Aduna bay Kinabuhi Human sa Kamatayon?
“KON ang usa ka tawo nga lig-on ug lawas mamatay, mabuhi ba siya pag-usab?” nangutana ang patriarkang si Job mga 3,500 ka tuig na kanhi. (Job 14:14) Kining pangutanaha nakapalibog sa katawhan sulod sa daghang milenyo. Latas sa kapanahonan, ang katawhan sa tanang kultura namalandong niining pangutanaha ug nakahimog lainlaing mga teoriya.
Daghan sa nag-angkong mga Kristohanon nagtuo nga adunay langit ug impiyerno. Sa laing bahin, ang mga Hindu nagtuo sa reinkarnasyon. Nagkomento sa ginatuohan sa mga Muslim, si Emir Muawiyah, luyoluyo sa relihiyosong sentro sa Islam, nag-ingon: “Kami nagtuo nga adunay adlaw sa paghukom human sa kamatayon, sa dihang ikaw moatubang sa Diyos, kang Allah, nga sama unya sa pag-atubang sa hukmanan.” Sumala sa tinuohan sa Islam, si Allah mao unyay magtulotimbang sa paagi sa kinabuhi sa matag usa ug magtugyan kaniya ngadto kaha sa paraiso o sa impiyernong-kalayo.
Sa Sri Lanka, ablihag dako sa mga Budhista ug mga Katoliko ang ilang mga pultahan ug mga bentana kon adunay mamatay sa ilang mga panimalay. Dagkotan ang usa ka lampara, ug ang lungon ipahiluna nga ang mga tiil sa minatay itungod sa atubangan nga pultahan. Nagtuo sila nga kining mga paagiha magpasayon sa espiritu sa namatay sa paggawas sa balay.
Matod ni Ronald M. Berndt sa University of Western Australia, ang mga Aborigine sa Australia nagtuo nga ang “mga tawo dunay espirituhanong bahin nga dili mamatay.” Ang pipila ka tribo sa Aprika nagtuo nga human sa kamatayon ang ordinaryong mga tawo mahimong mga multo, samtang ang prominenteng mga tawo mahimong mga espiritu nga pasidunggan ug pangaliyahan ingong dili-makitang mga lider sa komunidad.
Sa ubang kayutaan, ang mga tinuohan bahin sa kahimtang sa patay maoy panagsagol sa lokal nga tradisyon ug sa nag-angkong Kristiyanidad. Pananglitan, taliwala sa daghang Katoliko ug Protestante sa Kasadpang Aprika, batasan na ang pagtabon sa mga espeho sa dihang adunay mamatay aron walay makatan-aw ug makakita sa espiritu sa patayng tawo.
Sa pagkatinuod, lainlain ang mga tubag nga ihatag sa mga tawo sa pangutanang, ‘Unsay mahitabo kanato sa dihang kita mamatay?’ Apan, ang usa ka pangunang konsepto niining lainlaing mga tubag mao: Adunay usa ka butang nga anaa sa sulod sa tawo nga imortal ug padayong mabuhi human sa kamatayon. Ang pipila ka tawo nagtuo nga kanang “usa ka butang” mao ang espiritu. Pananglitan, sa mga dapit sa Aprika ug Asia ug sa tibuok nga mga rehiyon sa Pasipiko sa Polynesia, Melanesia, ug Micronesia, daghan ang nagtuo nga ang espiritu—dili ang kalag—maoy imortal. Ngani, may mga pinulongan nga wala ganiy pulong nga “kalag.”
Aduna bay espiritu sulod sa usa ka buhing tawo? Kanang espirituha mobiya ba gayod sa lawas inigkamatay? Kon mao, unsay mahitabo niini? Ug unsay paglaom alang sa mga patay? Kining mga pangutanaha angayng pagatagdon. Bisan unsa pa ang imong kultural ug relihiyosong kagikan, ang kamatayon maoy usa ka kamatuoran nga angayng dawaton. Busa nalangkit ka gayod sa mga isyu sa personal nga paagi. Kami nagdasig kanimo sa pagtagad niining butanga.