Mga Loteriya—Nganong Popular Kaayo?

NGANONG ang mga tawo modula sa loteriya? “Kini makalingaw, kini kahimut-anan,” matud sa usa ka tigpamaba sa hunta sa loteriya. Tingali tinuod kana, apan ang dakong pandani mao gayod ang premyong salapi. Ang halos tanan makagamit ug diyutayng ekstrang salapi. Ug nagasaad ug daghang salapi ang mga loteriya. Sa dili-piho nga kalibotan karong adlawa uban sa nagtaas nga mga prisyo, mga alkansi sa stock-market, ug mga trabahong walay asenso, milyonmilyong tawo nagtuo nga ang pagdaog sa loteriya mao ang bugtong mahunahunaang paagi aron sila madato pag-ayo.

Dugang sa pandani, ang mga loteriya dili kuti ug sayon ra nga dulaon. Adunay daghang mga klase, sama sa Lotto, mga numero, ug mga dula diin imong kuskuson ang papel aron madayag ang natagong mga numero, apan kining tanan nagbaton sa samang mga kinaiya. Ang una mao nga ang mga magdudula modaog sa dihang ang mga numero diha sa ilang tiket motukma niadtong maripahan sa mga organisador. Ikaduha, lahi sa ubang matang sa sugal, dili kinahanglan ang espesyal nga kahanas o kahibalo aron modaog. Ang pagdaog o pagkapildi maoy butang maylabot sa sulagma lamang.

Ang mga tawo modula usab sa mga loteriya kay sayon ang pagpalit ug mga tiket. Ang kadaghanang Amerikano makapalit kanila diha sa lokal nga tindahan sa groseria. Sa laing dapit, kon wala sa duol ang baligyaan sa loteriya, ang mga magdudula makapusta pinaagi sa sulat, telepono, telex, o fax.

Unsay Bag-o sa mga Loteriya?

Bag-o ba ang mga loteriya? Dili gayod. Sa mga piyesta sa karaang Roma, ang mga emperador nga si Nero ug Augustus nanghatag sa mga ulipon ug yuta ingong mga premyo. Usa sa unang narekord nga mga premyong kuwarta lagmit gibayran niadtong 1530 sa usa ka loteriya sa Florence, Italya. Sa sunod nga mga siglo, ang mga loteriya milambo sa Uropa. Ang mga loteriya milambo sa unang Amerika usab, nga nakapatunghag salapi nga mibulig sa pagsuportar sa Jamestown, sa Continental Army, ug sa pagtukod sa madungganong mga unibersidad, sama sa Harvard, Dartmouth, Yale, ug Columbia.

Ugaling, sa ika-19ng siglo ang negosyo nasugamak sa suliran. Ang mga magsusupak misaway sa masa nga pagsugal ug miakusar nga ang mga ripa maoy lutong makaw. Ang mga loteriya natusaktusakan sa panghiphip, korapsiyon, ug kriminal nga kalangkitan. Ang pribadong mga tigpasiugda nakaganansiya ug dako kaayo. Ingong sangpotanan, ang mga loteriya sa Tinipong Bansa, Pransiya, ug Britanya gidili.

Natiwas na ba ang estorya? Dayag wala. Ang mga loteriya nagpadayon sa paglambo sa ubang dapit​—pananglitan, sa Italya ug sa Australia. Gimugna ni Carlos III sa Espanya ang usa ka loteriya niadtong 1763; ang modernong bersiyon niana gitukod pinaagi sa balaod niadtong 1912. Ang sunodsunod nga nasod nagdali sa pagduyog sa mayoriya.

Niadtong 1933, giwagtang sa Pransiya ang iyang pagdili ug gitukod ang Loterie nationale. Sa katuigang 1930 usab, gitukod sa Irlandia ang iyang bantog nga Irish Hospitals’ Sweepstake. Ang Takarakuji sa Hapon misugod niadtong 1945. Giuyonan sa Britanya ang mga ripa sa potbol ug premium bonds, nga sa aktuwal mga loteriya bisan pag dili sa ngalan. Ug niadtong 1964 ang Tinipong Bansa nahibalik sa negosyo.

