Οκαβάνγκο—Ο Παράδεισος της Αφρικανικής Ερήμου

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νότια Αφρική

Ο ΚΥΚΛΟΣ του φωτός που δημιουργούσε η λάμπα πετρελαίου δεν ήταν και μεγάλη παρηγοριά, καθώς ένα κοπάδι από ελέφαντες τριγύριζε ήσυχα γύρω μας μέσα στο σκοτάδι. Οι βαθείς αναστεναγμοί τους και το θρόισμα των κλαδιών πρόδιδαν την παρουσία τους. Ενώ έπεφτε η γαλήνια αφρικανική νύχτα, ξέραμε ότι μας παρακολουθούσαν περισσότερα από ένα ζευγάρι μάτια.

Η Έρημος

Το αυτοκίνητό μας είχε κολλήσει στο δέλτα του Οκαβάνγκο—ενός μοναδικού υδάτινου κόσμου που αρχίζει τόσο ξαφνικά όσο και ξαφνικά τελειώνει, στις αχανείς αμμώδεις εκτάσεις της Ερήμου Καλαχάρι στη βόρεια Μποτσουάνα. Το δέλτα αυτό, αν και είναι σε μέγεθος σαν τη Βόρεια Ιρλανδία, χάνεται μέσα στα 260.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της χωρίς ίχνη δρόμων, ήσυχης Καλαχάρι. Αφού αφήσαμε πίσω μας τα σύνορα της Νότιας Αφρικής, διανύσαμε με κόπο 600 χιλιόμετρα με αγκαθωτούς θάμνους, βοσκοτόπια και αλυκές, έχοντας σταθερή ταχύτητα 20 χιλιόμετρα την ώρα. Μόνο ένας αντικατοπτρισμός τρεμόπαιζε απατηλά στον ορίζοντα.

Την τέταρτη μέρα, ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό έκανε την ενθαρρυντική του εμφάνιση. Ο ουρανός άρχισε να παίρνει ένα λαμπρό βαθυγάλανο χρώμα. Κάπου εμπρός μας υπήρχε νερό. Πολύ νερό! Μια ελώδης περιοχή που απλώνεται σαν τα δάχτυλα ενός γιγάντιου χεριού με σκοπό να μετατρέψει τη διψασμένη έρημο σε καταπράσινο κήπο. Ξεκινώντας από τα υψίπεδα της κεντρικής Ανγκόλας, ο ποταμός Οκαβάνγκο κάνει μια σπειροειδή διαδρομή διανύοντας 1.600 χιλιόμετρα αφρικανικής έκτασης, σε αναζήτηση ενός ωκεανού. Αλλά μάταια, αφού ο ποταμός πεθαίνει στις κενές εκτάσεις της Καλαχάρι. Ωστόσο, προτού εκπνεύσει οριστικά, ο γερασμένος ποταμός φέρνει σε ύπαρξη ένα μοναδικό οικοσύστημα.

Το Δέλτα

Κάτω από μη φυσιολογικές συνθήκες, το νερό πλημμυρίζει την αμμώδη επιφάνεια και σχηματίζει δαντελωτά κανάλια, ημισεληνοειδείς λίμνες και πλωτές υδάτινες οδούς που περικλείονται από πάπυρους. Δέντρα και φυτά αιχμαλωτίζουν την προσοχή μας μέσα σ’ ένα όργιο σχημάτων και χρωμάτων. Φυτελέφαντες μακρόκαρποι, αγριοσυκιές, έβενοι και κιγκελίες στολίζουν τις παρυφές του δέλτα. Η ψηλή βουχλόη, οι βικτωρίες και τα πεσμένα φούξια άνθη διαχέουν το αδύνατο φως του χειμωνιάτικου πρωινού. Αλλά εδώ δεν παύει να είναι Αφρική και, προτού περάσει πολλή ώρα, γίνεται αισθητή η ανυπόφορη ζέστη της ημέρας. Ευχάριστη ανακούφιση βρίσκει κανείς μέσα στα δάση από ψηλά μοπάνι, στο συνονθύλευμα των κλαδιών. Αυτά τα δέντρα καθιστούν δυνατή τη διάβαση αυτής της ερημιάς, επειδή ό,τι μας συνδέει με τον έξω κόσμο είναι οι φτιαγμένες από κούτσουρα μοπάνι γέφυρες που κουνιούνται και τρίζουν.

