Ang Hunahuna sa Bibliya
Ang “Katungod nga Mamatay”—Kansang Desisyon?
“AYAW na intawon ipadayon ang akong pagkainutil!’ mitiyabaw ang 88-anyos nga Clara gikan sa iyang higdaan sa ospital. Tapos mapasig-ulii sa iyang gininhawa sa tulo ka beses sa usa ka semana, buot na lamang niyang matapos nga malinawon ang iyang kinabuhi. Kana matuod sa daghang pasyente nga may sakit nga ikamatay; sila mangamuyo nga mamatay. Alang sa mga doktor ug mga huwes kini usa ka lantugionong pangutana—alang sa mga paryente usa ka masakit nga pagpili. Apan kansang desisyon ba kana?
Nganong May Gumonhap?
Usahay, sumala sa librong Awareness of Dying, adunay “binuang nga pagpalugway sa kinabuhi sulod sa mga bungbong sa ospital tungod sa natarantar nga teknolohiya medikal.” Dihang ang duol nga kamatayon malangan tungod sa ekstraordinaryong mga paaging medikal, ang mga pangutana motungha mahitungod sa katungod nga mamatay uban ang dignidad. Dili ba ang mga pasyente makapili kon unsang matanga ang kamatayon—ang masakit o ang malinawon? Sumala sa ginapatin-aw sa The New Encyclopædia Britannica: “Ang kaylap gihisgotang moral nga suliran gipresentar sa pasyenteng gipadayong buhi sa artipisyal pinaagi sa usa ka makina. Busa ang pangutana mao kon kaha ang makina angay bang patyon.” Ang usa ka siruhano gikan sa usa ka dakong ospital sa T.B. nangutana: “Ang pagpatay ba sa respirator maoy pagbuno? May kalainan ba sa moral o etikal sa dili pagpaandar sa respirator, kon itandi sa pagpatay niana dihang kini mapaandar na?”
Modako ang suliran kay walay unipormeng kabatbatan sa mga pulong sama sa “buhi” ug “patay,” ug walay garantiya sa mga pasikaranan sa argumento sama sa “dili na matambalan,” “may sakit nga ikamatay,” o “himalatyon.” Ang butang “ekstraordinaryo” nagkalainlain sumala sa dapit, panahon, ug mga kahanas sa espesyalista. Ug ang mga panagsungi mahimong motungha tali sa intereses sa mga pasyente, mga paryente, ug mga trabahanteng medikal. Dugang pa, sa usa ka seminar bahin sa medikal nga etika nga gihimo niadtong 1982 sa The College of Medicine, University of Lagos, Nigeria, si Dr. Oladapo Ashiru miangkon nga “ang pagkaamgo sa kamatayon lisod nga tun-an nga walay pagkamadapigon.”
Kining mga sulirana nagahagit sa konsensiya sa mga doktor nga mobating obligado sa pagsunod sa moral, etikal, ug relihiyosong mga pagtuo. Si Dr. Ashiru mihinapos: “Ang dakong pagtagad, pagtahod, medikal nga panghukom ug pagpugong ingon man kalig-on gikinahanglan sa pagsagubang sa matag situwasyon.”
Ang Ginaingon sa Bibliya
Ang kinabuhi usa ka sagradong gasa gikan sa atong Maglalalang. (Salmo 36:9) Kini angay mahalon. Tungod sa pagtahod sa hunahuna sa Diyos sa kinabuhi, tungod sa pagtahod sa sekular nga balaod, ug aron mabatonan ang maayong konsensiya, dili gayod tinuyong ipahinabo sa usa ka Kristohanon ang kamatayon ni bisan kinsa.—Exodo 20:13; Roma 13:1, 5.
Ang mga doktor nagaangkon nga “ang dakong paningkamot sa pagmentenar sa kinabuhi, sa pagkamatuod, mahimong pagpalugway sa pagkamatay, inay pagpalugway sa kinabuhi.” Busa, unsa man kon ang mga doktor moingong ang labing dakong mahimo nila mao ang pagpalugway sa palakaw sa kamatayon pinaagi sa mga makina? Kon ang kamatayon tin-aw nga duol na o dili malikayan, wala ibaod sa Bibliya nga padugayon ang palakaw sa kamatayon sa artipisyal nga paagi. Ang pagtugot nga ang kamatayon moabot nga kinaiyanhon sa maong mga sirkumstansiya dili molapas sa bisan unsang kasugoan sa Diyos.