Dayon sa katuigang 1970, duha ka kaugmaran nagbag-o sa palakaw sa loteriya. Ang una mao ang pagpailaila sa mga kompiyutir nga konektado sa retail terminals. Posible na niadto ang pag-organisar sa kusog-tingog, subsob kaayong mga dula diin ang mga magdudula makapili sa ilang kaugalingong mga numero. Dili na kinahanglan ang pagpaabot ug mga semana o mga bulan sa pagtan-aw kon sila nakadaog ba; ang mga magdudula makahibalo sa pila ra ka adlaw, oras, o minutos pa.

Ang ikaduhang kaugmaran mao ang pagpailaila sa Lotto, diin ang purohan sa pagkapildi maoy dako. Sa Lotto, sa dihang dili madaog ang jackpot, kini madala ngadto sa sunod nga mga dula. Busa, ang premyong salapi modako nga abot sa minilyong dolyares. Sa Lotto, ang halin misulbong, ug ang negosyo nahimong dako, nga dako gayod.

Pandani sa mga Tigpasiugda

Nganong ang mga gobyerno mopasiugda sa pagsugal? Kay kini sayon nga paagi sa pagkasapi nga dili patas-an ang buhis. Samtang ang slot machines ug roulette magbalik ingong premyong salapi abot ug 95 porsiento sa ilang kinitaan, ang mga loteriya magbalik sa menos sa 50 porsiento. Pananglitan, sa Tinipong Bansa niadtong 1988, mga 48 cents sa matag dolyar sa loteriya gibalik ingong mga premyo ug 15 porsiento ang nahiadto sa promosyon, pagbaligya, ug pagdumala. Ang nahibiling 37 porsiento gigamit sa pagsuportar sa publikong mga kauswagan, edukasyon, pag-atiman sa panglawas, ug hinabang sa mga tigulang. Sa tibuok nasod, kana katumbas sa $7.2 ka libong milyon.

Apan ang mga gobyerno dili mag-organisar ug mga loteriya aron lamang makakitag salapi. Kon sila dili mosulod sa negosyo, sila basin mawad-an ug salapi. Ang ilang mga lungsoranon mahimong modula sa laing dapit. Busa sa dihang ang usa ka nasod o estado mosugod sa usa ka loteriya, ang iyang mga silingan mapit-osan sa pagbuhat sa sama. Kining epekto sa tulin nga pagkanat dayag sa Tinipong Bansa. Niadtong 1964 may usa ka loteriya sa Estado; niadtong 1989 may 30.

Mga Damgo nga Madato

Hinuon, adunay daghang tawo nga naninguha nga makaambit sa usa ka bahin sa gigastong dolyar. Busa unsaon sa mga tigpasiugda sa pagkombinsir sa publiko sa paggastog salapi diha sa mga loteriya? Pag-anunsiyo! Tawga ang mga propesyonal sa paghaylo!

Ang mga anunsiyo nagpasiugda ba nga ang usa ka bahin (bisan unsa ka gamay) sa abot mobulig sa pagsuportar sa edukasyon o pag-atiman sa mga tigulang? Halayo kana! Kana talagsa rang mahisgotan. Hinunoa, ang mga anunsiyo nagapasiugda unsa ka kahimut-anan ang pagdaog ug milyonmilyong dolyares. Aniay pila ka pananglitan:

◻ “Ang Maluhong Pagkinabuhi sa Dato ug Inila Maangkon Nimo Dihadiha . . . Sa Dihang Ikaw Modula sa Dungganon, Multi-Milyong Dolyar nga LOTTO 6/49 sa Canada.”

◻ “ANG LOTERIYA SA FLORIDA . . . Madato sa Kinadak-ang Loteriya sa Amerika.”

◻ “Salaping Ginama sa Alemanya​—MAHIMONG DATO ug mahimong Milyonaryo sa paglabay sa gabii.”

Pugsanay nga pagbaligya? May lain pa! Ang paningkamot sa pagpalumo sa anunsiyo kasagarang matapos sa dihang dili mahalin ang mga tiket. Ngani, ang mga tigpasiugda modangop sa labi pang init nga mga dula ug pagbaligya aron sa paghaylo sa bag-ong mga magdudula ug padayong dasigon ang daang mga magdudula. Kinahanglang itanyag sa tanang panahon sa mga tigpasiugda ang butang nga bag-o sa panan-aw. Ang direktor sa loteriya sa Oregon si James Davey miingon: “Kami may mga tema sa sugal, kami may Olimpiada. Sa Pasko kami may Holiday Cash. Pinaagi sa Swerteng Kabituonan among pahimuslan ang mga senyal sa astrolohiya sa mga tawo. Among nadiskobrehan nga kon ikaw magpadula sa duha o tulo, upat o lima ka dula sa samang panahon, mas daghang tiket ang imong mahalin.”

