Pagpaniid sa Kalibotan

Mga Sayop sa Pag-“Proofread” sa Bibliya

“Ang mga sayop sa pagpatik sa Bibliya kasagaran nang nahitabo sa ika-17 ug ika-18ng siglo,” nag-ingon ang magasing Bible Review, “apan kana wala magpasabot nga kini gipalabay lang.” Pananglitan, kanang nailhan ingong Buang nga Bibliya napatik panahon sa paghari ni Charles I. Diha sa Salmo 14, ang mga magpapatik nasayop sa pag-usab ug usa ka pulong. Ingong resulta, ang unang bersikulo mabasa: “Ang buang nag-ingon diha sa iyang kasingkasing nga adunay Diyos.” Kini namultahan ug 3,000 ka libra. Laing kompaniya, ni Barker ug Lucas, gipamulta ug 300 ka libra sa 1631 sa paglaktaw ug usa ka pulong diha nianang gitawag nga Mananapawng Bibliya. Kini nakapahapay kanila. Ang ilang bersiyon mabasa: “Panapaw kamo.” Ang samang sayop mao ang Padayon sa Pagpakasala nga Bibliya, sa 1716. Diin gisultihan ni Jesus ang tawong iyang giayo nga “hunong na sa pagpakasala,” kini nagpakita kaniya nga nag-ingong “padayon pa sa pagpakasala.” Dili pagasayloan mao ang Suka nga Bibliya, nga gipatik sa 1717. Ang ulohan sa ibabaw sa kapitulo sa Lucas 20 nag-ingong, “Ang sambingay sa Suka,” imbes nga mabasang, “Ang Sambingay sa Parasan.”

Mga Polis nga Tig-eskeyt

Agig paningkamot nga makabuylog sa mga tawo sa ilang kasilinganan, ang ubang mga polis sa Amerika del Norte nagsul-ob ug mga roller skate. Ang pagpatrolya nga magbaktas, magsakayg kabayo, ug bisikleta nahimong komon usab, nagtaho ang The Toronto Star. Ang kapolisan nagagamit ug mga eskeyt sa dagkong mga siyudad sama sa Chicago, Miami, ug Montreal. Ang usa sa unang mga polis nga tig-eskeyt, si Sarhento Bill Johnston sa kuwerpo sa kapolisan sa Fort Lauderdale, nag-ingon: “Gidawat kini nga kinasingkasing sa pagsugod pa. Sa magsul-ob ug eskeyt, sa usa ka paagi masuod ka sa publiko, mas daling maduol.” Ang The Toronto Star nag-ingon nga “may bentaha ang pag-eskeyt—magpakugang sa mga kawatan ug sakyanan diha sa mga parkinganan, pananglitan.”

Kompas sa Isda

Sa unsang paagi ang rainbow trout naganabigar? Ang mga biologo sa New Zealand nakadiskobre nga sila adunay “usa ka magnetikong kompas diha sa ilang mga ilong,” nagtaho ang magasing New Scientist. Daghang langgam ug mga reptilya ug pipila ka hayop nga sus-an makatultol sa direksiyon pinaagi sa magnetikong natad sa yuta. Apan wala gayod maila sa mga siyentipiko ang mga selulang magtultol sa amihanan, mga selula nga gituohang adunay magnetikong mineral nga magnetite. Diha sa trout, ang mga tigdukiduki sa University of Auckland nakadiskobre ug nerve fiber sa nawong sa isda nga moigpot sa dihang maladlad sa magnetikong natad. Sa nagsubay sa lanot sila nahibalik sa ilong sa isda, diin ilang nakita ang mga selulang nerbiyos nga adunay magnetite.