Masayran sa Kristohanon nga mapuslanon ang pagpalandong niining mga asoy sa Bibliya: Si Job ug si Ezekias mipatim-awng may sakit nga ikamatay, apan sila naulian. (Job 7:5, 6; 42:16; 2 Hari 20:1-11) Busa, ayaw pagdali kaayo sa pag-ingong ang usa himalatyon. Hinuon, ang sangpotanan may pagkalahi sa kaso ni Ben-Hadad. (2 Hari 8:7-15) Ang magdadalag-hinagiban ni Saul mibalibad sa hangyo sa hari sa pagtabang kaniya nga ‘mamatay uban ang kahalangdon,’ ug gipatay ni David ingong sad-an sa dugo ang laing tawo nga miangkon nga naghimo sa ‘pagpatay tungod sa kaluoy.’ (1 Samuel 31:4; 2 Samuel 1:6-16) Busa, ang Bibliya dili mouyon sa pagpadali sa kamatayon.
Kining mga pananglitana nagailustrar sa panginahanglan nga mag-amping sa pag-atubang sa mga kaso karong adlawa. Ang matag usa may linaing mga kinaiya ug pagahukmang mainampoon nga may nahiangayng pagtahod sa hunahuna sa Diyos sa pagkabililhon sa kinabuhi. Niini usa ka maayong panig-ingnan si Rebeka, kinsa, dihang mabalak-on bahin sa iyang kinabuhi, “nangutana kang Jehova.”—Genesis 25:22.
Kinsay Mohukom?
Ang kasagarang pangutana mao: ‘Kang kinsa man diay kining kinabuhi?’ Ang desisyon sa panguna iya sa pasyente tungod kay siya ang tinugyanan sa gasa sa kinabuhi sa Maglalalang. (Buhat 17:28) Ugaling, kon ang pasyente mahimong walay-katakos, ang suod nga paryente o tinudlong tinugyanan mahimong mao ang kapuling maghukom. Sa bisan haing kaso ang kapuli angay magtahod ug magpatuman sa mga katungod sa pasyente, dili ang iyang kaugalingon. Sa susama, sa kaso sa menor de edad nga kabataan, ang mga ginikanan maoy nagbaton sa hinatag-sa-Diyos nga katungdanan ug legal nga katungod sa paghukom alang sa ilang mga anak.—Salmo 127:3.
Sa laing bahin, sumala sa gipahayag sa Columbia Law Review, “kaylap giila nga ang korte dili mao ang angayang tigomanan alang sa pagpilig mga pagtambal. . . . Ang mga korte wala masangkapi sa pagpangako sa papel sa kapuling tigdesisyon.” Mahitungod sa doktor, dili ba supak sa maayong pamatasan nga iyang ipugos ang iyang kaugalingong relihiyosong mga pagtuo diha sa pasyente? Angay siyang molihok sulod sa mga gidiktar sa relihiyon sa pasyente o kaha dili moapil sa kaso kon ang iyang relihiyosong mga pagtuo mopatunghag seryosong pagsupak sa konsensiya. Kasagaran labing maayo ang paagi sa usa ka tem, uban ang doktor, ministro, ug pamilya nga mokooperar sa pasyente alang sa usa ka desisyong labing makaayo kaniya.
Bisan unsa man ang sangpotanan sa desisyon, ang mga Kristohanon makasalig sa saad sa Maglalalang bahin sa usa ka panahon dihang walay moingon, “Ako masakiton.” (Isaias 33:24) Alang sa may sakit nga ikamatay, anaa ang kahibulongang saad sa Diyos nga pagkabanhaw ngadto sa usa ka paraisong may kahimsog ug kinabuhi ilalom sa Gingharian sa Diyos. (Buhat 24:15; Pinadayag 21:1-4) Kanang panahona haduol na dihang, pinaagi ni Jesu-Kristo, ihatag ni Jehova nga Diyos sa masinugtanong mga tawo ang katungod nga mabuhi, sa walay kataposan!—Juan 3:36.
[Letrato sa panid 13]
Unsa ang gipalugway—ang pagkabuhi o pagkamatay?