Ang mga Kadaotan sa Nazismo Giyagyag
SA KATUIGAN sa 1920, samtang ang Alemanya nakigbisog nga maulian gikan sa kapildihan sa Gubat sa Kalibotan I, ang mga Saksi ni Jehova puliki kaayo sa pag-apod-apod ug hilabihan ka daghang basahon sa Bibliya. Dili lamang nagtanyag kinig kalipay ug paglaom sa mga tawong Aleman kondili nagpasidaan kini kanila sa nagdakong gahom sa militarismo. Tali sa 1919 ug 1933, ang mga Saksi nakahatod sa aberids ug walo ka libro, mga pulyeto, o mga magasin ngadto sa matag usa sa mga 15 ka milyong pamilya sa Alemanya.
Ang mga magasing Golden Age ug Consolation nagpasidaan kanunay sa mga tawo sa militaristikong mga kaugmaran sa Alemanya. Sa 1929, kapig tulo ka tuig una pa migahom si Hitler, ang Alemang edisyon sa The Golden Age maisogong miingon: “Ang Nasyonal nga Sosyalismo maoy . . . usa ka kalihokan nga naglihok . . . nga direktang nag-alagad sa kaaway sa tawo, ang Yawa.”
Sa bisperas sa pag-ilog ni Hitler sa gahom, ang The Golden Age sa Enero 4, 1933, nag-ingon: “Anam-anam nga migim-aw ang makuyaw nga dagway sa kalihokan sa Nasodnon nga Sosyalista. Daw dili katuohan nga usa ka politikal nga partido nga dili gayod ilado ang sinugdanan niini, nga hilabihan ka lahi ug mga polisa, makahimo, sa pila lamang ka tuig, sa pagtubo sa gidak-on nga malabwan niini ang gambalay sa usa ka nasodnon nga kagamhanan. Bisan pa nahimo ni Adolf Hitler ug sa iyang nasodnon nga partido sosyalista (ang mga Nazi) kining talagsaong buhat.”
Usa ka Pangaliyupo Alang sa Pagsabot
Si Hitler nahimong primer ministro sa Alemanya sa Enero 30, 1933, ug sa milabay ang duha ka bulan, sa Abril 4, 1933, ang sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Magdeburg giilog. Apan, ang mando ginulo sa Abril 28, 1933, ug ang propiedad gibalik. Unsay sunod nga nahitabo?
Bisan pa sa dayag nga kapintas sa rehimen ni Hitler, ang mga Saksi ni Jehova nag-organisar ug usa ka kombensiyon sa Berlin, Alemanya, niadtong Hunyo 25, 1933. Mga 7,000 ka tawo ang nagtigom. Gipadayag nga tin-aw sa mga Saksi ang ilang katuyoan: “Ang among organisasyon dili politikanhon sa bisan unsang diwa. Ang giinsister lamang namo mao ang pagtudlo sa Pulong ni Jehova nga Diyos ngadto sa mga tawo, ug sa pagbuhat niana nga walay kababagan.”
Sa ingon ang mga Saksi ni Jehova mihimog tim-os nga paningkamot sa pagpadayag sa mga kamatuoran bahin kanila. Unsa ang mga resulta?
Nagsugod ang Pag-atake
Ang malig-ong neyutral nga baroganan sa mga Saksi, lakip na sa ilang pagkamaunongon sa Gingharian sa Diyos, dulumtanan sa kagamhanan ni Hitler. Dili buot ang mga Nazi nga adunay bisan kinsa nga modumili sa pagsuportar sa ilang ideolohiya.
Human gilayon natapos ang kombensiyon sa Berlin, gisikop na usab sa mga Nazi ang sangang buhatan sa Magdeburg, sa Hunyo 28, 1933. Ilang gibungkag ang mga tigom sa Saksi ug nangaresto. Wala magdugay ang mga Saksi anam-anam nga gitaktak sa ilang mga trabaho. Ilang naagian ang mga panglungkab sa ilang mga balay, mga kulata, ug mga pag-aresto. Sayo niadtong 1934 gikuha sa mga Nazi gikan sa mga Saksi ang 65 ka toneladang mga literatura sa Bibliya ug gisunog kini sa gawas sa Magdeburg.
