Ang Kamatuoran Bahin sa mga Kustombre sa Easter

Mabug-at nga bato ang nagsira sa lubnganan ni Jesus. Ug ang tulo ka babaye nga naglakaw sa kangitngit sayo sa kaadlawon naglibog kon unsaon sa pagbalhin niini. Dako kaayo ang ilang tinguha sa paghimo sa kataposang buhat sa gugma alang sa ilang gipatayng Agalon. Bato o walay bato, maluluton nilang haplasan ug lana ang lawas nga mapintasong gilansang sa kahoy sa tulo ka adlawng milabay! Gamay apan mahigugmaong buhat kini.

Sa nagsingabot sa tanamang lubnganan, ang problema sa pag-irog sa bato dako kaayo sa ilang mga hunahuna. Apan sa pag-abot nakurat sila sa pagkakita nga nairog na ang bato ug wala nay sulod ang lubnganan! Ang manulondang nagbestig maputi miingon: “Ayaw kamo kakurat. Kamo nangita kang Jesus nga Nazaretnon nga gilansang. Nabanhaw na siya, wala na siya dinhi.”—Marcos 16:1-6; Juan 20:1, 2.

ANG pagkabanhaw ni Jesu-Kristo maoy usa sa sukaranan sa mga pagtuo sa Kristiyanidad. Miingon si apostol Pablo: “Kon si Kristo wala banhawa, nan, kawang lamang ang among pagwali, ug kawang usab ang among pagtuo.” (1 Corinto 15:14) Busa dili ba makataronganon alang sa mga Kristohanon sa pagsaulog niining dakong hitabo?

‘Buhata Kini sa Paghandom Kanako’

Ang Batikano miingon: “Sa matag semana, sa adlaw nga iyang gitawag nga adlaw sa Ginoo [Domingo], [ang iglesya] padayong naghandom sa Iyang pagkabanhaw.” Dugang pa, “sa labawng pagkasolemne sa Pasko sa Pagkabanhaw siya nagsaulog usab sa tinuig nga paghandom sa pagkabanhaw.”—The Documents of Vatican II.

Apan walay makita sa Bibliya nga ang unang mga Kristohanon nagsaulog sa senemanang Domingo o tinuig nga Pasko sa Pagkabanhaw sa paghandom sa pagkabanhaw ni Kristo. Sa gabii sa wala pa siya mamatay, gisugo ni Kristo ang lahi nga selebrasyon. lyang gidalitan ang iyang mga tinun-an ug simpleng pagkaon sa bino ug tinapay ug nagsugo kanila, “Padayong buhata kini sa paghandom kanako.”—Lucas 22:19.

Busa ang kamatayon ni Kristo, dili ang iyang pagkabanhaw, ang ipahandom ni Jesus. Ug ka pila? Gidalit ni Jesus kining pagkaona sa gabii sa panihapon sa Paskua sa Hudiyo—usa ka tinuig nga selebrasyon sa kagawasan sa Israel gikan sa Ehipto. (Mateo 26:19, 20, 26-28) Sa matin-aw, tuyo ni Jesus nga pulihan ang Paskua sa tinuig nga pagdalit niining halandumong pagkaon. Wala magsugo si Kristo sa pagsaulog sa Pasko sa Pagkabanhaw o ubang mga selebrasyon. Ang ikalimang siglong manalaysay sa iglesya nga si Socrates miingon: “Wala sa hunahuna sa mga apostoles ang pagtudlog mga kapiyestahan, apan nagpasiugdag kinabuhing pagkawalay buling ug pagkarelihiyoso.”

Mitungha ang Pasko sa Pagkabanhaw

Si Jesu-Kristo ug si apostol Pablo nagtagna nga masuphan ang Kristiyanidad ug bakak nga mga pagtulon-an. (Mateo 13:24, 25, 36-40; 2 Timoteo 4:3) Tapos namatay ang mga apostoles ni Jesus, mitungha ang ideya nga tukmang magpuasa (karon gitawag Kuwaresma), nga sundan ug kombira, sa panahon sa Pasko sa Pagkabanhaw. Sa usa ka paagi nahimo kining paagi sa pagsaulog sa pagkabanhaw ni Kristo.

