«Εθιμοτυπικός Γάμος» στην Γκάνα

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΓΚΑΝΑ

ΓΑΜΟΣ—εκατοντάδες χιλιάδες άτομα συνάπτουν αυτή τη σχέση κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο. Συνήθως το κάνουν αυτό σύμφωνα με τα γαμήλια έθιμα που επικρατούν στον τόπο όπου ζουν.

Στην Γκάνα το πιο συνηθισμένο είδος γάμου είναι ο λεγόμενος εθιμοτυπικός γάμος. Αυτός περιλαμβάνει την πληρωμή νυφικού τιμήματος από την οικογένεια του γαμπρού στην οικογένεια της νύφης. Ο εθιμοτυπικός γάμος συνηθίζεται σε μεγάλο μέρος της Αφρικής και σε τόπους όπως τα Νησιά Σολομώντος, η Παπούα-Νέα Γουινέα και το Χονγκ Κονγκ, καθώς και ανάμεσα στους Ινδιάνους Γκουαχίρο στη βορειοανατολική Κολομβία και στη βορειοδυτική Βενεζουέλα, για να αναφέρουμε μόνο λίγους.

Η πληρωμή νυφικού τιμήματος ήταν έθιμο στους Βιβλικούς χρόνους. (Γένεσις 34:11, 12· 1 Σαμουήλ 18:25, ΜΝΚ) Στην αρχαιότητα αλλά και σήμερα το νυφικό τίμημα θεωρείται αποζημίωση προς τους γονείς της κοπέλας για την απώλεια των υπηρεσιών της και για το χρόνο, την ενέργεια και τους πόρους που δαπάνησαν προκειμένου να την εκπαιδεύσουν και να την αναθρέψουν πριν από το γάμο.

Ευθύνη των Γονέων

Παλαιότερα στην Γκάνα δεν υπήρχαν ραντεβού και στενή γνωριμία μεταξύ των νεαρών. Οι γονείς σύναπταν τους γάμους για τα ενήλικα παιδιά τους αφού πρώτα εξέταζαν προσεκτικά τους νεαρούς και τις νεαρές της περιοχής που ήταν σε ηλικία γάμου. Μερικοί γονείς στην Γκάνα το κάνουν ακόμη αυτό.

Οι γονείς του νεαρού εξετάζουν παράγοντες όπως είναι η προσωπικότητα της κοπέλας· η φήμη της και η φήμη της οικογένειάς της· κληρονομικές ασθένειες που τυχόν υπάρχουν στην οικογένεια· και στην περίπτωση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, η πνευματικότητά της. Αν ικανοποιηθούν, οι γονείς πλησιάζουν επίσημα τους γονείς της κοπέλας και κάνουν την πρόταση γάμου.

Οι γονείς της κοπέλας τώρα ερευνούν το παρελθόν του νεαρού και της οικογένειάς του. Εκτός από τους παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, εξετάζουν αν ο νεαρός έχει την ικανότητα να συντηρήσει μια σύζυγο—εργάζεται ή είναι άνεργος; Αν ικανοποιηθούν οι γονείς της κοπέλας, ενημερώνουν τους γονείς του νεαρού, και όλοι μαζί οι γονείς καθορίζουν από κοινού τις λεπτομέρειες του γάμου, αφού πρώτα συμφωνήσουν και ο νεαρός και η κοπέλα.

Γιατί μερικοί γονείς αναλαμβάνουν ακόμη την ευθύνη να βρουν συντρόφους για τα ενήλικα παιδιά τους; Μια γυναίκα στην Ινδία της οποίας οι γονείς διευθέτησαν το γάμο της δήλωσε: «Πώς θα μπορούσε κάποιο νεαρό άτομο να έχει τα προσόντα για να πάρει μια τόσο βαρυσήμαντη απόφαση; Είναι πολύ καλύτερα να παίρνουν την απόφαση εκείνοι των οποίων η ηλικία και η πείρα τούς δίνουν τα προσόντα να γνωρίζουν ποια είναι η σοφότερη εκλογή». Τα σχόλιά της αντανακλούν επίσης την άποψη πολλών Αφρικανών.

