Παγκόσμιος Πληθυσμός—Είναι Πρόβλημα;
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Φιλιππίνες
ΚΑΠΟΤΕ, δημοσιεύονταν πολλά για την πληθυσμιακή βόμβα και την πληθυσμιακή έκρηξι. Τώρα, οι επιστήμονες μας λέγουν ότι η γη απέχει πολύ από το να είναι υπερπλήρης και θα μπορούσε να συντηρήση πληθυσμό πολλές φορές μεγαλύτερο απ’ αυτόν που έχει τώρα. Ποια είναι η αληθινή κατάστασις;
Πρόσφατα, στην πρωτεύουσα των Φιλιππίνων, τη Μανίλα, χρηματοδοτήθηκε από την Παγκόσμια Κοινωνία Πληθυσμού και το Κεντρικό Ίδρυμα του Πληθυσμού των Φιλιππίνων, η τέταρτη Διεθνής Συνδιάσκεψις Πληθυσμού. Ακούσαμε ειδικούς από την Ασία, την Αφρική και την Αμερική να εξετάζουν αυτό το πρόβλημα. Πιστεύομε ότι κι εσείς θα διαπιστώσετε ότι αυτά που είπαν είναι ενδιαφέροντα.
Υπάρχει Πρόβλημα;
Κάποιος υπολόγισε κάποτε ότι αν ολόκληρη η γη και το νερό που υπάρχει κατανέμονταν ομοιόμορφα στον σημερινό πληθυσμό, κάθε άτομο θα είχε πέντε έηκερς (2,02 εκτάρια) γης και 17 έηκερς (6,9 εκτάρια) νερού με βάθος μισό μίλι (0,8 χιλιόμετρα)! Αυτό δεν μοιάζει καθόλου με πρόβλημα χώρου στεγάσεως, έτσι δεν είναι; Ωστόσο, αυτό το ίδιο άτομο υπολόγισε ότι, μέχρι το έτος 2600 μ.Χ., μ’ ένα ποσοστό αυξήσεως 2 τοις εκατό το χρόνο, ο φυσικός χώρος για κάθε άτομο θα μειωνόταν και θα έφθανε τη μια τετραγωνική γυάρδα (0,8 τετραγωνικά μέτρα) για κάθε άτομο. Αυτό θα ήταν πράγματι πρόβλημα.
Φυσικά, εκείνο που μπορεί να συμβή μετά από 700 χρόνια στο μέλλον δεν πρόκειται να μας προξενήση αϋπνία τα βράδια τώρα. Αλλ’ ακόμη και σήμερα, πολλά εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα προβλήματα του υπερπληθυσμού στις ιδιαίτερες περιοχές τους. Μερικοί ζουν σε μια αβέβαιη ισορροπία μεταξύ των απαραίτητων για τη συντήρησι και της λιμοκτονίας· και αρκετά άτομα πιστεύουν ότι η πείρα τους σήμερα θα μπορούσε να είναι η πείρα όλης της ανθρωπότητας στο μέλλον.
Ακούσαμε ότι το 70 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού ανήκει στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, ή στις υπό ανάπτυξι χώρες. Ο πληθυσμός αυτών των χωρών αυξάνεται κάθε λεπτό με τη γέννησι δύο μέχρι τριάμισυ βρεφών. Λέγεται ότι ο Τρίτος Κόσμος καταναλώνει 3,81 δισεκατομμύρια κιλά (8,4 δισεκατομμύρια πάουντς) τροφής, 7,6 δισεκατομμύρια κιλά (16,8 δισεκατομμύρια πάουντς) νερού και εισπνέει 76 δισεκατομμύρια κιλά (168 δισεκατομμύρια πάουντς) αέρα καθημερινά. Μολονότι ο αέρας είναι ακόμη άφθονος (αν και μολύνθηκε κάπως σε μερικές περιοχές), αυτή η αύξησις του πληθυσμού έχει επιφέρει έλλειψι τροφίμων και νερού σε πολλές χώρες.
