-
Nebʉra audre yibiataJarakabʉ (Jõmaʉ̃itabʉra) (2016de) | Núm. 4
-
-
BEDʼEA YI NÃÃRABEMATA
Nebʉra audre yibiata
Daizeze Bedʼeara wuabemara libro religionraira awuarabʉ, Daizeze Bedʼeabara kʼarebabʉ ẽbẽrarãta bia wãita, mamina ẽbẽra mejãchaʉba iyi ʉ̃rʉ ibia akʉza imitia bedʼeapanʉ.
Bari jaradaita ẽbẽrarã burubiaraba krĩchapanʉ: «Nããrabema Daizeze Bedʼea erbada kĩrãkʼa, bʉ ẽãta idi ewade». Ẽbẽra religion ʉ̃rʉ estudiadaba jarabʉ: «Mia kʼãrẽsida kʼawuada ẽ Daizeze Bedʼeara nããbadamae abarika wesi kʼawuaita». Adewara jarasi: «Dayirãba kopia erpanʉrara aña bedʼeabʉ akʉza maʉ̃ranebemata Daizeze Bedʼeara poaga mejãcha bʉda tẽã osida, maʉ̃ba abarika bedʼeabʉ ẽ».
Ʉ̃kʉrʉ ẽbẽrarãbara ĩjã ẽ Daizeze Bedʼea ʉ̃rʉ, ãya nãã ĩjãbadaba sewasida baera. Bari jaradaita, Faizal mebẽrãra miõ religione ba ẽ basi, maʉ̃ba iyisida miõ religione ba ẽ basi. Iyira jaradiapanasi Daizeze Bedʼeara wawiaibarata, mamina iya jaradiabʉra aripe bʉẽãta, iya jarasi: «Mʉ̃ara ĩja ẽ basi jari ẽbẽrarã Daizeze Bedʼea mʉ̃a jaradiapanʉra, ãya erbʉ ẽ baera wãrĩnu Daizeze Bedʼea nããbadata».
Daizeze Bedʼea nããbadata idi ewade erpanʉ ẽ baera, ¿awuara krĩchabʉka? Krĩchara naʉ̃ta: Daizeze Bedʼeabara bedʼea biʼia bʉta erbʉ nekʼãrẽ ʉ̃ra zeide, mamina Daizeze Bedʼearadebemane neẽãta, ¿bʉara ĩjãika naʉ̃ bedʼea bia berabarira? (Romanos 15:4). Bʉa kʼawuabʉbʉrʉ maʉ̃ kopiata añabʉbʉrʉ, ¿bʉara jʉrʉika maʉ̃neba kʼarebata, bʉ mebẽrãbawara sãwũã bia wãita, trajode akʉza Daizeze ode?
Idi ewade dayirãba Daizeze Bedʼea nããbadata erpanʉ ẽ mina, erpanʉ kopia nãã juwabadebema aripe bedʼeabʉta. Ẽbẽrarãba ãrĩkĩrãpanasimina, iyi bʉdapeada mae ãrĩseabasimina akʉza bedʼea iyi neẽãta bʉekĩrãpanasimina, ¿sãwũã idibasidu bʉ Daizeze Bedʼeara? ¿Kʼãrẽa wãrĩnu naʉ̃ ʉ̃rʉ kʼawuaiba kʼarebai Daizeze Bedʼea idi ewade erpanʉta wãrĩnu ĩjãita? Akʉra naʉ̃ bedʼeaba kʼãrẽta panʉita nããre zebʉrʉba.
-
-
Daizeze Bed’eara ãrĩbodota basimina idibasidu bʉJarakabʉ (Jõmaʉ̃itabʉra) (2016de) | Núm. 4
-
-
BEDʼEA YI NÃÃRABEMATA
Daizeze Bed’eara ãrĩbodota basimina idibasidu bʉ
ÃRĨBIBɄBA: Daizeze Bedʼea bʉbariraba akʉza ẽbẽra libro aradebemata abarika bʉbariraba, bʉsi Daizeze Bedʼeata papiro ʉ̃rʉ akʉza pergamino ʉ̃rʉ (2 Timoteo 4:13).a ¿kʼãrẽa Daizeze Bedʼea bʉda peadara aduaseabasi?
