Ποια η Ελπίδα για Βρεταννική Οικονομική Ανάρρωσι;
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Βρεταννικές Νήσους
«Ο ασθενής της Ευρώπης φαίνεται ν’ αρρώστησε περισσότερο σε μια νύχτα,» έγραψε η Αυστριακή Κουριέρ για τα αποτελέσματα των τελευταίων γενικών εκλογών της Βρεταννίας. Αυτά είναι σκληρά λόγια, αλλά λίγοι θ’ αρνηθούν ότι η Βρεταννία διήρχετο σοβαρή οικονομική ασθένεια για αρκετό καιρό. Πώς δημιουργήθηκε αυτή, και τι επιφυλάσσει το μέλλον για τη Βρεταννία;
Η Βρεταννία, η νησιώτικη πατρίδα πενηντατεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι κυρίως μια βιομηχανική χώρα. Εισάγει τα μισά περίπου τρόφιμά της, εκτός από πολλές πρώτες ύλες. Η πληρωμή γι’ αυτά πρέπει να γίνη με εξαγωγή τουλάχιστον των ισοδυνάμων αξιών σε δικά της προϊόντα και εργασία. Όπως συμβαίνει σε μια οικογένεια, το ίδιο γίνεται και με μια κυβέρνησι· η παράλειψις να πληρώση κανείς τις υποχρεώσεις του καταλήγει σε οικονομική ασθένεια, σε χρέος και σε πιθανή κατάρρευσι. Η Βρεταννία έχει αντιμετωπίσει μια σειρά οικονομικών κρίσεων από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω μιας σχετικά μονίμου αδυναμίας να ισοσκελίση τον προϋπολογισμό της και να πληρώση τις υποχρεώσεις της. Η τελευταία Βρεταννική οικονομική κρίσις έγινε εύκολα η χειρότερη απ’ όλες, εξ αιτίας πολλών παραγόντων.
Το Ιστορικό της Κρίσεως
Μολονότι οι Βρεταννοί έχουν μάθει να ζουν με τις κρίσεις, λίγοι ήσαν προετοιμασμένοι για το ξαφνικό και την επίδρασι αυτής της κρίσεως. Το καλοκαίρι του 1973 υπήρχε πλήρης απασχόλησις σ’ ολόκληρη τη χώρα, επειδή η Συντηρητική κυβέρνησις κατέβαλε όλη της την προσπάθεια για οικονομική ανάπτυξι, διαβεβαιώνοντας τον λαό ότι η λύσις των προβλημάτων τους βρισκόταν πολύ κοντά, αρκεί να συμπιέζονταν οι μισθοί για να διατηρηθούν χαμηλές οι τιμές των αγαθών που θα έπρεπε να πωλήση η Βρεταννία στο εξωτερικό. Το φθινόπωρο του 1973 έγινε η εισαγωγή του τρίτου σταδίου της πολιτικής της κυβερνήσεως επί των μισθών για να διατηρηθούν οι αυξήσεις σ’ ένα χαμηλό επιτρεπτό ποσοστό. Έγινε, όμως, γρήγορα σαφές ότι οι μεγάλες εργατικές ενώσεις ήσαν απρόθυμες να δεχθούν αυτούς τους περιορισμούς. Ισχυρίσθηκαν ότι οι τιμές ανέβαιναν πολύ γρηγορώτερα από τους μισθούς και ότι η στάθμη της ζωής των έπεφτε. Οι τιμές, πραγματικά, ανέβαιναν γρήγορα, όπως το εγνώριζε κάθε νοικοκυρά. Οι τιμές των τροφίμων ανέβηκαν πάλι τον Ιανουάριο του 1974 κατά 2,9 τοις εκατό, αφού τον περασμένο χρόνο είχαν ανεβή 20 τοις εκατό· άνοδος 53 τοις εκατό από τότε που ανέλαβε την εξουσία η κυβέρνησις το 1970.
