Mga Kredit Kard ug mga Tseke sa “Payroll”—Tinuod o Mini?
KOMBENYENTE kaayo kini! Gamay kaayo, sayon kaayo dalhon. Eksakto kaayo kini sa pitaka sa lalaki o sa pitaka sa babaye. Bisag walay usa ka dako sa imong bulsa, makapalit ka ug daghan kaayong butang. Ang paggamit ug kredit kard gidasig ug gipaanunsiyo sa mga kompaniya sa ayroplano, sa mga nagpanawpanawng barko sa mga turista, mga hotel, ug mga lugar nga bakasyonan sa tibuok kalibotan. Ang mga tawo gitambagan: “Ayaw paglakaw nga wala kana.” Mas modawat niini ang pipila ka negosyo kay sa kuwarta. Dili sama sa kuwarta, kon kini makawat o mawala, kini mapulihan. Kaugalingon nimo kining kuwarta, nga adunay imong ngalan ug eksklusibong numero sa kuwenta sa bangko nga pinaugdong gipatik sa atubangan.
Nailhan mo kini ingong plastik nga kuwarta—mga kredit ug charge card. Niadtong 1985 gipailaila sa ubang mga bangko ang ilang kaugalingong komplikado, gama sa laser nga mga hologram, nga makita nga tulo ka dimensiyon, ug uban pang mga bahin nga pangseguridad, gikan sa espesyal nga mga kodigo sa magnetiko bagang itom nga linya sa likod ngadto sa usa ka dili makitang marka nga makita ilalom sa ultraviolet nga kahayag. Kining tanan maoy panumpo sa paghimog-mini! Gibanabana nga kapin sa 600 milyones ka kredit kard ang gigamit sa tibuok globo.
Gihunahuna nga sa tibuok-kalibotan ang alkansi gikan sa nagkalainlaing mga porma sa mini nga kredit-kard niadtong unang mga tuig sa 1990 dili momenos sa usa ka bilyong dolyar. Sa lainlaing porma niini, ang paghimog-mini gitaho nga mao ang kinakusgang mitubo—labing menos 10 porsiento sa total nga alkansi.
Niadtong 1993, pananglitan, ang paghimog-mini nakaalkansi sa membrong mga bangko sa usa sa labing dakong mga kompaniya sa kredit-kard ug $133.8 milyones, usa ka 75-porsientong pagtaas kay sa miaging tuig. Laing dakong kompaniya sa kredit kard, nga internasyonal ang membro, nagtaho usab ug dagkong alkansi tungod sa paghimog-mini. “Gihimo niana ang paghimog-mini nga mga kredit-kard nga usa ka dakong problema dili lamang sa mga bangko, mga kompaniya sa kard ug mga negosyante nga modawat niini kondili usab sa mga pumapalit sa tibuok kalibotan,” misulat ang usa ka mantalaan sa New Zealand. Samtang ang tinuod nga mga tag-iya sa kard dili mao ang responsable sa mga alkansi, ang kantidad dili kalikayang mapasa ngadto sa mga gumagamit.
Komosta ang built-in security nga mga bahin nga nagsilbing babag sa mga tighimog-mini—sama sa gama sa laser nga mga hologram ug espesyal nga may kodigong magnetiko bagang itom nga mga linya sa likod? Sa paglabay sa usa ka tuig human nga gipailaila kining mga bahina, nanungha ang unang dili maayong pagkasuon nga mga mini. Wala magdugay, ang tanang bahin nga pangseguridad gikopya o gidaot. “Kinahanglang pauswagon mo kanunay ang mga bahin nga pangseguridad,” miingon ang usa ka opisyal sa bangko sa Hong Kong. “Ang mga ilaran maningkamot gayod kanunay nga maunhan ka.”
Makaiikag, katunga sa tanang alkansi gikan sa paghimog-mini nga kard sayo sa katuigang 1990 nahitabo sa Asia, sumala sa mga eksperto, ug halos katunga niini masubay sa Hong Kong. “Ang Hong Kong ilado sa paghimog-mini nga mga kredit kard ingon nga ang Paris ilado sa paghimog mga uso nga sapot,” miingon ang usa ka eksperto. Giakusar sa uban ang Hong Kong nga mao ang kaulohan sa paghimog-mini nga kredit kard—“ang sentro sa tibuok kalibotan nga raket sa mini nga mga kredit kard nga naglakip usab sa Thailand, Malaysia ug karon sa habagatang Tsina.” “Ang kapolisan sa Hong Kong nag-ingon nga ang lokal nga mga sindikato nga nalangkit sa organisadong kriminal nga kapunongan sa mga Insik nagkulit, nagpaugdo ug nagbutang ug kodigo sa mini nga mga kard ginamit ang mga numero nga gihatag sa tikasan nga mga negosyante. Unya ipadala lamang nila ang mini nga mga kard sa ubang mga nasod,” nagtaho ang mantalaan sa New Zealand.
