Pagpaniid sa Kalibotan
Pagkagiyan sa Droga sa Sobyet
Sumala sa magasing Sowjetunion heute, gipatik sa embahada sa Sobyet sa Cologne, Alemanya, dunay 46,000 ka narehistrong mga tig-abuso sa droga sa Unyon Sobyet. Usa ka surbi nga gikuha gikan sa mga giyanon sa Soviet Georgia nagpakita nga 91.7 porsiento mga lalaki, 81.9 porsiento anaa sa mga edad nga 20 ug 34, ug 49 porsiento minyo. Lakip sa mga butang nga gikutlo nga nakaamot sa ilang pagkagiyan (may gahin alang sa panagsapaw) ang pagpangitag kalipay (68.3 porsiento), tinguha sa pagsundog sa uban (25.3 porsiento), walay katagbawan sa kinabuhi ug tinguhang makalimot (7.5 porsiento), pagkamausisaon (2.3 porsiento), sikolohikal nga trauma (2.3 porsiento), ug giresitang mga medisina nga dunay mga droga (1.3 porsiento).
Ang Kabayaran sa Ehersisyo
“Sa Switzerland, ang nagatubong kadasig sa mga dula ug ang dugay nga pag-ehersisyo mitultol sa pagdaghan sa mga aksidente sa mga dula,” mitaho ang mantalaan sa Switzerland nga Basler Zietung. Duolan sa 373,000 ka lungsoranong Swiso nasamdan sa 1986 diha sa nalangkit sa dula nga mga aksidente. Naghawas kana kapin sa 10 porsiento sa tanang tawo nga aktibo sa usa ka matang sa dula. Ang ikalimang bahin niini naospital. Lakip sa mga rason nga gikutlo sa mga aksidente mao ang “kakulang sa pagbug-os sa pagtagad o dili maayong ehersisyo.” Ang gubaong mga gamit gihisgotan usab nga nakaamot sa mga aksidente. Ang gipasiugda sa kampaniya sa pagpakunhod sa mga aksidente sa mga dula mao ang hangyo sa timbang nga dula.
Tigpaniid sa Panahon sa Lawod
Ang mga balyena nga mosalom sa ilalom sa dagat karon nakatabang sa paghatag sa mga tigtagna sa panahon ug bililhong impormasyon, mitaho ang The Sunday Times sa London. Ang mananalom sa lawod nga mga mananap nga sus-an, sama sa pilot, gray, ug humpback nga balyena, gitaoran ug 700 ka gramo, sama sa panaksang gidak-ong transmiter nga mopasag mga impormasyon sa mga temperatura nga maengkuwentro sa nagkalainlaing giladmon. Sanglit ang kainit sa dagat makaapekto sa mga hangin ug mga bagyo sa yuta, kining pagsukod sa mga temperatura sa tubig makatabang sa tukmang pagtagna sa klima. Samtang maglibodlibod ang mga balyena sa dakong kadagatan nga sagad dili maadtoan sa mga barko, ipasa sa ilang mga transmiter ang impormasyon sa panahon ngadto sa usa ka satelayt human sa pagtungha gikan sa giladmong siro punto otso ka kilometro o kapin pa.
Peligrosong Basura sa Wanang
Ang mga siyentipiko maidlot nga nagsusi sa nagkadakong kapeligrohan sa ilang mga ginahimo sa wanang: ang nagabiyong mga biya sa wanang. Sila nagbanabana nga duna nay milyonmilyong gagmayng mga pirasong biya diha sa oribito, lakip sa mga napaknit nga mga pintal gikan sa miaging salakwanang. Nganong kining gagmayng mga butang gikabalak-an? “Ang mga eksperto nag-ingon nga ang tulin nga nagalihok nga mga tipak nga samag gidak-on sa gisantes makabungkag ug $100 milyones nga satelayt,” miingon ang The New York Times. “Sa labing grabe, ang usa nga nabungkag nga satelayt basin ug mabangga sa ubang mga satelayt nga makasugod ug ubang mga buhagay sa kagun-oban.” Nagtuo ang uban nga kining mga aksidenteha nahitabo na. Ang nagabiyong mga basura problema usab sa mga astronomo. Dili lamang nakabalda kini sa mga teleskopyo ug nakadaot sa mga letrato sa bitoon kondili kini usab ang nakaingon sa daghang sayop nga mga “diskoberiya” sa astronomiya. Duolan sa 7,000 ka nagabiyong mga biya nga samag gidak-on sa bola sa besbol o mas dako pa ang ginasubay karon.