Φαντασθήτε να γυρίσετε στο σπίτι σας μετά την εργασία μιας σκληρής μέρας στους αγρούς και να διαπιστώσετε ότι δεν υπάρχει νερό για να πλυθήτε ούτε ακόμη να πιήτε. Αυτό ακριβώς αντιμετωπίζουν μερικοί ακόμη και τώρα σε ωρισμένες περιοχές, επειδή το νερό είναι πολύ λίγο και οι άνθρωποι πάρα πολλοί. Αναφέρθηκε ότι ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας είπε ότι «η ικανότητα διαθέσεως γλυκού νερού για όλη την ανθρωπότητα είναι αμφίβολη για το τέλος του αιώνα. Η ζήτησις παγκοσμίως για γλυκό νερό θα αυξηθή κατά 240% μέχρι τότε.»
Σχετικά με την ύπαρξι διαθέσιμης τροφής, αναφέρθηκε ότι, ακολουθώντας τις τρέχουσες τάσεις αυξήσεως, η ανθρωπότητα θα διπλασιαζόταν σε αριθμό στα επόμενα 25 χρόνια. Επειδή εκατομμύρια ανθρώπων ακόμη και τώρα δεν κερδίζουν αρκετά για τη διατροφή τους, αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή τροφίμων θα έπρεπε να είναι υπερδιπλάσια. Ένας ομιλητής δήλωσε ότι θα χρειαζόταν μια αύξησις 3 ως 4 τοις εκατό ετησίως τα επόμενα 25 χρόνια, για να καταπολεμήση την πείνα.
Θα γίνη αυτό ποτέ δυνατόν; Είναι αλήθεια ότι αυτή η γη κάτω από ιδεώδεις συνθήκες θα μπορούσε να συντηρήση πληθυσμό κατά πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο έχει τώρα. Αλλά οι συνθήκες δεν είναι καθόλου ιδεώδεις. Οι υπανάπτυκτες χώρες ακόμη και τώρα πρέπει ν’ αγωνίζωνται για ν’ αυξήσουν την παραγωγή τροφίμων τους. Και λόγω της οικονομικής καταστάσεως, αυτές οι χώρες δυσκολεύονται ν’ αγοράζουν τρόφιμα από τα πιο πλούσια έθνη όταν έχουν ανάγκη.
Επίσης, καθώς οι πτωχότερες χώρες επεκτείνουν τις καλλιέργειές τους, εξαπλώνονται προς τα δάση και τα βουνά. Αυτό οδηγεί στην εκδάσωσι. Συχνά προκύπτουν πλημμύρες ερημωτικών διαστάσεων. Και τι θα γίνη αν στραφούν στη θάλασσα για την απαιτούμενη επιπρόσθετη τροφή τους; Προφανώς ακόμη και οι πηγές του φαινομενικά απέραντου ωκεανού είναι περιωρισμένες. Είκοσι ένα εκατομμύρια τόννοι ψαριών αλιεύθηκαν από τους ωκεανούς το 1950. Το 1970, ο αριθμός έφθασε τα 70 εκατομμύρια τόννους. Κατόπιν, το ψάρεμα ελαττώθηκε, και το 1973 μόνο 65 εκατομμύρια τόννοι αλιεύθηκαν.
Είναι φανερό ότι αν τα τρόφιμα και ο πληθυσμός δεν βρίσκωνται σε ισορροπία μεταξύ τους, σοβαρά προβλήματα θα εξακολουθήσουν να βασανίζουν την ανθρωπότητα.
