Usa ka Tinagong Bahandi nga Nakaplagan

ang Sugilanon sa Makarios nga Bibliya

NIADTONG 1993 nakaplagan sa usa ka tigdukiduki diha sa Nasodnong Librarya sa Rusya sa St. Petersburg ang tapok sa karaan, nadalag tungod sa kadugay na nga mga magasing Orthodox Review. Diha sa mga panid sa mga magasin sa 1860 hangtod sa 1867 nahiluna ang bahandi nga gitago gikan sa Rusong publiko sa kapin ug usa ka siglo. Usa kadto ka hubad sa tibuok Hebreohanong Kasulatan, o “Daang Tugon,” sa Bibliya sa pinulongang Ruso!

Ang mga maghuhubad sa Kasulatan mao si Mikhail Iakovlevich Glukharev, nga nailhan ingong Archimandrite Makarios, ug si Gerasim Petrovich Pavsky. Ang duha maoy inilang mga membro sa Ortodoksong Iglesya sa Rusya ingon man usab mga eskolar sa pinulongan. Sa dihang gisugdan niining mga tawhana ang ilang paghubad sa sayong bahin sa milabayng siglo, ang bug-os nga Bibliya wala pa mahubad ngadto sa Ruso.

Tinuod, ang Bibliya diha na sa Slavoniko, usa ka pinulongan nga gisundan sa modernong-adlawng Ruso. Ugaling, sa tungatunga sa ika-19ng siglo, ang Slavoniko nga pinulongan dugay na nga wala gamita gawas sa relihiyosong mga serbisyo, diin kini gigamit sa klero. Ang susamang kahimtang naglungtad sa Kasadpan, diin naningkamot ang Iglesya Romana Katolika nga magpabilin ang Bibliya diha lamang gayod sa Latin bisan pag ang Latin dugay na nga nahimong patay nga pinulongan.

Si Makarios ug Pavsky misulay sa paghimo sa Bibliya nga mabatonan sa kasagarang mga tawo. Busa, ang pagkadiskobre sa ilang dugay na nga gikalimtang hubad nagpaposible sa pagpasig-uli sa hinungdanong bahin sa literaryo ug relihiyosong kabilin sa Rusya.

Apan, kinsa ba si Makarios ug Pavsky? Ug nganong ang ilang mga paningkamot sa paghubad sa Bibliya diha sa kasagarang pinulongan sa katawhan nakaagom nianang maong pagsupak? Ang ilang sugilanon pulos makalingaw ug makapalig-on sa pagtuo alang sa tanang mahigugmaon sa Bibliya.

Ang Panginahanglan sa Rusong Bibliya

Si Makarios ug Pavsky dili maoy unang nakasabot sa panginahanglan ug Bibliya diha sa kasagarang pinulongan sa katawhan. Usa ka gatos ka tuig nga mas una pa, ang Rusong hari, si Peter I, o Peter the Great, nakasabot usab sa maong panginahanglan. Sa pagkatinuod, gilantaw niya ang Balaang Kasulatan nga may pagtahod ug gikutlo nga nag-ingon: “Ang Bibliya maoy usa ka basahon nga molabaw sa tanan, ug naundan sa tanang butang nga naghisgot labot sa katungdanan sa tawo ngadto sa Diyos ug sa iyang silingan.”

Busa, niadtong 1716, gisugo ni Peter ang iyang harianong korte sa pagpatik ug Bibliya sa Amsterdam, nga iyang kaugalingong gasto. Ang matag panid naundan sa usa ka lumbay sa Rusong teksto ug usa ka lumbay sa Olandes nga teksto. Usa lamang ka tuig sa ulahi, niadtong 1717, andam na ang bahin nga Kristohanon Gregong Kasulatan, o ang “Bag-ong Tugon.”

Sa pagka-1721 gipatik usab ang Olandes nga seksiyon sa upat-ka-tomong hubad sa Hebreohanong Kasulatan. Ang usa ka lumbay gibiyaang blangko, aron masulatan sa ulahi sa Rusong teksto. Gitugyan ni Peter ang mga Bibliya ngadto sa “Balaang Sinodo” sa Ortodoksong Iglesya sa Rusya​—ang labawng relihiyosong awtoridad sa simbahan​—aron taposon ang pag-imprenta ug sa pagdumala sa pag-apod-apod. Apan, wala kana padayona sa sinodo.

Duolan sa upat ka tuig sa ulahi, si Peter namatay. Unsay nahitabo sa iyang mga Bibliya? Ang blangkong mga lumbay alang sa Rusong teksto wala gayod masulati. Ang mga Bibliya gitapok nga nagtipun-og diha sa silong, diin kini nangadugta​—sa ulahi walay makitang bisan usa ka hulad ang wala maunsa! Ang desisyon sa sinodo mao ang “pagbaligya sa tanang nabilin ngadto sa mga negosyante.”

