Η Κηδεία ενός Πρώην Θεού

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Ιαπωνία

Αφού βασίλευσε επί 62 και πλέον χρόνια, ο Αυτοκράτορας της Ιαπωνίας Χιροχίτο πέθανε στις 7 του περασμένου Ιανουαρίου. Ήταν 87 ετών. Την κηδεία του, που έγινε στις 24 Φεβρουαρίου, την παρακολούθησαν εκπρόσωποι 164 χωρών. Ωστόσο, πολλοί αντιμετώπισαν το δίλημμα αν έπρεπε να παρακολουθήσουν την κηδεία ή όχι. Γιατί; Και τι σχέση έχει ο θάνατος του Χιροχίτο με το ερώτημα που αναφέρεται στο εξώφυλλό μας: Είναι Ζωντανός ο Θεός Σας;

«Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΧΙΡΟΧΙΤΟ θεωρούνταν ζωντανός θεός», παρατήρησε το Τριμηνιαίο Περιοδικό της Ιαπωνίας (Japan Quarterly) στις αρχές αυτού του χρόνου. Η Εγκυκλοπαίδεια Κοντάνσα της Ιαπωνίας (Kodansha Encyclopedia of Japan) τον κατατάσσει ως τον 124ο ανθρώπινο απόγονο της θεάς του ήλιου Αματεράσου Ομικάμι, η οποία χαρακτηρίζεται ως η «ανώτερη θεότητα του Σιντοϊστικού πανθέου».

Έτσι, όταν ζητήθηκε από τους Ιάπωνες στρατιώτες να θυσιάσουν τη ζωή τους γι’ αυτόν το ‘ζωντανό θεό’, εκείνοι το έκαναν με εκπληκτικό ζήλο. Δεν υπήρχαν πιο ασυγκράτητοι πολεμιστές στη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου από τους αφοσιωμένους Ιάπωνες, που πολεμούσαν για το θεό τους, τον αυτοκράτορα.

Εντούτοις, έχοντας να παλέψουν ενάντια σε στρατιωτικές δυνάμεις που υπερείχαν αριθμητικά, οι Ιάπωνες έχασαν τον πόλεμο. Κατόπιν, σε διάστημα μικρότερο από πέντε μήνες, την 1η Ιανουαρίου 1946, και σ’ ένα ιστορικό διάγγελμα, ο Χιροχίτο διέψευσε ενώπιον του έθνους την «εσφαλμένη αντίληψη ότι ο Αυτοκράτορας έχει θεϊκή υπόσταση». Είπε ότι η αιτία γι’ αυτή τη δοξασία ήταν «απλώς θρύλοι και μύθοι».

Τι σοκ ήταν αυτό! Εκατομμύρια Ιάπωνες συγκλονίστηκαν βαθιά. Επί 2.600 χρόνια και πλέον, ο αυτοκράτορας θεωρούνταν θεός!a Και τώρα, δεν είναι θεός; Ο άνθρωπος αυτός, που ήταν κάποτε τόσο εξυψωμένος ώστε ο λαός δεν σήκωνε καν τα μάτια για να τον κοιτάξει, δεν είναι θεός; Δεν ήταν εύκολο να απαρνηθούν κάτι που πίστευαν τόσα χρόνια, ότι δηλαδή ο αυτοκράτορας είχε θεϊκή υπόσταση. Μάλιστα, αρκετοί πρώην αυτοκρατορικοί Ιάπωνες στρατιώτες, ακολουθώντας μια παράδοση αιώνων, αυτοκτόνησαν μόλις έμαθαν για το θάνατο του Χιροχίτο.

Στ’ αλήθεια, ποιος ήταν αυτός ο Χιροχίτο; Και τι ήταν αυτό που έκανε το ρόλο του στην ιστορία τόσο αντιφατικό; Στις 24 Φεβρουαρίου 1989, καθώς η νεκροφόρα που μετέφερε το φέρετρό του έφευγε από το Αυτοκρατορικό Παλάτι στο Τόκιο και κατευθυνόταν στο πάρκο Σιντζούκου Γκαϊοέν για τη δημόσια κηδεία, εκατομμύρια τηλεθεατές και περίπου 200.000 παρατηρητές, που ήταν παραταγμένοι στις άκρες του δρόμου, είχαν την ευκαιρία να κάνουν σκέψεις γύρω από τέτοιου είδους ερωτήματα.

