Mga Loteriya—Kinsay Modaog? Kinsay Mapildi?
ANG pangunang argumento pabor sa mga loteriya sa gobyerno mao nga kini magpatunghag minilyong dolyares alang sa gobyerno, salapi nga sa laing paagi mabatonan lang sa pagpataas sa mga buluhisan. ‘Ug sayon kaayo kini!’ matud sa mga tigpaluyo. Kini samag buluhisan nga walay giobligar sa pagbayad; kini boluntaryo. Ngani, ang mga tawo ikag mobayad; sila maglinya sa pagbayad!
Apan unsa ang pipila sa mga sumbong batok sa mga loteriya?
Ang usa mao nga ang mga anunsiyo sa loteriya kasagarang dili matulon-anon o yanong malimbongon. Ginapasiugda nila ang ideya nga ikaw makadaog. Mahulagwayon mao ang usa ka Canadianhong anunsiyo sa loteriya nga nagaingon: “Among gihimo kini nga sayon nga . . . DAG-ON!!”
Apan unsa ba ka sayon ang pagdaog? Si Alie midula sa usa ka loteriya sa Kasadpang Alemanya. Ang anunsiyo mipasiatab: “Dikatuohan ang purohan sa inyong pagdaog.” Bisan pa niana, si Alie mireklamo: “Ako nagdulag loteriya sa napulo na ka tuig, ug wala gayod ako makadaog. Wala akoy nailhan nga lain nga nakadaog usab.”
Alang sa matag dakong mananaog, adunay minilyon nga sama kang Alie, nga napildi nga nagpagawas sa ilang kuwarta sa sunodsunod nga semana, sa sunodsunod nga tuig, apan walay nakuhang balos. Sa Tinipong Bansa, kadtong makadaog ug $1 milyon maoy 0.000008 porsiento sa 97 milyong sugarol sa loteriya didto.
Ang posibilidad sa pagdaog sa kinadak-ang premyo dili lamang usa sa milyon (nga susama sa posibilidad nga maigo ang usa ka tawo sa liti); kana mahimong usa sa daghan nga minilyon. Pananglitan, sa dihang natin-aw nga kon mas dako ang jackpot, mas daghang tiket ang nahalin, ang posibilidad batok sa pagkadaog sa New York Lotto nga dula misulbong gikan sa 1 sa 6 milyon ngadto sa 1 sa 12.9 milyon!
Dili katingalahan nga miakusar ang mga tawo nga ang mga loteriya naglimbong sa dimabinantayong mga pumapalit nga wala masayod sa dako kaayong purohan sa kapildihan. Si Dr. Valerie Lorenz, direktor sa U.S. National Center for Pathological Gambling, yanong miingon: “Mga loteriya? Kini ang kinadak-ang masuyopong pusta. Labihan ka dako ang posibilidad nga dili ka modaog.”
Ug komosta man kon ikaw makadaog sa usa ka milyong dolyares? Dili nimo makuha kanang tanan. Tapos sa pagkuha sa maniningil ug buhis sa iyang bahin, ang mga mananaog sa Tinipong Bansa magdawat ug $35,000 kada tuig sulod sa 20 ka tuig. Kana maoy $700,000, nga dugang makunhoran ang bili tungod sa implasyon latas sa 20 ka tuig.
Epekto Diha sa mga Kabos
Ang laing panaway mao nga ang dagkong mga gastador mao ang mga tawong kabos, kadtong labing dili makaabot. Ang mga tigpasiugda sa loteriya mangatarongan nga dili kana tinuod, nga gipakita sa mga surbi nga ang loteriya labi pang popular taliwala sa mga tawong kasarangan ug kinitaan. Ang mga loteriya maoy boluntaryo, matud pa nila; walay mausa ang pugson sa pagdula. Bisan pa niana, ang mga anunsiyo tinuyong magpainit sa mga tinguha sa mga magdudula, ug daghan maoy mga tawong kabos. Matud sa usa ka kahera sa usa ka tindahang kombenyente sa Florida: “Makita namo ang pihong grupo sa mga tawo kada semana. Ang pipila mopalit ug 10 ka tiket kada adlaw. Ang uban mopalit ug 100 kada semana. Sila walay kuwarta alang sa pagkaon, apan sila modulag ‘Lotto.’”
Sa pila ka dili kaayo ugmad nga kanasoran, ang kahimtang kasagarang grabe pa. Karong bag-o ang Indonesian nga gobyerno nagtuki pag-usab sa loteriya sa potbol sa Porkas sa dihang mitaho ang media nga ang enterong mga balangay “nabuang sa Porkas.” Ang magasing Asiaweek mitaho: “Ang [Indonesian] nga mga mantalaan puno sa mga makalilisang nga estorya: mga lalaki nga nagbun-og sa ilang mga asawa o mga anak; mga batang nangawat ug kuwarta gikan sa ilang mga ginikanan; mga batang naggasto sa gihagoan pag-ayong kuwarta alang sa mga bayranan sa eskuylahan—ang tanan tungod sa Porkas.”
Tungod sa pagkanat sa mga loteriya sa tibuok nga kalibotan, ang mas daghan ug mas daghang tawo napailaila sa pagsugal. Ang pipila, dili lamang mga kabos, nangahimong lunod-patay nga mga sugarol—mga nagiyan sa loteriya. Si Arnie Wexler maoy nangulo sa Council on Compulsive Gambling sa New Jersey, U.S.A. Siya miingon: “Ang mga magbabalaod naghunahuna nga sila nakakaplag sa waysakit, sayong paagi sa pagpatunghag salapi, sa dihang, sa pagkamatuod, ilang ginadaot ang daghang pamilya, ug daghang negosyo, ug daghang tawo, ug daghang kinabuhi.”
