Mangkai Te Tai Ibukin Kamatoan Nanom Nakon Karaoan Te Mwakuri
“Ai ti maan ra ngkami n okioki i marenan naano aika uoua?”—1 UEA 18:21.
1. Tera ae karika okoron ara tai aikai ma taai ake rimoa?
KO KAKOAUAA bwa Iehova bon tii ngaia te Atua ae koaua? Ko kakoauai naba taetae ni burabeti n te Baibara aika taekin ara bong aikai bwa ‘kaitira ni bong’ ibukin ana waaki Tatan ae buakaka? (2 Timoteo 3:1) Ngkana ko kakoauai aikai, nanona ngkanne ko kakoauaa naba ae bon aio te tai ae kakawaki riki, ae e a kainnanoaki iai kamatoan te nano nakon karaoan te mwakuri. E tuai n taekinaki ma ngkoa, ae e a kaani kabuanibwai maiuiia aomata aika mwaiti.
2. Tera are e riki n te tautaeka n uea ni baronga aika tebwina ae arana Iteraera, n ana tai te Uea are Aaba?
2 N 900 tabun B.C.E., a riai te natannaomata ae I-Iteraera ni karaoa te motinnano ae kakawaki. Antai ae a na toro irouna? E kaungaa taromaurian Baara te Uea are Aaba i aan ana kairiri buuna ae Nei Ietebera ae te beekan, nakoia kaain te tautaeka n uea ni baronga aika tebwina ae arana Iteraera. Baara bon atuan te kakariki are e onimakinaki ibukin kabwakaan te karau ao kabatiaan uaani kaai. Tao a a tia taan taromauria Baara aika mwaiti ni katiotioi baia ke ni bobaraki i matan te bouannanti ae atuaia aei. Ibukin anaakin nanon Baara bwa e aonga ni kakabwaiai arokaia ao aia man, a karaoi mwakuri ni wene ni bure aika kammaira ma kabekaau ake a mena n te tembora, taan taromauriia. Iai naba aia katei ae a bon korokoroiia ni karokoa tinakon raraaia.—1 Uea 18:28.
3. Tera ae na riki nakoia ana aomata te Atua ngkana a taromauria Baara?
3 Iai nikiraia tibun Iteraera aika tao 7,000 ake a rawa nakon te aro n taromauri aei ae irekereke ma bouannanti ao te tiritiri. (1 Uea 19:18) A kakaonimaki n ongeaba nakon aia berita n iraorao ma Iehova ae te Atua, ao a bwainikirinaki ibukin aei. N te katoto, e tiringia ana burabeti Iehova aika mwaiti te Uea-n-aine are Ietebera. (1 Uea 18:4, 13) Ibukin aaro aika kangaanga aikai, angiia tibun Iteraera a biribiri i marenan Aaro aika uoua, ike a a kataia iai ni kakukureia Iehova ao Baara. Ma boni kabwaouan te koaua ngkana e kitana Iehova tibun Iteraera temanna n taromauria te atua ae kewe. E berita Iehova bwa e na kakabwaiaia tibun Iteraera ngkana a tangiria ma n ongeaba n ana tua. Ma e kauringia bwa a na kamaunaki, ngkana a aki ‘taromauria Iehova n tii ngaia.’—Te Tua-Kaua 5:6-10; 28:15, 63.
4. Tera are e a kaman taekinna Iesu ma ana abotoro bwa e na riki i buakoia Kristian, ao e kanga ni kakoroaki bukina?
4 E riki aei naba irouia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. A taku kaain Aaro aikai bwa Kristian ngaiia, ma a kauntaba aia bong ni motirawa, aroaroia, ao aia koaua, ma ana reirei te Baibara. A katotonga Nei Ietebera mataniwin Aaro akanne, ni kairi waaki ibukin bwainikirinaia Ana tia Kakoaua Iehova. Iai naba rongorongoia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ae a boutokai taiani buaka, are nanona ngkanne bwa a boutokai mateia kaain aia Aaro aika a rangi ni mwaiti kurikuri. E taekinaki n te Baibara bwa boutokan tautaeka n aomata irouia Aaro, bon te wene ni bure n te aro n taamnei. (Te Kaotioti 18:2, 3) Irarikin anne, e a rikirake kariaiakan te wene ni bure irouia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, ao i marenaia naba taani kairiri. E a kaman taekinna Iesu Kristo ma ana abotoro bwa e na korakora kabwaouan te koaua. (Mataio 13:36-43; Mwakuri 20:29, 30; 2 Betero 2:1, 2) Tera ae na riki n tokina, nakoia aomata aika e raka i aon teuana te birion, ake a tou mwin aia reirei Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia? Ao tera mwiokoaia taan taromauri ni koaua ibukin Iehova ni kaineti ma te koraki aikai ao tabeman riki ake a a tia n irarang irouia Aaro aika kewe? E reke te kaeka ae mataata nakon te titiraki aei, ngkana ti neneri bwaai ake a karika ‘kamaunakin Baara mai buakoia Iteraera.’—2 Uea 10:28.