Το Άτομο και η Βασιλεία Του

Το όνομα Χιροχίτο, που σημαίνει «Καλοσύνη με Ευρύνοια», δόθηκε στο γιο του Αυτοκράτορα Ταϊσό την ημέρα που γεννήθηκε, στις 29 Απριλίου 1901. Τη μέρα των Χριστουγέννων του 1926, όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Χιροχίτο πήρε τη θέση του ως αυτοκράτορας. Το όνομα που επέλεξαν οι λόγιοι της αυλής για την εποχή της βασιλείας του ήταν Σόουα, δηλαδή Διαφωτισμένη Ειρήνη. Έτσι, μετά το θάνατό του, έμεινε γνωστός, όχι ως Αυτοκράτορας Χιροχίτο, αλλά ως Αυτοκράτορας Σόουα.

Εντούτοις, τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Χιροχίτο επικρατούσε κάθε άλλο παρά διαφωτισμένη ειρήνη, αν αναλογιστεί κανείς τις ιαπωνικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μαντζουρία και στην Κίνα στη δεκαετία του 1930, την εισβολή στη Γαλλική Ινδοκίνα το 1940, και την επίθεση κατά των Ηνωμένων Πολιτειών το 1941. Το όνομα της βασιλείας του Χιροχίτο αποτελεί ιδιαίτερα οξύμωρο σχήμα, αν σκεφτεί κανείς ότι στη διάρκεια των πρώτων χρόνων, χάθηκαν κυριολεκτικά εκατομμύρια ζωές σε πολέμους που θεωρείται ότι διεξάχθηκαν με την έγκρισή του.

Παρά τη μεταπολεμική οικονομική ανάκαμψη που παρατηρείται στην Ιαπωνία, δεν είναι όλοι της γνώμης ότι η περίοδος της ειρήνης που απολαμβάνει από τότε η Ιαπωνία αποτελεί διαφωτισμένη ειρήνη. «Όταν αναλογίζομαι την Εποχή Σόουα, νιώθω ένα αίσθημα κενού», είπε ο 86χρονος Ιάπωνας συγγραφέας Σου Σάμι. «Μετά την ήττα της Ιαπωνίας στον πόλεμο, νομίζω ότι η χώρα βρίσκεται σε παρακμή . . . η ευημερία της Ιαπωνίας είναι μια αυταπάτη».

Ανάμεικτα Συναισθήματα

Πολλές από τις χώρες στις οποίες η Ιαπωνία άσκησε κυριαρχία, και εναντίον των οποίων πολέμησε έπρεπε να σκεφτούν καλά το αν θα στείλουν εκπροσώπους στην κηδεία του Χιροχίτο. Για παράδειγμα, οι Κορεάτες εξακολουθούσαν να φέρουν τα ‘τραύματα που είχε αφήσει στη χώρα τους’ η κυριαρχία της Κορεατικής Χερσονήσου από την Ιαπωνία «στο όνομα του Αυτοκράτορα». Ο βρετανικός τύπος έκανε έκκληση για μποϊκοτάρισμα της κηδείας. Πολλοί δεν μπορούσαν να ξεχάσουν ότι περίπου 27.000 Βρετανοί αιχμάλωτοι πολέμου πέθαναν στα χέρια των στρατιωτών του αυτοκράτορα.

Η κατάσταση ήταν παρόμοια στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου σημαντικό μέρος της ευθύνης για τις στρατιωτικές επιθέσεις της Ιαπωνίας αποδίδεται στον Χιροχίτο. Ένα κύριο άρθρο της εφημερίδας Νιου Γιορκ Τάιμς (New York Times) το εξέφρασε αυτό ως εξής, τον καιρό του θανάτου του: «Με την εξυψωμένη θέση που κατείχε, θα μπορούσε να είχε συντελέσει στο να γλιτώσει ο κόσμος από απερίγραπτες τραγωδίες».

Μέχρι και στην Ιαπωνία, όπου σε γενικές γραμμές ο Χιροχίτο εξυμνείται ως ειρηνόφιλος αυτοκράτορας, μερικοί πιστεύουν ότι φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης. Ο Κατσούρο Νακαμούρα θυμάται πως, όταν έλαβαν την είδηση ότι ο μεγαλύτερος αδελφός του είχε πεθάνει στον πόλεμο, ο πατέρας του είπε: «Τούτος εδώ ο Χιροχίτο σκότωσε το γιο μου». Ο Μασάσι Ιναγκάκι, άλλος ένας ηλικιωμένος Ιάπωνας, εξήγησε: «Για πολύ καιρό τον κατηγορούσα για τον πόλεμο, στον οποίο υποφέραμε τόσο πολύ». Αλλά πρόσθεσε: «Τα συναισθήματα πικρίας που είχα άρχισαν να φεύγουν, καθώς συνειδητοποιούσα ότι και ο ίδιος ο αυτοκράτορας θα κουβαλούσε το παρελθόν σ’ όλη του τη ζωή».