Οι Κάτοικοι του Δέλτα

Η μεγαλειώδης ποικιλία των κατοίκων του δέλτα μάς σαγηνεύει. Μετά τη στείρα έρημο, ένα ξένοιαστο πνεύμα φαίνεται να υπάρχει στον αέρα, καθώς όλα τα πλάσματα χοροπηδούν και κυλιούνται εδώ κι εκεί χωρίς να σκέφτονται το αύριο. Τριάντα ιπποπόταμοι, καλοθρεμμένοι, μια που βρίσκουν χωρίς δυσκολία την τροφή τους, μας κοιτάζουν με υγρά μάτια. Τα σύντομα, βαθιά ρουθουνίσματά τους μας προειδοποιούν μην τυχόν και εισβάλουμε στον επικούρειο τρόπο ζωής τους. Ένα κοπάδι με περισσότερους από εκατό ελέφαντες μόλις σήκωσε τόση σκόνη, που οι ακτίνες του φωτός, καθώς χορεύουν, μας προξενούν αυταπάτες.

Είναι εκπληκτικό το πόσο πολλά ζώα βρίσκει κανείς στο δέλτα του Οκαβάνγκο. Είκοσι χιλιάδες βουβάλια, ανά κοπάδια των 200 και πλέον, βόσκουν ευχαριστημένα στο χορτάρι που βρίσκεται στο άκρο της όχθης. Πού και πού, η ησυχία διακόπτεται από τα αρπακτικά ζώα—το λιοντάρι, τη λεοπάρδαλη, την ύαινα και τον άγριο σκύλο. Η διακοπή είναι συνήθως σύντομη, και νωρίς το πρωί το μόνο που μαρτυράει το μακελειό της νύχτας είναι οι κύκλοι που σχηματίζουν τα όρνια πάνω από τα κουφάρια.

Μεγάλες αποικίες μυρμηγκιών σπρώχνουν το έδαφος του δέλτα και σχηματίζουν σωρούς από χώμα που όλο και μεγαλώνουν. Όταν τα νερά του Οκαβάνγκο ανεβαίνουν, αυτές οι μυρμηγκοφωλιές γίνονται εύφορα νησιά. Οι αντιλόπες, σε μεγάλη ποικιλία, βρίσκουν ένα ειρηνικό και ασφαλές καταφύγιο σ’ αυτά τα σκόρπια νησιά του δέλτα—σασαμπί, γκνου, κούντου, κόβοι Λέχε, ιππαντιλόπες και το σπάνιο σιτατούνγκα. Αυτή η δειλή αντιλόπη ζει στη μοναξιά των καλαμιών και σπάνια ριψοκινδυνεύει να βγει στο ύπαιθρο. Οποιαδήποτε ένδειξη κινδύνου αρκεί για να την κάνει να βουτήξει μέσα στο νερό, αφήνοντας έξω μόνο τη μύτη της για να παίρνει αέρα.

Νερό—ζωογόνο νερό! Το δέλτα του Οκαβάνγκο είναι κάθε άλλο παρά χλιαρός βάλτος. Ο εξερευνητής και ιεραπόστολος-γιατρός Ντέιβιντ Λίβινγκστον, ο οποίος βρήκε τυχαία αυτά τα μέρη το 1849, εκφράστηκε ως εξής: «Φτάσαμε σ’ ένα μεγάλο χείμαρρο . . . Ρώτησα να μάθω από πού ερχόταν. ‘Ω, από μια χώρα γεμάτη ποτάμια . . .’ Διαπιστώσαμε ότι το νερό ήταν τόσο διάφανο, κρύο και ελαφρύ . . . ώστε μας ήρθε στο νου η ιδέα ότι κάπου εκεί υπήρχε χιόνι που έλιωνε»! Τα τιλάπια και τα τιγρόψαρα υπάρχουν σε αφθονία και αποτελούν τροφή για τους κατοίκους αυτού του αφρικανικού δέλτα.

Ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στο πέρασμα των ετών, και φαίνεται ότι η μύγα τσε τσε και τα κουνούπια πέτυχαν να αποτρέψουν το χέρι του σύγχρονου ανθρώπου από το να ερημώσει αυτόν τον παράδεισο της άγριας ζωής. Οι ποταμίσιοι Βουσμάνοι ήταν κάποτε πραγματικοί κύριοι του Οκαβάνγκο. Αργότερα ενώθηκε μαζί τους και η φυλή Μπάγι. Ακόμη και σήμερα μπορεί να σταθείτε αρκετά τυχεροί και να δείτε το δειλινό αυτούς τους έμπειρους βαρκάρηδες να σπρώχνουν με το σταλίκι τα μεκόρο (κανό) τους. Κυκλοφορεί μια παλιά παροιμία ανάμεσά τους: «Αυτός που χώνει το σταλίκι του πολύ βαθιά μένει μαζί μ’ αυτό»! Ώσπου να ξανακοιτάξεις έχουν εξαφανιστεί μέσα από μυστικά κανάλια που έχουν ανοίξει στις καλαμιές.