Papirora bʉgʉzʉabari, yi kolora aduabari akʉza mesera ãrĩseabʉ. Richard Parkinson akʉza Stephen Quirkeba, naʉ̃ta jarapanʉ: «Maʉ̃ bakuru chirua omara ewari berabari wãne ãrĩseabʉ akʉza egorobabʉ, maʉ̃ta wagapanʉbʉrʉ, ewari berabari wãne makaporsabaseabʉ akʉza ãrĩseabʉ, joubʉbʉrʉ chimiaba koseabʉ akʉza wuabema nedʉwʉrʉraba». Papiro wagabadara ũduda tẽã kʼawuasida mesera ãrĩbʉta bisiaba akʉza zʉrrʉaba.
Pergaminora mezera ãrĩ ẽ papiro kĩrãkʼa, mamina ãrĩseabʉ ewari bio amʉera bisiaba, zʉrrʉaba, chimiaba akʉza nedʉwʉrʉ zakeraba.b Maʉ̃ kʼãrẽa, libro Everyday Writing in the Graeco-Roman East (Oriente Grecoromanone sãwũã bʉpananata) jarabʉ naʉ̃ra kartara bʉbada ʉ̃rʉ, «jõma aribasimina ʉ̃kʉrʉta wĩña bigabasi». Daizeze Bedʼeata jõma ãrĩsibʉrʉ idira maʉ̃ra neẽbakasi.
SÃWŨÃ IDI BASIDU BɄ DAIZEZE BEDʼEARA. Ley israelitara zokasidade jarasida yi nokʼo babʉrʉʼa ãyita oibarabasi «kopiata libro leydebemata», maʉ̃ zokʼadapeadadebemara libro (Génesisdeba Deuteronomiobayeda) yi sinkodebemarabasi (Deuteronomio 17:18). Ẽbẽra libro aradebemata abarika bʉbariraba ãya kopia mejãcha odaba, maʉ̃ra basi sinagoga Israelde akʉza Macedoniane (Lucas 4:16, 17; Hechos 17:11). ¿Maʉ̃ bʉdapeadara sãwũã idibasidu bʉ?
Rollos del mar Muertota ũdusida kʉgʉrʉde, maʉ̃ra egoro zobea eda põasãbʉdebasi, maʉ̃ba poaga mejãcha berabarisimina mesera ãrĩ ẽ basi.
Philip Comfort, Nuevo Testamento kʼawuabʉba jarasi: «Judiorabara wuagapanasi Daizeze Bedʼea bʉratʉmata kʉgʉrʉde eda, mawũã ãrĩ ẽ bamarẽã». Kristianorabida abarika osida, maʉ̃ba ʉ̃kʉrʉ juwaba bʉdapeadara ũdusida eda kʉgʉrʉde, eda zobeade akʉza drʉa ibʉawabʉde.
IDI EWADE ŨDUPANɄTA: Idi ewade ũdupanʉ Daizeze Bedʼea ãrĩmata wĩka juwaba bʉdapeadata, dos mil poaga audrebamina idibasidu bʉ. Kʼãwũã Daizeze Bedʼeade kĩrãkʼara mio librota neẽ.
-
-
Daizeze Bedʼea ãrĩkĩrãbasimina idibasidu bʉJarakabʉ (Jõmaʉ̃itabʉra) (2016de) | Núm. 4
-
-
BEDʼEA YI NÃÃRABEMATA
Daizeze Bedʼea ãrĩkĩrãbasimina idibasidu bʉ
JÕBIKĨRÃPANɄ: Politikoraba akʉza saserdoteraba nekʼãrẽ mejãcha osida Daizeze Bedʼea neẽã oita. Maʉ̃ kʼarea iduaribi ẽ basi wuabemara ẽbẽrarã Daizeze Bedʼea erbaita akʉza tradusita. Akʉdaya yiza ũme:
Poaga 167de Kristo nãã, nokʼo Antíoco Epífanes zokʼasi jõma Daizeze Bedʼea neẽã odamarẽã, kãgabasi baera Judioraba griego religioraba obʉta odamarẽã. Heinrich Graetzba bʉsi: «Daizeze Bedʼea bʉratʉmabʉra ãyara jõma ãrĩkua kʼãrãpe babʉekuasida ãya ũdubʉrʉra akʉza Daizeze Bedʼea akʉnʉmʉta ũdupanasibʉrʉ akʉza maʉ̃ kʼarebata jʉrʉbasibʉrʉ beapanasi».
