Mga Tatar—Ilang Kinabuhi Kaniadto, Karon, ug sa Umaabot

SA BATA pa ko may nadunggan kong panultihon nga, “Ruso ug dagway pero Tartar [Tatar] diay.” Nagtuo ko nga Ruso ko, pero ang akong mga paryente miingon nga Tatar ang akong lolo.a Sa gisultihan nako ang akong mga higala bahin niini, ang uban miingon nga may dugo usab sila nga Tatar.

Naikag ko sa pagkahibalo bahin sa sikat nga mga Tatar ug sa ilang nahimo sa natad sa arte, esports, ug uban pa. Pananglitan, ang gibantog nga balerino nga si Rudolf Nureyev, nga dako kaayog impluwensiya sa natad sa sayaw, natawo sa Tatar nga pamilya didto sa Russia. Duolan sa pito ka milyong Tatar ang nanimuyo sa mga nasod nga sakop kanhi sa Soviet Union. Paasoya ko sa akong nahibaloan bahin sa mga Tatar.

Ilang Kinabuhi Kaniadto

Sa daghang katuigan, kon maghisgot bahin sa mga Mongol ug Turko, maapil gyod ug hisgot ang mga Tatar. Sa ika-13ng siglo, sila nakigbahin sa mga gubat nga gisugdan ni Genghis Khan, nga lider sa Mongolia.b Midako ang iyang imperyo, nga sama ka dako sa Soviet Union kaniadto. Sa 1236, ang iyang mga sundalo nga duolan sa 150,000 mipaingon sa Europe, nga nagsugod sa kasadpan sa Ural Mountains. Dinhi, ilang unang giatake ang mga siyudad sa Russia.

Human mapildi sa mga Mongol ang Russia, nagtukod silag estado nga gipangulohan sa mga Mongol ug Turko, nga ang kasadpang bahin ginganlan sa uban ug Golden Horde. Ang Sarai Batu, nga kaulohan niini, nahimutang sa ubos nga bahin sa Volga River. Sakop niini nga estado ang parte sa Siberia ug ang Ural Mountains niini, ug ang kabukiran sa Carpathia sa Ukraine ug kabukiran sa Caucasus sa Georgia. Ang kayutaan sa Russia nga gimandoan ug mga hari obligado sa pagbayad ug buhis ngadto sa Horde. Sa ika-15ng siglo, ang Horde nabungkag ug nahimong mga estado, sama sa Crimea, Astrakhan, ug Kazan’.

Tatarstan ug Kazan’, nga Maoy Kaulohan Niini

Karon, duolan sa upat ka milyon nga lainlaig nasyonalidad ang nanimuyo sa Republika sa Tatarstan, nga nahimutang sa tumoy sa sidlakang bahin sa European Russia. Kini may gidak-ong mga 68,000 kilometro kuwadrado, ug gibantog nga usa sa “kinadatoang mga republika nga sakop sa Russian Federation.” Sa tibuok Russia, ang Tatarstan nanguna sa produktong aseite ug gas. Kini naggamag mga ayroplano ug kotse, ug daghan kinig erport.

Ang Kazan’ maoy usa ka modernong siyudad nga may populasyong usa ka milyon, ug nahimutang sa dapit diin nagtagbo ang Volga River ug Kazanka River. Usa kini sa mga siyudad sa Russia nga dunay nindot nga mga subway (riles sa tren ilalom sa yuta).c Ang matag estasyon dunay iya-iyang disenyo. Ang pipila moderno, samtang ang uban may disenyo nga estilo sa Asia o karaang disenyo nga estilo sa Europe. Ang usa ka estasyon sa Kazan’ dunay 22 ka dibuho bahin sa karaang mga sugilanon sa Tatar mahitungod sa mga engkanto.

Ang Kazan Federal University gitukod ni Czar Alexander I niadtong 1804 ug ang librarya niini mao ang usa sa kinadak-an sa Russia. Kini nga unibersidad maoy sentro sa edukasyon ug kultura ug ang kinaunhang unibersidad sa Tatarstan. Sa 5,000,000 ka basahon sa librarya, 30,000 niini maoy karaang mga manuskrito nga gisulat niadto pang ikasiyam nga siglo C.E.

Makalingaw ang paglakaw-lakaw sa Bauman Street diha sa sentro sa siyudad. Kini daghag nindot nga mga tindahan ug mga coffee shop. Kami sa akong asawa nalingaw sa among pagsakayg barko agi sa Volga River human manuroy sa siyudad.