Apan ang kinadak-ang atraksiyon sa pagkakaron mao ang dako kaayong jackpot. Sa Lotto, sa dihang mosulbong ang premyong salapi, sama sa nahitabo sa dihang kini miabot ug $115 milyon sa Pennsylvania niadtong 1989, kadto nahimong dakong balita. Ang mga tawo nanghugop aron sa pagpalit ug mga tiket diha sa gitawag sa usa ka awtor nga “natarantar nga pagkaon sa sugarol.” Taliwala sa kaguliyang, bisan kadtong dili kasagarang modula sa loteriya mikuot sa ilang kuwarta.

[Kahon sa panid 6]

Pagkabuang sa Sugal ug Relihiyon

“Ang Iglesya Katolika nagtudlo kanako sa pagsugal. Ang bingo ug mga ripa walay kalainan sa mga loteriya. Kon ang Iglesya Katolika manguna ug magpahunong sa tanang sugal, palandongon ko pag-usab ang ideya nga molikay sa pagdula sa loteriya. Kon ako hakogan man, kini tungod kay kini halos usa ka sakramento sa Iglesya.”​—Magbabasa sa U.S. Catholic nga magasin.

“Tapos sa Misa sa Dominggo, ang ikaduhang labing daghag tumatambong nga okasyon sa mga simbahang Katoliko mao ang senemanang mga dulang bingo, sumala sa usa ka surbi sa Katolikong mga parokya sa Notre Dame University.” Ugaling lamang, ang daghang pari miangkon nga ang kadaghanan sa mga nagatambong sa mga dula sa bingo dili tigsimba.​—The Sunday Star-Ledger, New Jersey, U.S.A.

“Si San Pancras Nagdalag Suwerte sa Madrid” mao ang pangunang-ulohan sa Kinatsila senemanang magasin nga ABC, internasyonal nga edisyon. Nagpadayon ang artikulo: “‘Si San Pancras’ mipatugbaw nga balikbalik ang duha ka empliyado sa tindahan sa loteriya . . . diin sila nakabaligya sa bugtong serye sa 21515, ang ‘gordo’ [dako] nga mobilig 250 milyong [pesetas, o karong adlawa, $2,500,000, U.S.], nga gitagtag sa Madrid. [Ang mga empliyado] misugid nga miampo sila sa santos, kansang imahen nagadumala sa ilang kompaniya ug diha niana gibutang nila ang usa ka dahon sa parsley, aron maangkon ang maayong kapalaran nga makabaligya sa ‘gordo’ sa Pasko.”

“Sa paningkamot sa pagkaplag ug mga paagi sa pagpatin-aw sa ilang maayong kapalaran, ang gulanggulang nga mga mananaog nakiling sa pagtuo nga ang Diyos ug kapalaran maoy nagpili kanila aron makadaog sa salapi. . . . ‘Buot namong tuohan nga ang maayong kapalaran ug daotang kapalaran may hinungdan, dili usa ka aksidente,’ matud ni Dr. Jack A. Kapchan, usa ka propesor sa sikolohiya sa University of Miami. ‘Ug unsa pay lain nga hinungdan niini kondili mao ang Diyos?’”​—The New York Times.

Unsay ginaingon sa Bibliya mahitungod sa maayong kapalaran? Sa mga dili-matinumanon sa Israel, si Jehova miingon: “Apan kamo mao ang nagabiya kang Jehova, ang mga nalimot sa akong balaang bukid, ang mga naghikay sa usa ka lamesa alang sa diyos sa Maayong Kapalaran ug nagpuno sa sinagol nga bino alang sa diyos sa Kapalaran.”​—Isaias 65:11.

Pila ba sa diyutay rang mananaog ang naghunahuna nga ang ilang talagsang maayong kapalaran gipasukad sa daotang kapalaran sa minilyong mga napildi? Ang pagsugal magpasibaw ba sa ‘gugma sa silingan’ sa bisan unsang paagi? Makataronganon ba o Biblikanhon ang paghunahuna nga ang Soberanong Ginoo sa uniberso malangkit sa maong mahakogong mga bisyo sama sa pagsugal?​—Mateo 22:39.