Ana Tangira te Atua Ibukia Ana Aomata Aika Aki-onimaki
5. E kanga Iehova ni kaota ana mwamwannano ibukia ana aomata aika aki-onimaki?
5 E aki kukurei Iehova ae te Atua ni katuuaeia te koraki ake a a rikirake n aki kakaonimaki nakoina. E tangiriia aomata aika buakaka bwa a na raraoma ma n okiria, n aron te Tama ae tatangira. (Etekiera 18:32; 2 Betero 3:9) Ibukin kaotan ana tangira, e kairiia burabeti aika mwaiti n ana bong Aaba ao Nei Ietebera bwa a na kauringia Ana aomata taekan baike a a tia n riki imwin taromaurian Baara. Temanna mai buakoia burabeti aikai, bon Eria. Imwin te rongo ae korakora, are e a kaman taekinaki rokona, e tuanga te Uea are Aaba Eria bwa e na botiia tibun Iteraera ao ana burabeti Baara i aon te Maunga ae Karemera.—1 Uea 18:1, 19.
6, 7. (a) E kanga Eria ni katerea oin raoi kabwaouan te koaua irouia Iteraera? (b) Tera are a karaoia ana burabeti Baara? (c) Tera are e karaoia Eria?
6 E boo te botaki i rarikin ana baonikarea Iehova are e a tia n “uruaki,” tao ibukin kakukureian Nei Ietebera. (1 Uea 18:30) E kananokawaki bwa tibun Iteraera ake a roko n te tai anne, a aki koaua raoi bwa antai ae e kona ni karokoa te karau ae korakora, Iehova, ke Baara. A mwaiti burabeti ake a tei ibukin Baara bwa 450, ma tii temanna ana burabeti Iehova bwa Eria. Ibukin katerean raoi oin te kangaanga, e titirakinia aomata Eria: “Tao ai ti maan ra ngkami n okioki i marenan naano aika uoua?” Imwina, e a manga taekinna n te aro ae bebete riki ike e a kairiia nakon te iango ae kakawaki: “Ngkana tao Iehova te Atua, ao kam na ira nanona: ma ngkana Baara, ao kam na ira nanona.” Ibukin kairaia tibun Iteraera aika nanououa bwa a na taromauria Iehova n tii ngaia, e karaoa te kakatai Eria ae na kaotaki iai bwa antai te Atua ae koaua. A tiringaki naba uoman kao-mwaane bwa karea, are temanna ibukin Iehova ao temanna ibukin Baara. E na boni kaura ain kareana te Atua ni koaua i bon irouna. A katauraoa aia angakarea ana burabeti Baara, ao a wewetea arana i nanon te tai ae maan ni kangai: “Baara, ko na kaekaira.” A a korokoroiia i bon irouia ni karokoa tinakon raraaia ngke e a moana kaenaenaia Eria, ao a takaruaia ni wewete, ma a aki kaekaaki.—1 Uea 18:21, 26-29.
7 E a roko ngkai ana tai Eria. Te moanibwai, e karaoa uruakin baonikarean Iehova ao imwina e katokai mwakorokoron te kaomwaane i aona. Imwina, e tua bwa a na kabwaroaki bwaketi n ran aika aai i aon te karea ni kabuokaki. E kataraoaki karaoan aei ni karokoa ae e a onrake te mwarua are e katomimia te baonikarea n te ran. Imwina, e tataro Eria ni kangai: “Iehova, ae Atuan Aberaam, ma Itaaka, ma Iteraera, Ko na ataki n te bong aei ba te Atua i buakoia Iteraera Ngkoe, ao ba am toro ngai, ao I karaoi baikai ni kabane n am taeka. Ko na ongo i rou, Iehova, Ko na ongo i rou, ba a aonga n ataiko aomata aikai ba te Atua Ngkoe, Iehova, ao Ko rairi nanoia ni manga kaoki.”—1 Uea 18:30-37.