Usa ka Sulirang Maylabot sa mga Prinsipyo
Ang laing dakong gikabalak-an mao nga ang mga loteriya sa gobyerno nagbag-o sa mga tinamdan sa katawhan bahin sa pagsugal. Ang mga loteriya karon nga gipalihok sa Estado nga “Play 3” o “Lucky Numbers” nagtanyag ug libo-sa-usa nga purohan apan nagabalik lamang sa mga 50 porsiento ingong premyong salapi. Sa wala pa mosulod ang gobyerno sa maong negosyo, ang dula maoy “mangil-ad,” ilegal nga raket, usa ka bisyo. Karon ang samang dula gitawag kalingawan, kahimut-anan, usa ka buhat sa sibikong responsabilidad!
Hinuon, ang usa ka dakong kalainan tali sa ilegal nga mga numero ug mga loteriya sa gobyerno mao nga inay nga moadto ang mga ganansiya ngadto sa mga bulsa sa mga kriminal, kana magsuportar sa mga proyekto sa gobyerno. Bisan pa niana, daghang maniniid nabalaka sa epekto sa mga loteriya diha sa mga prinsipyo sa maayong pamatasan sa katilingban nga ilang gituohan nga makapahimulos.
Kini tungod kay ang mga loteriya nagapabuhi sa paglaom ug kiling nga madato nga walay kahago. Si Paul Dworin, editor sa Gaming and Wagering Business, miingon: “Sa nangagi, ang estado miingon nga kon ikaw magkugi, ikaw maayog kahimtang. Karon, kini maoy, ‘Palit ug tiket ug ikaw mamilyonaryo.’ Kana katingad-anang mensahe nga ipadala sa usa ka estado.” Ug si George Will misulat diha sa Newsweek: “Kon mas daghang tawo ang motuo sa kahinungdanon sa suwerte, pamasin, sulagma, kapalaran, mas menos nga sila motuo sa kahinungdanon sa estriktong mga maayong hiyas sama sa pagkamanggibuhaton, pagdaginot, paglangan sa katagbawan, pagkamakugihon, pagkatigtuon.”
Ang laing ideya, nga paninugdan sa tawhanong kapunongan, mao kini: Ang mga indibiduwal dili angay mosulay sa pagpanapi gikan sa mga kaalaotan sa uban. Bisan pa niana, ang mga tigpasiugda sa mga loteriya nagdasig sa pagtuo nga matarong nga ang usa ka indibiduwal makakuhag ganansiya ug kalipay pinaagi sa kapildihan sa uban. Ang maong panghunahuna maoy mahakogon; nagasalikway kini sa tambag sa Bibliya: “Higugmaon mo ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.”—Mateo 22:39.
Bisan pa sa daghang tingog nga masupakon, ang mga loteriya nagpadayon sa pag-uswag nga kalit sa tibuok nga yuta. Ang usa ka bisita ngadto sa West Africa nakakita sa ginatos ka tawong nanghugop sa usa ka tinukod sa loteriya sa Estado. “Nganong kining tanang katawhan nagausik sa ilang kuwarta sa loteriya,” nangutana siya sa usa ka tagadidto, nga nagtan-aw, “ilabina kay sila mga tawong kabos?”
“Higala, nagadula sila sa loteriya kay kana nagahatag nilag paglaom,” mitubag ang tagadidto. “Alang sa daghan kanila, kana ang bugtong paglaom nga nabatonan nila sa kinabuhi.”
Apan ang pagdaog sa loteriya tinuod ba nga usa ka paglaom? Kini labaw pa kaayo nga usa ka handurawan, usa ka anino, usa ka damgo nga imposible. Tinong ang usa ka nagbinuotang Kristohanon dili mag-usik sa iyang panahon ug kahinguhaan sa kawang nga pangagpas sa bahandi gikan sa sugal. Pagkalabi pang maayo ang pagsunod sa tambag ni apostol Pablo, kinsa misulat nga ang mga tawong maalamon “nagasandig sa ilang paglaom, dili sa walay-tino nga bahandi, kondili sa Diyos, kinsa nagatagana kanato sa tanang butang nga madagayaon alang sa atong kalipay.”—1 Timoteo 6:17.
[Blurb sa panid 8]
“Ang mga magbabalaod naghunahuna nga sila nakakaplag sa waysakit, sayong paagi sa pagpatunghag salapi, sa dihang, sa pagkamatuod, ilang ginadaot ang daghang pamilya, ug daghang negosyo, ug daghang tawo, ug daghang kinabuhi”
[Kahon sa panid 9]
Labing Maayong mga Sugyot Alang sa mga Sugarol
“Walay mas hilaw nga pahiyom kay sa iya sa usa ka ahente sa mga pusta nga magtimbaya sa usa ka kliyenteng mananaog . . . Talagsaon ra ang ahente sa pusta nga mopugong sa usa ka punter [sugarol] sa pagpusta kay ang iyang kliyente dako nag pildi. . . . Hinumdomi, usab, nga ang malamposong mga sugarol maoy talagsa ra sama sa pobreng mga ahente sa pusta.”—Graham Rock, The Times, London.
“Ang garantisadong jackpot nga $45 milyon sa ripa sa Lotto karong gabii mao ang kinadak-an sa kasaysayan sa Estado sa New York. Apan ang purohan sa pagdaog niana pinaagi sa pustang $1 maoy 12,913,582 sa 1.”—The New York Times.
“Ang usa ka buangbuang ug ang iyang kuwarta sa dili madugay magbulag.” Panultihon nga aplikado sukad sa ika-16ng siglo.—Familiar Quotations, ni John Bartlett.
“Sugarol, ayaw paglipay; ang makadaog karong adlawa mapildi ugma.”—Usa ka Kinatsilang sanglitanan.