Γιατί Υπάρχει Πρόβλημα;
Το 1660, υπολογίζεται ότι υπήρχαν μόνο 500 εκατομμύρια άνθρωποι στη γη. Το ποσοστό αυξήσεως τότε, όπως λέγουν, ήταν ένα δέκατο του ενός τοις εκατό. Μ’ αυτή την αναλογία, ο πληθυσμός θα έφθανε το πρώτο δισεκατομμύριο σε κάποια περίοδο του 24ου αιώνα. Αλλά, το πρώτο δισεκατομμύριο ήλθε το 1830. Το δεύτερο δισεκατομμύριο έφθασε το 1930, το τρίτο το 1960 και το τέταρτο το 1975. Για το έτος 2000, σύμφωνα με τα σημερινά ποσοστά αυξήσεως, αναμένεται ένας πληθυσμός μεταξύ των έξη και οκτώ δισεκατομμυρίων. Το έτος 2000 δεν είναι πολύ μακριά, έτσι δεν είναι;
Γιατί υπάρχει αυτό το ανερχόμενο ποσοστό αυξήσεως; Εν πρώτοις, το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας έχει μειωθή, και περισσότερα βρέφη μεγαλώνουν και αποκτούν τα δικά τους βρέφη. Η καταστροφή που ξέσπασε από μερικές επιδημίες έχει, επίσης, αναχαιτισθή. Επίσης, ο πρόωρος γάμος και η τεκνοποιία και, δυστυχώς, οι εγκυμοσύνες μεταξύ ανύπανδρων κοριτσιών εφηβικής ηλικίας αναφέρθηκαν ως αιτίες που συμβάλλουν στη συνεχή επιτάχυνσι της πληθυσμιακής αυξήσεως. Επίσης, η Κα Σίρια Γκρέουαλ, του Υπουργείου Υγείας και Ευημερίας στις Ινδίες, είπε, όπως αναφέρεται, ότι το χαμηλό ποσοστό εγγραμμάτων και η χαμηλή οικονομική κατάστασις εμπόδισαν τα κυβερνητικά προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού να καταπολεμήσουν το πρόβλημα.
Υπάρχει, επίσης, κάποια αντίθεσις μεταξύ των εκτελεστών των προγραμμάτων οικογενειακού προγραμματισμού και των θρησκευτικών τους αντιπάλων. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις έχουν ενθαρρύνει πολλούς να δημιουργήσουν μεγάλες οικογένειες. Επίσης, σε πολλές χώρες τα παιδιά θεωρούνται ως πλούτος και ασφάλεια. Αυτό ωδήγησε σε μεγάλα ποσοστά αυξήσεως του πληθυσμού.
Μπορεί να Λυθή το Πρόβλημα;
Υπάρχει, λοιπόν, ένα πρόβλημα και γνωρίζομε μερικές από τις αιτίες του. Τώρα, τι γίνεται γι’ αυτό το πρόβλημα; Κάποτε πίστευαν ότι όλες οι χώρες έπρεπε να σέβωνται το δικαίωμα του ατόμου να καθορίζη τον αριθμό και το ενδιάμεσο διάστημα γεννήσεως των παιδιών του. Ωστόσο, ο Φίλαντερ Π. Κλάξτον, πρόεδρος και εισηγητής της Παγκόσμιας Κοινωνίας Πληθυσμού, ήταν της γνώμης ότι οι χώρες πρέπει να εξακολουθήσουν ν’ αποβλέπουν στους στόχους που τέθηκαν σε μια προηγούμενη συνδιάσκεψι στο Μπανγκόκ της Ταϋλάνδης, το 1975: ότι, κατά μέσον όρο, μέσα σε δύο ή τρεις δεκαετίες, κάθε μέλος-έθνος πρέπει να επιτύχη μια οικογένεια με δύο παιδιά. Ακόμη κι αν επιτυγχάνετο αυτός ο στόχος, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έφθανε τα 5,9 δισεκατομμύρια στο τέλος του αιώνα. Προφανώς, όμως, η οικογένεια με τέσσερα ως έξη παιδιά είναι ακόμη κάτι το συνηθισμένο στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες.
Η σοβαρότητα με την οποία μερικοί βλέπουν αυτό το πρόβλημα έγινε καταφανής πρόσφατα στις Φιλιππίνες. Ένα νομοσχέδιο υποβλήθηκε στο Ίντεριμ Μπάτασανγκ Παμπάνσα (το τρέχον κοινοβούλιο των Φιλιππίνων) με τον δεδηλωμένο σκοπό να εξισορροπήση την ικανότητα υπάρξεως τροφίμων και στέγης με τον αριθμό των μελλοντικών κατοίκων της χώρας, επιβάλλοντας ποινή στις οικογένειες που θα έχουν περισσότερα από δυο παιδιά. Το νομοσχέδιο πρότεινε: η μητέρα που θα έχη δυο παιδιά να πληρώνη πρόστιμο 100 πέσος (περίπου 15 δολλάρια, Η.Π.) κατά τη γέννησι του τρίτου παιδιού της, 200 πέσος (30 δολλάρια Η. Π.) κατά τη γέννησι του τέταρτου παιδιού της, και ούτω καθ’ εξής. Αυτό συμφωνεί με τα σχόλια που έκαναν μερικές πηγές ότι κάποια μέρα η πατρότητα θα είναι προνόμιο, και όχι δικαίωμα.