Οι ανθρακωρύχοι, οι μηχανοδηγοί, οι μηχανικοί, όλοι απαιτούσαν μεγαλύτερους μισθούς—μεγαλύτερους απ’ όσο επέτρεπε η κυβερνητική πολιτική. Ήταν φανερό ότι η Βρεταννία προχωρούσε προς ένα γνωστό χειμερινό σχέδιο βιομηχανικής δράσεως.
Το Πετρέλαιο Μπαίνει στην υπόθεσι
Τότε ένας εντελώς νέος παράγων εμφανίσθηκε επί σκηνής—ένας παράγων που επρόκειτο να έχη πολύ ισχυρή επίδρασι. Το πετρέλαιο!
Οι Αραβικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες ανήγγειλαν ότι θα χρησιμοποιούσαν το πετρέλαιο σαν πολιτικό όπλο. Η παραγωγή θα εμειώνετο και οι τιμές θα ανέβαιναν. Αυτή η νέα πολιτική του πετρελαίου προκάλεσε ρίγος στην ήδη κλονισμένη Βρεταννική οικονομία.
Η Βρεταννική βιομηχανία ήταν στενά προσαρμοσμένη στο φθηνό πετρέλαιο από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η βιομηχανική παραγωγή και οι μεταφορές εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από το πετρέλαιο. Θερμαίνει πολλά σπίτια και τα περισσότερα εργοστάσια. Μια υπέρογκη αύξησις των τιμών του πετρελαίου θα μπορούσε να καταστρέψη τη Βρεταννική οικονομία.
Επακολούθησαν ελλείψεις πετρελαίου, όχι όμως καταστρεπτικές. Οι τιμές, όμως, ήσαν κάτι διαφορετικό. Τον Ιανουάριο του 1974 η τιμή του αργού πετρελαίου είχε αυξηθή κατά 400 τοις εκατό και μεγαλύτερες αυξήσεις είχαν αναγγελθή από τους σεΐχηδες της Μέσης Ανατολής. Μολονότι η τιμή για τη βενζίνη των αυτοκινήτων και το πετρέλαιο για τα φορτηγά αυξήθηκε κατά 20 τοις εκατό και το πετρέλαιο θερμάνσεως κατά 75 τοις εκατό, η πλήρης επίδρασις της αυξήσεως των τιμών του πετρελαίου δεν έχει ακόμη πλήξει την Βρεταννική οικονομία. Η λαβή της αναμφιβόλως θα γίνη αισθητή με αυξανόμενη δύναμι στους επερχομένους μήνες, καθώς οι τιμές όλων των αγαθών που παράγονται ή μεταφέρονται με ενέργεια από πετρέλαιο θα αυξάνουν. Και μόνο οι εισαγωγές πετρελαίου θα δημιουργήσουν ένα έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών, κάπου 2.000 εκατομμυρίων λιρών ($4.600.000.000 ή 138.000.000.000 δρχ.) αυτό το έτος.
Η Ενεργειακή Κρίσις Περισφίγγει την Βρεταννία
Καθώς ο χειμώνας διαδεχόταν το φθινόπωρο, το πρόβλημα του πετρελαίου και η διαμάχη με τους ανθρακωρύχους έφερε μια ενεργειακή κρίσι που επίεζε τη Βρεταννία όπως ένας καρυοθραύστης.