Pasko sa Pagkabanhaw ug ang mga Kustombre Niini

Busa ang pagtungha sa Pasko sa Pagkabanhaw ingong piyesta dili gikan sa Bibliya. Sa pagkatinuod, ang mga iskolar nag-ingon nga ang mismong pulong Easter o Pasko sa Pagkabanhaw gikan sa Anglo-Saxon, nga nagpunting sa tingpamulak. Nianang panahona, gituohan sa mga karaan nga matawo pag-usab ang adlaw human sa mga bulan sa kamatayon sa tingtug-naw.a Ang ubang mga termino sa maong piyesta, sama sa pâques o pasqua, gikuha gikan sa karaang Hebreohanong pulong pe’sach, kun “paskua.” Ang Kakristiyanohan nangatarongan nga ang Pasko sa Pagkabanhaw maoy mipuli niining Hudiyohanong piyesta. Apan nagsalikway kini sa kamatuoran nga gipulihan ni Jesus ang Paskua, dili sa Pasko sa Pagkabanhaw, kondili sa iyang memoryal nga panihapon.

Busa ang manalaysayng si Socrates miingon: “Para nako daw ang piyesta sa Pasko sa Pagkabanhaw gipailaila sa iglesya gikan sa karaang paggamit, sama sa pagtungha sa uban pang mga kustombre.” Ang paghingapin sa mga tradisyon sa Pasko sa Pagkabanhaw sa tinuod gikan sa “karaang paggamit”—ang paggamit sa idolatrosong mga nasod! Ang Katolikong pari si Francis X. Weiser miadmiter: “Ang pipila ka popular nga mga tradisyon sa Kuwaresma ug sa Pasko sa Pagkabanhaw nagagikan balik pa sa karaang mga rituwal sa kinaiyahan.” Kining mga rituwala sa tingpamulak sa sinugdan gidesinyo sa “pagpahadlok sa mga demonyo sa tingtugnaw.”

Apan dili ba giwagtang sa iglesya kining paganismoha diha sa iyang mga kinabig? Ang Curiosities of Popular Customs mibatbat: “Ang dili mausab nga polisa sa sayong Iglesya mao ang paghatag ug Kristohanong kahulogan niining nabiling paganong mga seremonya tungod kay dili man kini maluka. Mahitungod sa Pasko sa Pagkabanhaw masayon ang kombersiyon niini. Ang kalipay sa pagsidlak sa natural nga adlaw, ug ang pagmata sa kinaiyahan gikan sa kamatayon sa tingtugnaw, nahimong kalipay sa pagsidlak sa Adlaw sa pagkamatarong, sa pagkabanhaw ni Kristo gikan sa lubnganan.”

“Matahom Ba”?

Diha sa The Easter Book, gipakamatarong ni Weiser kining tanan pinaagi sa pag-ingon nga ang iglesya ‘nakabayaw sa una-Kristohanong simbolismo sa kinaiyahan ngadto sa Kristohanong sakramentohanon.’ Ang dili Kristohanong mga batasan, siya miingon, “nakadugang sa katahom sa labaw-kinaiyanhong mga kahulogan sa panahon sa [Pasko sa Pagkabanhaw].”

Sa tinuod, ang talan-awon sa mga bata nga nag-ilogay sa sigag kolor nga mga itlog daw “matahom” nga tan-awon. Sama usab ang ikaingon sa daghang kustombre sa Pasko sa Pagkabanhaw. Apan tinuod ba silang dili makadaot nga kalingawan? Miingon ang usa ka tag-iyag painitan: “Nasayod ako nga ang itlog—binuang; ug ang kuneho—labi pang binuang; ug nga kita magpuasa sa 40 ka adlaw sa dili pa ang Pasko sa Pagkabanhaw—binuang. Apan nakadugang kini sa lamas sa atong kinabuhi.”

Tingali. Apan ang sinserong mga Kristohanon nagtagad sa gipamulong sa Bibliya: “Kay unsa may pakigkumboyahan sa pagkamatarong ug sa pagkadaotan? O unsa may pakig-ambitan sa kahayag ug sa kangitngit? . . . ‘“Busa panggula kamo gikan kanila, ug magpalain kamo,” miingon si Jehova, “ug hunong na kamo sa paghikap sa mahugaw.”’” (2 Corinto 6:14-17) Siyempre naglakip kana sa mga kustombre nga klarong nagagikan sa—o tin-awng kaamgid—sa bakak nga relihiyosong mga batasan. Tinuod, mangatarongan ang mga klerigo nga kining mga batasana madawat kon mapailaila na sa iglesya. Apan, kining matanga sa pangatarongan nakahatag untag kalaglagan sa mga Israelitas!

Misupak sa sugo sa Diyos, sila mihimog bulawang baka. (Exodo 20:4) Sa walay duhaduha gisundog kadto sa mga diyosdiyos nga ilang nakita sa Ehipto. Dayon ilang gigamit ang diyosdiyos sa usa ka rituwal nga ilang gitawag “piyesta alang kang Jehova.” Apan mibati ba si Jehova nga Diyos nga nakadugang kinig “katahom” sa iyang pagsimba? Wala gayod! Ang pagpangilabot lamang ni Moises ang nakaluwas kanila gikan sa kalaglagan!—Exodo 32:1-5, 9-14.

