Ang Kabos Misamot Kakabos

“Wala gayoy katilingban nga magmauswagon ug magmalipayon, kon ang kadaghanan sa mga sakop niini maoy kabos ug makaluluoy.”

GISULTI kini sa ekonomistang si Adam Smith niadto pang ika-18ng siglo. Daghan ang kombinsido nga ang pagkatinuod sa iyang gisulti mas dayag karon. Mas naklaro ang kalainan tali sa mga kuwartahan ug sa mga pobre. Sa Pilipinas, un tersiya sa populasyon nanginabuhi nga kubos sa $1 (T.B.) ang adlaw, usa ka kantidad nga kasagarang kitaon sulod sa pipila lang ka minutos diha sa mas sapiang mga nasod. Ang Human Development Report 2002 sa Hiniusang Kanasoran nag-ingon nga “ang kinadatoang 5% sa mga tawo sa kalibotan mokita ug 144 ka pilo nga labaw kay sa kinapobrehang 5%.”

Samtang ang pipila medyo haruhay ug kinabuhi, minilyon ang nagkinabuhi ingong mga eskuwater, nga nagtukod ug mga balong-balong bisan asa nga puwedeng katukoran. Ang uban mas makaluluoy; sila nagpuyo diha sa kadalanan, nga tingali karton o plastik lang ang ilang hanig. Daghan kanila ang nanglimbasog nga mabuhi sa bisan unsang paagi nga ilang mahimo—mamasura, magkargador, magtulod ug kareton aron mangolektag mga basura nga maresiklo.

Dili lang kay makita ang kawalay-kaangayan tali sa adunahan ug kabos diha sa kabos nga kanasoran kondili, sumala sa giingon sa World Bank, “ang tanang nasod dunay hugpong-hugpong sa mga kabos.” Gikan sa Bangladesh ngadto sa Tinipong Bansa, bisag unsa pa tingali ka sapian ang uban, anaa gihapoy mga tawo nga nakigbisog aron dunay igong makaon o kapasilongan. Ang The New York Times mikutlo sa 2001 nga taho sa Census Bureau sa T.B. nga nagpakitang nagkadako ang kal-ang tali sa adunahan ug kabos didto sa Tinipong Bansa. Kini nag-ingon: “Ang labing dato nga ikalimang bahin sa populasyon nagdawat ug katunga sa tanang kinitaan sa pamilya sa miaging tuig . . . Ang kinapobrehan nga ikalimang bahin nagdawat ug 3.5 porsiyento.” Ang kahimtang susama o mas grabe pa diha sa daghang ubang mga nasod. Gipakita sa usa ka taho sa World Bank nga mga 57 porsiyento sa populasyon sa kalibotan nanginabuhi nga kubos sa $2 ang adlaw.

Ang nakadaot pa, sa 2002, daghan ang natugaw sa mga balita nga may mga ehekutibo nga kadudahan ang pagkahimong dato. Bisan ug walay direktang ilegal nga butang nga gihimo, daghan ang nagtuo nga kining maong mga ehekutibo sa kompaniya, sumala pa sa magasing Fortune, “nagkasapian sa dili-ordinaryo, talagsaon, ngil-ad nga paagi.” Kon palandongon ang nagakahitabo sa kalibotan, ang uban nahibulong kon sa unsang paagi ikapangatarongan ang maong hilabihan ka daghang sapi, nga ang pipila ka tawo gibanabanang nanag-iya ug ginatos ka milyong dolyar, samtang daghan kaayo ang nagkinabuhi nga kabos.

Ang Kakabos Maglungtad ba Hangtod sa Hangtod?

Kini wala magpasabot nga walay usa nga naningkamot sa pagsulbad sa kalisod sa mga kabos. Ang maayog-intensiyon nga mga opisyales sa gobyerno ug mga organisasyon nagsugyot gayod ug mga kausaban. Apan, makapahigawad gihapon ang tinuod nga mga kahimtang. Ang Human Development Report 2002 nag-ingon nga “daghang nasod ang mas kabos kay sa 10, 20 ug sa ubang mga kahimtang 30 ka tuig kanhi,” bisan pa sa daghang maayong mga paningkamot nga gihimo aron mouswag.

Nagpasabot ba kini nga wala nay paglaom ang mga kabos? Gidapit namo kamo sa pagbasa sa sunod nga artikulo aron sa pagkonsiderar sa pipila ka praktikal nga kaalam nga makatabang karon mismo maingon man sa mga solusyon nga tingali wala mosantop sa imong hunahuna.