Nagapangita sa Hinungdan

MIKABAT ug daghang tuig ang pagdiskobre kon unsay nagadaot sa sistema sa imyunidad sa mga pasyenteng dunay AIDS, apan mas daghang tuig ang mikabat sa pag-ila kon unsay nagpahinabo sa kadaot sa mga lawas ug sa mga utok niadtong adunay CFS (chronic fatigue syndrome). Bisag wala pa matino ang hinungdan, ang mga espesyalista sa medisina nakahatag ug lig-ong ebidensiya sa pisikal nga mga abnormalidad sa mga pasyente. Gani, kini nga mga ebidensiya gigamit sa hukmanan.

Ang Medical Post sa Canada mitaho nga diha sa usa ka kontrobersiyal nga kaso, ang mga eksperto sa medisina mipresentar ug testimoniya sa pagsuportar sa pangangkon sa sinumbong nga ang katakos sa pasyente sa paghimog mga desisyon nadaot tungod sa iyang sakit. Busa si Maghuhukom William G. N. Egbert napukaw sa paghinapos: “Ang sakit nagaapektar sa tanang bahin sa paghukom. . . . Ang gamayng bahin sa utok nadaot.”

Tinuod ba kini?

Mga Abnormalidad sa Utok

Ang mga panukiduki sa medisina misuportar sa pangangkon nga apektado ang utok sa mga pasyenteng may CFS. Ang The New York Times sa Enero 16, 1992, adunay ulohan: “Nakita sa Pagtuon ang Abnormalidad sa Utok sa mga Pasyenteng May Balikbalik nga Kakapoy.” Ang artikulo, nga gibase sa usa ka taho nga gipatik sa adlaw nga miagi diha sa Annals of Internal Medicine, miingon:

“Ang labing dakong pagtuon sukad labot sa chronic fatigue syndrome nakadiskobre ug ebidensiya nga nanghubag ang mga utok sa mga pasyente, ang unang dokumentadong abnormalidad sa utok nalangkit sa katingalahang sakit.” Ang artikulo midugang: “Ang pagtuon mao ang labing ulahi sa gihimong mga pagtuon nga nagpakita sa kalainan sa imyunidad ug sa hormone tali sa mga tawong aduna niining nga sakita ug sa mga tawong mahimsog.”

Laing pagtuon nga nakakuha ug dakong pagtagad mao kanang gitaho diha sa Disyembre 1991 nga gula sa Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. May nakita kining mga timaan sa kakulang ug hormone diha sa mga endocrine gland ug sa mga utok sa mga tawong may CFS. Busa ang pagtuon nakadugang sa ebidensiya nga ang biokemikal ug imyunolohikal nga mga hinungdan mopatunghag mga simtoma sa CFS.

Gisubay ni Dr. Walter Gunn, samtang nagsilbi sa CDC (U.S. Centers for Disease Control), ang daghang mga pagtuon sa mga pasyenteng dunay CFS. Siya miingon nga “daghang maayong mga siyentipiko ang nagsugod sa puliki nga pagpanukiduki sa CFS.” Bisan tuod ang mga nadiskobrehan niining mga tigdukiduki kasagarang nagpunting sa nagkalainlain posibleng mga hinungdan, si Dr. Gunn mipasiugda: “Ang usa ka butang nga walay pagbag-o mao nga walay usa ang mitaho nga walay mga abnormalidad.”

Unsang posibleng ahente o mga ahente ang nakaingon sa CFS? Nalangkit ba kaha ang usa ka virus o mga virus? Kon mao, sa unsang paagi? Sa unsang paagi ang sistema sa imyunidad grabeng naapektohan? Sa unsang paagi ang pagkadaot niini mopahinabog mga simtoma nga motungha diha sa mga pasyenteng may CFS?

Posibleng mga Hinungdan

Ang mga panukiduki nagpakita nga nalangkit ang mga virus. Apan unsang matanga sa mga virus? Daghan ang gidahig sa mga tigdukiduki. “Ang mga retrovirus, spuma o ‘bulaon’ nga mga virus, mga enterovirus, Epstein-Barr virus, ug ang herpesvirus type 6 sa tawo maoy popular ug posibleng hinungdan sa sakit,” nagkanayon ang The Journal of American Medical Association sa miaging Nobyembre.

Sa unsang paagi ang mga virus mopahinabog CFS? Kana wala pa hisayri. Ugaling, si Dr. Anthony L. Komaroff, iladong tigdukiduki sa CFS, miingon: “Ang sumbanan nga nanungha mao ang usa ka aktibo kanunay nga sistema sa imyunidad, usa ka sistema sa imyunidad nga nakigbahin sa usa ka matang sa pagpakiggubat kanunay sa usa ka matang sa butang nga gisabot niini nga dili iya sa lawas.”

Ang himsog nga sistema sa imyunidad mosukol sa usa ka kaaway nga virus, o mga virus, pinaagi sa pagpagawas ug mga kemikal, nga gitawag ug cytokines, aron sa pagpakig-away sa mga manunulong. Apan, sa dihang maatiman na ang emerhensiya, ang paggama ug cytokines normal nga mohunong. Apan diha sa mga pasyenteng may CFS ang sistema sa imyunidad daw dili mohunong sa paggama niini. Sa dakong bahin, ang walay pagkausab nga nakaplagan diha sa mga tawong may CFS mao ang kusog nga paggama ug cytokines.