Ang Hugot nga Baroganan sa mga Saksi
Bisan pa niining unang mga pag-atake, ang mga Saksi ni Jehova nagpabiling malig-on ug publikong gisaway ang pagdaogdaog ug inhustisya. Ang gula sa Nobyembre 1, 1933, nga The Watchtower nasudlan ug artikulong “Fear Them Not.” Kadto giandam ilabina alang sa mga Saksing Aleman, nagtambag kanila nga magpabiling maisog atubangan sa nagdugang nga kalisod.
Sa Pebrero 9, 1934, si J. F. Rutherford, ang presidente sa Watch Tower Society, nagpadala ug usa ka sulat sa pagprotesta kang Hitler nga nag-ingon: “Mahimong molampos ka sa pagsanta sa tanang tawo, apan dili ka molampos sa pagsanta kang Jehova nga Diyos. . . . Sa ngalan ni Jehova nga Diyos ug sa Iyang dinihogang Hari, si Kristo Jesus, gihangyo ko ikaw sa pagsugo sa tanan nimong mga opisyal ug mga alagad sa imong kagamhanan nga tugotan ang mga saksi ni Jehova sa Alemanya nga malinawong magtigom nga walay kababagan sa pagsimba sa Diyos.”
Gitakda ni Rutherford ang Marso 24, 1934, ingong kataposang adlaw. Siya miingon nga kon sa maong panahon ang kahupayan dili moabot sa mga Saksi sa Alemanya, ang mga kamatuoran bahin sa paglutos imantala sa tibuok Alemanya ug sa tibuok kalibotan. Gitubag sa mga Nazi ang hangyo ni Rutherford pinaagi sa dugang pang mga pag-abuso, gibalhog ang daghang mga Saksi ni Jehova ngadto sa mga kampo konsentrasyon nga bag-o pang natukod. Busa, sila maoy lakip sa unang mga binilanggo niining maong mga kampo.
Giyagyag sa mga Saksi ang Kabangisan sa mga Nazi
Sama sa gisaad sa mga Saksi ni Jehova, gisugdan nila ang pagyagyag sa kabangisan nga nahitabo sa Alemanya. Ang mga Saksi sa tibuok kalibotan nagsigeg padala ug mga protesta sa kagamhanan ni Hitler.
Sa Oktubre 7, 1934, ang tanang mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya nagtigom aron maminaw sa usa ka sulat nga gipadala ngadto sa mga opisyal sa kagamhanan ni Hitler. Kini nag-ingon: “Adunay dayag nga panagsumpaki sa inyong balaod ug sa balaod sa Diyos . . . Busa kini maoy pagtambag kanimo nga bisan unsa pay dangatan kami mosunod sa sugo sa Diyos, magtigom kami nga magkauban alang sa pagtuon sa Iyang Pulong, ug mosimba ug alagaran Siya ingon sa Iyang gisugo.”
Niadto mismong adlawa, ang mga Saksi ni Jehova sa 49 pang ubang nasod nagtigom sa linaing asembliya ug nagpadala sa mosunod nga telegrama kang Hitler: “Ang imong pagdaogdaog sa mga saksi ni Jehova nakakurat sa tanang maayong tawo sa kalibotan ug nagpasipala sa ngalan sa Diyos. Hunonga na ang dugang paglutos sa mga saksi ni Jehova; kay kon dili laglagon ka sa Diyos ug ang imong nasodnong partido.”
Ang mga Nazi misanong halos dihadiha pinaagi sa ilang paghatag ug dugang paglutos. Si Hitler mismo misinggit: “Kining grupoha akong laglagon sa Alemanya!” Apan sa misamot ang paglutos, mas hugot nga nagpabilin ang mga Saksi sa ilang determinasyon.