Ωστόσο, οι καιροί αλλάζουν στην Γκάνα. Τα ραντεβού και η στενή γνωριμία γίνονται όλο και πιο δημοφιλή. Σε κάποιο κατάλληλο σημείο της στενής γνωριμίας, τα άτομα ενημερώνουν τους γονείς τους για τις προθέσεις τους. Αφού συζητήσουν οι γονείς τους, και αφού οι γονείς συμφωνήσουν ότι ταιριάζουν, οι οικογένειες προχωρούν στην επίσημη τελετή που είναι συνήθως γνωστή σε διάφορες γλώσσες της Γκάνας ως χτύπημα της πόρτας, της γαμήλιας πόρτας.

Η Τελετή του Χτυπήματος της Πόρτας

Οι γονείς του ζευγαριού ειδοποιούν τα μέλη της οικογένειας για την ημερομηνία και το σκοπό της συνάντησης. Ο όρος «μέλη της οικογένειας» αναφέρεται στην αφρικανική διευρυμένη οικογένεια που περιλαμβάνει τους θείους, τις θείες, τα ξαδέλφια και τους παππούδες του ζευγαριού. Την καθορισμένη μέρα, εκπρόσωποι και των δύο οικογενειών συγκεντρώνονται για την τελετή. Η παρουσία του γαμπρού είναι προαιρετική. Ακολουθεί μια πολύ σύντομη περιγραφή των όσων συνέβησαν σε μια τέτοια τελετή χτυπήματος της πόρτας.

Εκπρόσωπος της κοπέλας (ΕΚ): [Μιλώντας στους εκπροσώπους του γαμπρού] Ξέρουμε γιατί ήρθατε, αλλά το έθιμο απαιτεί να ρωτήσουμε: Τι σας φέρνει εδώ;

Εκπρόσωπος του νεαρού (ΕΝ): Ο γιος μας ο Κουάζι περνούσε από το σπίτι σας και είδε ένα όμορφο λουλούδι και ζητάει την άδειά σας για να το κόψει.

ΕΚ: [Προσποιούμενος άγνοια] Δεν υπάρχει κανένα λουλούδι σε αυτό το σπίτι. Μπορείτε να δείτε και μόνοι σας.

ΕΝ: Ο γιος μας δεν κάνει λάθος. Επιμένουμε ότι υπάρχει ένα όμορφο λουλούδι σε αυτό το σπίτι. Το όνομα του λουλουδιού είναι Αφί.

ΕΚ: Εννοείτε ανθρώπινο λουλούδι. Ναι, εδώ μένει η Αφί.

ΕΝ: Θέλουμε να χτυπήσουμε την πόρτα και να ζητήσουμε το χέρι της Αφί εκ μέρους του γιου μας Κουάζι.

Η οικογένεια του νεαρού τώρα προσφέρει κάποια αντικείμενα, όπως διάφορα ποτά και μερικά χρήματα. Ανάλογα με τη φυλή, υπάρχουν παραλλαγές στην ποσότητα και στα αντικείμενα που προσφέρονται. Αυτή η τελετή είναι κάτι σαν τον αρραβώνα του Δυτικού κόσμου, και σε μερικές περιπτώσεις απαιτείται και δαχτυλίδι αρραβώνων.

Ο εκπρόσωπος της νύφης τώρα τη ρωτάει ενώπιον όλων των παρατηρητών αν πρέπει να δεχτούν τα αντικείμενα που προσφέρθηκαν. Με την καταφατική της απάντηση, όλοι οι παρόντες γίνονται αυτόπτες μάρτυρες του ότι δέχεται αυτό το γάμο. Οι δύο οικογένειες καθορίζουν κάποια ημερομηνία που τους εξυπηρετεί για την πληρωμή του νυφικού τιμήματος και για το γάμο. Η τελετή ολοκληρώνεται με αναψυκτικά.