Kapintasan sa Dulang Saker

Ang grabeng pag-indigay tali sa lainlaing mga tem nga miapil sa kampeyonato sa World Cup sa miaging tuig nga bangga sa saker nakapukaw ug mga selebrasyon nga sagad natapos sa kapintasan. Sa Mexico, kapin sa 1,500 ka polis ang gipatawag sa pagkontrolar sa mga magdadayeg sa tem sa Mexico. Kapin sa 200 ka tawo ang gidakop sa polis, nagtaho ang mantalaang El Universal sa Mexico. Usa ka rebentador nga gilabay panahon sa lamoklamok mibuto sa nawong sa usa ka batan-ong magdadayeg, nga nakabuak sa bahin sa iyang bagolbagol. Sa Argentina, Belgium, ug Brazil, nadaot usab ang mga selebrasyon, nga misangpot ug mga pagkasamad ug mga pagdakop. Sa Pransiya, nagtaho ang mantalaang Excelsior sa Mexico City, duolan sa 1,000 ka tawo ang gidakop may kalabotan sa bangga sa World Cup, ug 1,586 ang gidid-an sa pagsulod sa nasod pag-usab.

Imong mga Kamot ug Panglawas

“Sa dihang mohatsing ang tawo ug magbutang sa iyang kamot diha sa iyang baba o manikma, ang kamot kinahanglang hunawan una pa mohikap sa mga telepono o mga kaptanan sa pultahan,” nag-ingon ang The Medical Post sa Canada. Ang The Post nagkutlo sa U.S. Association for Professionals in Infection Control and Epidemiology, nga nag-ingon nga “80% sa komong mga impeksiyon mokaylap direkta pinaagi sa mga kamot ug paghikap, dili pinaagi sa hangin.” Si Dr. Audrey Karlinsky sa University of Toronto nagrekomendar sa paghunaw kanunay ug pagnusnos sa sabon diha sa imong kamot “sa 10 ngadto sa 15 ka segundo, nga sabonag maayo ang mga dapit sa tunga sa mga tudlo ug ilalom sa mga kuko.” Human niana, siya nagsugyot, kinahanglang hunawan nimo ang imong mga kamot sa mainit-init nga tubig ug paggamit ug papel nga tualya sa pagsira sa gripo. Sa unsang paagi imong madani ang mga bata sa paghunawg dugay? Ipa-recite nila ang tibuok alpabeto samtang sila nanghunaw sa kamot, nagsugyot si Dr. Karlinsky.

Bag-ong “Virus” Diha sa Dugo

Human makadiskobre ug usa ka bag-ong virus diha sa dugo sa mga tighatag ug dugo nga Uropanhon, ang mga awtoridad sa panglawas sa Pransiya mihukom sa pagtukod ug usa ka “permanenteng grupo sa mga doktor nga maniid,” nagtaho ang mantalaang Le Monde sa Pransiya. Ang mananakod nga virus, nga nailhang transfusion transmitted virus (TTV), o virus nga mapasa pinaagi sa pag-abonog dugo, unang nailhan sa Hapon sa 1997, diin 10 porsiyento sa mga tighatag ug dugo natakboyan. Wala pa mahibaloi sa mga doktor ang eksaktong patolohikanhong papel sa virus, apan ang mga pagtuon sa Britanya nagbutyag nga may nakitang TTV diha sa 25 porsiyento sa grupo sa mga pasyente nga nag-antos sa grabeng impeksiyon sa atay nga wala mahibaloi ang sinugdan. Sa pagkakaron, walay natukod nga sukdanan sa pagsusi alang niini nga virus, nag-ingon ang Le Monde.

Unang Nasukod nga ‘Linog sa Adlaw’

Sa nag-analisar sa mga larawan nga nakuha sa salakwanang nga Soho sa European Space Agency, ang mga tigdukiduki nga si Valentina Zharkova sa Glasgow University, sa Scotland, ug Alexander Kosovichev sa Stanford University, sa California, nakamatikod ug usa ka ‘linog sa adlaw’ sa unang higayon. “Kini miabot human nadiskobre ang usa ka kasarangang-gidak-ong pag-ulbo sa enerhiya—usa ka pagbuto sa idrohena ug helium ibabaw sa nawong sa Adlaw—sa Hulyo 1996,” nagtaho ang The Daily Telegraph sa London. May gikusgong 11.3, kini may mga balod sa linog nga tulo ka kilometros ang gitas-on ug nakapatunghag mga balodbalod sama niadtong ipahinabo sa dihang ilabay ang bato diha sa linaw. Kining mga balodbalod mipanaw hangtod sa 120,000 kilometros tabok sa nawong sa adlaw, nga miabot sa gikusgong 400,000 kilometros sa usa ka oras. Kining ‘linog sa adlaw’ nagpabuga ug halos samang gidaghanon sa enerhiya nga magamit sa Tinipong Bansa sulod sa 20 ka tuig ug 40,000 ka pilo nga gikusgong pag-uyog sa linog sa 1906 sa San Francisco, nga misukod ug 8.3 sa sukdanang Richter.