Niadtong 1935, giyagyag sa The Golden Age ang samag-Inkwisisyong mga paagi sa pagsakit sa rehimeng Nazi ug ang sistema sa pagpangespiya niini. Giyagyag usab niini ang katuyoan sa organisasyong Hitler Youth sa pagwagtang sa mga batan-ong Aleman sa ilang pagtuo sa Diyos. Sa pagkasunod tuig usa ka tibuok nasod nga kampaniya sa Gestapo misangpot ug mga pag-aresto sa libolibong mga Saksi. Wala magdugay, sa Disyembre 12, 1936, ang mga Saksi mitubag pinaagi sa ilang kaugalingong kampaniya, gilukpan ang tibuok Alemanya ug tinagpulo ka libong kopya sa usa ka resolusyon nga nagprotesta sa paglutos sa mga Saksi ni Jehova.
Sa Hunyo 20, 1937, ang mga Saksi nga may kagawasan pa nag-apod-apod ug lain pang mensahe nga detalyado kaayo bahin sa paglutos. Ginganlan niini ang mga opisyal ug ang mga petsa ug mga lugar. Ang Gestapo nakurat niini nga pagyagyag ug sa katakos sa mga Saksi sa paghimo niini.
Ang gugma sa silingan maoy nagtukmod sa mga Saksi sa pagpasidaan sa mga tawo sa Alemanya nga dili magpalimbong sa matahom nga panan-awon sa usa ka libo ka tuig nga pagmando sa Third Reich. “Kinahanglang ipadayag namo ang kamatuoran ug mohatag ug pasidaan,” nagkanayon ang pulyetong Face the Facts, nga gipatik niadtong 1938. “Among giila ang totalitaryanhong kagamhanan . . . ingong produkto ni Satanas nga gipanganak ingong kapuli sa gingharian sa Diyos.” Ang mga Saksi ni Jehova maoy usa sa unang mga tumong sa pag-abuso sa Nazi, apan malanog usab nilang gisaway ang mga kabangisang gihimo batok sa mga Hudiyo, mga Polako, mga baldado, ug uban pa.
Ang resolusyong “Warning!,” nga giaprobahan diha sa 1938 nga kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova sa Seattle, Washington, T.B.A., nag-ingon: “Ang mga Pasista ug mga Nazi, radikal nga politikanhong mga organisasyon, madinaotong nangilog sa pagmando sa daghang nasod sa Uropa . . . Ang tanang tawo galongan, kuhaan sa tanan nilang mga kagawasan, ug ang tanan pugson sa pagpasakop sa pagmando sa usa ka daogdaogang diktador ug sa ingon ang Inkwisisyon sa karaang panahon bug-os nga mabalik.”
Si Rutherford regular nga nagsibya sa radyo, nga naghatag ug puwersadong mga pakigpulong bahin sa satanikong kinaiyahan sa Nazismo. Ang mga pakigpulong gisibya ug balik sa tibuok kalibotan ug gipatik aron maapod-apod sa minilyon. Niadtong Oktubre 2, 1938, iyang gipahayag ang pakigpulong nga “Fascism or Freedom,” diin iyang gisaway si Hitler sa prangkang mga pulong.
“Sa Alemanya ang kadaghanang tawo maoy mahigugmaon ug kalinaw,” matud pa ni Rutherford. “Gibutang sa Yawa ang iyang hawas nga si Hitler nga maoy magmando, usa ka tawo nga dili-hustog pangisip, mabangis, daotag tinguha ug walay puangod . . . Iyang mabangisong gilutos ang mga Hudiyo tungod kay sila maoy katawhan sa pakigtugon ni Jehova kaniadto ug nagdala sa ngalan ni Jehova, ug tungod kay si Kristo Jesus maoy usa ka Hudiyo.”
Samtang misamot ang kasuko sa Nazi batok sa mga Saksi ni Jehova, ang mga pagsaway sa mga Saksi mas misamot ka halang. Niadtong Mayo 15, 1940, nga gula sa Consolation nag-ingon: “Si Hitler maoy tinuod gayod nga anak sa Yawa tungod kay ang iyang mga pakigpulong ug mga desisyon nagaagos kaniya samag tubig sa usa ka maayong pagkatukod nga imbornal.”