“Usa ka makinang tigpaugdog letra diha sa kredit-kard, nga gipalit [sa Canada] sa mga membro sa gang nga taga-Asia, gigamit na karon sa paghimog mini nga mga kredit kard. Ang makina makaimprinta ug 250 ka kredit kard sa usa ka oras, ug ang kapolisan nagtuo nga gigamit kini sa multi-milyong dolyar nga panikas,” nagtaho ang mantalaang Globe & Mail sa Canada. Sa miaging pipila ka tuig, ang mga Insik sa Hong Kong gidakop sa paggamit ug mini nga mga kredit kard sa labing menos 22 ka nasod gikan sa Austria ngadto sa Australia, lakip sa Guam, Malaysia, ug Switzerland. Ang mga kredit kard nga Hapones ilabinang pinangita, sanglit nagtanyag kini ug kinatas-ang kantidad nga mautang sa ilang mga tiggamit.
Ang kalit nga pagdaghan sa mga panikas sa kredit-kard ug paghimog-mini nagkahulogan nga “ang mga kompaniya mapugos sa pagpasa taliwala sa tiggamit ug kredit kard sa alkansi sa pagdaghan sa panikas,” miingon ang usa ka taga-Canada nga opisyal sa bangko. Ikasubo, mao kini ang nagakahitabo. Ang kredit kard mahimong tinuod nga kombenyente ug makaluwas-ug-kinabuhi kon ang tiggamit niini kulag kuwarta. Apan, hinumdomi nga ang gikinahanglan lamang sa mga tighimog-mini mao ang imong numero sa kuwenta ug petsa sa paglapas sa kard ug masuon na nila kini. “Plastik kini nga kuwarta,” nagpasidaan ang rehiyonal nga hepe sa seguridad sa American Express International, “apan ang mga tawo dili pa kaayo mainampingon niini sama sa ilang pag-amping sa kuwarta.”
“Ang sistema daghag kahuyangan,” miingon ang usa ka superintendente sa kapolisan. “Ug makita sa mga tawong daotan ang matag depekto sa sistema. Ug pastilan, walay puangod nga gipahimuslan nila kining mga kahuyangona,” siya miingon bahin sa mga tighimog-mini.
Paghimog-Mini nga Tseke
Sa pag-abot sa pag-imprinta ibabaw sa lamesa nga makakopya ug bisan unsang kuwartang papel nga wala gayoy depekto, ang misunod dili gayod kalikayan. Ang mga kopyador makapalsipikar na ug nagkalainlaing mga dokumento: mga pasaporte, sertipiko sa pagkatawo, mga kard sa imigrasyon, mga sertipiko sa aksiyones, mga pididong palitonon, mga resita, ug daghan pang uban. Apan ang labing dakong ganansiya makuha gikan sa pagkopyag mga tseke sa payroll.
Ang teknik simple kaayo. Sa makaabot sa kamot sa usa ka tighimog-mini ang usa ka tseke sa payroll gikan sa usa ka dakong kompaniya nga may depositong milyonmilyong dolyar sa lokal o sa tibuok estado nga mga bangko, siya andam na sa pagkopya. Pinaagi sa iyang desktop printer, optical scanner, ug uban pang elektronikong kasangkapan nga daling mabatonan, mahimo niyang mausab ang tseke aron mapaayon sa iyang kaugalingong katuyoan—nga usbon ang petsa, kuhaon ang ngalan sa tawong pagabayran ug ilisan kini sa iyang ngalan, dugangag mga sero ang kantidad sa dolyar. Imprintahon na niya ang inusab nga tseke diha sa iyang kaugalingong laser printer, ginamit ang papel nga iyang napalit sa kinaduolang tindahan ug mga papel, nga samag kolor sa tseke. Sa pag-imprinta ug dinosena o daghan pang mini nga tseke sa usa ka panahon, iyang mapailisan kinig kuwarta sa bisan diin sa usa sa mga sanga sa bangko sa bisan unsang siyudad.
Ang pagkaylap sa paghimog-mini nga tseke pinaagi niining simple ug baratong mga paagi grabe kaayo, nag-ingon ang bangko ug mga opisyal sa tigpatuman sa balaod, nga ang alkansi sa ekonomiya makaabot ug $1 ka bilyon. Sa usa ka partikular nga mapamasinon nga kaso, nagtaho ang The New York Times, usa ka gang nga nanukad sa Los Angeles nagbiyahe sa nasod nga nagpailis ug libolibong mini nga mga tseke sa payroll sa mga bangko, nga mokantidad ug kapin sa $2 milyones. Ang mga analista sa industriya nagbanabana nga ang total nga tinuig nga kantidad sa mini nga tseke maoy $10 bilyones na karon sa Tinipong Bansa lamang. “Ang Num. 1 nga problemang kriminal sa pinansiyal nga mga institusyon,” miingon ang usa ka opisyal sa FBI, “mao ang mini mailisag kuwarta nga mga instrumento, sama sa mini nga tseke ug mini nga money order.”
[Blurb sa panid 7]
Ang labing dakong ganansiya makuha gikan sa pagkopyag mga tseke sa payroll