Pagsagubang sa Hagit

SA NANGAGING katuigan daghang paagi sa pagtambal ang gisugyot alang sa ADHD. Ang pipila niini nahasentro sa pagkaon. Apan, ang pipila ka mga pagtuon nagsugyot nga ang mga substansiya nga gisagol diha sa pagkaon kasagaran dili magpahinabog pagkalingas ug nga ang pagtambal pinaagig pagkaon sagad dili-epektibo. Ang ubang mga paagi sa pagbulong sa ADHD mao ang pagtambal pinaagig medisina, pagbag-o sa paggawi, ug pagbansay sa pag-ila sa kaugalingon.a

Pagtambal pinaagig medisina. Sanglit ang ADHD hayan nalangkit sa pagkadaot sa utok, ang pagtambal pinaagig medisina aron mabalik ang hustong kemikal nga pagkatimbang nakitang nakatabang sa daghan.b Apan, ang pagtambal pinaagig medisina dili makapuli sa pagkakat-on. Kini makatabang lamang sa pagbug-os sa bata sa iyang pagtagad, nga naghatag kaniya ug usa ka pundasyon nga niini pagakat-onan ang bag-ong mga kahanas.

Daghang hamtong nga may ADHD natabangan usab sa pagtambal pinaagig medisina. Apan, angay nga magbantay​—kon bahin sa mga batan-on ug mga hamtong​—sanglit ang ubang medisina nga tigdasig nga gigamit niadto sa pagtambal sa ADHD mahimong makagiyan.

Pagbag-o sa paggawi. Ang bata nga may ADHD dili magpalingkawas sa mga ginikanan sa obligasyon sa pagdisiplina. Bisan pa nga ang bata tingali adunay linain nga mga panginahanglan niining bahina, ang Bibliya nagtambag sa mga ginikanan: “Bansaya ang bata diha sa dalan nga iyang pagalaktan; bisan nga kon siya matigulang na dili siya mobiya gikan niana.” (Proverbio 22:6) Diha sa iyang librong Your Hyperactive Child, si Barbara Ingersoll nag-ingon: “Ang ginikanan nga mosurender na lamang ug pasagdan ang iyang sobra ka lihokan nga anak nga ‘magminaldito’ wala maghatag sa bata ug kaayohan. Sama sa bisan kinsang ubang anak, ang lingas kaayo nga bata nagkinahanglag disiplina nga dili-magbag-obag-o nga inubanan sa pagtahod sa bata ingong tawo. Kini nagpasabot ug klarong mga limitasyon ug nahiangayng mga ganti ug mga silot.”

Busa hinungdanong maghatag ang mga ginikanan ug tin-awng mga lagda. Dugang pa, kinahanglang adunay estriktong rutina sa adlaw-adlawng mga kalihokan. Ang mga ginikanan basin gustong mohatag sa bata ug diyutayng kagawasan sa pag-apas niini nga eskedyul, lakip sa panahon alang sa homwork, pagtuon, pagkaligo, ug uban pa. Unya magmatubayon sa pagsubay niini. Paneguroa nga ang adlaw-adlawng rutina ginahimo. Ang Phi Delta Kappan nag-ingon: “Ang mga doktor, mga sikolohista, mga opisyal sa eskuylahan, ug mga magtutudlo adunay obligasyon sa bata ug sa mga ginikanan sa bata sa pagpatin-aw nga ang pagkanahiling nga may ADD o ADHD dili lisensiya nga siya makahimog bisan unsa nga dili disiplinahon, apan hinunoa kana isipon nga usa ka pagpatin-aw nga basin moagak sa nahiangay nga tabang alang sa hingtungdang bata.”

Pagbansay sa pag-ila sa kaugalingon. Kini naglakip sa pagtabang sa bata sa pagbag-o sa iyang paglantaw sa kaugalingon ug sa iyang depekto. “Ang mga tawo nga may attention-deficit disorder mobating ‘maot ug dagway, buangbuang, ug daotan’ bisan pa kon sila madanihon, utokan, ug buotag-kasingkasing,” matod pa ni Dr. Ronald Goldberg. Busa, ang bata nga may ADD o ADHD kinahanglang adunay hustong paglantaw sa iyang bili, ug siya kinahanglang mahibalo nga ang iyang mga problema sa pagtagad madumala. Hinungdanon kaayo kini panahon sa pagkatin-edyer. Sa panahong ang tawo nga may ADHD makaabot na sa mga tuig sa pagkatin-edyer, siya tingali nakaagom ug daghang pagsaway gikan sa iyang mga katalirongan, mga magtutudlo, mga igsoon, ug tingali bisan sa mga ginikanan. Siya karon kinahanglang magbutang ug realistikanhong mga tumong ug sa paghukom sa iyang kaugalingon sa maayo imbes mabangisong paagi.