Το νομοσχέδιο αντιμετώπισε μεγάλη εναντίωσι, φυσικά. Οι πιο μεγάλοι εχθροί ήσαν οι ηγέτες της Καθολικής Εκκλησίας. Η 80-μελής συνδιάσκεψις των Καθολικών Επισκόπων στις Φιλιππίνες απέρριψε την πρότασι δηλώνοντας τα εξής: «Το δικαίωμα των γονέων να καθορίζουν τον αριθμό των παιδιών τους είναι ένα αναπαλλοτρίωτο ανθρώπινο δικαίωμα που δεν μπορεί ν’ αφαιρεθή με νομοθετικό διάταγμα. Οι διδασκαλίες της Εκκλησίας σ’ αυτό το ζήτημα είναι σαφείς. . . . Έχοντας υπ’ όψι το αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα να νυμφεύεται κανείς και ν’ αποκτά τέκνα, το ζήτημα σχετικά με το πόσα παιδιά πρέπει να γεννιούνται ανήκει στην έντιμη κρίσι των γονέων. Το ζήτημα με κανένα τρόπο δεν μπορεί ν’ ανατεθή στην κρίσι της κυβερνήσεως.»
Η Μέχρι Τώρα Πρόοδος
Στις πρώτες συνδιασκέψεις που έγιναν σχετικά με τον πληθυσμό, δόθηκε έμφασις στη συγκέντρωσι πληθυσμιακών προγραμμάτων για περιστολή της αυξήσεως. Προτάσεις έχουν υποβληθεί για ουσιαστικές μειώσεις στο ποσοστό γεννήσεων στην Κίνα, στην Ινδονησία, στην Κορέα, στην Ταϋλάνδη, στην Κόστα Ρίκα, στην Κολομβία, στην Τυνησία, στο Χονγκ-Κονγκ και στις Φιλιππίνες, μεταξύ άλλων. Εξήντα τρεις υπανάπτυκτες χώρες έχουν δημιουργήσει δικά τους προγράμματα οικογενειακού προσχεδιασμού.
Το ποσοστό γονιμότητας λέγεται ότι έχει μειωθή στην Κίνα από ένα μέσον όρο 4,2 σε 3,2 παιδιά για κάθε γυναίκα σε ηλικία τεκνοποιίας. Στην Ινδονησία μειώθηκε από 6,5 σε 4,6. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επί 10 χρόνια ασχολείται μ’ ένα πρόγραμμα ερεύνης, αναπτύξεως και εκπαιδεύσεως για την ανθρώπινη αναπαραγωγή. Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από εθελοντικές συνεισφορές, και μετέχουν επιστήμονες από 62 χώρες. Το 1976, σύμφωνα με εκθέσεις, δαπανήθηκαν σχεδόν 1.000.000.000 δολλάρια (Η.Π.) για τη βοήθεια του οικογενειακού προγραμματισμού.
Η συνδιάσκεψις των Φιλιππίνων δεν τόνισε την ανάγκη αποκτήσεως γνώσεων για διάφορα επινοήματα και τεχνικές οικογενειακού προγραμματισμού, μολονότι αυτά θεωρούντο πολύ ουσιώδη. Η έμφασις, αντιθέτως, δόθηκε στην ανάμιξι της κοινότητας στα προβλήματα του πληθυσμού, και στη χρήσι των τοπικών αποθεμάτων για την καταπολέμησι των προβλημάτων. Η υγεία, η διατροφή και η κοινοτική ανάπτυξις φαίνονταν να συνδέωνται με τον έλεγχο του πληθυσμού. Το Σχέδιο Δράσεως του Παγκοσμίου Πληθυσμού (που υιοθέτησαν τα Ηνωμένα Έθνη στην Παγκόσμια Συνδιάσκεψι Πληθυσμού το 1974) λέγεται ότι δήλωνε τα εξής: «Οι στόχοι του πληθυσμού αναγνωρίζονται ως ‘αναπόσπαστα μέρη’ της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής αναπτύξεως.»
