuigang 1975 ug 1979 nakaagig sekso sa wala pa maminyo kon itandi sa 52 porsiento sa mga babaye nga nagminyo sa katuigang 1960 ug 1964. Gitaho usab ang dakong porsentahi sa mga pinaangkan—19 porsiento sa 1982, misakag 5 porsiento gikan sa 1960.
Tambag sa Panglawas_
“Sa milabayng pulo ka tuig, ang usa ka tuig nga halin sa mga publikasyon bahin sa panglawas mitriple ug kapin sa $300 milyones,” mitaho ang The Wall Street Journal. “Apan ang ubang mga doktor ug mga nutrisyonista mipasidaan nga ang kusog nga pagtubo sa industriya nakaaghat sa pagpatik ug daghang makapahisalaag ug bakak nga mga impormasyon.” Sa miaging tuig, pananglitan, ang American Council on Science and Health misurbi sa 30 ka publikasyon ug mitaho nga un-tersiya sa ilang mga artikulo bahin sa panglawas “dili tinuod” (50 porsiento ngadto sa 80 porsiento ang husto) o “dili kasaligan” (kubos sa 50 porsiento ang husto). Midugang ang Journal: “Kon mobasa ang mga pumapalit ug basahon, magasin o libro, ang tambag sa mga espesyalista sa panglawas mao ang pagbaton ug bukas sa hunahuna apan ayaw pagtuo dayon.”
Nagalihok nga “Samag mga Unggoy”
Unsay paglihok sa mga molekula ug enerhiya sulod sa selula? Ang The Times sa London mitaho nga upat ka Amerikanong biyolohista sa utok bag-o pang nagpasundayag “nga ang hugpong sa mga molekula, ug ang mga tuboran sa enerhiya sa selula, ang mitochondria, tulin kaayong makalusot sa mga hilo nga gitawag ‘microtabules’, motapot ug mobulag, ug mobalhinbalhin sa usa ka hilo ngadto sa lain sama sa mga unggoy sa lasang.” Ang microtubules, nga ginama gikan sa gagmayng mga subunit sa protena, magpundok ug magbulagbulag sumala sa panginahanglan sa mga selula. Bisan pag nakahatag kadan-agan kining mga nadiskobrehan, ang mga siyentista dili makabatbat kon unsay nagapaobra niini.