Όταν η Εμπιστοσύνη Τίθεται σε Λάθος Πρόσωπο

Μπορεί να πει κανείς ότι εκατομμύρια Ιάπωνες πρόσφεραν τη ζωή τους στο βωμό αυτού του Σιντοϊστικού θεού, χωρίς να αναφέρουμε τη ζωή εκατομμυρίων άλλων, τους οποίους πρόσφεραν στον ίδιο βωμό τα στρατεύματα του αυτοκράτορα. Όσοι είχαν πίστη οδηγήθηκαν στο λαβύρινθο του μιλιταρισμού στο όνομα του θεού τους, μόνο και μόνο για να μάθουν αργότερα ότι τελικά δεν ήταν θεός. Όπως είπε και η εφημερίδα Ασάχι Ίβνινγκ Νιουζ (Asahi Evening News): «Εκατομμύρια Ιάπωνες θυσιάστηκαν εξαιτίας αυτής της παρεξήγησης».

Ποια ήταν η αντίδραση των πιστών όταν ο θεός τους αποκήρυξε τη θεότητά του το 1946; Κάποιος που είχε πολεμήσει για τον αυτοκράτορα είπε ότι ένιωσε σαν «βάρκα που έχασε το πηδάλιό της στη μέση του πελάγους». Η αντίδρασή του ήταν αντιπροσωπευτική των συναισθημάτων που κυριαρχούσαν. Όσοι επέζησαν από τον πόλεμο «βρέθηκαν ξαφνικά να παραπαίουν στο κενό», λέει με θλίψη ο Σάκον Σου, Ιάπωνας ποιητής. Πώς θα μπορούσαν να καλύψουν αυτό το κενό;

«Είχα εξαπατηθεί πλήρως. Είχα πολεμήσει, όχι για τον Θεό, αλλά για ένα συνηθισμένο άνθρωπο», λέει ο Κιγιόσι Ταμούρα. «Σε τι μπορούσα να πιστέψω έπειτα απ’ αυτό;» Ο Κιγιόσι δούλεψε με πείσμα για να αποκτήσει πλούτη, χωρίς αυτά να του φέρουν παρηγοριά. Όταν το πιστεύω σου κλονιστεί, το κενό μπορεί να καλυφτεί γρήγορα από κενές αξίες.

Από τις σκέψεις σχετικά με τον Αυτοκράτορα Σόουα και την κηδεία του μπορεί να προκύψει κάποιο δίδαγμα. Το να λατρεύει κάποιος ‘εκείνο το οποίο δεν ξέρει’ είναι ολέθριο. (Ιωάννης 4:22) Ποιον λατρεύετε εσείς; Έχετε ισχυρές βάσεις για να πιστεύετε ότι αυτό το πρόσωπο είναι πραγματικά ο Θεός και ότι αξίζει να το λατρεύετε;

Όλοι μας πρέπει να αναλογιστούμε αυτό το θέμα, εφόσον μέχρι και σήμερα υπάρχουν άτομα, λόγου χάρη ο Δαλάι Λάμα, που θεωρούνται ζωντανοί Βούδες και λατρεύονται από τους οπαδούς τους. Πολλοί απ’ αυτούς που λένε ότι είναι Χριστιανοί έχουν διδαχτεί να πιστεύουν σε μια Τριάδα, κι έτσι λατρεύουν ως Θεό μια τριάδα που υποτίθεται ότι αποτελείται από τον Πατέρα, το Γιο και το άγιο πνεύμα. Εξετάστε στο επόμενο άρθρο πώς οι Ιάπωνες οδηγήθηκαν να πιστεύουν σ’ ένα θεό, που δεν είναι στην πραγματικότητα Θεός, και δείτε τι μπορούμε να μάθουμε απ’ αυτό.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 2]

Ιαπωνικός χαρακτήρας (επάνω αριστερά) που σημαίνει «θεός, θεότητα»

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Ο Χιροχίτο (στην απέναντι σελίδα): U.S. National Archives photo