Η μόρφωσις, η απασχόλησις και η γενική οικονομική ανάπτυξις θεωρούντο επίσης, ότι συνδέονται με το πρόβλημα του πληθυσμού. Οι νέοι αποτελούν περίπου το 1,3 δισεκατομμύριο του πληθυσμού της γης και, επομένως, οι ειδικοί θέλουν να παρέχεται σεξουαλική εκπαίδευσις και να δίδωνται προγαμιαίες συμβουλές σ’ αυτή τη μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Ο Μεκάια Βιραβάιντια από την Ταϋλάνδη ήθελε να διδάσκωνται τα παιδιά για το σεξ και τον οικογενειακό προγραμματισμό, ώστε να ξέρουν τι να κάνουν. Ισχυρίσθηκε ότι σημειώθηκε μείωσις στις εγκυμοσύνες κατά 40 τοις εκατό στο ένα τρίτο των χωριών της Ταϋλάνδης, ως αποτέλεσμα της «απευαισθητοποιήσεως» και δημοσιότητας σχετικά με τον οικογενειακό προσχεδιασμό. Ο Ζαχάια Μαρζούκ από την Αίγυπτο αναφέρεται ότι είπε: «Μπορέσαμε να ανυψώσωμε το οικονομικό επίπεδο των γυναικών με το να τις διδάξωμε προσοδοφόρες τέχνες και, ως αποτέλεσμα, παρατηρήθηκε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον περιορισμό του μεγέθους της οικογενείας.»
Υπάρχει Πληθυσμιακό Πρόβλημα
Απ’ ό,τι ειπώθηκε στη συνδιάσκεψι, καταλάβαμε ότι υπάρχει κάποιο πληθυσμιακό πρόβλημα. Μολονότι η γη δεν είναι υπερπλήρης τώρα, αν ο πληθυσμός εξακολουθήση ν’ αυξάνεται, κάποια μέρα η γη θα υπερπληρωθή. Και μολονότι είναι αλήθεια ότι αν ο πλούτος της γης κατανέμετο ομοιόμορφα θα υπήρχαν περισσότερα από αρκετά για τον καθένα, αυτή η ιδεώδης κατάστασις δεν υπάρχει. Στην πραγματικότητα, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Και μολονότι σε πολλές από τις πιο πλούσιες χώρες δεν σημειώνεται ραγδαία αύξησις του πληθυσμού, στις πτωχότερες χώρες συμβαίνει αυτό. Έτσι, τα προβλήματά τους πιθανώς να γίνουν πιο σοβαρά.
Όλοι στη συνδιάσκεψι στη Μανίλα παραδέχθηκαν ότι ο πληθυσμός είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Τα έθνη υποκινήθηκαν να εγκαταλείπουν σκέψεις εθνικών συμφερόντων και να εργασθούν σ’ αυτό τον τομέα για το καλό της διεθνούς κοινότητας. Πλούσιες χώρες υποκινήθηκαν να περιορίσουν την υπερβολική κατανάλωση του παγκοσμίου πλούτου, και οι πτωχότερες χώρες ενθαρρύνθηκαν να περιορίσουν τους αριθμούς τους. Η συνεργασία φάνηκε σαν ένα μέσον συγκρατήσεως της αυξήσεως. Αλλά θα συμβή αυτό;
Αν χρειάζεται διεθνής συνεργασία για την επίλυσι του πληθυσμιακού προβλήματος, τότε—κρίνοντας από την ιστορία του κόσμου μέχρι τώρα—είναι πιθανόν ότι το πρόβλημα αυτό θα εξακολουθήση ν’ αποτελή ένα ακόμη από τα προβλήματα που δεν μπορεί να λυθή κάτω από το παρόν σύστημα πραγμάτων.