Η Τελετή του Γάμου

Οι άνθρωποι που συγκεντρώνονται στο σπίτι της κοπέλας ή στο σπίτι ενός εκλεγμένου εκπροσώπου για την πληρωμή του νυφικού τιμήματος και για το γάμο είναι συνήθως περισσότεροι από αυτούς που ήταν παρόντες στην τελετή του χτυπήματος της πόρτας. Αυτό συμβαίνει επειδή τώρα είναι παρόντες πολλοί φίλοι.

Η ατμόσφαιρα είναι χαρούμενη. Νεαροί ανύπαντροι άντρες και γυναίκες ανυπομονούν να δουν αυτά που έχουν προσφερθεί στη νύφη. Αλλά η ευτυχισμένη ατμόσφαιρα γεμίζει ένταση όταν η οικογένεια της νύφης παραπονιέται ότι λείπουν κάποια αντικείμενα από το νυφικό τίμημα. Μερικοί από το ακροατήριο κρατούν την ανάσα τους όταν η οικογένεια της νύφης φαίνεται ανυποχώρητη. Ο εκπρόσωπος του γαμπρού χρησιμοποιεί με επιδεξιότητα επιχειρήματα για να κερδίσει τη συμπάθεια και την κατανόηση της οικογένειας της νύφης. Όλοι χαλαρώνουν όταν η οικογένεια της κοπέλας υποχωρεί. Η ατμόσφαιρα αλλάζει ξανά. Τώρα είναι γιορταστική και σερβίρονται αναψυκτικά.

Κατόπιν, ο εκπρόσωπος της νύφης ζητάει από τους παρόντες να ησυχάσουν και τους καλωσορίζει. Ρωτάει τους εκπροσώπους του γαμπρού ποια είναι η αποστολή τους. Ο εκπρόσωπος του γαμπρού δηλώνει γιατί ήρθαν, θυμίζοντας στους παρόντες ότι έχουν ήδη χτυπήσει την πόρτα και ότι τους έχει δοθεί άδεια να μπουν.

Ο εκπρόσωπος κάθε οικογένειας στη συνέχεια συστήνει τα στενά μέλη της οικογένειας στους παρόντες, καθώς επίσης συστήνει εκείνον που δίνει το χέρι της κοπέλας και εκείνον που υποστηρίζει οικονομικά τον νεαρό για το γάμο. Η τελετή συνεχίζεται.

ΕΚ: [Προς τους εκπροσώπους του γαμπρού] Παρακαλώ δείξτε τα γαμήλια αντικείμενα τα οποία ζητήσαμε.

Ο εκπρόσωπος της νύφης απαριθμεί τα αντικείμενα του νυφικού τιμήματος ώστε όλοι να μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι υπάρχουν. Αν οι εκπρόσωποι του γαμπρού πιστεύουν ότι η οικογένεια της νύφης έχει υπερβολικές απαιτήσεις, λύνουν κατ’ ιδίαν το ζήτημα πριν από τη μέρα του γάμου. Ωστόσο, η οικογένεια του γαμπρού έρχεται στην τελετή έτοιμη να διαπραγματευτεί τη μείωση ορισμένων επιπλέον αντικειμένων αν κάποιοι από την οικογένεια της νύφης αποδειχτούν δύσκολοι. Όπου και αν ζει κάποιος, το βασικό νυφικό τίμημα που έχει συμφωνηθεί—είτε μεγάλο είτε μικρό—πρέπει να πληρωθεί στο πλήρες.

Μερικές οικογένειες απαιτούν πράγματα όπως κολιέ, σκουλαρίκια και άλλα γυναικεία είδη. Στη βόρεια Γκάνα, το νυφικό τίμημα μπορεί να περιλαμβάνει αλάτι, κάρυα κόλας, φραγκόκοτες, πρόβατα, ακόμη και βόδια. Περιλαμβάνονται οπωσδήποτε και μετρητά στο νυφικό τίμημα.