Edad Mediade, saserdoterabara mejãcha kĩrʉbasi ãyibawara bʉ ẽãba Daizeze Bedʼea ʉ̃rʉ jaradiabaside, kãgabasi baera katolikoba jaradiabʉtrʉ jaradiaita. Jarapanasi erbaibarabasita Salmos latín bedʼeadebʉta, maʉ̃ awuara Daizeze Bedʼeadebemata erbasibʉrʉ jarapanasi maʉ̃bara jipa ũrĩkĩrã ẽ basita ãya jarabʉra. Saserdoterata ãba zeda kʼãrãpe jarasida yumakẽrãraʼa: «Mesera jʉrʉdamarẽã ẽbẽrarã ũrikĩrã ẽãra ãyi deda, ãyi sama bʉmae akʉza maʉ̃ta ũdudara babʉedamarẽã ãyi deta».
Ẽbẽraba Daizeze Bedʼeata neẽã oita osidabʉrʉ idi ewadera akʉda ẽ bakasi.
William Tyndaleba Daizeze Bedʼea Inglesdes tradusidara neẽã oita oda ẽ basi, yi kopia ʉ̃tʉzebida ãrĩna kʼãrãpe babʉesidamina akʉza iyi beasidamina 1536de.
SÃWŨÃ IDIBASIDU BɄ DAIZEZE BEDʼEARA. Nokʼo Antíocobara jõbikĩrãbasi Daizeze Bedʼeara, maʉ̃ba pewãbasi kristianora Judiorara, mamina ʉ̃kʉrʉ Judiorara awuru pʉwʉrʉdebasi adewara ãyara erpanasi Daizeze Bedʼeadebema kopiata, maʉ̃ra akʉsida maʉ̃raneba zebʉrʉdeba idibasidu (Hechos 15:21).
Edad Mediade jari wãrĩnu Daizeze Bedʼea kãgapanʉrabara ãyi pewãsimina Daizeze Bedʼeara tradusipanasi akʉza kopiata opanasi. Karta ʉ̃tʉzebibari oi naweda poaga 1450 kʼawa, Daizeze Bedʼeadebemara ʉ̃kʉrʉta tradusisida 33 bedʼea awuara awuaraka, maʉ̃neba yẽta mejãcha tradusipanʉ akʉza ʉ̃tʉzebipanʉ.
IDI EWADE ŨDUPANɄTA. Nokʼoraba akʉza Saserdoteraba neida okĩrãpanʉmina akʉza aña jaradiapanʉmina Daizeze Bedʼeara naʉ̃ drʉa jõmaʉ̃nẽ tradusibʉda akʉza jõmaʉ̃ba akʉbʉ, mawũã Daizeze Bedʼea bedʼea awuara awuaraka tradusibʉdaba ẽbẽrarã mejãchaʉta kʼarebabʉrʉ.
-
-
Daizeze Bed’eade eda neẽãta eda bʉekĩrãpanasimina oauda ẽ basiJarakabʉ (Jõmaʉ̃itabʉra) (2016de) | Núm. 4
-
-
Masoretaraba Daizeze Bedʼeara abarika bʉbasi.
BEDʼEA YI NÃÃRABEMATA
Daizeze Bed’eade eda neẽãta eda bʉekĩrãpanasimina oauda ẽ basi
AÑA OKĨRÃBɄTA: Ãrĩnata wĩñabasimina akʉza aña okĩrãpanasimina aña oauda ẽ basi, ʉ̃kʉrʉ ẽbẽra libroaradebemata abarika bʉchuraba akʉza tradutoreraba Daizeze Bedʼeade ãyi krĩchata eda bʉebʉ, maʉ̃ba ãya kãgabʉta odamarẽã mawũã Daizeze Bedʼeaba kãgabʉta oẽ baita. Akʉra yizarata:
De Daizezeʼa yiwidʼita: Poaga 200de akʉza 400de Kristo nãã, Pentateukoraba Samaritano bedʼeabʉraba eda bʉsi Daizeze Bedʼeade Éxodo 20:17 edabʉta: «Katuma Guerizimne mama Daizezeita de parãñi». Samaritanorabara ãyi krĩchaba bʉdata Daizeze Bedʼeade bʉchu abʉta kãgabasi templota odamarẽa Guerizim drʉade.
Daizeze ũbea ʉ̃rʉ jaradiabʉta: Daizeze Bedʼea bʉ berabaridaba 300 poagabasi, maʉ̃ tẽã bʉbari Daizeze Bedʼea ũbeabʉ ĩjãbʉba 1 Juan 5:7de bʉsi, Jesuta, Daizezeta akʉza jaure zareata maʉ̃ra ũbeara iyabaʉrata, iya maʉ̃ bʉdara Daizeze Bedʼea wãrĩnuaradera neẽ basi, Bruce Metzgerba jarasi, «poaga 600deba maʉ̃ bedʼeara bio ũdupanʉ, eda Versión Latina Antiguade akʉza Vulgata latinane».
