Tabako ug Imong Panglawas—Tinuod Bang May Koneksiyon?

“Salamat Tungod sa Dili Pagtabako”—Usa ka karatula sa kapanahonan.

“Salamat Tungod sa Pagtabako”—Usa ka balos-atake sa usa ka magasin sa kompaniya sa tabako.

NAKUDLIT na ang mga linya sa bugno, gipalihok na ang mga pluma ug mga kompiyutir sa propaganda. Gipadala na sa mga ahensiya sa panganunsiyo ang magkaatbang nilang mga mensahe. Kining bugnoa gibugno sa baligyaan sa kalibotan o world market. Kini ang bugno sa tabako, ug dagko kaayo ang nameligro. Binilyong dolyar matag tuig. Kon kaha nagatabako ka o wala, ikaw apektado.

Kini usa ka gubat nga gibugno sa duha ka dagkong hut-ong—ekonomiya ug panglawas. Alang niadtong supak sa pagtabako, ang panglawas mao ang numero unong pinalabi. Alang sa mga asyendero sa tabako ug kadtong konektado sa industriya, ang ekonomiya, ganansiya, ug mga trabaho nameligro. Ang mga emosyon ug mga reaksiyon lagmit nga kusog. Sa usa ka tugpahanan ang usa ka tigtabako mihangyong modagkot. “Sorry, dili ako motabako,” mao ang inosenteng tubag. “Wala ako mangutanag motabako ka ba!” misinghag ang hinabako.

Apan unsa ang lintunganay niining lantugia? Ang pagtabako tinuod bang makadaot kanimo? Angay ba nimong ihunong kini?

Mga Pasidaan sa mga Ahensiya sa Gobyerno

Ang isyu sa tabako ug sa kanser gilantugian sa tinagpulo na ka tuig sa Tinipong Bansa. Ang industriya sa tabako midonar ug minilyong dolyar sa pagdukiduki niadtong katuigang 1960 aron sa pagtabang sa pagtino sa relasyon sa kanser ug tabako ug niana makakitag paagi sa paggamag mga sigarilyo nga walay mga substansiyang makapakanser. Ang usa ka resulta lagmit dako pa kay sa gidahom sa mga tiggamag sigarilyo.

Sa 1964 ang siruhano heneral sa T.B. miluwat sa una niyang taho nga nagpasidaan batok sa mga kapeligrohan sa pagtabako. Sukad gayod sa 1965, ang mga tiggamag sigarilyo sa T.B. giobligar sa balaod sa pagpatik ug mga pasidaan diha sa ilang mga pakete. Sa sinugdan ang mensahe luya: “Pasidaan: Gihukom sa Siruhano Heneral nga ang Pagsigarilyo Peligroso sa Imong Panglawas.” Unya niadtong 1985 ang mga kompaniya sa tabako giobligar sa pagpatuyok sa upat ka mensahe diha sa ilang mga anunsiyo ug diha sa ilang mga produkto. Ang matag usa nagsugod sa mga pulong: “PASIDAAN SA SIRUHANO HENERAL.” Dayon ang lainlaing mga mensahe mao: “Pagtabako Makapahinabog Kanser sa Baga, Sakit sa Kasingkasing, Emphysema, Ug Makakomplikar sa Pagmabdos.” (Tan-awa ang kahon sa panid 4.) “Pagtabako sa Mabdos nga Kababayen-an Mahimong Mosangpot sa Kadaot sa Bata sa Tiyan, Ahat nga Pagkatawo, Ug Menos nga Timbang sa Pagkatawo.” “Paghunong sa Pagtabako Karon Makapamenos Kaayo sa Seryosong mga Kapeligrohan sa Imong Panglawas.” “Aso sa Sigarilyo Dunay Carbon Monoxide.”a

Ang pila ka laing nasod, gawas sa Tinipong Bansa, nagaluwat usab ug mga pasidaan bahin sa mga sigarilyo. Ang magasing India Today nagadalag mga anunsiyo nga nagalakip sa mga pulong: “BALAODNONG PASIDAAN: ANG PAGSIGARILYO MAKADAOT SA PANGLAWAS.” Sa Canada sila tig-ingon diha sa gagmayng letra: “Pasidaan: Health and Welfare Canada nagapahibalo nga modako ang kapeligrohan sa panglawas duyog sa gidaghanong tabak-on—likayi ang pagsuyop.” Sukad sa Mayo 31, 1988, ang panganunsiyo sa tabako gidili sa Canada. Sa Britanya ang mga anunsiyo sa sigarilyo nagaapil sa mga pulong: “MIDDLE TAR [o LOW TAR] Sumala sa gibatbat sa H.M.Government KAPELIGROHAN: Government Health nga PASIDAAN: MGA SIGARILYO MAKADAOT KAAYO SA IMONG PANGLAWAS.” Ang panganunsiyo sa tabako gidili sa Italya sukad sa 1962. (Bisan pa niana ang mga Italyano nagdoble sa ilang panigarilyo sa milabayng 20 anyos!) Tungod sa daghan kaayong pasidaan nga gibase sa daghan kaayong siyentipikanhong ebidensiya, kapin sa 50,000 ka pagtuon latas sa katuigan, ang konklusyon dili kalikayan—ang pagtabako peligroso sa imong panglawas!

