Τζίπνι—Το Μεταφορικό Μέσο των Φιλιππινέζων

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στις Φιλιππίνες

ΤΟ ΤΖΙΠΝΙ, με τα έντονα χρώματά του, τα σημαιάκια του που ανεμίζουν και τα αμέτρητα άλλα φανταχτερά στολίδια του, είναι συνηθισμένο θέαμα στους δρόμους της Μανίλας, στις Φιλιππίνες. Αποτελεί μια αποκλειστικά φιλιππινέζικη λύση σ’ ένα πρόβλημα που προσπαθούν να λύσουν τα κράτη όλου του κόσμου—τη μαζική συγκοινωνία. Ωστόσο, για όσους δεν έχουν πάει στις Φιλιππίνες, ακόμη και η λέξη «τζίπνι» είναι παράξενη. Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι αποτελεί συνδυασμό των λέξεων, «τζιπ» και «τζίτνι» (μικρό λεωφορείο). Επιτρέψτε μας να σας γνωρίσουμε αυτό το συναρπαστικό όχημα.

Στο βιβλίο του Μαζική Αστική Συγκοινωνία (Urban Mass Transportation), ο Τζορτζ Μ. Σμερκ τονίζει ένα συνηθισμένο πρόβλημα που παρουσιάζουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς: «Συχνά λέγεται ότι η μαζική συγκοινωνία δεν είναι προσαρμόσιμη, δηλαδή συνήθως η συγκοινωνιακή γραμμή δεν μπορεί να αλλάξει για να εξυπηρετήσει τις εκάστοτε ανάγκες του πληθυσμού». Αλλά αυτό δεν αληθεύει για το τζίπνι. Το τζίπνι έχει αποδειχτεί προσαρμόσιμο, οικονομικό και εύκολο στη λειτουργία του. Ας πάμε μια βόλτα μ’ ένα τζίπνι για να δούμε το γιατί.

Μια Βόλτα με το Τζίπνι

Καθώς στέκεστε μέσα στην τροπική ζέστη, σε κάποια από τις κεντρικές αρτηρίες της Μανίλας, μπορεί να νιώσετε έκπληξη μπροστά σ’ αυτή την ατέλειωτη ουρά από τζίπνι που κινούνται με θόρυβο και προς τις δυο κατευθύνσεις. Μοιάζουν με στρατιωτικά τζιπ, αλλά είναι πολύ πιο μακριά για να εξυπηρετούν περισσότερους επιβάτες, και το καθένα τους έχει πάνω του τα χρώματα της ίριδας, καθώς και εικόνες, σχέδια και συνθήματα ζωγραφισμένα σ’ όλες τις πλευρές του. Οι λασπωτήρες που κρέμονται πίσω και στα πλάγια μπορεί να έχουν συνθήματα, όπως «Ο Αρχηγός των Ναυτικών» ή «Ο Βασιλιάς των Τζίπνι».

Τα περισσότερα τζίπνι έχουν πάνω τους κι άλλα φανταχτερά μπιχλιμπίδια—μικρούς ανεμόμυλους, μεταλλικά άλογα, σημαιάκια και μεγάλες κεραίες (έστω κι αν το τζιπ δεν έχει καν ράδιο)—όλα αυτά με σκοπό να προσελκύσουν επιβάτες. Μπορείτε να δείτε ένα τζίπνι με 12, 14 ή και περισσότερους καθρέφτες στο καπό του (κι αυτό χωρίς κανένα προφανή πρακτικό λόγο) και ίσως αναρωτηθείτε αν ο οδηγός μπορεί να δει πού πηγαίνει μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα των στολιδιών. Αλλά αυτός φαίνεται ότι τα καταφέρνει.

Πώς ξέρετε ποιο τζίπνι θα σας πάει στον προορισμό σας; Όλα τα τζίπνι έχουν μπροστά ή στα πλάγια ταμπέλες που δείχνουν το δρομολόγιό τους. Αλλά πώς μπορείτε να σταματήσετε ένα απ’ αυτά τα τζίπνι που τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα; Αυτό δεν είναι δύσκολο. Αν δείξετε έστω και λίγο ότι ενδιαφέρεστε να ανεβείτε στο τζίπνι του, συνήθως ο οδηγός σταματάει με μεγάλη προθυμία για να σας πάρει. Μπορείτε να του κάνετε νόημα με το χέρι. Ή μπορεί να σας τραβήξει την προσοχή ο ίδιος κορνάροντας—όχι μ’ ένα απλό μπιπ-μπιπ, αλλά παίζοντας ολόκληρη μελωδία.

Τώρα, ας ανεβούμε στο τζίπνι. Καθώς μπαίνετε από πίσω, θα παρατηρήσετε ότι, σε κάθε πλευρά του τζιπ, υπάρχει ένας πάγκος με μαλακό κάθισμα. Οι επιβάτες κάθονται πολύ κοντά, ο ένας απέναντι στον άλλον και κάθετα στο μικρό κεντρικό διάδρομο, ενώ τα γόνατά τους σχεδόν σμίγουν. Σκύβετε για να μπείτε (η οροφή είναι πολύ χαμηλή), κάνετε ‘ελιγμούς’ για να φτάσετε σε κάποιο άδειο σημείο και βολεύεστε εκεί πέρα. Καθώς ανεβαίνουν άνθρωποι φορτωμένοι με πράγματα, ο στενός διάδρομος που βρίσκεται μπροστά σας μπορεί να γεμίσει με κουτιά, κοτόπουλα, παιδιά ή τσάντες με λαχανικά. Μ’ ένα μακρύ καθρέφτη, που βρίσκεται πάνω από το παρμπρίζ, ο οδηγός μπορεί να παρατηρεί την κυκλοφορία πίσω του, κι επίσης να βλέπει ποιος ανεβαίνει ή ποιος κατεβαίνει, καθώς και ποιος πλήρωσε ή όχι το εισιτήριό του.