8. Tera aron te Atua ni kaekaa ana tataro Eria, ao tera are e karaoia te burabeti?
8 E kaeka te Atua ae koaua ngke e kabwakaa te ai mai karawa ao e kabueka te baonikarea ao te karea. E temeka naba te ran are n te mwarua are e katomimia te baonikarea! Iangoa aron rotakia tibun Iteraera. “A katorobubua ni bobaraki: ao a taku, Iehova, boni Ngaia te Atua; Iehova, boni Ngaia te Atua.” E a manga iangoa te mwakuri riki teuana ae riai ni karaoaki Eria ao e tua nakoia tibun Iteraera: “Kam na tauia ana burabeti Baara; e na aki rawea maiuna temanna mai buakoia.” A bane n tiringaki ana burabeti Baara ake 450 mwaitiia i rarikin te Maunga ae Karemera.—1 Uea 18:38-40.
9. Tera kataakia riki taan taromauri ni koaua?
9 N te bong ane e aki kona ni mwanuokinaki anne, e kabwakaa te karau i aon te aba Iehova, imwin aki-bwakana i nanon tenua ma te iterana te ririki! (Iakobo 5:17, 18) Ko kona n iangoa aron maroroakinan anne i buakoia tibun Iteraera, ngke a okiri mwengaia. E a tia Iehova ni kaota koauan arona n Atua. Ma a aki bwara nanoia taan taromauria Baara. E teimatoa Nei Ietebera ni kakorakoraa ni bwainikirinia ana toro te Atua. (1 Uea 19:1, 2; 21:11-16) Mangaia are, e a manga tuoaki riki aia kakaonimaki ana aomata te Atua. A na teimatoa ni karinea Iehova n tii ngaia ngkana e a roko ana bong ni motiki-taeka i aoia taan taromauria Baara?
Kamatoaa Nanom Ibukin Karaoan te Mwakuri Mangkai
10. (a) Tera ae a kaakaraoia Kristian aika kabiraki n taai aikai? (b) Tera ae nanonaki ngkana ti kan ongeaba nakon te tua are n Te Kaotioti 18:4?
10 N taai aikai, a a tia Kristian aika kabiraki ni karaoa te mwakuri ae titeboo ma are e karaoia Eria. A a tia ni kauringia botannaomata ni kabane aika i nanon ao i tinanikun Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, rinanon aia taetae-ni-kawai ao booki aika boretiaki, taekan karuanikain Aaro aika kewe. E noraki mwina bwa a a tia aomata aika mirion ma mirion ni kamatoai nanoia nakon karaoan te mwakuri, bwa a na kitan aia Aaro aika kewe. A a tia ni katabui maiuiia nakon Iehova ao n riki bwa taan rimwin Iesu Kristo aika bwabetitoaki. Eng, a a tia ni mutiakina ana kaumaki te Atua ni kaineti ma Aaro aika kewe ae kangai: “Au aomata, kam na oti nako mai nanona, ba kam na aki buokanibwai ma ngaia n ana bure, ao a na aki reke i roumi bwaai ni kamamate ake kaina.”—Te Kaotioti 18:4.
11. Tera ae kainnanoaki ibukin karekean ana akoi Iehova?
11 Iai riki aomata aika mirion ma mirion aika teimatoa n nanououa bwa tera ae a riai ni karaoia, e ngae ngke a a atikaki nanoia n rongorongo aika boto i aon te Baibara, ake a tibwaaki nako irouia Ana tia Kakoaua Iehova. Tabeman mai buakoia aomata aikai, a roroko ni botaki ni Kristian n taai tabetai, n aron Ana Katairiki te Uea, ao n reirei tabeua n tain te bwabwaro. Ti kaumakiia aomata aikai ni kabane bwa a na iangoi raoi ana taeka Eria aikai: “Kam na tiku n nanouua ni karokoa ningai?” (1 Uea 18:21, BK) A aki riai ni baenikai, ma a na kamatoai nanoia nakon karaoan te mwakuri mangkai ao n ingainga n uaiakina tiaia ae katabuan maiuiia n riki bwa taan taromauria Iehova aika bwabetitoaki. E a kaani bua aia kaantaninga ibukin te maiu are aki toki!—2 I-Tetaronike 1:6-9.
12. Tera te aro ae karuanikai are a tibanako iai tabeman Kristian ake a a tia ni bwabetitoaki, ao tera ae a riai ni karaoia?