Ενώ συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις, η νύφη δεν είναι παρούσα, αλλά βρίσκεται κάπου κοντά και παρακολουθεί. Η παρουσία του γαμπρού είναι προαιρετική. Έτσι, κάποιος που ζει μακριά μπορεί να εξουσιοδοτήσει τους γονείς του να συνάψουν το γάμο εκ μέρους του. Στην περίπτωση που περιγράφεται εδώ, όμως, ο γαμπρός είναι παρών. Τώρα είναι η σειρά της οικογένειάς του να ζητήσει κάτι.

ΕΝ: Εκπληρώσαμε ό,τι απαιτούνταν από μέρους μας, αλλά δεν έχουμε δει τη νύφη μας.

Η γαμήλια τελετή δεν είναι μόνο σοβαρή υπόθεση· είναι και ευκαιρία για διασκέδαση. Η οικογένεια της κοπέλας τώρα απαντάει στο αίτημα της οικογένειας του νεαρού να δουν τη νύφη.

ΕΚ: Μακάρι να ήταν εδώ η νύφη. Δυστυχώς, ταξιδεύει στο εξωτερικό και δεν έχουμε διαβατήρια ούτε βίζες για να ταξιδέψουμε και να τη φέρουμε πίσω.

Όλοι ξέρουν τι σημαίνει αυτό. Αμέσως, η οικογένεια του γαμπρού προσφέρει μερικά χρήματα—όσα μπορεί να διαθέσει ο γαμπρός—και να! τα φανταστικά διαβατήρια και οι βίζες είναι έτοιμα. Και η νύφη έχει επιστρέψει από το ταξίδι της!

Για να διασκεδάσουν περισσότερο, μερικές φυλές κανονίζουν ώστε μερικές φίλες της νύφης να την υποδυθούν. Το πλήθος απορρίπτει αμέσως κάθε άτομο που την παριστάνει ώσπου, μέσα σε δυνατά χειροκροτήματα, εμφανίζεται η αληθινή νύφη. Ο εκπρόσωπός της την προσκαλεί τότε να δει τα διάφορα αντικείμενα του νυφικού της τιμήματος. Τη ρωτάει αν πρέπει να δεχτούν τα όσα έφερε ο γαμπρός. Επικρατεί σιγή καθώς όλοι περιμένουν με αγωνία την απάντηση. Μερικές κοπέλες ντρέπονται και άλλες είναι θαρραλέες, αλλά η απάντηση είναι πάντοτε ναι, και ακολουθείται από βροντερά χειροκροτήματα.

Αν ο γαμπρός είναι παρών, η οικογένεια της νύφης απαιτεί να τον γνωρίσει. Η διασκέδαση συνεχίζεται αμείωτη αν έχει διευθετηθεί να τον υποδυθεί κάποιος φίλος του. Παριστάνοντας τον σπουδαίο, ο φίλος του σηκώνεται, αλλά αμέσως όλοι του φωνάζουν να κάτσει κάτω.

Οι γονείς της νύφης απαιτούν να δουν το γαμπρό τους. Ο αληθινός γαμπρός τώρα σηκώνεται, σκορπώντας χαμόγελα ευτυχίας. Η οικογένεια της νύφης τής επιτρέπει να πάει κοντά στο σύζυγό της, ο οποίος της φοράει ένα δαχτυλίδι αν αυτό έχει απαιτηθεί ως μέρος του νυφικού τιμήματος. Το δαχτυλίδι είναι Δυτικός νεωτερισμός. Εκείνη επίσης, με τη σειρά της, του φοράει ένα δαχτυλίδι. Τα συγχαρητήρια και οι χαρούμενες φωνές γεμίζουν τον αέρα. Για λόγους ευκολίας και οικονομίας, μερικοί τώρα κάνουν την τελετή του χτυπήματος της πόρτας και το γάμο την ίδια μέρα.