Το Οκαβάνγκο είναι επίσης παράδεισος για κάποιον που αγαπάει τα πουλιά. Εκατοντάδες είδη κάνουν το δέλτα σπίτι τους τουλάχιστον για ένα μέρος του έτους. Τη νύχτα κάποιο απότομο σκούξιμο μπορεί να σας οδηγήσει στην ψαροφάγο κουκουβάγια που ψαρεύει τη νύχτα. Στη διάρκεια της ημέρας η διαπεραστική, ηχηρή κραυγή του ψαραετού μπλέκεται με το απλοϊκό τιτίβισμα των βούκερων. Υπάρχουν πυγμαίες χήνες, ερωδιοί γολιάθ, ιερές ίβιδες και αφρικανικές γιακάνες με την ωραία τους φορεσιά. Η ποικιλία είναι ατέλειωτη. Από ψηλά, σε πλεονεκτικές θέσεις, τα ευσεβοφανή μαραμπού, ντυμένα σαν νεκροθάφτες, φαίνονται σαν να ρίχνουν αποδοκιμαστικά βλέμματα στα ασήμαντα συμβάντα που λαβαίνουν χώρα.

Καθώς ο αφρικανικός ήλιος δύει, αντικατοπτρίζεται στα νερά σαν φωτιά σε υγρή μορφή, κι έτσι τελειώνει γλυκά μια ακόμη μέρα σ’ αυτόν τον παράδεισο της ερήμου. Από κάπου, πέρα από τη λιμνοθάλασσα, το απαλό αεράκι μεταφέρει το ρυθμικό ήχο ενός καλίμπα (αφρικανικού φορητού πιάνου). Η ζέβρα, η καμηλοπάρδαλη και ο ελέφαντας έρχονται από τα βοσκοτόπια για να σβήσουν τη δίψα τους πλάι-πλάι.

Πόσο θα Διαρκέσει;

Η σκόνη και ο ιδρώτας σχημάτιζαν ρυάκια λάσπης πάνω στο σώμα μας καθώς αγωνιζόμασταν να αντικαταστήσουμε τον άξονα του τροχού στο Λαντ-Ρόβερ μας. Άμμος ψιλή σαν πούδρα είχε σκεπάσει μέχρι και τις ζάντες από τους τροχούς. Τότε ήταν που έσπασε ο άξονας. Μ’ ένα κλικ που ακούσαμε γεμάτοι ικανοποίηση, ο καινούριος άξονας γλίστρησε στη θέση του.

Λόγω του επείγοντος της εργασίας, δεν ανησυχήσαμε από την παρουσία των ελεφάντων ούτε κι εκείνοι έδειξαν να φοβήθηκαν. Αυτό μας έκανε να σκεφτούμε την εποχή που άνθρωπος και ζώα θα ζουν ξανά με τέλεια αρμονία. (Γένεσις 2:19· Ησαΐας 11:6-9) Η μόνη μας στενοχώρια ήταν ότι σύντομα θα έπρεπε να πάρουμε το μακρύ, σκονισμένο δρόμο για το κοπιαστικό ταξίδι του γυρισμού.

Ωστόσο, όπως συμβαίνει και με άλλα ωραία μέρη στη γη, υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με την επίδραση του ανθρώπου και των σύγχρονων κυνηγετικών μεθόδων του. «Κάθε χρόνο», γράφει η Κρέινε Μπαντ στο βιβλίο Οκαβάνγκο—Θάλασσα από Γη, Γη από Νερό (Okavango—Sea of Land, Land of Water), «θανατώνονται 8.000 ζώα στο δέλτα από 1.300 ιθαγενείς κυνηγούς και 200 κυνηγούς που έχουν το κυνήγι για χόμπι». Επιπρόσθετα, άλλοι οραματίζονται να εκτρέψουν το ρου του ποταμού για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών.

Ό,τι κι αν κάνει ο άνθρωπος, εμείς νιώθαμε καθησυχασμένοι στη σκέψη ότι ο Δημιουργός αυτού του θαύματος θα εκπληρώσει το σκοπό που έχει να κάνει ολόκληρη τη γη παράδεισο. Τότε, η ομορφιά αυτού του τοπίου θα είναι ακόμη μεγαλύτερη επειδή «η ερημία θέλει αγαλλιασθή και ανθήσει ως ρόδον. Και η ξηρά γη θέλει κατασταθή λίμνη και η διψώσα γη πηγαί ύδατος».—Ησαΐας 35:1, 7.

[Χάρτης/Εικόνα στη σελίδα 24, 25]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΑΝΓΚΟΛΑ

ΖΑΜΠΙΑ

ΖΙΜΠΑΜΠΟΥΕ

ΝΑΜΙΜΠΙΑ

ΜΠΟΤΣΟΥΑΝΑ

ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ

ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ

ΙΝΔΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