12 E kananokawaki bwa tabeman Kristian ake a a tia ni bwabetitoaki, a a manga aki-katoatai ke a aikoa bati n tabeakina aia taromauri. (Ebera 10:23-25; 13:15, 16) Tabeman, a a bua ingaingan nanoia ibukin maakan te bwainikirinaki, karekean bwaai aika kainnanoaki ibukin te maiu, te kakorakora ibukin te kani kaubwai, ke ukeran baike a tangiri. E a kaman kauring Iesu bwa ane a na kaririaki, a na karibwaki aia iango, ao ni mwamwanaki tabeman taan rimwina ni baikai. (Mataio 10:28-33; 13:20-22; Ruka 12:22-31; 21:34-36) N onean mwin are a na “okioki i marenan naano aika uoua” n aroia rimoa, a riai ni ‘kakorakoraia, ao n rairi nanoia,’ n te aro are a kananomatoaia nakon kakororaoan katabuani maiuiia nakon te Atua.—Te Kaotioti 3:15-19.
A Karina n Toki Aaro Aika Kewe
13. Kabwarabwaraa te bwai are riki i Iteraera ngke e a kabiraki Ieu bwa te uea.
13 E oti kakawakin te umaki ni kamatoan nanoia aomata nakon karaoan te mwakuri mangkai, n te bwai are riki i Iteraera tao 18 te ririki imwin kaetan te bukibuki ibukin kakaaean te Atua ni koaua, n te Maunga ae Karemera. E roko ni karina n akea kaantaningana, ana bong Iehova ni motika taekan taromaurian Baara n ana tai ni mwakuri ni minita te tia ruamwin Eria are Eritai. E uea i aon Iteraera n te tai anne natin te Uea are Aaba ae Ieoram, ao e maiu naba tinana are Nei Ietebera. E karaba ni kanakoa ana tia ibuobuoki Eritai bwa e na kabira te mataniwi n ana taanga ni buaka Iteraera are Ieu are e nang riki bwa te uea ae boou. N te tai anne, e mena Ieu i mainikun Ioretan i Ramota-kireata, bwa e kaira te boo ni buaka ma aia kairiribai Iteraera. E mena te Uea are Ieoram i Ietireera n te tabo ae aoraoi i rarikin Mekito, ike e a kamarurungaki iai imwin ikoakina n te boo ni buaka.—2 Uea 8:29–9:4.
14, 15. Tera te mwioko are tuangaki Ieu, ao tera arona iai?
14 E tua Iehova nakon Ieu ni kangai: “Ko na orea te bata are Aaba are am toka, ba N na iri tangan raraia au toro ake burabeti, ma raraia ana toro Iehova ni kabaneia, mani bain Ietebera. Ba a na bane ni mate te bata are Aaba: . . . A na kana Ietebera kamea n te aba are Ietireera, ao akea ae na kawenea n te rua ni mate.”—2 Uea 9:7-10.
15 E matoatoa nanon Ieu nakon karaoan te mwakuri. E aki tabwara ma e a tokara naba ana kaa-ni-buaka ao ni kabanea rerena nako Ietireera. E kinaa biribirin Ieu te tia tantani i Ietireera ao e ribootinna nakon te Uea are Ieoram, mangaia are e a tokara ana kaa-ni-buaka Ieoram ao e a nako ni butimwaea Ieu. Ngke a a kaitiboo, e titiraki Ieoram: “E raoi te aba ke e aki, Ieu?” E kaeka Ieu: “Te raoi ra, ngkai a bati nako naba ana bure Ietebera are tinam ma ana tabunea nako?” Imwina, imwain reken birinakon te Uea are Ieoram, ao e a katebeaki buroona iroun Ieu, ao e mate.—2 Uea 9:20-24.
16. (a) Tera are a karina ni kaaitara ma ngaia kaaini batan te Uea? (b) E kanga ni kakororaoaki ana taeka Iehova ibukin Nei Ietebera?