Usa sa nindot nga mga dapit sa Kazan’ mao ang gibantog nga kremlin o kuta niini. Kining karaan nga kuta, lakip sa mga bilding niini nga gitukod niadto pang ika-16 nga siglo, mao na lang ang nahibiling Tatar nga kuta sa Russia. Diha sa Kazan’ Kremlin nga gipalibotan ug pader nga bato, nahimutang ang Syuyumbeki Tower, mga bilding sa gobyerno sa Tatarstan, moske, ug simbahang Orthodox.

Niadtong 2000, ang Kazan’ Kremlin gideklarar sa UNESCO ingong World Heritage Site. Sa magabii, ang mga bilding sa kremlin pwerteng nindota tungod sa mga suga nga moaninag sa suba.

Mga Tawo ug Ilang Pinulongan

Sa tanang Turko nga nanimuyo sa Russia, ang mga Tatar maoy kinadaghanan nga mokabat ug mga 5,500,000. Apan walay makatino kon pila gayod sila niining dako nga nasod.

Ang pinulongang Tatar maoy usa sa Turkong mga pinulongan. Apil usab niini ang pinulongang Azerbaijani, Bashkir, Kazakh, Kirghiz, Nogai, Turkish, Turkoman, Tuvinian, Uzbek, ug Yakut. Ang uban niini halos managsama, mao nga magkasinabot ra ang makasulti niining mga pinulongana.

Sa tibuok kalibotan, milyon-milyon ang makasultig pinulongang Turko. Diha sa kadalanan sa mga siyudad sa Tatarstan, ang mga tawo madunggan nga nagsultig pinulongang Tatar ug Russian, ug ang mga mantalaan, libro, radyo, ug telebisyon naggamit usab niining mga pinulongana. Ang mga teatro sa Tatarstan magpasundayag ug mga drama sa pinulongang Tatar, diin ang mga estorya maoy bahin sa kasaysayan, lumadnong sugilanon, ug inadlawng kinabuhi sa mga Tatar.

Ang mga karatula sa dalan ug tindahan sa Kazan’ ug sa ubang mga siyudad naggamit ug Russian ug Tatar nga pinulongan. Daghang pulong nga Russian naggikan sa Tatar. Sa Soviet Union, ang Arabikong alpabeto nga gigamit sa pagsulat ug Tatar giilisag Latin niadtong 1928. Sukad sa 1939, Cyrillic na nga alpabeto ang gigamit ug kini halos susama sa Russian Cyrillic.

Mga Tradisyon sa Nasod

Ang mga Tatar niadto maoy mga mangangayam ug tigbuhig hayop. Hangtod karon, ang ilang naandang potahe daghag karne. Ang usa niini mao ang belesh, nga kinaham sa mga pamilyang Tatar. Kini sagad lutoon nga samag pie, nga sudlan ug mga patatas, karne, sibuyas, ug ubang mga lamas. Mga duha ka oras kining lutoon. Dayon kini hiwa-hiwaon nga nag-aso-aso pa atubangan sa tanan.

Sa tanang piyesta opisyal sa mga Tatar, tingali ang labing karaan ug labing popular mao ang Sabantui. Pagano kinig sinugdanan diin ang mga tawo mag-ampo ug maghalad ngadto sa diyos nga adlaw ug sa mga espiritu sa katigulangan. Ang mga nagsaulog nagtuo nga kini nga mga halad makapatunhay sa ilang kaliwat, makapasanay sa ilang kahayopan, ug makapadaghan sa abot sa ilang yuta.

Ang mga Tatar ganahag kabayo. Importante kini sa ilang kultura ug nalangkit sa ilang kinabuhi kaniadto ingong tigbalhin-balhig puyo. Nahimutang sa Kazan’ ang usa sa kinanindotang mga hippodrome sa kalibotan, nga dunay 12 ka kuwadra ug usa ka klinika sa kabayo. Duna pa gyoy swimming pool para sa kabayo!

Ilang Kinabuhi sa Umaabot

Ang Koran nag-ingon: “Among gisulat diha sa Salmo, human sa Torah: ‘Sa pagkatinuod ang Akong matarong nga mga alagad makapanunod sa yuta.’” (Sura 21, Al-Anbiyā [Ang mga Manalagna], bersikulo 105). Klaro nga kinutlo kini gikan sa salmo ni David nga nasulat diha sa Bibliya kapin sa 1,500 ka tuig kanhi. Ang Salmo 37:29 nag-ingon: “Ang mga matarong magapanag-iya sa yuta, ug sila magapuyo sa ibabaw niini hangtod sa kahangtoran.”