Ang ibabaw nga mga paagi sa pagtambal mahimong sundon usab sa mga hamtong nga may ADHD. “Ang pagbag-o sa paggawi kinahanglang ipasukad sumala sa edad,” nagsulat si Dr. Goldberg, “apan ang mga basehanan sa pagtambal​—pagtambal pinaagig medisina kon angay, pagbag-o sa paggawi, ug [pagbansay sa] pag-ila sa kaugalingon​—magpabiling epektibong mga paagi sa pagtambal sa tibuok nga siklo sa kinabuhi.”

Pagtaganag Tabang

Si John, ang amahan sa usa ka tin-edyer nga may ADHD, nag-ingon sa mga ginikanan diha sa samang kahimtang: “Pagtuon kutob sa imong mahimo bahin niining problemaha. Paghimog mga desisyon pinasukad sa kahibalo. Labaw sa tanan, higugmaa ang imong anak, lig-ona siya. Ang ubos nga pagtamod-sa-kaugalingon makadaot sa iyang espiritu.”

Aron ang bata nga may ADHD makabaton ug igong tabang, ang duha ka ginikanan kinahanglang magbinuligay. Si Dr. Gordon Serfontein nagsulat nga ang bata nga may ADHD kinahanglang “mahibalo nga siya gihigugma sulod sa panimalay ug nga ang gugma nagagikan sa gugma nga makita tali sa mga ginikanan.” (Italiko amoa.) Sa pagkaalaot, ang maong gugma dili usahay ginapakita. Si Dr. Serfontein nagpadayon: “Napamatud-an na nga diha sa pamilya diin adunay [usa ka bata nga may ADHD], halos ikatulo sa usa ka bahin ang kasubsob sa panagbingkil ug pagkabungkag sa pamilya kay sa normal nga pamilya.” Aron mapugngan ang maong panagbingkil, ang amahan angay nga may dakong bahin sa pagpadako sa batang may ADHD. Ang responsibilidad dili angay ipatong diha lamang sa inahan.​—Efeso 6:4; 1 Pedro 3:7.

Ang suod nga mga higala, bisag dili bahin sa pamilya, mahimong dakong tabang. Sa unsang paagi? “Magmaluloton,” nag-ingon si John, nga gikutlo sayosayo. “Tan-aw saylo pa sa makita sa imong mga mata. Sinatia ang bata. Pakig-estorya usab sa mga ginikanan. Komosta sila? Unsay ilang ginasagubang sa adlaw-adlaw?”​—Proverbio 17:17.

Ang mga sakop sa Kristohanong kongregasyon dakog mahimo sa pagtabang sa bata nga may ADHD ug sa mga ginikanan. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagkahimong makataronganon sa ilang mga pagdahom. (Filipos 4:5) Usahay, ang bata nga may ADHD tingali magubtanon. Imbes moingon nga walay panagana, “Nganong dili ka makakontrolar sa imong anak?” o “Nganong dili lang nimo siya disiplinahon?” ang maayong maniid nga isigkamagtutuo makaamgo nga ang mga ginikanan tingali nahupngan na sa adlaw-adlawng malisod nga trabaho sa pagpadako ug bata nga may ADHD. Siyempre, ang mga ginikanan angayng maningkamot kutob sa ilang mahimo aron malimitihan ang magubtanong paggawi sa bata. Bisan pa niana, imbes maninghag tungod sa kasuko, ang isigkamagtutuo angay maningkamot sa pagpakitag “pagbati nga alang sa isigkaingon” ug “magapangbulahan.” (1 Pedro 3:8, 9) Sa pagkamatuod, sagad nga pinaagi sa maluluy-ong mga isigkamagtutuo nga ang Diyos “nagahupay kanilang gipaubos.”​—2 Corinto 7:5-7.