Tibuok-Yutang Pinulongan?
Ang The Story of English, libro ni McCrum, Cran, ug MacNeil, nag-ingon nga ang Ingles ginasulti sa tibuok kalibotan duolan sa usa ka bilyong mga tawo—350 milyones makasulti sa ilang lumad nga sinultihan. Ang nagkalainlaing matang sa binabang Ingles uban sa makalingaw nga mga tuno daghan kaayo. Anaa ang Iningles sa Indian, Iningles sa Jamaica, Iningles sa Amerikano, Iningles sa Australiano, Iningles sa South Africa, maingon man usab sa Iningles nga cockney ug “shire” sa Britanya dugang pa sa gimahal nga Iningles sa Oxford ug Cambridge, bisan dili na hisgotan pa ang Iningles sa taga Scotland, Wales, ug sa Irlandiya. Diha sa ilang libro, ang mga awtor nagsulti kanato nga naundan ang Ingles nga pinulongan ug hapit 500,000 ka pulong (wala pay labot sa siyentipikanhon, teknikal, o medikal nga mga termino) kon itandi sa 185,000 ka Alemang mga pulong ug ubos sa 100,000 ka Pranses nga mga pulong. Tagsaon kini dihang mahibaloan nga wala maglungtad ang Ingles ingong pinulongan dihang milandig si Julius Caesar sa Britanya sa mga 2,000 ka tuig kanhi.
Wala-Kinahanglanang Pagkamatinud-anon
Ang mosunod migula sa The Times sa London: “Pasidaan sa tanang mga ehekutibo sa negosyo nga usahay kinahanglang mamakak ug diyutay—sa dili pa nimo dawaton sa trabaho ang usa ka bag-ong sekretarya, susiha ang iyang relihiyon. Usa ka iladong tawo sa Siyudad, mitawag sa telepono aron makigsulti sa tawo nga iyang gilikayan, miingon ngadto sa iyang temporaryong sekretarya: ‘Sultihi siya nga puliki ako ug patawga lang siyag balik.’ Dili gayod siya makatuo sa iyang nadungog, dihang siya mitubag, sa kaseryoso: “Dili ako makabakak—Saksi ni Jehova ako.’”
Labing Dakong Galaksiya
“Ang mga astronomo miingon nga sila nakadiskobre nga ang galaksiya nga gipanid-an sa mga astronomo sa duha na ka dekada maoy 13 ka pilong gidak-on kay sa Milky Way,” mitaho ang The New York Times. “Kini ang nakapahimo sa galaksiya, ang Markarian 348, nga labing dako nga nailhan.” Nahimutang sa 300 ka milyong light years gikan sa yuta sa direksiyon sa balalatik nga Andromeda, ang galaksiya ginaingon nga may sukod nga 1.3 ka milyong light years sa diyametro. (Ang usa ka light year katumbas sa mga napulo ka trilyong milya. Ang Milky Way, nga niini bahin ang atong sistema solar, dunay diyametro nga mga 100,000 ka light years.