Giyagyag ang mga Kalisang Diha sa mga Kampo
Bisan pag ang dakong bahin sa publiko wala mahibalo nga may mga kampo konsentrasyon hangtod sa 1945, ang detalyadong paghubit niini kanunay migawas sa mga publikasyon sa Watch Tower sa mga tuig sa 1930. Pananglitan, sa 1937, ang Consolation naghisgot bahin sa mga eksperimento sa hilo nga gas sa Dachau. Sa pagka-1940, ginganlan sa mga publikasyon sa Saksi ang 20 ka nagkalainlaing kampo ug gitaho ang ilang mangilngig nga mga kahimtang.
Nganong pamilyar kaayo ang mga Saksi ni Jehova sa mga kampo konsentrasyon? Sa dihang nagsugod ang Gubat sa Kalibotan II sa 1939, diha nay 6,000 ka Saksi ang nabilanggo sa mga kampo ug sa mga prisohan. Gibanabana sa historyador nga Aleman nga si Detlef Garbe nga niadtong panahona tali sa 5 ug 10 porsiento sa katibuk-ang binilanggo sa kampo maoy mga Saksi!
Sa usa ka seminar bahin sa mga Saksi ug sa Holocaust, si Garbe miingon: “Sa 25,000 ka tawo nga miangkon nga mga Saksi ni Jehova sa pagsugod sa Third Reich, halos 10,000 ang gibilanggo sa nagkalainlaing gidugayon sa panahon. Tali kanila, kapin sa 2,000 ang gipasulod sa mga kampo konsentrasyon. Kini nagkahulogan nga sa tanang relihiyosong mga grupo, gawas sa mga Hudiyo, ang mga Saksi ni Jehova ang grabeng gilutos sa mga SS.”
Sa Hunyo 1940, ang Consolation nag-ingon: “Dihay 3,500,000 ka Hudiyo sa Polandia sa gisugdan sa Alemanya ang Blitzkrieg niini . . . , ug kon husto ang report nga nakaabot sa Kasadpang kalibotan ang ilang kalaglagan ginahimo na.” Sa 1943, ang Consolation miingon: “Ang tibuok kanasoran sama sa mga Grego, Polako, ug mga Serbiano sistematikong gipamatay.” Sa pagka-1946, gibutyag sa The Golden Age ug sa Consolation ang 60 ka nagkalainlaing bilanggoan ug mga kampo konsentrasyon.
Nahigawad ang mga Nazi sa mga Saksi
Bisan pa sa paningkamot sa mga Nazi sa pagsumpo sa sirkulasyon sa literatura sa Watch Tower, usa ka opisyal sa Berlin miangkon: “Lisod kaayong pangitaon ang tagong mga lugar sa Alemanya kon diin gipatik gihapon sa mga Estudyante sa Bibliya ang literatura; walay bisan usa ang nagdala ug mga ngalan ug mga direksiyon ug walay bisan usa ang nagbudhi sa lain.”
Bisan pa sa ilang grabeng mga paningkamot, ang Gestapo wala gayod makadakop ug kapin sa katunga sa total nga gidaghanon sa mga Saksi sa Alemanya sa bisan unsang panahon. Handurawa ang kahigawad sa komplikadong sistema sa pagpangespiya sa Nazi—dili kini makahipos ug makapahilom niining gagmayng pundok o makapahunong sa pag-agos sa literatura. Ang literatura nakaabot sa mga kadalanan ug nakalusot pa sa kinoralag barbed-wire nga mga kampo konsentrasyon!
Kadaogan Batok sa Barbarismo
Ang mga Nazi, nga giisip nga mga eksperto sa pagluya sa kabubut-on sa tawo, grabeng nakapaningkamot nga malapas sa mga Saksi ni Jehova ang ilang Kristohanong neyutralidad, apan sila napakyas gayod. Ang librong The Theory and Practice of Hell nag-ingon: “Sa sikolohikal nga pagkasulti, ang usa moadmiter gayod nga ang SS dili gayod makaparang sa hagit nga nahatag kanila sa mga Saksi ni Jehova.”