Sa unsang nasod ug tribo naggikan kining malipayon ug matarong nga mga tawo? Ang tagna diha sa Injil (mga sinulat gikan sa Bag-ong Tugon) nag-ingon: “Usa ka dakong panon, nga walay makaihap, gikan sa tanang nasod ug mga tribo ug katawhan ug mga pinulongan.” (Pinadayag 7:9) Pagkanindot unya sa kinabuhi diin ang mga tawo sa lainlaing nasod ug rasa magpuyo nga nagkahiusa sa tibuok yuta!d

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 25]

NGALAN SA DIYOS SA PINULONGANG TATAR

Ang Tatar nga awtor nga si M. Khuzhayev, diha sa iyang librong Dinnər Tarixb (Mga Relihiyon sa Kalibotan) miingon nga si Adan gilalang ni Yakhve Allah, o Jehova nga Diyos. Ang Tatar usab nga edisyon sa Pentateuch—ang unang lima ka basahon sa modernong Bibliya—may footnote sa Genesis 2:4 nga nag-ingon bahin sa ngalan sa Diyos: “Posible nga kining ngalana gilitok sa karaang mga Hebreohanon ingong Yahveh.”

[Kahon sa panid 26]

MGA SAKSI NI JEHOVA SA TATARSTAN

Ang mga Saksi ni Jehova sa Russia nagdumalag mga klase sa pagtudlog Tatar nga pinulongan kay gusto gayod nilang sangyawan ang mga tawo sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos. Usa ka babaye sa Tatarstan miingon: “Nakahilak ko sa dihang nakakat-on bahin sa Diyos diha sa akong pinulongan.”

Niadtong 1973, usa ka gamayng grupo sa mga Tatar nga Saksi ni Jehova nagsugod sa pagdumalag mga tigom alang sa pagtuon sa Bibliya sa pinulongang Tatar. Sa dekada sa 1990, ang mga Saksi ni Jehova nagsugod sa pag-imprentag literatura sa Bibliya sa pinulongang Tatar.e Dayon sa 2003, natukod ang unang kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa pinulongang Tatar didto sa Naberezhnye Chelny, Republika sa Tatarstan. Karon sa Russia, duna nay 8 ka kongregasyon ug 20 ka grupo sa pinulongang Tatar.

Niadtong 2008, ang mga delegado gikan sa Astrakhan, Volga Region, Ural Mountains, West Siberia, ug sa kinalay-ang bahin sa amihanan mitambong sa distritong kombensiyon sa Tatar nga pinulongan. Karon sa Tatarstan, duna nay 36 ka kongregasyon ug mga grupo sa pinulongang Tatar ug Russian, ug Russian Sign Language, diin kapin sa 2,300 ang aktibo sa pagpanudlo sa kamatuoran bahin sa Diyos.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 27]

ATLETA NGA NAHIMONG MAGBALANTAY

Si Pyotr Markov natawo sa usa ka baryo sa Tatarstan niadtong 1948. Sulod sa 30 ka tuig, gibantog siya sa iyang abilidad sa wrestling ug weight lifting. Sa usa ka higayon, 130 ka beses niyang gialsa ang 32 kilos nga barbel. Sukad nga nahimo siyang Saksi ni Jehova, siya nailado sa pagsangyaw bahin sa Diyos ngadto sa mga tawong nagsultig Tatar ug Russian, ug nagtudlo kanila kon unsaon pagsagubang sa mga problema sa kinabuhi.

Sa ingon, siya nagsundog sa mahigugmaong Maglalalang. Ang Isaias 40:11 nag-ingon bahin Kaniya: “Sama sa usa ka magbalantay sa hayop iyang bantayan ang iyang kaugalingong panon. Pinaagi sa iyang bukton iyang tapokon ang mga nating karnero; ug sa iyang sabakan iya silang kugoson. Kadtong mga nagapasuso iyang agakon uban ang pag-amping.”

[Hulagway]

Si Pyotr nag-alagad na karon ingong espirituwal nga magbalantay

[Mapa sa panid 24]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

RUSSIA

URAL MOUNTAINS

MOSCOW

St. Petersburg

REPUBLIC OF TATARSTAN

Kazan’

Volga River

[Hulagway sa panid 25]

Kazan’ Kremlin duol sa Kazanka River

[Credit Line]

© Michel Setboun/CORBIS

[Hulagway sa panid 26]

Ang “Belesh” maoy kinaham nga potahe sa mga pamilyang Tatar