Στα μέσα Νοεμβρίου οι ανθρακωρύχοι διέκοψαν κάθε υπερωριακή εργασία, περικόπτοντας την παραγωγή άνθρακος κατά 30 τοις εκατό. Επειδή το κάρβουνο είναι η πηγή του 60 τοις εκατό της ενεργείας και το πετρέλαιο προμηθεύει το περισσότερο από την υπόλοιπη, η προοπτική για το ενεργειακό μέτωπο της Βρεταννίας ήταν σκοτεινή. Η κυβέρνησις έβλεπε πιθανή μια πλήρη ενεργειακή κατάρρευσι. Ακριβώς δυο χρόνια ενωρίτερα, η αποφασιστική και ενωμένη δράσις των ανθρακωρύχων σε μια απεργία επτά εβδομάδων είχε αναγκάσει την κυβέρνησι να συνθηκολογήση. Αυτή τη φορά η κυβέρνησις ήταν αποφασισμένη να εμμείνη σταθερά στην πολιτική της των μισθών και να μη υποχωρήση. Αλλά και οι ανθρακωρύχοι ήσαν εξ ίσου αποφασισμένοι να επιτύχουν την αύξησι των αποδοχών τους.
Αυστηρά Μέτρα για την Εξοικονόμησι Ενεργείας
Στις αρχές Δεκεμβρίου η προμήθεια πετρελαίου ήταν αβέβαιη. Εξεδόθησαν δελτία διανομής για το πετρέλαιο. Οι φήμες ωργίαζαν ότι η διανομή με δελτίο θα άρχιζε το νέο έτος. Έγιναν εκκλήσεις στους αυτοκινητιστάς να ακυρώσουν τα μη αναγκαία ταξίδια· τα όρια ταχύτητος σε όλη τη χώρα ελαττώθηκαν από 70 σε 50 μίλια την ώρα. Οι ελλείψεις αυξήθηκαν και μακρές σειρές αυτοκινήτων εσχηματίζοντο στα πρατήρια βενζίνης, τα οποία ξεπουλούσαν τα αποθέματά τους και έκλειναν. Το κυνηγητό για πετρέλαιο έγινε καθημερινό γεγονός για πολλούς οδηγούς αυτοκινήτων.
Σ’ αυτή την ατμόσφαιρα της αβεβαιότητος και των κακών οιωνών, ο λαός περίμενε από την κυβέρνησι κάποιο ελπιδοφόρο φως. Ο Πρωθυπουργός Έντουαρντ Χηθ έκρινε ότι εχρειάζοντο αυστηρά μέτρα για να διατηρηθούν τα αποθέματα άνθρακος στους σταθμούς ενεργείας. Η βιομηχανία και το εμπόριο θα εφήρμοζαν τριήμερη εβδομάδα εργασίας από την 1 Ιανουαρίου 1974. Δυνατές εκκλήσεις έγιναν για οικονομία στην εσωτερική κατανάλωσι. Οι άνθρωποι παρεκλήθησαν να θερμαίνουν μόνον ένα δωμάτιο και να χρησιμοποιούν λιγώτερο φωτισμό. Νέο νόημα δόθηκε στο σήμα κινδύνου 808 μεταφράζοντας το σήμα «κλείστε τον διακόπτη σε κάτι.»
Η βιομηχανία επλήγη σκληρά, αλλά ένα νέο πνεύμα συνεργασίας ανεπτύχθη ανάμεσα στους εργοδότες και τους εργάτες. Οι εργοδότες, αφ’ ενός, ήσαν ανήσυχοι να σώσουν τις επιχειρήσεις των από χρεωκοπία, ενώ οι εργάτες, αφ’ ετέρου, ήθελαν να διατηρήσουν τις θέσεις των. Μολονότι το ηλεκτρικό περιεκόπη κατά 60 τοις εκατό από το κανονικό, πολλές βιομηχανίες, με ευφυΐα και ενωμένες προσπάθειες, κατάφεραν να διατηρήσουν την παραγωγή στο 70 τοις εκατό και πλέον. Οι εργάτες βέβαια υπέστησαν απώλειες μισθών και οι εργοδότες, απώλειες κερδών. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες σταματούσαν από την εργασία δυο μέρες κάθε εβδομάδα. Τα ορατά σημάδια της ενεργειακής κρίσεως έγιναν φανερά όταν ο φωτισμός των οδών περιεκόπη σε πολλά μέρη κατά 50 τοις εκατό. Οι σκοτεινοί δρόμοι θύμιζαν στην παλαιότερη γενεά τον συσκοτισμό της Βρεταννίας στη διάρκεια του πολέμου. Μολονότι η Βρεταννία φαινόταν να μένη ακλόνητη σε μια πολιορκία, ήταν μια πολιορκία που κανείς πραγματικά δεν ήθελε.