Nagsugod ang mga Paningkamot sa Paghubad

Niadtong 1812, si John Paterson, usa ka membro sa Britaniko ug Langyaw nga Kapunongan sa Bibliya, miabot sa Rusya. Gipukaw ni Paterson ang interes sa mga intelektuwal sa St. Petersburg sa pagmugnag usa ka kapunongan sa Bibliya. Sa Disyembre 6, 1812​—ang samang tuig nga gipaatras sa kasundalohang Ruso ang misulong nga mga sundalo ni Napoléon I​—si Haring Alejandro I miaprobar sa karta alang sa kapunongan sa Bibliya sa Rusya. Niadtong 1815 ang hari nagsugo sa tsirman sa kapunongan, si Prinsipe Aleksandr Golitsyn, nga isugyot sa nagamandong sinodo nga “ang mga Ruso usab angayng may kahigayonan sa pagbasa sa Pulong sa Diyos diha sa ilang lumad nga pinulongang Ruso.”

Maayo na lang, gihatag ang pag-uyon sa paghubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Ruso nga direkta gikan sa orihinal nga Hebreohanon. Ang karaang Gregong Septuagint ang basehanan sa mga hubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Slavoniko. Kadtong mohubad sa Bibliya ngadto sa Ruso gisultihan nga ang pangunang mga prinsipyo sa paghubad mao ang katukma, katin-aw, ug kaputli. Unsay nahitabo niining unang mga paningkamot sa pagtaganag Bibliya sa pinulongang Ruso?

Kataposan na ba Alang sa Paghubad sa Bibliya?

Wala magdugay ang konserbatibong mga elemento diha sa simbahan ug sa kagamhanan nahimong mabalak-on sa langyawng impluwensiya sa relihiyon ug politika. Ang ubang mga lider sa simbahan dugang miangkon nga gipahayag nga mas maayo diha sa Slavoniko​—ang pinulongan sa liturhiya​—ang mensahe sa Bibliya kay sa diha sa Ruso.

Busa ang Kapunongan sa Bibliya sa Rusya nabungkag niadtong 1826. Gisunog ang libolibong kopya sa mga hubad nga nahimo sa kapunongan sa Bibliya. Ingong resulta, ang Bibliya nahimong ikaduha na lamang sa rituwal ug sa tradisyon. Nagsunod sa sumbanan nga gipakita sa Iglesya Romana Katolika, ang sinodo nagbaod niadtong 1836: “Gitugotan ang si bisan kinsa nga debotadong magsisimba sa pagpamati sa Kasulatan, apan wala tugoti ang si bisan kinsa nga mobasa sa pipila ka bahin sa Kasulatan, ilabina sa Daang Tugon, nga walay paggiya.” Ang paghubad sa Bibliya daw midangat sa kataposan niini.

Ang Hubad ni Pavsky

Kasamtangan, si Gerasim Pavsky, usa ka propesor sa Hebreohanon, miabaga sa tahas sa paghubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Ruso. Niadtong 1821 natapos niya paghubad ang Salmo. Ang hari dali nga miaprobar niana, ug sa Enero 1822 ang basahon sa Salmo giluwatan sa publiko. Kini dihadihang gidawat ug gipatik pag-usab sa 12 ka beses​—nga mitotal sa 100,000 ka kopya!

Ang binatid nga mga paningkamot ni Pavsky nakahatag kaniyag pagtamod sa daghang eskolar sa pinulongan ug mga teologo. Gihubit siya ingong usa ka prangka ug matinud-anong tawo nga wala mahadlok batok sa daotang mga laraw nga naglibot kaniya. Bisan pa sa pagsupak sa simbahan sa Kapunongan sa Bibliya sa Rusya ug sa kamatuoran nga ang pipila mibating kini naghawas sa langyawng mga interes, si Propesor Pavsky nagpadayon sa paghubad sa mga bersikulo sa Bibliya ngadto sa Ruso diha sa iyang mga pakigpulong. Ang nakadayeg nga mga estudyante niya nagkopya nga kinamot sa iyang mga hubad ug, sa ulahi, nakahimo sa paghugpong sa iyang hubad. Niadtong 1839 sila nagbatog kaisog mismo nga ipatik ang 150 ka kopya diha sa patikanan sa tunghaan​—nga walay permiso sa mga tigsensura.

