Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsay Nakapamingaw Kaayo Kanako?

Sabado kadto sa gabii. Ang batang lalaki naglingkod sa iyang lawak nga naghunahuna sa mga bata sa eskuylahan nga nagboling sa mall. Nangisog gayod siya sa paghangyo kon makauban ba siya. Apan bisan karon madunggan niya ang mabiaybiayong mga pangatawa samtang nanglakaw sila.

“Makalagot kanako ang hinapos sa semana!” siya misinggit. Apan walay tawo sa lawak nga makatubag. Iyang gipunit ang magasin ug nakakitag hulagway sa pundok sa mga batan-on diha sa dagat. Iyang gibalibag ang magasin sa bungbong. Mitubod ang iyang mga luha. Iyang gipaak ang iyang ngabil, apan mitulo gihapon ang mga luha. Dili na makaagwanta niini, mihigda siya, nga mihilak, “Nganong kanunay man lang akong isalikway?”

MAY mga panahon ba nga bation nimo kana—sinalikway sa kalibotan, walay pulos ug haw-ang? Nahibulong ka ba, ‘Unsay nakapamingaw kaayo kanako, ug nganong sakit man kaayo kini?’

Kon mao, ayaw kabalaka. Ang mga tuig sa pagkatin-edyer malisod sa kadaghanan. Mobati ka nga napakyas ug kulang sa pagsalig sa kaugalingon. Nan, dili ikahibulong, nga kasagarang diha moigo ang grabeng kamingaw sa mga tuig sa pagkatin-edyer.

Bisan pag dili makalipay ang kamingaw, dili kini makamatay nga sakit. Gitandi sa usa ka eksperto ang kamingaw sa ordinaryong sip-on—“daling motakod, . . . talagsa rang makamatay apan makahasol.” Apan may mga paagi sa pagbuntog niana.

Kon Unsa ang Kamingaw

Sa yanong pagkasulti, ang kamingaw maoy signal sa pasidaan. Pasidan-an ka sa kagutom nga nagkinahanglan kag pagkaon. Ang kamingaw nagapasidaan kanimo nga nagkinahanglan kag kauban, kasandurot, kasuod. Nagkinahanglan kitag pagkaon aron makalihok ug maayo. Sa ingon, kita nagkinahanglan ug kauban aron maayo ug bation.

Nakakita ka na bag nagbaga nga uling? Unsay mahitabo kon mopunit kang usa ka uling gikan sa tapok? Ang baga nianang usa ka uling mapalong. Apan inigbalik nimog butang sa uling diha sa tapok, mobaga kini pag-usab. Sa susama, kitang mga tawhanon dili “mobaga,” o maayo ang paglihok, kon mag-inusara sa dugay nga panahon. Kinaiyanhon nga mangandoy kag kauban.

Mao usab kini ang kahimtang ni Adan, ang unang tawo. Ang basahon sa Bibliya sa Genesis nag-ingon nga si Adan gibutang sa usa ka palibot nga nakatagana sa iyang pangunang panginahanglan. Daghan kaayong pagkaon, preskong hangin nga giginhawa, matin-awng suba nga kaligoan, may makaikag nga buluhaton, ug, labaw sa tanan, ang kalipay sa suod nga relasyon sa iyang Maglalalang. Apan, si Jehova nga Diyos miingon: “Dili maayo nga ang tawo magpadayon nga mag-inusara.” Nagkinahanglan si Adan ug kauban nga sama kaniya nga ikaestorya ug ikaduyog sa iyang mga pagbati. Gitagana sa Diyos kanang maong panginahanglan ug gihatag kaniya si Eva. (Genesis 2:18-23) Oo, ang panginahanglan ug kauban gibutang diha sa atong kinaiyahan. Apan nagkahulogan ba kana nga ang kanunayng pag-inusara moresultag kamingaw?