Οι Αντίθετες Απόψεις Σκληραίνουν
Οι συζητήσεις μεταξύ της κυβερνήσεως και των ανθρακωρύχων συνεχίσθηκαν από τον Δεκέμβριο και όλο τον Ιανουάριο. Ο κ. Χηθ παρέμεινε αμετακίνητος ότι καμμιά διευθέτησις δεν μπορούσε να γίνη έξω από την πολιτική του για τους μισθούς. Οι ανθρακωρύχοι παρέμειναν εξ ίσου αμετακίνητοι ότι οι απαιτήσεις τους έπρεπε να ικανοποιηθούν. Η σκληρή, επικίνδυνη και ανθυγιεινή φύσις της εργασίας τους, ισχυρίζοντο, δικαιολογούσε τις απαιτήσεις τους. Εφ’ όσον οι υπερβολικές τιμές πετρελαίου έκαναν τώρα το κάρβουνο να φαίνεται φθηνό συγκριτικά, ήταν προφανώς ο πιο κατάλληλος καιρός για να προωθήσουν τις απαιτήσεις των.
Στη διάρκεια του Ιανουαρίου εκέρδιζαν έδαφος οι προβλέψεις ότι η κυβέρνησις θα αναζητούσε λύσι με την προκήρυξι γενικών εκλογών. Οι ανθρακωρύχοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε περαιτέρω συζητήσεις αν δεν κατεβάλλοντο τα χρήματα. Η κυβέρνησις αναζητούσε ακόμη λύσι με τις συνομιλίες με τη Συνέλευσι των εργατικών Ενώσεων και το Βρεταννικό Βιομηχανικό Επιμελητήριο. Αλλ’ αυτές οι συνομιλίες κατηγγέλθησαν από το Εργατικό κόμμα της αντιπολιτεύσεως ως απλοί πολιτικοί ελιγμοί για την προετοιμασία εκλογών, ελιγμοί σχεδιασμένοι να παρουσιάσουν την κυβέρνησι υπό ευνοϊκό φως και τους ανθρακωρύχους ως μαχητικούς κωλυσιεργούς.
Το Πλήγμα
Μολονότι η ενεργειακή κρίσις είχε μετριασθή από έναν ήπιο χειμώνα, μια άλλη κρίσις ξεπρόβαλλε τώρα—η κρίσις του χάλυβος. Τα αποθέματα άνθρακος στα χαλυβουργεία εξαφανίζονταν γρήγορα και η παραγωγή έπεφτε, με πρόβλεψι πλήρους διακοπής τον Απρίλιο. Έτσι, μολονότι η βιομηχανία μπορεί να είχε αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για να εργάζεται τρεις μέρες την εβδομάδα, γρήγορα θα έφθανε σε απονέκρωσι από την έλλειψι χάλυβος.
Το πλήγμα για την κυβέρνησι ήλθε όταν οι ανθρακωρύχοι, δυσαρεστημένοι από την έλλειψι αποτελεσμάτων λόγω διακοπής των υπερωριών τους επί δέκα εβδομάδες, εψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία σχεδόν 90 τοις εκατό, ν’ αρχίσουν ολοκληρωτική απεργία από τα μεσάνυχτα της 9ης Φεβρουαρίου. Αδυνατώντας να υποχωρήση στις απαιτήσεις των ανθρακωρύχων, λόγω της προσηλώσεώς του στην πολιτική των μισθών, ο κ. Χηθ προεκήρυξε γενικές εκλογές για τις 28 Φεβρουαρίου.