Daizeze trʉ̃ta: Judioraba kãgabada kĩrãkʼa mejãcha tradutoreraba ãĩ bʉesida Daizeze trʉ̃ra iyi badadeba, iyi trʉ̃ ãĩ bʉeda kʼãrãpe eda bʉesida Daizezeta mawũã ẽ bʉrʉ señorta, maʉ̃ bedʼea señorta zokʼaseapanʉ jaraita ẽbẽrata, nekʼãrẽ oma zeri ẽã yiwidʼita, mawũã ẽ bʉrʉ Diaru. (Juan 10:34, 35; 1 Corintios 8:5, 6; 2 Corintios 4:4)a
DAIZEZE BEDʼEARA SÃWŨÃ IDI BASIDU BɄ: Bedʼea aba, ʉ̃kʉrʉba Daizeze Bedʼea aña okĩrãpanasimina akʉza bia oda ẽ basimina ʉ̃kʉrʉba akʉ kʼãrãpe bia osida Daizeze Bedʼeara. Poaga 600deba akʉza 1000bayeda masoretarabara kopia osida Daizeze Bedʼea ebreo bedʼeade badata, jarapanʉ ãyara letra aba abaka jʉacha wãsidata mawũã aripe bedʼea bamarẽã, ãya kopia aña bʉda ũdubaside karta oriya bʉpanasi bedʼea aña chuadamae. Masoretarabara Daizeze Bedʼeara aña bʉda ẽ basi. Moshe Goshen-Gottsteinba jarasi: «Masoretaraitara biga ẽ basita Daizeze Bedʼea edabʉ awuara bʉeita».
Idi ewade kʼãwũã mejãcha juwuaba bʉdata bʉ baera kʼarebabʉ kʼawuaita kʼairaba aña obʉta, religiosorabara jaradiasi Daizeze Bedʼea latin bedʼeade bʉtrʉ aripe bedʼeabʉta, maʉ̃ba eda bʉesi bedʼea añabʉta, atia dayirãba akʉda kĩrãkʼa Juan 5:7de, maʉ̃ bedʼeasida mawũã tradusisida Daizeze Bedʼea Reina-Valerade, mamina awuru bʉdara ũdusidade, ¿kʼãrẽta ũdubisi maʉ̃bara? Maʉ̃ ʉ̃rʉ bedʼeadaita Bruce Metzgerba bʉsi: «Daizeze Bedʼea nãã juwuaba bʉdapeadara, maʉ̃ bedʼeara ũduda ẽ basi. Maʉ̃ bedʼeara naʉ̃ra Daizeze Bedʼeadera neẽ basi etiopiade, siriakode, koptode, armeniode, etiopikode, arabede, eslavode, mamina latinone bʉrʉ abapaibasi maʉ̃ bedʼeara. Maʉ̃ kʼawuada kʼãrãpe Reina-Valerade akʉza wuabemarane edabadade ãĩ bʉekuasida maʉ̃ra.
Chester Beatty P46, Juwuaba bʉdata poaga 200de Kristo tẽã Daizeze Bedʼea papiro ʉ̃rʉ bʉda.
¿Maʉ̃ba ũdubibʉka yi nãã juwuaba bʉdapeadara Daizeze Bedʼeara aripe bedʼeabʉta? 1947de ũdusida Daizeze Bedʼea bʉratʉma Mar Muertode, mamina masoretaraba bʉdaira mil poaga audre basi maʉ̃ bʉdara, maʉ̃ tẽã, ãyi ũmena akʉsida. Ẽbẽrarã Daizeze Bedʼea bʉratʉma Mar Muertode ũdudaba; jarasi ẽbẽra libroaradebemata abarika bʉchʉra bia akʉsida baera akʉza bia bʉsida baera maʉ̃ba dayirãba idi ewadebida ĩjãseapanʉ.
Biblioteka Chester Beattyde bʉ Daizeze bedʼea papiroba bʉdata, maʉ̃ra Daizeze Bedʼea griegodebema, maʉ̃nebemara bʉsi 100 poaga Daizeze Bedʼeaba bʉda tẽã. The Anchor Bible Dictionaryba jarabʉ: «Daizeze Bedʼea nãã papiro ʉ̃rʉ bʉdaba biʼia kʼawuabisi ẽbẽraba nãã kʼawua ẽ badata Daizeze Bedʼea ʉ̃rʉ, ewari mejãcha edemina, jõma aripe bedʼeabʉ».