Έμπειρα μέλη και των δύο οικογενειών καθώς και άλλοι δίνουν κατόπιν συμβουλές στους νιόπαντρους για το πώς μπορούν να κάνουν το γάμο τους να πετύχει ώσπου να τους χωρίσει ο θάνατος. Για να ολοκληρωθεί η μέρα, σερβίρονται αναψυκτικά.

Η γαμήλια τελετή τελείωσε! Στην Γκάνα, από εκείνη τη μέρα και μετά, οι άνθρωποι στην περιοχή θεωρούν το ζευγάρι νόμιμα παντρεμένο. Αν για κάποιο λόγο ένα από τα κυριότερα μέλη της οικογένειας της κοπέλας δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει την τελετή, του στέλνουν μερικά από τα ποτά που προσφέρθηκαν για να επιβεβαιωθεί η τέλεση του γάμου. Αν η νύφη και ο γαμπρός είναι Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι Μάρτυρες κατόπιν διευθετούν να εκφωνηθεί μια Γραφική ομιλία, μετά την οποία σερβίρονται αναψυκτικά.

Στην Γκάνα μερικά ζευγάρια κάνουν γαμήλια τελετή Δυτικού τύπου, η οποία εδώ ονομάζεται πολιτικός γάμος ή νομικός γάμος. Αυτό μπορεί να γίνει με ή χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων εφόσον το ζευγάρι έχει φτάσει στην ηλικία που ορίζει ο νόμος. Στον εθιμοτυπικό γάμο η συγκατάθεση των γονέων είναι απαραίτητη.

Στον πολιτικό γάμο το ζευγάρι δίνει γαμήλιους όρκους. Αλλά δεν υπάρχουν όρκοι στους εθιμοτυπικούς γάμους. Το Κράτος απαιτεί να καταχωρούνται όλοι οι εθιμοτυπικοί γάμοι, και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά συμμορφώνονται με αυτό. (Ρωμαίους 13:1) Κατόπιν εκδίδεται πιστοποιητικό γάμου.

Από την αρχαιότητα, προτού η Χρυσή Ακτή, η σημερινή Γκάνα, γίνει βρετανική αποικία, ο εθιμοτυπικός γάμος ήταν ο μόνος γάμος που γινόταν σε αυτή τη χώρα. Κατόπιν οι Βρετανοί εισήγαγαν το γάμο Δυτικού τύπου για τους πολίτες τους που ζούσαν εδώ. Επίσης επιτράπηκε και στους ντόπιους να συνάπτουν τέτοιους γάμους, και εδώ και πολλά χρόνια, ο γάμος Δυτικού τύπου και ο εθιμοτυπικός γάμος συνυπάρχουν. Στην Γκάνα και οι δύο αναγνωρίζονται νομικά, και συνεπώς είναι αποδεκτοί για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Εναπόκειται στα άτομα να επιλέξουν ποιο είδος τους αρέσει.

Σε μερικές αφρικανικές χώρες, οι εθιμοτυπικοί γάμοι πρέπει να καταχωρηθούν για να μπορέσουν να θεωρηθούν νόμιμα παντρεμένα τα ζευγάρια. Στην Γκάνα, όμως, ο εθιμοτυπικός γάμος όπως περιγράφτηκε παραπάνω είναι έγκυρος νομικά χωρίς καταχώρηση, και τα ζευγάρια θεωρούνται νόμιμα παντρεμένα όταν ολοκληρωθεί ο εθιμοτυπικός γάμος. Αργότερα καταχωρούν τον εθιμοτυπικό γάμο μόνο για λόγους αρχειοθέτησης.

Ο γάμος είναι όντως ένα δώρο αγάπης του Θεού προς τους ανθρώπους, ένα μοναδικό δώρο το οποίο δεν έχει δοθεί ούτε στους αγγέλους. (Λουκάς 20:34-36) Είναι μια πολύτιμη σχέση την οποία αξίζει να διατηρούμε προς δόξα του Πρωτουργού της, του Ιεχωβά Θεού.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ανταλλάσσονται δαχτυλίδια