Η Προεκλογική Εκστρατεία
Οι Συντηρητικοί (Τόρις) με ηγέτη τον Χηθ, εξεστράτευσαν με το σύνθημα, «Ποιος κυβερνά τη Βρεταννία;» Ισχυρίσθηκαν ότι μαχητικοί εξστρεμισταί των εργατικών ενώσεων είχαν την πρόθεσι να επιβάλουν στο έθνος τη θέλησί τους περιφρονώντας το Κοινοβούλιο. Ο Χηθ ζήτησε από τους ψηφοφόρους της χώρας να τον ξαναφέρουν στην εξουσία με ισχυρή πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, να του δώσουν εξουσία να χειρισθή το πρόβλημα του πληθωρισμού.
Οι αντίπαλοι του του Εργατικού Κόμματος, με ηγέτη τον Χάρολντ Ουίλσων, δεν έχασαν καιρό να τις αποκαλούν ψευτοεκλογές, λέγοντας στον κ. Χηθ ότι, παρά την επαρκή πλειοψηφία στη Βουλή από το 1970, απέτυχε παταγωδώς ν’ αντιμετωπίση τον πληθωρισμό. Επέκριναν την εκστρατεία του εναντίον των μαχητικών εργατικών ενώσεων ως εκφοβιστική εκστρατεία που απέβλεπε να εκφοβίση τους ανίδεους για να τον ψηφίσουν.
Σ’ όλη την διάρκεια των τριών εβδομάδων της προεκλογικής εκστρατείας μια ατελείωτη σειρά σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης έθετε τους Συντηρητικούς του Χηθ σταθερά να προηγούνται, με τους Εργατικούς λίγα εκατοστά πίσω. Ένα απροσδόκητο στοιχείο ήταν η σταθερή άνοδος του Φιλελευθέρου Κόμματος, που, ύστερα από πενήντα χρόνια πολιτικής αφανείας, φάνηκε να κερδίζη ουσιαστική υποστήριξι.
Τα Αποτελέσματα
Συνηθισμένη στην πολιτική ύπαρξι δύο κομμάτων από σαράντα και πλέον χρόνια, η χώρα περίμενε ότι ένας από τους «δύο μεγάλους,» οι Συντηρητικοί ή οι Εργατικοί, θα κερδίση τη συνηθισμένη καθαρή νίκη. Ήταν μεγάλη έκπληξις όταν έγινε σαφές ότι κανένα κόμμα μόνο του δεν θα κέρδιζε την πλειοψηφία. Οι εργατικοί πήραν 301 έδρες, ελάχιστα περισσότερες από τους Συντηρητικούς που πήραν 297. Για πρώτη φορά από το 1931 κανένα κόμμα δεν μπορούσε να σχηματίση κυβέρνησι απόλυτης πλειοψηφίας. Ο κ. Χηθ προσπάθησε να συνεργασθή με τους 14 Φιλελευθέρους στη νέα Βουλή, αλλά παρητήθη όταν απέτυχε να κερδίση την υποστήριξί τους.
Αυτό άνοιξε τον δρόμο για τον κ. Ουίλσων, 5 Μαρτίου, για να σχηματίση την πρώτη κυβέρνησι μειοψηφίας της Βρεταννίας σε σαράντα και πλέον χρόνια. Η προτεραιότης δόθηκε στη διευθέτησι των διαφορών με τους ανθρακωρύχους για ν’ ανοίξη ο δρόμος να επανέλθουν σε πλήρη εργασία. Ελεύθερες από την πολιτική περί μισθών της προηγουμένης κυβερνήσεως, οι συνομιλίες μεταξύ του Συμβουλίου του Άνθρακος και της ενώσεως των ανθρακωρύχων απέδωσε καρπούς σε δυο μέρες. Οι ανθρακωρύχοι έλαβαν τις περισσότερες από τις απαιτήσεις των· η εβδομάδα των τριών εργασίμων ημερών έληξε τα μεσάνυχτα της 6ης Μαρτίου. Όλη η Βρεταννία ανέπνευσε με ανακούφισι.