Ang mga estudyante sa Bibliya nahibalo nga ang tanang pagkadili-hingpit sa tawo, lakip sa mga depekto sa pagkakat-on ug ADHD, napanunod gikan sa unang tawo, si Adan. (Roma 5:12) Sila nahibalo usab nga ang Maglalalang, si Jehova, magatuman sa iyang saad sa pagpatunghag usa ka matarong nga bag-ong kalibotan diin ang makapasubong mga sakit mawala na. (Isaias 33:24; Pinadayag 21:1-4) Kini nga pasalig maoy usa ka kasaligang tabang sa mga tawong naapektohan sa maong mga depekto sama sa ADHD. “Ang edad, pagbansay, ug kasinatian nakatabang sa among anak nga lalaki sa pagsabot ug sa pagdumala sa iyang depekto,” nag-ingon si John. “Apan siya dili gayod bug-os nga maayo niining sistemaha sa mga butang. Ang among adlaw-adlaw nga kahupayan mao nga diha sa bag-ong kalibotan, tul-iron ni Jehova ang depekto sa among anak nga lalaki nga magpaarang kaniya sa pagpahimulos sa kinabuhi sa bug-os.”

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 8]

Pasidaan sa mga Ginikanan

HALOS ang tanang kabataan usahay dili-mamati, mahinaykon ug gawi, ug luhag kaayo. Ang pagkaaduna niining mga kinaiyaha dili sa tanang panahon timaan sa ADHD. Diha sa iyang librong Before It’s Too Late, si Dr. Stanton E. Samenow nag-ingon: “Nakakita ako ug daghan kaayong mga kaso diin ang bata nga dili gustong mobuhat ug usa ka butang pasagdan tungod kay siya gituohan nga nag-antos sa usa ka depekto o kondisyon nga dili iyang sayop.”

Si Dr. Richard Bromfield usab nakakita ug panginahanglan sa pagbantay. “Sa pagkatinuod, ang ubang mga tawo nga nahiling nga may ADHD mga daot ug utok ug nagkinahanglag tambal,” siya nagsulat. “Apan ang depekto gipasanginlan usab nga mao ang hinungdan sa tanang matang sa mga pag-abuso, mga pagkasalingkapaw, pagpasagad ug ubang mga sakit sa katilingban nga sa kadaghanang kaso walay kalabotan sa ADHD. Gani, ang kakulang sa mga prinsipyo diha sa modernong kinabuhi​—walay pili nga kapintasan, pag-abuso sa droga ug, dili kaayo makahahadlok, walay-disiplina ug gubot nga mga panimalay​—dakog tendensiya nga magpalambo sa ADHD​—sama sa pagkaluhag kay sa bisan unsang pagkadaot sa utok.”

Busa may maayong katarongan nga nagpasidaan si Dr. Ronald Goldberg batok sa awtomatikong pag-isip sa nagkalainlaing mga simtoma ingong pamatuod sa pagkaadunay ADHD. Ang iyang tambag mao ang “pagtino nga walay hinungdanong pagdayagnos sa depekto ang masayloan.” Ang mga simtoma nga kaamgid sa ADHD basin magpaila sa bisan hain sa daghang pisikal o emosyonal nga mga suliran. Busa ang tabang sa usa ka eksperyensiyadong doktor hinungdanon sa paghimog tukmang pag-agpas sa sakit.

Bisan kon naagpas na ang sakit, maayong timbangtimbangon sa mga ginikanan ang maayo ug dili-maayong epekto sa tambal. Ang Ritalin makawala sa dili-maayong mga simtoma, apan kini aduna usay daotang mga epekto, sama sa pagkadili-makatulog, pagsamot sa kabalaka, ug pagkanerbiyoson. Busa, si Dr. Richard Bromfield nagpasidaan batok sa pagdalidali sa pagtambal sa bata aron lang mawala ang iyang mga simtoma. “Daghan kaayong kabataan, ug dugang ug dugang mga hamtong, sayop nga gihatagan ug Ritalin,” matod pa niya. “Sa akong naeksperyensiyahan, ang paggamit ug Ritalin daw nagadepende ug dako sa katakos sa mga ginikanan ug mga magtutudlo sa pagpalabay sa paggawi sa mga bata. May nailhan akong mga bata nga gihatagan niini aron mokalma sila kay sa pagtagana sa ilang mga panginahanglan.”

Busa ang mga ginikanan dili angay magdalidali sa pagdayagnos sa ilang mga anak nga adunay ADHD o may depekto sa pagkakat-on. Hinunoa, ilang kinahanglang timbangtimbangon ug maayo ang ebidensiya, uban sa tabang sa hanas nga propesyonal. Kon natino nga ang bata adunay depekto sa pagkakat-on o ADHD, kinahanglang mogahin gayod ug panahon ang mga ginikanan sa pagsinati pag dugang bahin sa problema aron sila makalihok sa labing ikaayo sa ilang mga anak.

[Hulagway sa panid 9]

Ang batang may ADHD nagkinahanglag malulot apan dili-magbag-obag-o nga disiplina

[Hulagway sa panid 10]

Ang pagdayeg sa ginikanan dakog mahimo