Pagkatawo sa Bata Makahatag ug Kalipay—Ug Dugang Trabaho!

“Gipakamenos sa daghang batan-ong magtiayon ang dugang trabaho nga dala sa pagkabaton ug anak. Kini sagad mosangpot ug panagbingkil tali sa mga kapikas human matawo ang bata,” nagsulat ang Nassauische Neue Presse sa Alemanya. Usa ka pagtuon nga gihimo sa University of Groningen, sa Netherlands, nagpakita nga ang batan-ong mga inahan sagad walay katagbawan tungod sa kalit nga mga kausaban nga dala sa pagkatawo sa usa ka bata. Sa aberids, ang mga inahan nagkinahanglan ug dugang 40 ka oras sa usa ka semana alang sa bata—diin ang 6 maoy alang sa dugang paglimpiyo, paglaba, ug pagluto nga gikinahanglan ug ang 34 gigugol direkta sa ilang anak. Alang sa mga amahan, ang 17 ka oras nga gigugol direkta sa bata mao lamang ang ilang dugang nga trabaho. Sumala sa taho, ang kapit-os sa pagkahimong minyo “dili kaayo sa suliran kon kinsay mag-ilis sa mga lampin o mobangon sa gabii sa pagtimpla ug gatas sa bata kondili, hinunoa, sa pagbahin sa buluhaton sa balay.”

TV ug mga Aksidente

Ang mga bata nga daghang oras nga magugol sa pagtan-awg TV tingali mokiling sa pagsulay sa pagsundog sa kuyawng mga kalaki nga ilang makita. Sumala sa usa ka pagtuon nga gihimo sa tigdukiduking Katsila nga si Dr. José Umberos Fernández, ang kalagmitan sa pagkasamad sa mga bata miusbaw matag oras nga magugol sa bata atubangan sa usa ka TV. Si Fernández nagsugyot nga tungod kini kay ang TV nagpadayag ug sayop nga hunahuna sa tinuod nga kahimtang. Unsay mahimo sa mga ginikanan aron masagubang kining epektoha? Sumala sa mantalaang To Vima sa Gresya, ang mga ginikanan angay makiglabot sa pagpili sa mga programa nga tan-awon sa ilang mga anak ug tabangan sila sa paggamit sa “maayong paghukom ug maampingong mga mata,” imbes dawaton ang tanan nga ilang makita ingong tinuod.

Kabataan ug “Caffeine”

Bisan pag ang mga bata dili moinom ug kape o tsa, daghan ang makahurot ug igong caffeine diha sa mga ilimnong carbonated ug tsokolate nga mag-antos ug mga simtoma sa pagkagiyan sa dihang mohunong sila sa pag-inom niini, nagtaho ang The New York Times. Usa ka tem sa mga sikyatrista nga gipangunahan ni Dr. Gail A. Bernstein, sa University of Minnesota Medical School, nagpunting sa mga epekto sa caffeine diha sa gilawigon sa pagtagad sa 30 ka batang nagtungha. Ang pagpainom sa mga bata ug caffeine gipausbaw nga motumbas sa pag-inom ug tulo ka latang cola sa usa ka adlaw. Human sa usa ka semana wala hatagi ug caffeine ang mga bata sa usa ka adlaw. Niining adlawa ug sa semana sunod niana, ang gilawigon sa pagtagad sa mga estudyante mius-os ug dako. “Ang labing maayong paagi sa pagsumpo niining panghitabo,” mikomento ang mga tigdukiduki, “mao ang pagpalikay sa mga bata sa pag-inom ug daghang mga ilimnong dunay caffeine.”