Η Προοπτική
Τι επέτυχαν οι εκλογές; Άνοιξε τώρα ο δρόμος για μια γρήγορη ανάρρωσι από την οικονομική ασθένεια της Βρεταννίας; Οι περισσότεροι παρατηρηταί λένε, Όχι. Οι εκλογές είχαν απορρίψει σαφώς την πολιτική του κ. Χηθ. Από τ’ άλλο μέρος δεν έδωσαν εντολή στον κ. Ουίλσων. Πάνω από έξη εκατομμύρια, το 20 τοις εκατό του συνόλου των εκλογών, είχαν υποστηρίξει το Φιλελεύθερο κόμμα, δείχνοντας την απογοήτευσί τους και για τα δύο μεγάλα κόμματα.
Οι Ευρωπαϊκές χώρες είδαν τα αποτελέσματα με φόβο. «Μια κυβέρνησις με ελάχιστη πλειοψηφία δεν μπορεί να ζητήση από τη χώρα τις θυσίες που χρειάζονται για να ελέγξη την κατάστασι,» έγραψε η Λε Φινκαρό των Παρισίων. «Τα αποτελέσματα δύσκολα μπορούσαν να είναι χειρότερα,» ήσαν τα σχόλια της Φρανκφούρτρ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ. Η Ιλ Τζιόρνο της Ιταλίας εδήλωσε ότι «η μυστηριώδης ασθένεια της Αγγλίας» δεν ήταν τώρα μόνο οικονομική, αλλά και θεσμική.
Τα σχόλια των Βρεταννικών εφημερίδων επίσης είδαν το μέλλον σκοτεινό. Η Ντέιλυ Εξπρές έγραψε: «Οποιοσδήποτε κι αν εκλεγή να ηγηθή της Βρεταννίας από τώρα κι’ έπειτα, λίγες ώρες θα έχη στη διάθεσί του για να χαρή την επιτυχία του. . .. Έχει ν’ αντιμετωπίση μπροστά του μια σειρά προβλημάτων χωρίς προηγούμενο στα μεταπολεμικά χρόνια.» Η Σάνταιη Τέλεγκραφ προέβλεψε ζοφερό οικονομικό μέλλον. Παρετήρησε: «Δεν μπορεί να υπάρξη καμμιά αμφιβολία για ένα ζήτημα, ότι, δηλαδή, όλα τα κόμματα ετόνισαν την απελπιστική κατάστασι της Βρεταννικής οικονομίας και ότι είναι ανάγκη να σφίξουν οι ζώνες και να γίνουν θυσίες παντού.»
Τα απελπιστικά οικονομικά προβλήματα της Βρεταννίας δεν είναι μοναδικά. Πρέπει να τα δη κανείς σε πολλά έθνη σ’ όλον τον κόσμο. Η λύσις δεν βρίσκεται στα χέρια των πολιτικών ή των οικονομολόγων, έστω κι’ αν προσπαθούν ειλικρινά. Τα ανυπέρβλητα προβλήματα του κόσμου προελέχθησαν πριν από πολύν καιρό από τον Ιησού Χριστό. Είπε ότι τα έθνη θα ήσαν σε ‘απορία’ και οι άνθρωποι «θέλουσιν αποψυχεί εκ του φόβου και προσδοκίας των επερχομένων δεινών εις την οικουμένην.» (Λουκάς 21: 25, 26) Αλλά η Γραφή δείχνει τη διέξοδο. Αν είσθε άτομο που ποθείτε το τέλος της οικονομικής κρίσεως και άλλων κρίσεων, επίσης, γιατί να μη στραφήτε στους λόγους της για καθοδήγησι;