Pagtabako—Ang Kristohanong Hunahuna

DAYAG, ang Bibliya wala maghisgot sa tabako o pagtabako, sanglit kana dili ilado sa karaang Tungang Sidlakan. Ang yanong hinungdan mao nga ang tanom nga tabako lumad sa Amerika del Sur, Mexico, ug sa West Indies ug wala ikapaila sa uban pang bahin sa kalibotan hangtod sa tungatunga sa ika-16ng siglo.

Nagkahulogan ba kana nga ang Bibliya walay ginaingon nga nahiangay sa pagtabako? Dili gayod. Kini tin-aw nga nagapahayag sa mga prinsipyo nga may tibuok-yutang aplikasyon ug maoy kalagdaan alang sa atong kagawian. Unsa ang pipila niining paninugdang mga prinsipyo?

Gugma sa Diyos ug sa Silingan

Ang paninugdang matukmorong puwersa alang sa usa ka Kristohanon mao ang gipahayag ni Jesus: “‘Higugmaa si Jehova nga imong Diyos uban sa bug-os mong kasingkasing ug sa bug-os mong kalag ug sa bug-os mong kusog ug sa bug-os mong hunahuna,’ ug ‘higugmaa ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.’”—Lucas 10:27.

Sa unsang paagi ang usa makahigugma sa Diyos uban sa bug-os nga kasingkasing, kalag, hunahuna, ug kusog kon ang usa tinuyong nagadaot sa iyang mga katakos pinaagi sa pagpatuyang sa batasan, sa bisyo, nga mosangpot sa dili-pa-panahong sakit ug kamatayon? Sa unsang paagi ang usa magpakitag apresasyon sa gasa sa Diyos nga kinabuhi kon magasuyop sa makagiyang droga sama sa nikotina? Ang Diyos mihatag sa “tanang tawo sa kinabuhi ug gininhawa.” (Buhat 17:24, 25) Angay bang hugawan nato kanang hinatag-sa-Diyos nga gininhawa? Gikan sa panglantaw sa Diyos kini tinuod gayod nga bisyo, “usa ka daotan, mangil-ad, o imoral nga buhat o batasan.”—The American Heritage Dictionary of the English Language.

Sa unsang paagi ang pagtabako nagapakitag gugma sa silingan, sa dihang ang bahong gininhawa ug aso sa hinabako magahugaw sa sinina ug sa hangin sa palibot? Komosta ang labing suod nga mga silingan sa hinabako, ang iyang kapikas ug mga anak? Gugma ba ang pagsubay sa dalan nga mahimong mosangpot sa sayo, inanay, ug sakit nga kamatayon nga ila gayod nga mapanid-an? Pagpakita bag Kristohanong pagkamahunahunaon sa ubang mga tawo ang pagpugos nila nga mahimong pasibong mga hinabako, nga magasuyop sa makahilong mga binuga sa hinabako? Dili katingad-ang sa botanikal nga tanaman sa Blanes, Espanya, ang tanom nga tabako gibutang sa seksiyon sa makahilong mga tanom!

Komosta man ang gugma sa kaugalingon? Nahiangay ang paghigugma sa kaugalingon sa punto nga atimanon ang lawasnon, mental, ug espirituwal nga kahimsog. Si apostol Pablo miingon nga “walay tawo ang nagdumot sa iyang kaugalingong unod; apan siya nagapakaon ug nagamahal niini.” Nagapakita bag gugma sa kaugalingon ang pagpatuyang sa usa ka batasan nga inanay nga nagadaot sa kahimsog sa usa?—Efeso 5:28, 29.

Gisaad ni Jehova nga Diyos nga aduna unyay ‘bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta diin ang pagkamatarong magapabilin.’ (2 Pedro 3:13) Kana unya maoy mahinlong bag-ong kalibotan, nga walay polusyon sa bisan unsang matang. Ang pagtabako dili unya itugot o bisan pangandoyon, busa nganong magtabako man karon? Makataronganon, ang tambag ni Pablo mapadapat dinhi: “Busa, sanglit nabatonan nato kining mga saara, mga hinigugma, atong hinloan ang atong kaugalingon sa tanang kahugawan sa unod ug sa espiritu, nga magahingpit sa pagkabalaan diha sa pagkahadlok sa Diyos.” (2 Corinto 7:1) Ang nikotina nagahugaw sa unod sa literal. Ang pagtabako nagahimong imposible nga ang Kristohanon magatanyag sa Diyos sa iyang lawas nga “usa ka halad nga buhi, balaan, dalawaton sa Diyos, usa ka balaang pag-alagad uban sa [iyang] gahom sa pangatarongan.” (Roma 12:1) Ang gahom sa pangatarongan nagadiktar nga ang pagtabako makadaot ug supak sa Kristohanong mga prinsipyo. Nan, anaa ang pangunang pandasig sa paghunong sa pagtabako kon buot nimong pahimut-an ang Diyos.