Busa ang mga kustombre sa Pasko sa Pagkabanhaw—ang mga itlog, mga kuneho, ug mga pagdaob—dili mahinloan pinaagi sa paggamit sa mga Kristohanon. Hinunoa, makahugaw sila sa tanang nagabuhat niini.—Itandi sa Haggeo 2:12, 13.

Makapaikag, ang usa ka artikulo sa magasin sa Australia nga The Bulletin miingon: “Gilantaw sa mga Saksi ni Jehova ang Pasko sa Pagkabanhaw ingong kasagolan sa Kristohanon ug paganong mga rituwal.” Oo, modumili sila sa pakigbahin sa idolatrosong mga rituwal. Apan ilang gihimaya ang nabanhawng Kristo. Ang artikulo mipadayon: “Ang mga Saksi magtigom . . . [kas-a sa usa ka tuig] sa pagsaulog sa kamatayon ni Jesus.” Ginahimo kini sa paagi nga gisugo ni Kristo—pinaagi sa pagdalit sa walay lebadorang tinapay ug bino.

Ang hagit karon alang niadtong nasayod sa kamatuoran bahin sa Pasko sa Pagkabanhaw mao kon sila ba molihok sumala sa ilang nakat-onan o dili.

[Footnote]

[Blurb sa panid 6]

Ang pagsidlak sa adlaw sa Pasko sa Pagkabanhaw nagagikan sa mga magsisimba sa adlaw

[Kahon sa panid 7]

Paganong mga Batasan nga “Gihimong Kristohanon”

Itlog sa Easter: Sanglit ang pagkaon ug mga itlog gidili man niadto sa panahon sa Kuwaresma, ang “giadornohang mga itlog,“ miingon ang The Encyclopedia Americana, “mahimong nagsimbolo sa kataposan sa panahon sa penitensiya ug sinugdanan sa malipayong selebrasyon.” Apan, ang mga reperensiyang basahon nagkauyon nga ang itlog maoy simbolo sa kinabuhi ug pertilidad sa mga tigsimbag diyosdiyos. Miingon ang librong Celebrations: “Ang mga itlog ginaingon nga koloran ug kan-on sa kapiyestahan sa tingpamulak sa karaang Ehipto, Persia, Gresya, ug Roma. Ang mga Persianhon niadtong panahona manghatag ug mga itlog ingong mga gasa sa panahon sa vernal equinox.“

Dakong Rabit ug Kuneho sa Easter: Sa Uropa, ang kuneho dugay nang tradisyonal nga simbolo sa Pasko sa Pagkabanhaw. (Sa Amihanang Amerika, kuneho ang hayop—nga suod nga pamilya sa dakong rabit.) Apan ang The New Encyclopædia Britannica mibatbat nga ang kuneho maoy “simbolo sa pertilidad sa karaang Ehipto.“ Busa kon mangita ang mga bata ug mga itlog sa Pasko sa Pagkabanhaw, nga ginaingong gidala sa mga kuneho sa Pasko sa Pagkabanhaw, “dili kini dula sa mga bata lamang, kondili kabilinbilin kini sa rituwal sa pertilidad.”—Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend, tomo 1, panid 335.

Mga Serbisyo sa Pagsidlak sa Adlaw: Miingon ang The Book of Festivals and Holidays the World Over: “Gituohan sa sayo nga mga Kristohanon nga sa buntag sa Pasko sa Pagkabanhaw mosayaw ang bulan sa paghimaya sa Pagkabanhaw ug mobangon ug sayo ang mga tawo sa pagtan-aw sa pagsidlak sa adlaw. Tingali kining karaang pagtuo mao ang nakadasig sa daghang mga serbisyo sa pagsidlak sa adlaw nga mahitabo sa buntag sa Pasko sa Pagkabanhaw sa tanang bahin sa Tinipong Bansa ug sa Uropa.”

Apan miingon ang Curiosities of Popular Custom ni Walsh: “Kining ideya sa adlaw nga nagsayaw sa Adlaw sa Pasko sa Pagkabanhaw masubay ug balik sa paganong mga kustombre, sa dihang mga tumatan-aw mismo manayaw sa piyesta sa paghimaya sa adlaw, tapos sa vernal equinox.”