Ang hubad ni Pavsky nagustohan kaayo sa mga magbabasa, ug ang panginahanglan alang niini padayong nag-uswag. Apan niadtong 1841 usa ka reklamo gikan sa tawong wala magpaila ang giduso sa sinodo labot sa “kapeligrohan” niini nga hubad, nga miangkon nga kini mitipas gikan sa Ortodoksong doktrina. Duha ka tuig sa ulahi ang sinodo nagbaod: “Kompiskahon ang tanang naglungtad nga sinulat sa kamot ug pinatik nga mga kopya sa hubad ni G. Pavsky sa Daang Tugon ug sunogon kini.”

Paghimaya sa Ngalan sa Diyos

Bisan pa niana, napukaw ni Pavsky ang interes sa paghubad sa Bibliya. Gipahiluna usab niya ang hinungdanong sumbanan alang sa umaabot nga mga maghuhubad kon bahin sa laing hinungdanong isyu​—ang ngalan sa Diyos.

Ang Rusong tigdukiduki nga si Korsunsky nagpatin-aw: ‘Ang mismong ngalan sa Diyos, ang labing balaan sa iyang mga ngalan, naglangkob sa upat ka Hebreohanong letra יהוה ug karon gilitok nga Jehova.’ Sa karaang mga kopya sa Bibliya, kanang linaing ngalan sa Diyos makita sa kaliboan ka beses diha sa Hebreohanong Kasulatan lamang. Apan, ang mga Hudiyo sayop nga nagtuo nga ang ngalan sa Diyos sagrado kaayo nga isulat o litokon. Mahitungod niini, si Korsunsky miingon: ‘Diha sa pakigpulong o sinulat, kini sagad pulihan sa Adonai, usa ka pulong nga kasagarang gihubad nga “Ginoo.”’

Tin-aw, ang paglikay sa paggamit sa ngalan sa Diyos maoy gumikan sa matuotuohong pagkahadlok​—dili pagkahadlok sa Diyos. Ang Bibliya mismo wala gayod maghisgot nga dili gamiton ang ngalan sa Diyos. Ang Diyos mismo miingon kang Moises: “Kini mao ang imong igaingon sa mga anak ni Israel, ‘Si Jehova ang Diyos sa inyong mga amahan . . . nagpadala kanako nganhi kaninyo.’ Kini mao ang akong ngalan sa panahong walay-katinoan, ug kini mao ang handomanan kanako sa tanan nga kaliwatan.” (Exodo 3:15) Sa subsob, ang Kasulatan nag-awhag sa mga magsisimba: “Pasalamati si Jehova, kamong katawhan! Sangpita ang iyang ngalan.” (Isaias 12:4) Bisan pa niana, ang kadaghanang maghuhubad sa Bibliya mipili sa pagsunod sa Hudiyohanong tradisyon ug naglikay sa paggamit sa ngalan sa Diyos.

Apan, wala sunda ni Pavsky kini nga mga tradisyon. Sa iyang hubad sa Salmo lamang, ang ngalan ni Jehova makita sa kapin ug 35 ka beses. Ang iyang kaisog nakabaton ug talagsaong impluwensiya sa usa sa iyang mga katalirongan.

Ang “Archimandrite” nga si Makarios

Kini nga katalirongan mao ang archimandrite nga si Makarios, usa ka Rusong Ortodoksong misyonaryo nga may talagsaon kaayong kahanas sa daghang pinulongan. Sa linghod nga panuigong siyete, makahubad na siya sa mugbong mga tekstong Ruso ngadto sa Latin. Sa nagpanuigon siyag 20, nahibalo na siyag Hebreohanon, Aleman, ug Pranses. Apan, ang mapainubsanong tinamdan ug usa ka idlot nga pagsabot sa iyang responsabilidad atubangan sa Diyos ang nakatabang kaniya nga malikayan ang lit-ag sa sobrang pagsalig. Siya sublisubling nangayog tambag sa ubang mga eksperto sa pinulongan ug mga eskolar.

Gusto ni Makarios nga repormahon ang misyonaryong kalihokan sa Rusya. Gibati niya nga sa dili pa dad-on ang Kristiyanidad ngadto sa mga Muslim ug mga Hudiyo sa Rusya, ang simbahan kinahanglang “magpalamdag sa masa pinaagig pagtukod ug mga tunghaan ug pag-apod-apod ug mga Bibliya diha sa pinulongang Ruso.” Sa Marso 1839, miabot si Makarios sa St. Petersburg, nga naglaom nga makadawat ug permiso sa paghubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Ruso.