16 E aki kabanetai Ieu ma e a kawaekoa naba nakon te kaawa i aon ana kaa-ni-buaka. E baraaki n taraa aontano man te kamaama Nei Ietebera are katamaroaki ni bwaai ni katamaroa aika rangi ni bati, ao e kamaura Ieu ni kaewenakoa n te aro ae iowawa. E aki kubaria Ieu, ma e wetea buokana: “Ai antai raou? Ai antai?” A riai ngkai ni motiki nanoia ana toro Ietebera. A kaotinakoi atuia uoman ke teniman kaaini batan te Uea man te winto. E a tuoaki aroia ni kakaonimaki ngkekei naba. E taku Ieu: “Tewea rio neienne.” E a tewenakoaki Nei Ietebera irouia kaaini batan te Uea nako nanon te kawai ao e a toubekaki irouia ana aoti Ieu ma ana kaa-ni-buaka. Mangaia are, e a anaa uaan ana mwakuri te tia kauekea taromaurian Baara i Iteraera. N aron are e taetae ni burabetinaki, e bane irikona ni kanaki irouia kamea imwain taunakina.—2 Uea 9:30-37.
17. E riai ni kakorakoraki ara onimaki nakon tera, man ana motiki-taeka te Atua i aon Nei Ietebera?
17 E na roko kamaunan te bwai are e tei ibukin te kabekaau ae “Baburon ae Kakanato,” n te aro ae kakubanako. E tei te kabekaau ibukin Aaro aika kewe n ana aonnaba Tatan, ake a bane n riki man te kaawa ae Baburon rimoa. Imwin kamaunaaia Aaro aika kewe, e na manga bairei taekaia botaki n aomata nako ake kaain ana tautaeka Tatan, Iehova ae te Atua. Ibukin katauraoan te aonnaba ae boou, a na bane ni kamaunaki aomata aikai.—Te Kaotioti 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.
18. Tera are e riki nakoia taan taromauria Baara i Iteraera, imwin maten Ietebera?
18 Imwin maten Nei Ietebera, e a manga kawaekoa te Uea are Ieu n tiringia ana utu Aaba ni kabane ma ana aomata aika kakannato. (2 Uea 10:11) Ma a boni mwaiti naba tibun Iteraera ake a taromauria Baara aika tiku ni maeka n te aba anne. Ibukin waaki aikai, e a kamatoaa nanona Ieu ibukin karaoan te mwakuri, ike e a kaota iai ‘tangiran Iehova ae korakora.’ (2 Uea 10:16) E bakaaea te riki bwa te tia taromauria Baara, ike e a karaoa iai te toa ae bubura n ana tembora Baara are e kateia ngkoa Aaba i Tamaria. A bane n ira te toa aei taan taromauria Baara ake a mena i Iteraera, ao a a tiringaki irouia ana aomata Ieu ngke a a bane ni mwaneaua raoi i nanon te tembora. E taekinaki ae kangai n te Baibara n tokin te rongorongo: “Ai ngaia anne aron Ieu ni kamauna Baara mai buakoia Iteraera.”—2 Uea 10:18-28.
19. Tera te kaantaninga ae kamimi ae mena imwaia te “koraki ae uanao” ake a kakaonimaki nakon Iehova?
19 E a kamaunaki taromaurian Baara i Iteraera. N aron anne, a na karina ni kamaunaki naba Aaro aika kewe n te aonnaba n te aro ae kakubanako. Ko na tei n te itera raa, n te bongi ni motiki-taeka ane kakannato anne? Kamatoaa nanom mangkai nakon karaoan te mwakuri, bwa ko aonga ni kona ni kakabwaiaki i buakoia te “koraki ae uanao” ake a kamaiuaki man “te rawawata are korakora.” Ao n te aro anne, ane ko na kimwareirei ma n neboa te Atua, ngkai e a tia ni karaoa te motiki-taeka nakon “te kabekaau are kakanato, are kamwaraea te aba n ana wene ni bure.” Ko a katiteuanaki ma taan taromauri ni koaua ni kakoauai taeka aika kaunganano ake aneneaki irouia kaaini karawa aika kangai: “Areruia: ba E uea te Uea ae Atuara [ae Iehova] ae Moan te Mwaka.”—Te Kaotioti 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.
Titiraki Aika Kananoa te Iango
• A kanga tibun Iteraera rimoa ni bure n taromauriani Baara?
• Tera ana taetae ni burabeti te Baibara ibukin kabwaouan te koaua, ao e kanga ni kakoroaki bukina?
• E a kanga Ieu ni kamauna taromaurian Baara rimoa?
• Tera ae ti riai ni karaoia ibukin kamaiuara n ana bong ni motiki-taeka te Atua?
[Taamnei n iteraniba 14]
Te katoatai n iri n uarongorongoa te Tautaeka n Uea, ao bobotaki ni Kristian, bon iteran te taromauri ni koaua ae kakawaki