Nag-inusara Apan Dili Mamingawon

Ang magsusulat nga si Henry David Thoreau misulat: “Wala akoy nakitang kauban nga maayong ikauban kay sa pag-inusara.” Mouyon ka ba? “Oo,” miingon si Bill, nga 20 anyos. “Gusto ako ug kinaiyahan. Usahay mosakay ako sa akong sakayan ngadto sa linaw. Maglingkod ako didto sa daghang oras nga ako rang usa. Kini nakahatag kanako ug panahon sa pagpalandong kon unsay gihimo ko sa akong kinabubi. Lalim kaayo kini.” Midugang ang 16-anyos nga si Rafael: “Duna pay tulo ka bata sa akong pamilya. Gubot kanunay ang balay. May manghod ako nga kuwatro anyos nga lalaki; lingas kaayo siya. May mga panahon nga gustong akong mag-inusara.”

Ang Ingles nga magbabalak dugang nga mipahayag: “Ang pag-inusara mao ang lawak nga dinhi maminaw ang Diyos.” Ang bayente-uno anyos nga Steven miuyon: “Nagpuyo ako sa dakong apartment,” siya miingon, “ug usahay mosaka ako sa atop sa tinukod aron mag-inusara. Makapalandong ako ug makaampo. Makapapresko kaayo kini.” Oo, kon gamiton sa maayong paagi, ang mga yugto sa pag-inusara mohatag kanato ug lalom nga katagbawan. Gikalipayan usab, ni Jesus, kining mga gutloa: “Sayo sa kaadlawon, samtang ngitngit pa, siya [Jesus] mibangon ug miadto sa usa ka dapit nga awaaw, ug didto nag-ampo siya.” (Marcos 1:35) Bisan pa, nganong ang mga tawo nga sama kang Thoreau o Jesus wala batiag kamingaw bisan pag nag-inusara sila?

Una, nag-inusara sila tungod kay mao kanay ilang gipili. Ug ikaduha, nag-inusara lamang sila sa mubong panahon. Si Jehova wala mag-ingon, ‘Dili maayo sa tawo nga mag-inusara siya makadiyut.’ Hinunoa, ang Diyos miingon nga dili maayo sa tawo nga “magpadayon nga mag-inusara.” Ang taas nga mga yugto sa pag-inusara motultol ug kamingaw. Busa, ang Bibliya mipasidaan: “Kadtong nagalain sa iyang kaugalingon naghunahuna lamang sa iyang kaugalingon; ug mosupak sa tanang praktikal nga kaalam.”—Proverbio 18:1.

Temporaryong Kamingaw

Apan, may mga panahon, nga ang pag-inusara dili kay maoy gipili. Nan kini ang masakit. Kining kamingawa modangat kanato tungod sa mga kahimtang nga dili nato kapugngan, sama sa pagbalhin sa usa ka bag-ong lugar, nga layo gikan sa suod nga mga higala.

Nanumdom si Steven: “Didto sa daang kong gipuy-an ako ug si James suod nga mga higala, mas suod pa kay sa igsoon. Sa dihang mibalhin ako, nahibalo ako nga mingawon gayod ako kaniya.” Si Steven mihunong, nga daw gibuhi ang gutlo sa paggikan. “Sa dihang hapit na akong mosakay sa ayroplano, mihuot ang akong dughan. Nagginaksanay kami, ug milakaw ako. Gibati kong nawala ang usa ka butang nga bililhon.”

Giunsa ni Steven sa pagpaangay sa iyang bag-ong palibot? “Malisod kaayo kadto,” siya miingon. “Gilisdan ako sa pagkat-on sa bag-ong trabaho. Sa akong daang gipuy-an gimahal ako sa akong mga higala, apan dinhi ang ubang mga tawo nga akong kauban sa trabaho mipabati kanako nga daw wala akoy hinungdan. Nakahinumdom ako nga nagtan-aw sa orasan ug nag-ihap ug upat ka oras nga paatras (nga maoy kalainan sa oras) ug naghunahuna sa gihimo nako ug ni James karong panahona. Gibati ko ang kamingaw.”

Kon dili maayog lakat ang mga butang, kasagarang handomon nato ang atong malipayong mga panahon sa miagi. Apan, ang Bibliya nag-ingon: “Ayaw pag-ingon: ‘Unsay hinungdan nga ang unang mga adlaw mas maayo kay sa karon?’” (Ecclesiastes 7:10) Nganong may tambag nga ingon niini?

