Tabako ug Pagsensura

“Igo na ang Pagsensura! Ang kagawasan sa pagsulti—apil ang kagawasan sa pag-anunsiyo—maoy usa ka katungod nga kinahanglan nga atong tipigan. Ang pagdili sa pag-anunsiyo sa sigarilyo wala paluyohi sa kinabag-ang mga Amerikano.”—Anunsiyo sa mantalaan, Enero 1989, nga gibase sa “usa ka tibuok-nasod nga surbi sa telepono sa 1500 ka hamtong.” Apan ang 1,500 ba nagahawas sa “kinabag-ang mga Amerikano”?

ANG mga tig-anunsiyo sa sigarilyo nangatarongan nga ang ilang mga anunsiyo wala magpasugod sa mga tawo sa pagsigarilyo. Ginatino lang niana ang pagpakaylap sa negosyo taliwala sa lainlaing marka. Bisan pa niana, ang pag-uswag karon sa mga babayeng hinabako nagapanghimakak sa maong pangangkon. Apan aduna pay laing ngil-ad nga impluwensiya nga nagagikan sa gahom nga ipatungha sa mga tig-anunsiyo sa sigarilyo.

Sa katuigang bag-o pa ang mga kompaniya sa sigarilyo sa T.B. nagpalit alang sa ilang kaugalingon sa pagkatalahoron pinaagi sa pagpalit sa mga kompaniya sa pagkaon ug naghanaw sa pulong tabako gikan sa mga ngalan sa ilang korporasyon. Busa, ang American Tobacco Company nahimong American Brands; R. J. Reynolds Tobacco Company karong bag-o nahimong RJR/Nabisco; Brown and Williamson Tobacco Corporation nahimong Brown and Williamson Industries. Apan unsa ang usa sa mga resulta sa maong mga kausaban? Dugang pagpiit sa panganunsiyo. Sa unsang paagi?

Bisan ang mga magasin nga wala gayod maglakip sa mga anunsiyo sa sigarilyo kinahanglang magduhaduha sa pagpatik ug mga artikulo nga nagasaway sa pagpanigarilyo ug sa mga produkto sa tabako. Tinuod, ang abot sa pagpaanunsiyo sa sigarilyo tingali dili mawala. Apan komosta ang ubang kompaniya nga karon iyaha na sa mga sapian sa tabako ug nagaanunsiyo sa pagkaon o sa ubang produkto? Ug unsa na man ang mga artikulo o mga pamulong nga magdaot sa panigarilyo? Ania ang pasikaranan sa malalangon, halos dili dayag nga pagsensura sa kaugalingon.

Ang usa ka makaiikag nga panig-ingnan mao ang Hunyo 6, 1983, isyu sa Newsweek. Ang mga isyu una pa ug human sa Hunyo 6 nagdalag gikan sa pito hangtod napulo ka panid nga anunsiyo sa sigarilyo. Apan ang Hunyo 6 Newsweek nagdalag 4.3 panid bahin sa kontrobersiyal nga serye nga nag-ulohang “Pakigharong sa Pagtabako.” Pila ka panid nga anunsiyo sa sigarilyo ang gidala niadtong isyuha? Walay mausa. Ang magsusulat si White miingon: “Sa dihang ang mga kompaniya sa sigarilyo nasayod sa mga plano alang sa estorya, gipangayo nila nga ang ilang mga anunsiyo kuhaon. Ang magasin tingali nawad-ag abot sa $1 milyon sa panganunsiyo tungod sa pagpatik niadtong estoryaha.”

Ang abot sa panganunsiyo mao ang kinabuhi sa mga magasin ug mga mantalaan. Ang ebidensiya nagapaila nga ang mga editor nagapalandong nga mainampingon sa bisan unsang materyal nga ilang ipatik nga manaway sa industriya sa tabako, kon duna man. Usa ka magsusulat bahin sa panglawas miingon: “Kon ibutang ko ang pagtabako sa talaan sa mga hinungdan sa sakit sa kasingkasing, pananglitan, ang akong editor magbutang niana sa tumoy sa talaan o kaha wad-on kana sa bug-os.” Sumala sa panultihon, “Ang nagasuhol sa maghohoni maoy magbuot sa tono.” Ang pagsensura-sa-kaugalingon mao ang nauso karon.

Makaiikag, ang The Wall Street Journal mitaho nga kapin sa unom ka tuig nga yugto diin ang duha ka magasing gikahiligan sa mga itom nagdalag mga anunsiyo sa tabako, ang bisan hain kanila wala magpatik ug artikulo nga naghisgot sa laktud sa pagtabako ug panglawas. Sulagma ba lamang? Dayag, ang mga magasin nga nagaanunsiyo sa mga produkto sa tabako dili makapaak sa kamot nga nagapakaon kanila. Busa sila molikay sa pagbutyag sa kapeligrohan sa pagtabako.

Kining pagsubli sa ulohan sa tabako, pagsigarilyo, ug panganunsiyo mobulig nato sa pagsabot nga dako ang nameligro. Alang sa mga tigtanom ug tabako, ang ilang pangabuhi nameligro. Alang sa mga sapian sa tabako, mga tigbaligya, ang ilang dagkong ganansiya maoy nameligro. Alang sa mga gobyerno, ang ilang abot sa buhis nameligro. Ug alang sa minilyong hinabako, ang ilang panglawas ug ilang mga kinabuhi nameligro.

Kon ikaw hinabako o nagahunahuna nga mosugod sa pagsigarilyo, ikaw ang magpili. Sumala sa gustong ipahinumdom sa mga sapian sa U.S. tungod sa tabako, imong katungod sumala sa batakang-balaod ang pagtabako. Apan hinumdomi, kana nagkahulogan nga sumala sa batakang-balaod imong katungod usab nga mameligrong mamatay sa kanser sa baga o tutunlan, mga sakit sa kasingkasing, emphysema, Buerger’s disease (tan-awa ang kahon sa panid 9), ug sa daghan pang makapatay nga sakit. Sa laing bahin, kon buot nimong mohunong sa pagsigarilyo, unsaon nimo paghimo kana? Unsay gikinahanglan? Pandasig!

[Letrato sa panid 12]

Ang siruhano heneral sa U.S. si Koop kanunay nagpasidaan batok sa mga kapeligrohan sa paggamit ug tabako

[Tinubdan]

Letrato sa Public Health Service