Ang Inyo Bang Nasod Pangunang Puntiriya?

TUNGOD kay kini nagapalit nga barato sa tabako sa Brazil ug Zimbabwe, ang Tinipong Bansa may kapin nga tabako. Busa diin kana ibaligya sa mga hari sa tabako? Sa kanasoran sa Aprika ug sa Asia. Busa, ang magasing Asiaweek mitaho: “Ang Asianhong kanasoran karon nagakonsumo sa mga 50 porsiento sa halin sa tabako sa Amerika sa laing nasod, nga nagapuli sa Britanya ug Kasadpang Alemanya ingong pangunang mga baligyaan.”

Ug pagkadakong ganti ang nagabitay atubangan sa mga tigbaligyag tabako! Usa ka baligyaan nga may potensiyal nga populasyon nga halos duha ka bilyong tawo sulod sa sunod 20 anyos. Ang populasyon karon sa Tsina ug India lamang makalipong—gitapong gidaghanon nga mga 1.8 bilyon! Ug sumala sa giingon sa World Health: “Samtang ang mga baligyaan sa tabako nagaus-os sa kasadpan sa proporsiyon nga usa ka porsiento matag tuig, ang pagtabako nagauswag sa nagkaugmad nga kanasoran sa aberids nga dos porsiento matag tuig.” Ug hinumdomi nga ang nagkamenos nga baligyaan dunay labi pang gamayng populasyon kay sa potensiyal nga baligyaan nga nagakamay sa Sidlakan. Ang industriya sa tabako sa U.S. nagadahom nga ang halin sa Asia motubog 18 porsiento sa pagkatuig 2000. Apan labing menos may usa ka ali. Mga bulohisan.

Dobleng mga Sukdanan sa Pagpakaylap sa Sakit ug Kamatayon

Unsaon pagpadawat sa mga kompaniya sa tabako sa Amerika ang ubang nasod sa ilang sobrang sigarilyo? Katingad-an, sila may alyado nga, bisan tuod nagapasidaan sa mismong katawhan niini batok sa mga kapeligrohan sa pagtabako, aktibong nagapasiugda sa pagbaligya sa makapatayng tabako diha sa ubang nasod. Kinsa ba kini? Ang gobyernong U.S.!

Ang Asiaweek misaysay: “Ang eksportasyon-sa-tabako nga higante mibalhin nga gipaluyohan sa gibug-aton sa U.S. nga gobyerno. . . . Ang Opisina sa Representante sa Negosyo sa U.S. . . . mihimo sa tanan aron dugmokon ang mga babag sa negosyo ug nagaduso sa pag-abot sa Asianhong media pabor sa Amerikanhong mga kompaniya—bisan pag ang mga anunsiyo sa sigarilyo dugay nang gidili gikan sa kahanginan sa radyo ug telebisyon sa U.S.” Ang magasing World Health nagtaho: “Ang [U.S.] nga mga kompaniya sa tabako may dakong politikanhong impluwensiya. Ang mga silot pamatigayon o hulga nianang mga silota gihimo batok sa Hong Kong, Taiwan, Hapon ug Korea gawas kon buksan nila ang ilang mga baligyaan alang sa pagbaligya ug pag-anunsiyo sa mga produkto sa tabako sa Amerika.”

Grabe pa, ang mga kompaniya sa tabako dili lamang mobaligya sa ilang mga produkto sa Asia apan nagapadako usab sa ilang halin pinaagig kusog-mopiit nga panganunsiyo. Ang pila ka nasod, sama sa Taiwan ug South Korea, kay gipiit, nagwagtang pa sa ilang pagdili sa panganunsiyo sa tabako! Karon ang Tsina anaa usab sa ibabaw sa listahan sa puntiriya sa mga tiggamag sigarilyo sa U.S. Dili katingad-ang usa ka ehekutibo sa kompaniya sa tabako nakutlo nga miingon: “Abi nimog unsay among gusto? Gusto namo ang Asia.” Apan unsay pag-isip sa pipila niining kusog-mopiit nga mga taktika sa Amerika?

Sumala sa usa ka koresponsal sa New York Times, usa ka Koreanong negosyante mitamay “sa Amerikanhong imoralidad tungod sa pagduso sa Amerikanhong mga sigarilyo diha sa mga tawo sa Korea.” Ug siya may angayang punto. Bisan pag ang Amerika nakigbugno batok sa mga importasyon sa cocaine ug heroin nga kinahanglanon sa pila ka laing ekonomiya, buot niining idiskarga ang iyang kaugalingong makahilong tanom diha sa ubang nasod. Sanglit ang Amerika nagaangkong may hataas nga mga sukdanan sa moral, wala bay panagsumpaki nga idat-og niini sa ubang nasod, nga daghan naglisod sa pangabuhi, ang kapin niining makadaot nga mga produkto sa tabako?

Ang Pipila Misukol

Ang pila ka Aprikanhong nasod, sama sa Gambia, Mozambique, ug Senegal, nagdili sa pag-anunsiyo sa sigarilyo. Ang ministro sa panglawas sa Nigeria mipahayag sa usang tuig nga ang gobyernong Nigerian “magadili sa tanang mantalaan, radyo, telebisyon ug billboard nga panganunsiyo. Among idili ang pagtabako sa tanang publikong dapit ug sakyanan.” Ang Pagmata! gipahibalo (Enero 1989) sa usa ka Nigerianong opisyal bahin sa impormasyon nga kining isyuha gilantugian pa.

Ang Tsina maoy usa ka nasod nga may 240 milyong hinabako. Sa pagkatuig 2025, gidahom sa medikal nga mga awtoridad nga mamatyan ug duha ka milyong tawo kada tuig ingong resulta sa mga sakit nga nalangkit sa pagtabako. Ang Tsina may dako kaayong suliran, ingon sa ginaadmitar sa magasing China Reconstructs: “Bisan pa sa pagdili sa Insek nga gobyerno sa panganunsiyo sa sigarilyo, sa subsob nga mga taho diha sa mantalaan ug magasin nga nagapasidaan sa makadaot nga mga epekto sa pagtabako, ug sa kanunay-nagauswag nga prisyo sa mga sigarilyo, ang gidaghanon sa mga hinabako sa Tsina nagapadayon sa pagtubo.” Ug unsa man ang usa sa mga resulta? “Ang kanser, mga sakit sa kasingkasing ug respiratoryo mao karon ang pangunang mga pumapatay sa Tsina.”

Sa pila ka bahin sa Tsina, giisip nga usa ka ilhanan sa pagkamaabiabihon ang pagtanyag ug sigarilyo sa dihang magadawat sa mga bisita. Apan pagkadako ang ginabayad sa mga Insek! Ang China Reconstructs nagtaho: “Nagpasidaan ang medikal nga mga eksperto nga ang kaso sa kanser sa baga dako kaayog pagtubo.” Sumala sa giingon sa usa ka Insek nga eksperto: “Kami nagabayad nga mahal kaayo.”

Hinuon, adunay lain pang kapeligrohan sa gahom sa mga tigpaanunsiyo sa tabako—ang ilang malalangong impluwensiya sa media

[Letrato sa panid 10]

Kontra-sigarilyo nga anunsiyo sa Hong Kong