Kini hinungdanon, sanglit dili ang virus ang mopabati sa tawo nga siya may sakit sa dihang kini moatake sa iyang lawas. Bation niyang may sakit siya tungod kay ang iyang mga selula sa lawas nagagamag cytokines, nga mopahinabo sa hilanat, pamaol, ug kakapoy. Si Dr. William Carter, propesor sa medisina sa T.B., miingon: “Ang cytokines magpabilin ug mosugod sa pagdaot sa taglawas hangtod sa kataposan atong makita ang pasyente nga grabeng nagkasakit nga halos dili na makalihok.”

Apan, unsay nagpahinabo sa sistema sa imyunidad sa walay hunong nga paggama ug cytokines sa dihang angay na unta kining mohunong? “Usa ka natulog nga virus ang napukaw pinaagi sa usa ka matang sa tigbikil,” matud pa ni Dr. Jay A. Goldstein, “nga nagpahimo sa mga selula sa sistema sa imyunidad sa paggamag [cytokines] sa dili-normal nga gidaghanon.”

Dugang pa, mopatim-aw nga ang kinaiyanhong mga pumapatay nga mga selula ug macrophages, nga maoy pangunang mga tigdepensa batok sa nagasulong nga mga organismo, modiyutay sa gidaghanon o sa obra diha sa mga pasyente nga may CFS, nga dugang mopaluya sa sistema sa imyunidad. Ang dakong butang mao nga ang sistema sa imyunidad sa mga pasyenteng may CFS daw nadaot, apan lainlain ang mga opinyon kon ngano nga madaot kini.

Sumala sa gipadayag sa nag-unang artikulo, ang mga doktor sagad makapaniid nga diha sa kadaghanang mga pasyente ang depresyon dili mao ang hinungdan sa CFS. Hinunoa, diha sa pipila ka pasyente ang ubang mga doktor nagtuo nga ang suliran sa hunahuna, sama sa depresyon, tingali mahimong hinungdan. Makaiikag, ang panukiduki nagpakita nga ang depresyon makadaot sa sistema sa imyunidad. “Ang kaguol sa hunahuna makabalda sa pag-obra sa hormone sa utok ug sa imyunidad,” misulat si Dr. Kurt Kroenke, sa Walter Reed Army Medical Center sa Washington, D.C.

Busa, sa pipila ka kahimtang ang depresyon mahimong mobikil sa kausaban sa sistema sa imyunidad nga tingalig makadugang sa CFS. Bisan pa, daghang ubang mga hinungdan nga mopaluya sa sistema sa imyunidad tingali ang nalangkit usab.

Daghang mga Hinungdan

Ang kadaghanang mga tigdukiduki nagkauyon nga walay kalagmitan nga usa ka butang ang nagpahinabo sa CFS. “Hinunoa, ang CFS tingali maoy usa ka sakit nga motungha diha sa dali nga matakdang indibiduwal diin ang depresyon, [mga alergi], impeksiyon sa virus, o ubang mga butang misangpot ug usa ka sukod sa kadaot sa imyunidad,” matud pa sa basahon sa medisina nga Cortlandt Forum.

Usa ka doktor, nagsulat sa Medical Post sa Canada, miingon: “Tingali dunay gikinahanglan nga pagkadaling matakdan nga mapanunod ug tingali usa ka hago nga lawas maoy laing gamhanang hinungdan. Unya usa ka grabe nga hitabo, kasagaran usa ka grabe nga impeksiyon nga gipahinabo sa virus, moatake sa hago nga mga indibiduwal. Ang kombinasyon niining tanang mga butanga tingali mopatunghag kadaot sa sistema sa imyunidad.”

“Ang tensiyon maoy usa sa labing dakong tigbikil nga among nakita,” miingon si Dr. Charles Lapp. “Usahay nakita namo nga pipila ka kemikal may bahin. . . . Ug katingalahan ubay-ubay sa akong mga pasyente (bisag wala kami maghimo sukad ug pagtuon) nakahisgot nga ang pamatay sa insekto, mga pintal, ug mga barnis daw nalangkit sa dihang misugod ang ilang sakit.”

Wala pa sukad sa kasaysayan nga ang mga tawo naladlad sa mas dakong mga pag-atake sa ilang mga lawas pinaagi sa polusyon sa palibot. Ang mga kemikal nga ginadugang sa pagkaon ug mga droga tingali makadaot usab sa lawas ug grabeng makaapektar sa sistema sa imyunidad. Ang ubang mga doktor nangangkon pa gani nga ang dugay nga pagtomar ug mga antibiotiko mopaluya sa sistema sa imyunidad.

Ang ubang mga butang usab tingali nalangkit sa pag-antos nga nakita diha sa libolibong mga pasyenteng may CFS. Apan samtang may madanihong mga timaan ug makaiikag nga mga posibilidad, ang hinungdan sa CFS wala gihapon masayri.

Usa ka Ilhanan sa Kataposang mga Adlaw

Diha sa iyang dakong tagna bahin sa kataposang mga adlaw sa sistema sa kalibotan, si Jesu-Kristo mitagna: “Aduna unyay . . . kamatay sa nagkalainlaing dapit.” (Lucas 21:11) Pagkatinuod niini sa atong panahon! Ang kadaghanan sa mga sakit karong adlawa wala pay nadiskobrehang hinungdan, apan kini wala maghimo kanila nga dili tinuod o makapaluya.

Ang CFS dayag maoy laing sakit nga nalangkit sa ilhanan nga giingon ni Jesus nga magtimaan sa kataposang mga adlaw. Apan ang pagkasayod niini dili magpahimo sa kinabuhi nga mas masayon alang niadtong nag-antos. Sa unsang paagi sagubangon sa mga pasyenteng may CFS ang ilang sakit?