Tibuok Yutang Kagutmanan—Labaw pa sa Pagkaon ang Nalangkit
“35 milyones ang gipanggutom sa kamad-ang Aprika”
“Nakapagutom ug kontinente ang kanihit sa pagkaon ug ang mga kuskos balungos”
“Hulaw, kamatayon ug pagkawalay paglaom”
TINGALI nakabasa na kamog daghang ulohan nga sama niini sa dili pa dugayng katuigan. Lakip kanila, sagad may hulagway kini sa gipanggutom nga mga batang namudlat ang mga mata ug nanagkong mga tiyan, makaluluoyng mga kampo sa mga lagiw nga naghuot sa mga tawong panit ug bukog na lamang, napagbang mga talan-awon nga adunay nagpasad nga patayng mga lawas sa hayop—mga talan-awong mobalikbalik nga dili mapala sa hunahuna.
Makapamugnaw usab ang mga taho. Usa ka espesyal nga isyu sa magasing Courier, ang opisyal nga basahon sa Tinipong Kanasoran, nagpunting sa makalilisang nga daghang tawo malaomon sa miaging napulo ka tuig ug midugang: “Apan, karon, kinahanglang dawaton nga ang pagkabutang sa ubos ug kahimtang sa kalibotan nagkagrabe. Duolan sa 500 milyones ka tawo, nga wala makahaw-as sa kakabus, nameligro sa adlaw-adlawng hulga sa kanihit sa pagkaon.” Ang World Food Council sa HK nagbanabana nga “kada tuig sa nagakaugmad nga kanasoran, 15 milyones ka bata ang nagakamatay tungod sa pagkakulang sa pagkaon,” nga miresulta ug kamatayon sa mga masuso sa proporsiyon nga 30 ka pilo nga mas taas kay sa naugmad nang kanasoran. Ug, sumala sa The World Bank, 200 milyones ka Aprikano—kapin sa 60 porsiento sa populasyon nianang lugara—kulag kaon nga angay ikabuhi.
Sa laing bahin, tingali nakabasa na kamo ug malaomong mga taho nga nagpasidungog sa kalamposan sa pagbag-o sa genes, nga nagsaad ug bag-ong mga matang sa tanom nga mobungag daghan ug molahutay sa dangan ug hulaw. Bag-o ug bug-os nga kausaban sa teknik sa pagpanguma ang giugmad aron sa pagpadaghan sa abot. Ang mga gobyerno ug mga ahensiya sa tibuok kalibotan naglusad ug nagkalainlaing programa sa pagtabang. Ang Food and Agriculture Organization sa HK nagbanabana nga kon ang tanang pagkaon ug abot sa kalibotan angay nga pagkaapod-apod, ang matag tawo sa yuta makadawat ug katumbas nga 3,000 ka kaloriya kada adlaw, sobra kay sa aktuwal nga gikinahanglan sa kadaghanang tawo. Sa pagkatinuod, diha sa ubang nasod, gipamayran pa gani sa mga gobyerno ang mga mag-uuma sa pagpamenos sa ilang produksyon aron dili modaghan ang pundo sa sobrang pagkaon ug sa pagtimbang sa prisyo. Daw nakita niining tanan nga hapit nang mawala ang kagutom.
Samtang atong tagdon ang mga kamatuoran, nagkatin-aw ang usa ka butang. Ang pagpakaon sa gipanggutom sa kalibotan dili mao ang problema. Tingali ang mga siyentipiko ug mga mag-uuma may teknolohikal nga kahibalo sa pagpatunghag daghang pagkaon. Ang mga gobyerno ug mga ahensiya sa kalibotan tingali adunay makataronganong mga plano ug mga programa sa pagsulbad sa nagkalainlaing problema. Apan, maorag aduna pay laing natagong mga butang nga makababag sa tinuod nga kalamposan, ug nagkapildi ang pagpakig-away batok sa kagutom. Nganong mao man kini ang nahitabo? Unsa kining natagong mga butang? Ug, sa tinuod, mapakaon ba ang mga gigutom sa kalibotan?
[Kahon sa panid 3]
Kamatayon Tungod sa Kagutom
“ANG usa ka mahimsog nga edad-edaran, kon hatagag tubig apan walay pagkaon, mamatay sulod sa 50 ngadto sa 70 ka adlaw. Apan, mapaluya tungod sa pagkakulang sa pagkaon, ang biktima sagad mamatay sa ubang mga sakit. Moabot ang kamatayon human nga kan-on sa gigutom nga lawas ang iyang kaugalingon. Ang lawas magapundo sa labing dako ug usa ka adlawng tagana sa pangunang tuboran sa enerhiya niini, nga glucose, ug sa mahurot kining tagana mosugod kini sa pagkuhag enerhiya pinaagi sa pagtunaw sa tambok, kon fatty acids man o ketone bodies. Sa matunaw na ang tambok, bungkagon sa lawas ang protena sa kaunoran ug ubang hinungdanong mga tisyu, sa anam-anam magdaot sa kasingkasing, rinyon, lapay, ug ubang mga organo. Modaghan ang tubig sa tiyan, o moburot ug modako, tungod sa dili normal nga pagdaghan sa pluwido. Samtang mokupos ang unod, mouga ang panit, ang mga bukog daling molugti ug mangalarot ang mga buhok. Mous-os ang presyon sa dugo. Diha sa mga bata, mohunong sa pag-ugmad ang utok. Madaot ang sistema sa pagsukol sa sakit, nga moresultag makamatayng impeksiyon. Mokulo ang mga tinai. Ang panan-aw, pandugog ug pagsulti madaot. Samtang manlimbasog ang lawas sa pagkunhod sa mga panginahanglan sa enerhiya niini, mous-os ang temperatura sa lawas ug motakboy kanunay ang takig. Sa kataposan, ang sistema sa lawas mapiog ug mamatay gumikan sa pagkadaot sa daghang organo.”—Science Section, The New York Times, Enero 1, 1985.