Nagpalandong Pag-usab sa mga Pagdugang sa Dugo
Ang dakong posibilidad nga matakdan sa makamatayng impeksiyon sa AIDS maoy nakapugos sa mga doktor sa mga nasod nga sa naandan nagagamit ug daghang pagdugang ug dugo sa pagpalandong pag-usab sa ulohan. Pananglitan, ang medikal nga basahon sa Aleman nga Ärztliche Praxis, gipatik sa mga espesyalista bahin sa kahindikan sa hospital gikan sa Main University, mirekomendar ug paagi sa pagdis-impekta o sa paglabay sa mga instrumento nga nahugawan sa AIDS aron sa pagpanalipod sa mga trabahante sa hospital. “Angay tuohan sa medisina nga nalangkit ang pagdugang sa dugo ang kamatuoran nga ang dugo nga walay HIV dili na makita,” miingon ang basahon, nga naghisgot sa virus nga makapaluya sa sistema sa lawas sa pagsagang sa sakit ug nga maoy mopahinabog AIDS. “Busa ang mga simtoma nga nagkinahanglan sa pagdugang sa dugo angay timbangtimbangon pag-ayo.”
Alistong mga Katre
Diha sa paningkamot sa pagtagana ug igong pag-atiman ug panalipod sa mga pasyente sa hospital nga kinahanglang magpabiling maghigda samtang nagapaayo, ang kompaniya sa Indiana nakahimo ug katre nga gidesinyo sa “pag-ispeya” sa gumagamit niini. Kon mosulay ang pasyente sa paglakaw bisag gidid-an, ang linain nga mga sensor strip ilalom sa hapin sa katre mopasag signal sa laing lawak diin didto ang nagabantayng nars maalarmahan sa pagsusi sa pasyente. Ang sensor nagsilbi sa pagpanalipod sa pasyente gikan sa pagkasamad, sama sa mga tigulang o kadtong ginatambalan nga basig matumba dihang motindog sa katre nga walay tabang. “Ginatawag kami sa mga katre ngadto sa mga pasyente sa dili pa sila mangasamad,” miingon si Mary Smith, usa ka rehistradong nars. Ang espesyal nga mga katre nataod na diha sa daghang mga ospital sa tibuok nasod, mitaho ang magasing Health.
Kamatay Diha sa mga Dalan sa Italya
“Momata sa kaadlawon, momanehog kapin sa upat ka oras aron makaabot sa baybayon sa Adriatiko, magpabulad sa adlaw ug maligo, mokaon ug pagkaong dili angay sa drayber, dugang adlaw, ug dayon mainitan na usab sulod sa kotse dihang mopauli na sa balay.” Mao kanay mga pagpahayahay sa kadaghanang Dominggo sa Italya, miingon ang mantalaang Il Corriere della Sera. Mao kini ang mga kahimtang nga nagaobra ang mga drabyer dihang mopauli ug matulog dayon aron makasugod sa laing semana sa pagtrabaho sa pagkasunod adlaw. Ang resultang pagduka, kakulang sa hustong pagtagad, ug gikusgon sa pagpadagan mao ang pangunang mga hinungdan sa mga aksidente sa dalan sa Italya, sumala sa Ministry of the Interior sa Italya. Sa yugto sa unang 13 ka adlaw sa Hulyo 1987, sa bug-os nga gidaghanong 9,902 ka mga aksidente sa dalan sa Italya, 348 ka tawo ang nawad-an sa ilang mga kinabuhi ug 7,823 ang nasamdan.
Usa ka Bibliya sa Matag Panimalay
Mao kini ang dakong tumong sa dagkong mga iglesya sa Protestante sa Australia sa adlaw sa kasumaran sa usa ka gatos ka tuig niadtong nasora sa tuig 1988, sumala sa The Sun-Herald nga mantalaan. Ang giplanong libreng pag-apod-apod sa Bibliya ginganlag: “Kalikohang Maayong Balita ’88,” ug gibanabana nga makagasto ang nagapakigbahing mga iglesya ug kapin sa tulo ka milyong dolyares sa Australia. Ang espesyal nga edisyong mga Bibliya ang giandam, “nga gidesinyo nga makaikag ug makadaning tan-awon,” sumala sa tigpamaba. Ang Bible Society ug ang World Home Bible League ang motagana sa mga Bibliya. Ang direktor sa maong palakaw miingon nga dili lamang kini ihulog sa buson kondili moduaw ang mga membro sa iglesya sa tanang balay diha sa tanang dalan, magapamalaybalay aron sa paghatod sa libreng mga Bibliya.