Tinuod, ang mga Saksi, nga gipaluyohan sa espiritu sa Diyos, nakadaog sa gubat. Gilarawan sa historyador nga si Christine King, kansilyer sa Staffordshire University sa Inglaterra, ang mga magkaaway sa panagsangka: “Ang usa [ang mga Nazi] dako kaayo, gamhanan, daw dili mapukan. Ang usa [ang mga Saksi] gamay kaayo, hilabihan ka gamay . . . nga walay ubang hinagiban, kondili ang ilang pagtuo lamang . . . Gipildi sa mga Saksi ni Jehova sa moral nga paagi ang kusog nianang gamhanang Gestapo.”
Ang mga Saksi ni Jehova maoy gamay, malinawong teritoryo sa sulod sa yuta sa Nazi. Bisan pa, sila nakiggubat ug nakadaog sa usa ka gubat sa ilang kaugalingong paagi—usa ka gubat alang sa katungod sa pagsimba sa ilang Diyos, usa ka gubat aron higugmaon ang ilang isigkatawo, ug usa ka gubat sa pagsulti sa kamatuoran.
[Kahon sa panid 9]
Giyagyag sa mga Saksi ang Paglungtad sa mga Kampo
BISAN pag dili pamilyar ang kadaghanang tawo sa ngalang Auschwitz, Buchenwald, Dachau, ug Sachsenhausen hangtod natapos ang Gubat sa Kalibotan II, pamilyar kaayo niini ang mga magbabasa sa The Golden Age ug Consolation. Ang mga report sa mga Saksi ni Jehova, nga gipayuhot gawas sa mga kampo uban ang dako kaayong risgo ug gipatik diha sa literatura sa Watch Tower, nagyagyag sa malaglagong katuyoan sa Third Reich.
Niadtong 1933, ang The Golden Age nagdala sa unang daghang taho sa paglungtad sa mga kampo konsentrasyon sa Alemanya. Niadtong 1938, gipatik sa mga Saksi ni Jehova ang librong Crusade Against Christianity, sa Pranses, Aleman, ug Polako. Detalyadong gipamatud-an niini ang mabangis nga mga pag-atake sa Nazi sa mga Saksi ug may mga dibuho pa sa mga kampong konsentrasyon sa Sachsenhausen ug Esterwegen.
Ang nakadaog sa premyong Nobel nga si Dr. Thomas Mann misulat: “Nabasa nako ang inyong libro ug ang makalilisang nga dokumentasyon nga tugob sa emosyon. Dili nako mahubit ang nagsagol nga pagbati sa kasuko ug pagdumot nga nagpuno sa akong kasingkasing samtang nagtan-aw niini nga mga rekord sa tawhanong pagpaubos ug mangilngig nga kapintasan. . . . Ang pagpakahilom magsilbi lamang sa moral nga pagkawalay-pagtagad sa kalibotan . . . Nahimo ninyo ang inyong katungdanan sa pagpatik niining libroha ug sa pagdala niini nga mga kamatuoran sa pagtagad sa publiko.”—Italiko amoa.
[Kahon sa panid 11]
Ang mga Saksi Maoy Lakip sa Unang Gibanlod Diha sa mga Kampo
SI MADAME Geneviève de Gaulle, pag-umangkong babaye sa presidente niadto sa Pransiya nga si Charles de Gaulle, maoy usa ka membro sa French Resistance. Sa dihang siya nadakpan ug sa ulahi gibilanggo sa kampo konsentrasyon sa Ravensbrück sa 1944, iyang nahibalag ang mga Saksi ni Jehova. Human sa Gubat sa Kalibotan II, si Madame de Gaulle naghatag ug pakigpulong sa tibuok Switzerland ug kanunayng mohisgot bahin sa integridad ug kaisog sa mga Saksi. Sa usa ka interbiyu sa Mayo 20, 1994, siya miingon bahin kanila:
“Sila maoy lakip sa unang gibanlod diha sa kampo. Daghan na ang nangamatay . . . Among nailhan sila pinaagi sa ilang lahi nga insigniya. . . . Gidid-an sila sa pagpahayag sa ilang mga pagtuo o sa pagbaton ug bisan unsang relihiyosong mga libro, ug ilabina ang Bibliya, nga giisip nga mao ang kinalabwang libro sa sedisyon. . . . May nakaila akong [usa sa mga Saksi ni Jehova], ug diha pay uban sumala sa gisulti kanako, nga gipatay tungod kay nagbaton ug pipila ka panid sa mga teksto sa Bibliya. . . .