Bisan pag ang pagtabako maoy kaylap sa tibuok kalibotan, dili tanang nasod ang nagaobligar nga ang mga pasidaan ipatik diha sa produkto. Ug sa dihang ang mga baligyaan mogamay sa usa ka dapit, ang mga higanteng kompaniya sa tabako, pinaagi sa ilang mapugsanon kaayong panganunsiyo, mopugos sa pagbukas sa mga baligyaan diha sa ubang kanasoran. Apektado ba ang inyong nasod sa gamhanang panganunsiyo sa tabako? Ang mga sigarilyong langyaw gihimo bang mas madanihong tan-awon? Unsa ang tinuod nga estorya nga nagapaluyo sa “dakong baligya”?

[Mga footnote]

[Kahon/Letrato sa panid 4, 5]

Pagtabako ug ang Mabdos nga Kababayen-an

Ang magasing Sobyet nga Nauka I Zhizn (Siyensiya ug Kinabuhi) karong bag-o mipatik sa usa ka artikulo ni Dr. Victor Kazmin nga diha niana gitalaid niya pagsaysay ang mga kapeligrohan ngadto sa inahan ug bata kon ang inahan motabako panahon sa pagmabdos. Siya miingon: “Ang pagtabako nagahimog dako kaayong kadaot sa lawas sa babaye, kansang mga kalainan sa lawas nagahimo nianang may pagkasensitibo sa mga hilo. Kon buot sabton, ang aso sa tabako dunay mga ingrediente nga grabeng makadaot sa panglawas.”

Siya miingon nga ang tigtabakong mga inahan makahilo sa ilang anak. “Gipakita sa mga analisis sa laboratoryo ang pagkanaay mga hilo diha sa panubigan sa maong mga babayeng pasyente—ang nikotina ug ang iyang metabolite, ang cotinine. Apan ang labing gikalisangan, sumala sa natiktikan sa electron microscopy, mao nga sa mga babayeng tigtabako panahon sa pagmabdos bisan ang estruktura sa pusod mausab; ug maoy ubay sa maong pusod nga madawat sa bata sa tiyan ang tanang gikinahanglan niini alang sa kinabuhi gikan sa inahan. . . .

“Kon ang inahan motabako sa unang duha o tulo ka semana sa pagsamkon, ingong lagda, ang labing grabeng maapektahan mao ang sentral nga sistemang nerbiyos sa nagtubo nga binhi . . . Sa ikaupat o ikalimang semana sa pagmabdos ang sistema sa kasingkasing motubo. Dayon kini ang unang mahiloan.”

Ang konklusyon nga nakab-ot ni Dr. Kazmin? “Ang aso sa tabako labi pang peligroso sa bata sa tiyan kay sa inahan mismo.” Takos ba kini niana? Hinumdomi ang pasidaan sa siruhano heneral sa U.S.: “Ang Pagtabako . . . Basin Makakomplikar sa Pagmabdos.” Ug kana pagpahayag niana nga malumo.

[Tinubdan]

WHO/American Cancer Society

[Kahon sa panid 5]

PAGTABAKO ug ang Emphysema

Ang emphysema maoy sakit nga motultol sa progresibong panggahi sa mga baga, nga sa kadugayan imposible ang igong pagbuga sa pan-os nga hangin. Ang Columbia University College of Physicians and Surgeons Complete Home Medical Guide nagasaysay: “Ang mga tawo [sa Tinipong Bansa] nga may emphysema nagasunod sa sumbanan: Sila kadaghanan mga lalaki, tali sa 50 ug 70, nga hinabako kaayo sa daghan nga katuigan. Sa nangagi, ang mga babaye wala hitaptig emphysema sama ka subsob sa mga lalaki, apan kining sumbanana nagkausab samtang ang mga babaye nagapadayon sa pagkahimong kusog nga mga hinabako.”

Ang samang basahon nagadugang: “Ang emphysema tingali sa daghang tuig magtakoban nga laing sakit. Ang tawong may emphysema basin may grabe kaayong sip-on sa matag tingtugnaw sulod sa pila ka tuig, nga ang matag usa inubanan sa kusog nga pag-ubo, ug tingali sa balikbalik nga brongkitis. Ang ubo kadaghanan mopadayon ug mahimong balikbalik.” Unsa pa ang ubang simtoma sa emphysema?

“Ang emphysema hinay nga maugmad. Ang gamay nga kalisod sa pagginhawa sa mabuntag ug magabii tingali sundan sa ulahi sa sinugdanan sa pagkabalda sa mga kalihokan. Ang mubong paglakaw tingali igo na nga makapakutas; lisod ang pagsaka sa hagdan. Sa kadugayan, samtang ang baga menos ug menos nga makaarang sa paghimo sa pagsuyop, pagbuga, ug pagbayloay sa gas, tingali moabot ang punto diin ang matag gininhawa hago kaayo ug ang pasyente mahimong inutil ug dili makahimo sa normal nga mga buluhaton.”

Ang samang medikal nga giya nagadugang nga ang emphysema mahimong motultol sa grabeng mga suliran sa kasingkasing. Takos ba gayod kini? Nganong ahaton pagpukgo ang imong bililhong gasa sa kinabuhi baylo sa umalaging kalipay sa nikotina?