Nganong Mihunong Sila?

Minilyong tawo sa tibuok kalibotan nanghunong sa pagtabako. Kini mahimo. Apan sa unsang paagi? Unsay gikinahanglan? Usa ka gamhanang pandasig. Sa daghan kini mao ang maayong panglawas, pagtahod-sa-kaugalingon, ug gugma sa pamilya. Apan ang uban may relihiyoso usab nga motibo—ang tinguhang pahimut-an ang Diyos.

Busa, komosta si Ray, Bill, Amy, ug Harley, nga gihisgotan sa atong ikaduhang artikulo? Nganong sila mihunong sa pagtabako?

Si Bill, kanhi bungoton, taas-ug-buhok nga artist, nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Unsay misunod? “Mihukom ako nga buot kong pahimut-an ang Diyos ug alagaron siya uban ang hinlo nga lawas ug hunahuna. Mihunong ako sa kalit. Walay inanay nga mga simtoma sa pagkagiyan. Niadtong Enero 1, 1975, gihimo ko ang kataposang pagyupyop sa sigarilyo ug dayon gilabog ang pakete sa sigarilyo. Sukad niadto naarang-arang ang akong panglawas. Ako duna pay diyutayng emphysema. Apan bisan ang akong pag-ilag kolor miarang-arang tapos sa akong paghunong sa pagtabako.”

Si Amy, usa ka nars sa siruhiya, mipatin-aw giunsa niya paghunong. “Ako miayuda sa siruhiya sa kasingkasing, ug nakita nako ang tanang matang sa baga—rosason ug himsog, itom ug nahiloan. Bisan pag akong nakita kadtong labihan ka masakitong mga baga, nga daw sila gitanoman sa itom nga mga lugas sa sili, ako wala gihapon mohunong sa pagtabako. Gitiawan ko ang akong kaugalingon, nga miingon, ‘Bata ka pa. Dili kana mahitabo kanimo.’

“Unya niadtong 1982 gibati ko nga kinahanglang tul-iron ko ang akong kinabuhi, ug misugod ako sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi. Bisan pag mipuyo ako uban sa usa ka Saksi diha sa iyang balay, ako tigkawatkawat sa pag-adto sa atop aron makatabako! Busa kinahanglang makontrolar ko ang akong kaugalingon. Miampo akog maayo ug dugay. Apan sa dihang nahimo ko ang desisyon, kadto masayon. Ang unang duha ka adlaw maoy usa ka pagsulay, apan ang kanunay nga pag-ampo mao ang sulbad alang kanako.”

Si Harley, ang kanhing abyador sa Navy, naglisod kaayo sa pagputol sa batasan sa nikotina. “Gisulayan ko ang pagmenos sa akong pagtabako, apan kadto wala mosaler. Dayon sa dihang mihukom ako nga buot kong magpabawtismo ingong usa sa mga Saksi ni Jehova, ako mihunong sa kalit. Naagoman ko ang duha o tulo ka adlaw nga kasakitan. Nangurog ako, nabalisa, ug mapikalon. Gusto ko kaayo ang sigarilyo! Dayon gitabangan ako sa usa ka Saksi pinaagig pila ka maayong tambag. ‘Kon buot nimong mokawhat sa usa ka sigarilyo, kana ang panahong kinahanglang moampo ka kang Jehova alang sa tabang.’ Misaler kadto alang kanako. Ang laing hunahuna nga nahasilsil kanako mao, ‘Mahanduraw ko ba nga si Jesus may sigarilyo sa iyang baba?’ Kadto imposible. Apan nakaamgo ako nga ang usa ka hinabako kinahanglag gamhanang pandasig aron mohunong. Tig-ingon ako sa akong inahan, ‘Sakiton ko lamang ang akong kaugalingon, Ma.’ Sa pagkamatuod ako nagsakit usab kaniya, labaw sa usa ka paagi.”

Si Ray, ang kanhi Navy quartermaster, wala usab sayoni sa paghunong sa pagtabako. “Nakasulay ako sa pila ka beses sa wala pa nako mahibalag ang mga Saksi ni Jehova, apan kadto wala gayod mosaler. Ako kanunayng nakigbuylog sa mga tawong tigtabako, ug lisod ang pagbalibad sa gitanyag nga sigarilyo. Apan sa dihang nakat-onan ko ang kamatuoran gikan sa Bibliya, buot kong moalagad kang Jehova, sama sa gibuhat ni Kristo. Busa ako mihunong sa usa ka adlaw. Sa duha ka semana kadto miserable. Ang akong lawas nangayog nikotina. Apan pagkadako sa kausabang nahimo niadto! Sa kalit naangkon ko pag-usab ang way-kinutobang kusog. Maayo ang akong gibati sa akong kaugalingon. Ako nakagahom na usab sa akong kaugalingon.”

Takos ba Kini?