Πόσο κάνει το εισιτήριό σας; Εμείς το θεωρήσαμε φτηνό. Μπορείτε να πάτε μέχρι και 4 χιλιόμετρα μέσα στη Μανίλα μόνο με 75 σεντάβο (περ. 7 δρχ.). Το εισιτήριο αυξάνει όσο μεγαλώνει η διαδρομή. Πάνω ή δίπλα στον καθρέφτη μπορεί να υπάρχει το προσωπικό εικονοστάσι του οδηγού και/ή μια αφίσα με κάποιο ωραίο κορίτσι.

Τώρα μπορείτε να καθήσετε αναπαυτικά και να απολαύσετε τη διαδρομή, προσέχοντας συνεχώς πού βρίσκεστε, για να πείτε στον οδηγό πού θέλετε να κατεβείτε. Μπορεί να μείνετε έκπληκτοι από το πόσο γρήγορα κινείται αυτό το όχημα, καθώς ο οδηγός κάνει απανωτά ζιγκ-ζαγκ μέσα στην κίνηση, χωρίς να φαίνεται ότι συνειδητοποιεί ότι μόλις πέρασε ξυστά δίπλα από κάποιο άλλο τζίπνι.

Από Πού Προήλθε το Τζίπνι;

Ο Σολ Λόκαρτ δίνει την απάντηση, στο σύγγραμμά του Ο Πλήρης Οδηγός για τις Φιλιππίνες (The Complete Guide to the Philippines): «Το τζίπνι οφείλει την ύπαρξή του στο πλεόνασμα των τζιπ, που έμειναν παρατημένα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και τα οποία μετατράπηκαν σε επιβατηγά οχήματα». Τα πρώτα τζιπ ήταν πολύ μικρά. Από τότε, τα τζίπνι διαρκώς μεγαλώνουν και αποκτούν μεγαλύτερη χωρητικότητα—τώρα χωράνε μέχρι και 17 επιβάτες.

Ο Μαουρίσιο Ντε Γκία άρχισε να οδηγεί τζίπνι από το 1948. Αλλά το 1979, άλλαξε το πρόγραμμά του κι άρχισε να εργάζεται μόνο τη μισή μέρα. Έτσι, συντηρούσε την εφταμελή οικογένειά του και ταυτόχρονα να δαπανούσε τα απογεύματα και τις Κυριακές στο έργο του ολοχρόνιου διακόνου. Πολλοί άλλοι οδηγοί κρεμάνε στα τζίπνι τους φωτογραφίες διαφόρων αστεριών της ροκ ή του κινηματογράφου, αλλά ο Μαουρίσιο λέει: «Εγώ κόλλησα Γραφικά εδάφια στο εσωτερικό της οροφής του τζίπνι μου, για να μπορούν να διαβάζουν οι επιβάτες».

Πώς αντιδρούσαν οι επιβάτες; Ο ίδιος λέει: «Μερικοί με ρωτούσαν σε ποια θρησκεία πιστεύω. Έτσι, μπορούσα να κηρύττω στους ανθρώπους κι εκείνοι ωφελούνταν. Πολλοί επιβάτες του τζιπ μου χαίρονταν γι’ αυτά που διάβαζαν και έλεγαν: ‘Το δικό σου τζίπνι είναι πολύ ωραίο. Θα ήταν καλό να έμοιαζαν όλα τα τζίπνι μ’ αυτό. Αντί να έχουν κολλημένα πάνω τους ανόητα παλιοπράγματα, θα είχαν τα λόγια του Θεού, για να έχουμε κάτι να σκεφτόμαστε’».

Μπορείτε να διακρίνετε τι κάνει το τζίπνι αποτελεσματικό και πρακτικό μέσο για τη μετακίνηση των ανθρώπων; Εντούτοις, μερικοί διαφωνούν και κατηγορούν το τζίπνι ότι προξενεί άσκοπη κυκλοφοριακή συμφόρηση και μόλυνση, κυρίως στη Μανίλα. Μάλιστα, μερικοί θα προτιμούσαν να δουν άλλα συγκοινωνιακά μέσα να παίρνουν τη θέση του. Γι’ αυτό, δημοσιεύτηκε ένα άρθρο στην εφημερίδα της Μανίλας, Μπούλετιν Τουντέι (Bulletin Today), το οποίο είχε τον τίτλο: «Μελετάται η Απομάκρυνση των Τζιπ». Ωστόσο, είναι απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο στο άμεσο μέλλον. Εκατομμύρια άτομα βασίζονται στο τζίπνι, όχι μόνο για τις καθημερινές μετακινήσεις τους, αλλά και για να βγάλουν το ψωμί τους.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 26]

Courtesy of Sarao Motors, Inc.