Nahubad na ni Makarios ang mga basahon sa Bibliya nga Isaias ug Job. Ugaling, ang sinodo wala maghatag kaniyag permiso sa paghubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Ruso. Ngani, gisultihan si Makarios nga wad-on niya ang maong hunahuna sa paghubad sa Hebreohanong Kasulatan ngadto sa pinulongang Ruso. Ang sinodo nagpagulag mando, nga pinetsahag Abril 11, 1841, nga nagsugo kang Makarios “sa pagsilbig tulo ngadto sa unom ka semanang penitensiya sa balay sa usa ka obispo sa Tomsk aron sa paghinlo sa iyang konsensiya pinaagi sa pag-ampo ug mga pagluhod.”

Maisogong Pagbarog ni Makarios

Sukad sa Disyembre 1841 hangtod sa Enero 1842, gituman ni Makarios ang iyang penitensiya. Apan human nga natapos kana, dihadiha siya misugod sa paghubad sa nahibilin sa Hebreohanong Kasulatan. Siya nakabaton ug kopya sa hubad ni Pavsky sa Hebreohanong Kasulatan ug gigamit kana sa pagtul-id sa iyang kaugalingong mga hubad. Sama kang Pavsky, midumili siya sa pagpalubog sa ngalan sa Diyos. Sa pagkatinuod, ang ngalang Jehova makita sa kapig 3,500 ka beses sa hubad ni Makarios!

Nagpadala si Makarios ug mga kopya sa iyang hubad ngadto sa mabinationg mga higala. Bisag naapod-apod ang pipila ka sinulat sa kamot nga mga kopya, ang simbahan nagpadayon sa pagbabag nga mapatik ang iyang hubad. Mihimog mga plano si Makarios nga ipailaila ang iyang Bibliya sa gawas sa nasod. Sa gabii una pa siya mogikan, siya nasakit ug dayon namatay wala magdugay human niadto, sa tuig 1847. Ang iyang hubad sa Bibliya wala gayod mapatik samtang buhi pa siya.

Gipatik sa Kataposan!

Sa kataposan, nabag-o ang mga kahimtang sa politika ug sa relihiyon. Usa ka bag-o matugtanong hunahuna ang mikaylap sa tibuok nasod, ug niadtong 1856 ang sinodo nag-aprobar pag-usab sa paghubad sa Bibliya ngadto sa Ruso. Niining miarang-arang nga kahimtang, gipatik nga anam-anam ang Makarios nga Bibliya diha sa Orthodox Review tali sa 1860 ug 1867, ubos sa ulohang An Experiment of Translation Into the Russian Language.

Ang arsobispo nga si Filaret sa Chernigov, usa ka eskolar sa relihiyosong literatura sa Rusya, mihatag niining pag-ila sa Makarios nga Bibliya: “Ang iyang hubad nagsunod sa Hebreohanong teksto, ug ang pinulongan sa hubad maoy putli ug angayan sa ulohan.”

Apan, ang Makarios nga Bibliya wala gayod luwati sa publiko sa katibuk-an. Ngani, kini halos nakalimtan. Niadtong 1876 ang tibuok Bibliya, lakip ang Hebreohanon ug ang Gregong Kasulatan, nahubad sa kataposan ngadto sa Ruso nga may pag-uyon sa sinodo. Kining kompletong Bibliya sagad gitawag ug hubad sa sinodo. Katingad-an, ang hubad ni Makarios, uban ang hubad ni Pavsky, maoy pangunang tinubdan niining “opisyal” nga hubad sa Ortodoksong Iglesya sa Rusya. Apan ang ngalan sa Diyos gigamit diha lamang sa pipila ka mga dapit diin kini makita sa pinulongang Hebreohanon.

Ang Makarios nga Bibliya Karong Adlawa

Ang Makarios nga Bibliya nagpabiling wala himatikdi hangtod niadtong 1993. Ingon sa gipaila diha sa introduksiyon, nianang panahona ang kopya niini makita sa karaang mga magasing Orthodox Review diha sa seksiyon sa nihit nga mga libro sa Nasodnong Librarya sa Rusya. Ang mga Saksi ni Jehova nakaamgo sa bili sa paghimo niini nga Bibliya nga mabatonan sa publiko. Ang librarya mihatag ug permiso sa Relihiyosong Organisasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Rusya nga magpahimog kopya sa Makarios nga Bibliya aron andamon kini alang sa pag-imprenta.

Gihikay dayon sa mga Saksi ni Jehova nga duolag 300,000 ka kopya niini nga Bibliya ang maimprenta sa Italya aron maapod-apod sa tibuok Rusya ug sa daghang ubang nasod nga gisulti ang Ruso. Dugang pa sa hubad ni Makarios nga sa dakong bahin maoy sa Hebreohanong Kasulatan, kini nga edisyon sa Bibliya naundan sa hubad ni Pavsky sa Salmo ingon man sa awtorisado sa Ortodoksong Iglesya nga hubad sa sinodo sa Gregong Kasulatan.