“Ang akong gikadayegan kaayo kanila mao nga sila mahimong makagawas sa bisan unsang panahon pinaagi sa pagpirma lamang ug pagsalikway sa ilang pagtuo. Sa kataposan, kining mga babayehana, nga may panagway nga maluya na kaayo ug gikapoy na, mas kusgan pa kay sa SS, kinsa adunay gahom ug tanang paagi nga ilang magamit. [Ang mga Saksi ni Jehova] adunay ilang kusog, ug walay usa ang nakapildi sa ilang kusog sa kabubut-on.”
[Kahon sa panid 11]
Paggawi sa mga Saksi Diha sa mga Kampo
TUNGOD sa gugma sa isigkatawo—sa kauban sa selda, kauban sa baraks, kauban sa kampo—gipakig-ambit sa mga Saksi dili lamang ang ilang espirituwal nga pagkaon kondili sa bisan unsang pisikal nga pagkaon nga ilang nabatonan.
Usa ka Hudiyo nga naluwas sa kampo konsentrasyon sa Buchenwald misaysay: “Didto nakaila ko ang Bibelforscher. Kanunay silang nagpamatuod sa ilang mga pagtuo. Sa pagkatinuod, walay makapahunong kanila sa pagsulti bahin sa ilang Diyos. Sila matinabangon kaayo sa ubang mga binilanggo. Sa dihang ang organisadong pagpamatay nagpadala ug daghan kaayong mga Hudiyo sa mga kampo sa Nobyembre 10, 1938, ang ‘Jehovah’s schwein’, nga maoy pagtawag kanila sa mga guwardiya, milibot sa pagpaambit sa ilang rasyon nga tinapay ngadto sa tigulang ug gigutom nga mga Hudiyo, nga sila mismo walay makaon hangtod sa upat ka adlaw.”
Sa susama, usa ka Hudiyo nga babaye nga gibilanggo sa kampo sa Lichtenburg miingon bahin sa mga Saksi: “Sila maoy mga tawong maisog, kinsa nag-antos sa ilang malisod kaayong mga kahimtang nga mapailobon. Bisag gidid-an ang hentil nga mga binilanggo sa pagpakigsulti kanamo, wala gayod sunda niining mga babayehana kining mga regulasyona. Sila nag-ampo alang kanamo ingon nga daw kami membro sa ilang pamilya, ug nagpakiluoy kanamo sa dili pagsurender.”
[Kahon sa panid 12]
Mga Paningkamot sa Paglimod sa Holocaust Gidahom
NIADTONG Septiyempre 26, 1945, nga gula niini, ang Consolation naghisgot nga basin may himoong mga pagsulay sa umaabot sa pagbag-o sa kasaysayan ug sa paglimod sa nahitabo. Ang artikulong “Has Nazism Been Destroyed?” nag-ingon:
“Ang mga propagandista nagtuo nga ang mga tawo mugbo ra ug panumdoman. Nagtinguha sila sa pagpapas sa miaging kasaysayan, nagpresentar sa ilang kaugalingon diha sa modernong pagtakoban nga daw sila mga magtatabang, ang ilang rekord sa pagkalangkit sa krimen gitabontabonan.”
Ang magasin naghatag niining masabtanong pasidaan: “Hangtod makig-away si Jehova sa Armageddon, padayon nga ipataas sa Nazismo ang mangil-ad nga ulo niini.”
[Mga diagram sa panid 11]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Kining maong mga dibuho sa mga kampo konsentrasyon migula sa mga publikasyon sa mga Saksi niadtong 1937
[Hulagway sa panid 7]
Ang 150 ka mamumuo sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Magdeburg niadtong 1931
[Mga hulagway sa panid 8]
Giyagyag sa mga publikasyon sa mga Saksi ni Jehova ang pagpakigkunsabo sa iglesya uban sa Nazismo