Ang librong Celebrations midugang: “Ang mga serbisyo sa pagsidlak sa Adlaw nalangkit sa mga kalayo sa Pasko sa Pagkabanhaw nga himoon sa ibabaw sa kabungtoran sa pagpadayon sa mga kalayo sa Bag-ong Tuig, usa ka tibuok yutang pagsaulog sa karaan. Himoon ang rituwal sa vernal equinox sa pagdawat sa adlaw ug sa dakong gahom niini sa paghatag bag-ong kinabuhi sa tanang nagatubong mga butang.”

Mga Rituwal nga Tubig: Komun ang pagtuo nga ang nag-agas nga tubig sa buntag sa Pasko sa Pagkabanhaw ilabinang bulahan. Apan, ang Encyclopaedia of Religion and Ethics ni Hasting nagpahinumdom kanato: “Sanglit ang tubig maoy usa sa importanteng butang sa pagpataas sa kinabuhi ug sa pagtubo sa mga tanom, kini nagdulag dakong bahin sa mga seremonyas sa paghimog ulan ug ubang tempo-tempong mga rituwal sa karaang mga tawo.”

Ang Panalangin sa Bag-ong Kalayo: Usa ka Katolikong rituwal, sa pagpangandam sa bihilya sa Pasko sa Pagkabanhaw, nga magpasigag kalayo gikan sa bato nga santik. Miingon ang Encyclopaedia of Religion and Ethics ni Hasting: “Ang bag-ong kalayo tingali nagsugod sa paganong kustombre diin, sa gisagop sa mga Kristohanon, ang simbolismo sa ebanghelyo nalangkit.”

[Kahon sa panid 8]

Kalainan sa Pasko sa Pagkabanhaw

Mga Pagkaong Ham: Ang ham sa Easter o Pasko sa Pagkabanhaw maoy dugay nang kustombre sa daghang Katoliko. Apan, ang kustombre maoy kabilinbilin sa pagkapanatiko sa Ingles. Ang American Book of Days miingon nga nabatasan sa Ingles ang “pagkaon ug bacon nianang adlawa sa pagpakita sa ilang kasilag sa Hudiyohanong kustombre sa dili pagkaon ug baboy.” Gibayloan ni William nga Magdadaog, sumala sa librong Celebrations, ang bacon ug ham aron masunod ang iyang gusto.

Easter sa Amerika: Tungod kay dugay nang gikontrolar ang relihiyosong esena sa Amerika sa puritanong panghunahuna (gitamay sa mga Puritano ang rituwal), ang Pasko sa Pagkabanhaw sa sinugdan maoy gamay lamang nga okasyon. Apan, mipatim-aw nga napopular ang piyesta, sa panahon sa Giyera Sibil sa U.S. Daghan kaayong pamilya ang namatyan sa ilang mga minahal niining gubata nga tungod niini gipasiugda ang piyesta ingong paagi sa paghatag paglipay sa mga namatyan.

Mga Pagdaob sa Easter: Ang mga pagdaob sa Pasko sa Pagkabanhaw sa sinugdan gidili sa iglesya sanglit pagano kini nga simbolismo, miingon si Weiser. (Sinodo sa Mainz, 742 K.P.) Apan, gipailaila ni “San” Patricio ang batasan sa Irlandiya “aron ang Druidikong paganong mga kalayo sa tingpamulak mailisan ug Kristohanon ug relihiyosong simbolo sa kalayo ni Kristo . . . Kining gidawat nga kustombre nahimong popular kaayo sa ulahi nga gilakip kini sa mga papa ngadto sa liturhiya sa Kasadpang Iglesya sa ulahing bahin sa ikanuybeng siglo.”—The Easter Book, ni Francis Weiser, S.J.

Easter sa Japan: Gipangutana sa usa ka Katolikong babaye ang Hapones nga madre kon nganong wala silay mga kuneho sa ilang pagsaulog sa Pasko sa Pagkabanhaw (gitawag Fukkatsu-sai, o piyesta sa pagkabanhaw). Ang iyang tubag: “Unsa man kana sila? May tagsaon ba silang kahulogan sa Pasko sa Pagkabanhaw?”

Miingon ang usa ka Katoliko kanhi: ‘Ang Easter sa Japan maoy seryosong okasyon kay sa mga nasod sa Kasadpan. Tapos sa Misa, makadawat kamig may kolor nga mga itlog, apan wala kami sultihi sa ilang kahulogan. Lain pa, sa simbahan ang mga krus ug ubang mga imahen tabonan sa panaptong purpura sa panahon sa Kuwaresma. Apan sa adlaw sa Pasko sa Pagkabanhaw, ang mga tabon kuhaon sa pagsimbolo sa kalipay sa pagkabanhaw.’