«Jaraseapanʉ wãrĩnu naʉ̃trʉ iyiarata kʼãwũã naʉ̃ kĩrãkʼara jãpera neẽãta».
IDI EWADE ŨDUPANɄTA: Daizeze Bedʼea aña oi kaude, audre bia owãna, kʼãwũã Daizeze Bedʼea ʉ̃rʉ bedʼeapanʉ kĩrãkʼara awuru librora neẽ. Sir Frederic Kenyonba bʉsi: «Ẽbẽrarã mejãcha kʼawuabʉrabida jaraseapanʉ Daizeze bedʼeara aripe bedʼeabʉta», Daizeze Bedʼeadebema ebreo ʉ̃rʉ bedʼeadaita William Henry Greenba jarasi: «Jaraseapanʉ wãrĩnu naʉ̃trʉ iyiarata kʼãwũã naʉ̃ kĩrãkʼara jãpera neẽãta».
a Audre bia kʼawuaita akʉra Apéndice A4 akʉza A5 Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, maʉ̃ra edabʉ jw.org.
-
-
K’ãrẽa Daizeze Bed’eara idibasidu bʉJarakabʉ (Jõmaʉ̃itabʉra) (2016de) | Núm. 4
-
-
BEDʼEA YI NÃÃRABEMATA
K’ãrẽa Daizeze Bed’eara idibasidu bʉ
Daizeze Bed’eabʉba bʉara idi ewadera akʉseabʉ akʉza erbaseabʉ, bʉa Daizeze Bed’ea aripebʉ jidabʉrʉdera, wãrĩnu ĩjãibara maʉ̃ra aña bed’eabʉ ẽ baera akʉza bed’eabʉ Daizeze Bed’ea nãã bed’eabada kĩrãk’a.a ¿K’ãrẽa idi ewadera Daizeze Bed’eara bʉ ãrĩkĩrãpanasimina, awuru bed’eade eda bʉekĩrãpanasimina adewara iyi bʉdapeadamae ãrĩseabasimina?
«Kʼawuabʉ idibʉrʉ iyi Bedʼeara iya diabʉ kʼãrẽta»
Ẽbẽrarã mejãchaʉra Daizeze Bed’ea akʉpanʉraba Pabloba krĩchada kĩrãk’a abarika krĩcha zesida, maʉ̃ k’area iya bʉsi: «Daizezeba jõma bʉbisi iyi bedʼeara» (2 Timoteo 3:16). Krĩchapanʉ Daizeze Bed’eara idibasidu bʉta Daizezeba bʉbida baera, adewara krĩchapanʉ iyi Bedʼeara idi basidʉ bia akʉbʉ ãrĩna ẽ bamarẽã. Nããbema artikulode bedʼeasi Faizal ʉ̃rʉ, iya mejãcha ĩjã ẽ bada ʉ̃rʉ, krĩchasi jʉrʉita Daizeze Bedʼeade, iyira jipa kĩrãmigasi kʼawuasi baera religioraba jaradiabadara Daizeze Bedʼeadea jaradiabʉme abarika ba ẽ basita akʉza iyira sobiasi kʼawuasi baera Daizezeba sãwũã bamarẽã kãgabʉta naʉ̃ Drʉara, iyi Bedʼeaba jarabʉ kĩrãkʼa.
Faizalba jarabʉ: «Kʼawuabʉ idibʉrʉ iyi Bedʼeara iya diabʉ kʼãrẽta, iya naʉ̃ drʉata kʼãwũã obʉ kʼãrẽbʉrʉ, ¿iyira zarea neẽ baika iyi Bedʼea dayirã diaita akʉza iya kʼãwũã akʉita ãrĩna ẽ bamarẽã? Mʉ̃a maʉ̃ta jarara, jaraseabʉ kĩrãkʼa bayi Daizezebara nekʼãrẽ jõma obe ẽãta, mõbemata, ¿kʼai mʉ̃ra mawũã jaraira?» (Isaías 40:8).
a Akʉra artikulo «Cómo escoger una buena traducción de la Biblia»,naʉ̃ ʉ̃rʉ bedʼeasida karta JARAKABɄDE, 1ne mayode 2008de.
-