Ang sentido komun nagapaila nga ang bisan unsang makadaot nga batasan angay ihunong. Apan sa pagtabako kita wala maghisgot lamang bahin sa pagkamakadaot. Kini makapatay. Kini makahilo. Sumala sa giingon ni Patrick Reynolds, ang manununod sa bahandi gikan sa tabako, diha sa iyang pamatuod ngadto sa usa ka subkomite sa Kongreso sa U.S.: “Ako nagtuo nga ang panganunsiyo sa sigarilyo maoy pagduso sa usa ka makahilong produkto ug maayong pamatasan, matarong ug maayo ang pagwagtang sa tanang panganunsiyo sa mga sigarilyo.”

Alang sa mga Kristohanon nga buot magpahimuot sa Diyos, tinong maayong pamatasan, matarong, ug maayo ang pagwagtang, dili lamang sa panganunsiyo sa tabako, kondili sa tanang produkto sa tabako gikan sa ilang mga kinabuhi. Ang mga sigarilyo (“luwas” ug dili-luwas), mga abano, hunsoy, ug simhotonong tabako—silang tanan nagagikan sa samang makahilo, nagagamag-nikotinang punoan sa tabako. Ug dili kinahanglang pamatud-an nimong ‘ikaw layo nag naabot, inday’ o magbaton sa kalingawan ug maayong panghukom sa imong kinabuhi. Ang pagkamaartihon wala ipasundayag sa paghilo-sa-kaugalingon, bisan kon unsay buot isulti kanimo sa mga namaligya sa sakit ug kamatayon!

[Kahon sa panid 15]

Mga Mibulag sa Negosyo sa Tabako

Niadtong 1875 gitukod ni R. J. Reynolds ang usa ka kompaniya sa usaponon nga tabako sa North Carolina. Niadtong 1913 nagama nila ang una nilang sigarilyo—ang markang Camel. Gikan dinha ang negosyo miusbaw nga nahimong ikaduha lamang sa Philip Morris sa halin sa sigarilyo ug kinitaan nga kategoriya sa Tinipong Bansa. Ang apo-sa-tuhod nga lalaki sa magtutukod mao si Patrick Reynolds, nga karon anaa sa iyang edad nga bag-o pang 40. Siya, nga kanhi hinabako sulod sa 15 anyos, mihulog sa usa ka makapakurat nga balita sa kalibotan sa tabako.

Niadtong 1986 siya miatubang sa usa ka subkomite sa kongreso aron mopamatuod kontra sa pagtabako! Sukad niadto siya nahimong regular nga tigkampanya batok sa paggamit ug tabako. Unsay nakapabikil sa iyang pagkontra sa produkto nga maoy nakapadato sa iyang pamilya? Kay nahinumdom nga samtang bata pa nagtan-aw sa iyang amahan, nga kusog nga hinabako, nga inanayng namatay sa emphysema. Si Patrick miingon: “Ang akong handumanan sa akong amahan mao lamang ang usa ka tawo nga kanunay nga gikutasan, ug nag-ihap sa panahong nahibilin sa iyang kinabuhi.”

Si Patrick mihukom nga may positibong butang nga himoon sa iyang kinabuhi. “Akong nakita nga ako makahimog kalainan ug may mabuhat sa akong kinabuhi.” Siya miingon nga ang pagpadayon sa pagpasiugda sa “napamatud-ang mga pumapatay” maoy “tin-aw nga imoral.”

“Kon ang kamot nga sa nangagi nagpakaon kanako mao ang industriya sa tabako, nan kanang kamota mismo nakapatay sa minilyong tawo ug mopadayon sa pagpatay sa minilyon pa gawas kon ang mga tawo mahigmata sa mga kapeligrohan sa mga sigarilyo.”—The New York Times, Oktubre 25, 1986.

Si David Goerlitz mao ang sulundan nga nabantog tungod sa pagkahimong Winston nga lalaki diha sa mga anunsiyo sa Winston nga sigarilyo. Gihunong niya ang iyang panganunsiyo sa sigarilyo ug karon nahimong usa ka tigpamaba alang sa American Cancer Society. Unsay nakapabag-o niya? Sa usa ka interbiyo sa TV, Disyembre 29, 1988, siya miingon: ‘Gibisita ko ang akong igsoong lalaki sa kanser ward sa usa ka ospital sa Boston. Kadto nagpaatubang nako sa mga epekto sa akong trabaho—mga pasyente sa kanser nga nag-antos tungod sa pagtabako. Nakita ko ang makalaglag nga mga epekto ngadto sa mga biktima sa pagtabako ug sa mga biktima sa mga biktima, ang ilang mga pamilya. Nakita nako ang mga lalaki nga mga 40 anyos pa nga walay buhok, may mga tubo sa ilang mga tutunlan ug tungol. Gibati ko nga sad-an ug mihukom sa paghunong sa panganunsiyo sa sigarilyo.’

[Letrato sa panid 14]

“Ako miayuda sa siruhiya sa kasingkasing, ug nakita nako ang tanang matang sa baga”