Una, mausab ang mga kahimtang sa maayo. Maoy hinungdan nga sagad maghisgot ang mga tigdukiduki ug “temporaryong kamingaw.” Busa nakasugakod si Steven sa iyang kamingaw. Sa unsang paagi? “Nakatabang ang pagsulti sa akong pagbati diha sa uban nga nagtagad. Dili ka mahimong magkinabuhi sa nangagi. Gipugos ko ang akong kaugalingon sa pakigkita sa ubang tawo, nagpakitag interes kanila. Milampos kini; nakakaplag akog bag-ong mga higala.” Ug komusta si James? “Nasayop ako. Ang pagbalhin wala makausab sa among panaghigala. Sa miaging adlaw gitawag ko siya. Nag-estorya kami sulod sa usa ka oras ug 15 minutos—sa long distance!”

Ang trese-anyos nga Peter anaa sa laing situwasyon nga mohatag kamingaw. Siya nagpuyo sa usa ka ginikanan nga pamilya. Si Peter miingon: ‘Moabot ako sa balay gikan sa eskuylahan ug mag-inusara sa balay. Wala akoy kaestoryahan. Inig-abot sa akong inahan gikan sa trabahoan, mao ra gihapon kahimtang. Gikapoy siya ug matulog.’

Ang disi-otso anyos nga si Nancy nagpuyo usab sa usa ka ginikanan nga panimalay. Dugang pa, nagpaangay pa siya sa pagtungha diha sa bag-ong eskuylahan. Apan dili mamingawon si Nancy. Nangita siyag bag-ong mga higala. “Nakatabang kadto kanako,” siya miingon. Nawala ang kamingaw. Temporaryo lang kadto.

Apan, usahay, ang kamingaw maoy bunga sa usa ka trahedya. “Akong higala si Derek sa Florida sukad sa 11 pa kami,” miasoy si Bill. “Manuroy kami kanunay sa mall, mangaon ug pizza, ug magdulag potbol.” Unsay nahitabo? “Nakadawat akog tawag sa telepono sa usa ka Dominggo sa gabii,” mipadayon si Bill. “Nalumos si Derek. Lisod kaayo kadtong dawaton. Tapos niadto, dihay mga yugto nga bation ko ang kamingaw nga tungod niana gidayal ko ang numero sa telepono ni Derek. Nagsige ug bagting ang telepono, ug unya nakahunahuna ako, ‘Hulat una, wala na didto si Derek.’ Wala ko kadto hisabti. Kon 17 anyos ka pa, bata ka pa kaayong mamatay.”

Ang Bibliya nag-asoy kanato bahin sa usa ka babayeng ginganlag Noemi nga nakaeksperyensiya usab ug samang trahedya. Ang iyang bana ug ang iyang duha ka anak nga lalaki sunodsunod nga nangamatay. Sa dihang mipauli siya sa iyang yutang-natawhan nga karon biyuda na, siya miingon: “Ako milalin nga hupong, ug si Jehova nagdala kanako nganhi pag-usab nga walay dala.”—Ruth 1:21.

Bisan pag dili gayod bug-os mawala ang kaguol sa pagkamatay sa usa nga minahal, mawala ang kamingaw sa molabay ang panahon ug sa dihang makakitag bag-ong mga relasyon. Mahitungod sa kahimtang ni Noemi, ang nausab nga mga kahimtang ug ang pagkabaton ug bag-ong mga relasyon nakabatang sa ‘pagpasig-uli sa iyang kalag.’ (Ruth 4:13-15) Magmapuliki usab sa pagbuhat ug mga butang alang sa ubang tawo. Si Jesus miingon: “Mas dako ang kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—Buhat 20:35.

Apan unsay ikasulti kon magpadayon ang imong kamingaw? Nan tingali giantos mo ang dukot nga kamingaw. Unsa man kana, ug sa unsang paagi imong mabuntog kana? Tubagon kini sa umaabot nga gula sa Pagmata!