Sa Enero niining tuiga, giluwatan kini sa panahon sa usa ka pag-interbiyo sa medya sa St. Petersburg, Rusya. (Tan-awa ang panid 26.) Ang Rusong mga magbabasa sa pagkatinuod malamdagan ug mapalig-on niining bag-ong Bibliya.

Ang pagpatik niini nga Bibliya sa ingon maoy usa ka kadaogan sa relihiyon ug sa panulat! Kini usab maoy usa ka makapalig-on sa pagtuo nga pahinumdom sa pagkamatinud-anon sa mga pulong sa Isaias 40:8: “Ang lunhaw nga balili malaya, ang bulak malawos; apan mahitungod sa pulong sa atong Diyos, kini magpabilin sa walay kataposan.”

[Kahon/Hulagway sa panid 26]

Ang Bibliya Nakadawat ug Pagdayeg Gikan sa mga Kritiko

“LAIN pang handomanang literatura ang giluwatan: ang Makarios nga Bibliya.” Pinaagi niana nga pasiuna, ang mantalaang Komsomolskaya Pravda nagpahibalo sa pagluwat sa Makarios nga Bibliya.

Human ipakita nga niadto lamang mga “120 ka tuig kanhi” nga unang mitungha ang Bibliya sa pinulongang Ruso, kini nga mantalaan mimulo: “Sulod sa daghang tuig ang simbahan misupak sa paghubad sa balaang mga basahon ngadto sa sayon-basahong pinulongan. Misalikway sa daghang mga hubad, ang simbahan sa kataposan miuyon sa usa niana niadtong 1876, ug kini nailhan ingong hubad sa sinodo. Ugaling, wala kini tugoting ipasulod sa mga simbahan. Didto, hangtod niining adlawa, ang bugtong Bibliya nga gidawat maoy anaa sa pinulongang Slavoniko.”

Ang mantalaang St. Petersburg Echo nagpunting usab sa bili sa pagpatik sa Makar­ios nga Bibliya, nga nag-ingon: “Ang may awtoridad nga mga eskolar gikan sa State University sa St. Petersburg, Herzen Pedagogical University, ug sa State Museum of Religious History nagrekomendar gayod niining bag-ong edisyon sa Bibliya.” Nagpunting sa paghubad sa Bibliya ngadto sa Ruso ni Makarios ug Pavsky sa unang katunga sa milabayng siglo, ang mantalaan miingon: “Hangtod niadtong panahona, ang Bibliya sa Rusya mabasa lamang diha sa Slavoniko, nga masabtan lamang sa mga membro sa klero.”

Ang pagluwat sa Makarios nga Bibliya pinaagi sa mga Saksi ni Jehova gitaho sa panahon sa usa ka pag-interbiyo sa prensa sa St. Petersburg sayo niining tuiga. Ang lokal nga mantalaang Nevskoye Vremya nag-ingon: “Ang may awtoridad nga mga eskolar . . . nagpasiugda nga ang edisyon angayng susihon ingong usa ka kamatuoran nga may dakong kahulogan sa kultural nga kinabuhi sa Rusya ug St. Petersburg. Bisag unsa pay hunahunaon sa usa bahin sa kalihokan niining relihiyosong organisasyon, ang pagpatik niining wala mahibaloi kaniadto nga hubad sa Bibliya sa walay duhaduha dakog kaayohan.”

Sa pagkatinuod, ang tanang mahigugmaon sa Diyos malipay sa dihang ang iyang sinulat nga Pulong mabatonan diha sa usa ka pinulongan nga mabasa ug masabtan sa kasagarang mga tawo. Ang mga mahiligon sa Bibliya bisan diin malipay nga laing hubad sa Bibliya ang mabatonan sa minilyong nagasultig-Ruso nga mga tawo sa tibuok kalibotan.

[Hulagway]

Ang pagluwat sa Makarios nga Bibliya gipahibalo niining pag-interbiyo sa prensa

[Hulagway sa panid 23]

Si Peter the Great naningkamot nga mapatik ang Bibliya diha sa Ruso

[Credit Line]

Corbis-Bettmann

[Hulagway sa panid 24]

Si Gerasim Pavsky, kinsa nakaamot sa paghubad sa Bibliya ngadto sa Ruso

[Hulagway sa panid 25]

Ang archimandrite nga si Makarios, nga kaniya gingalan ang bag-ong Rusong Bibliya