Aanga n Tataekina te Rongorongo ae Raoiroi

E KATEA te katoto Iesu ibukia taan rimwina n arona ni kakorakoraa n tataekina te rongorongo ae raoiroi. E biririmoa ni kawariia aomata, n taetae ma ngaiia ao n reireinia ni mwengaia, ao n ana tabo te botannaomata. (Mat. 9:35; 13:36; Ruka 8:1) E taetae Iesu ma aomata n tatabemania nako, e reireinia taan rimwina ngke tii ngaiia, ao e maroro naba nakoia koraki n aomata aika nga ma nga mwaitiia. (Mareko 4:​10-13; 6:​35-44; Ioa. 3:​2-21) E kabonganai taai ni kabane aika angaraoi n taekin iai taeka aika karekea te ungannano ao te kantaninga. (Ruka 4:​16-19) E ngae ngke e a kua ao ni kan amwarake, ma e aki roko n te katibanakoa ana tai n tataekina te rongorongo. (Mareko 6:​30-34; Ioa. 4:​4-34) Ngkana ti wareki rongorongon ana mwakuri ni minita Iesu aika n te Baibara, ti aki ngkanne kaungaaki bwa ti na kakairi irouna? Ti boni kaungaaki iai n aroia naba abotoro rimoa.​—Mat. 4:​19, 20; Ruka 5:​27, 28; Ioa. 1:​43-45.

² Iangoi aanga aika kona n reke irouia Kristian ni boong aikai ibukini buokan te mwakuri are moani karaoaki iroun Iesu Kristo, e kaania 2,000 te ririki n nako.

TE UARONGORONGO N TE AUTI TEUANA MA TEUANA

³ Ngkai Ana Tia Kakoaua Iehova ngaira, ti ataa kakawakin tataekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea n te aro ae baireaki raoi, n te auti teuana ma teuana. Ti a tia ni kabatiaa kabonganaan te anga n uarongorongo aei, n te aro are e a riki bwa kanikinaeara. E kakoauaaki n uaana aika karaunano bwa ti wanawana ngkai ti kabongana te anga aei ibukini kawaraia aomata aika mirion ma mirion n te tai ae uarereke. (Mat. 11:19; 24:14) E kakoauaaki bwa te mwakuri ni minita ae karaoan te auti teuana ma teuana, bon te anga ae nakoraoi ibukini kaotiotan tangiran Iehova ao tangiraia aomata iroura.​—Mat. 22:​34-40.

⁴ Te uarongorongo n te auti teuana ma teuana, bon tiaki te mwakuri ae e a tibwa moanaki karaoana irouia Ana Tia Kakoaua Iehova. E taekina ana angareirei te abotoro Bauro ni mwengaia aomata. E kabwarabwaraa ana mwakuri ni minita nakoia mataniwi ake i Ebeto ni kangai: “Man te moani bong are I roko iai n te aono n Atia, . . . I aki kerikaaki man tuangakimi bwaai nako aika manena ke man reireinakimi . . . man te auti teuana ma teuana.” Man ana anga Bauro aei ao tabeua riki, are e a “kakororaoa [iai] kaotiotan taekan te rairannano nakon te Atua ma onimakinan ara Uea ae Iesu, nakoia I-Iutaia ao I-Kuriiti.” (Mwa. 20:​18, 20, 21) N te tai anne ao embera ake i Rom a kaungai nanoia aomata nakon taromaurian te bouannanti, ao a bati ake a a ‘kani karineia atua.’ A riai aomata n ukoukora “te Atua are karaoa te aonnaba ma bwaai ni kabane ake iai,” are Teuare “tuangia ngkai aomata ni kabane n taabo nako bwa a riai n rairi nanoia.”​—Mwa. 17:​22-31.

⁵ E a kaumakaki riki ngkai riaini karokoan te rongorongo ae raoiroi irouia aomata. E nang waekoa n roko tokin te waaki ae buakaka ae ngkai. Ataakin aei, e a kairira bwa ti nang kakorakoraira riki. Akea te anga ae raoiroi riki nakon te anga ae e a tia ni kamanenaaki aei n te tai ae maan, ae kakaaeaia te koraki aika bwarua te koaua n te auti teuana ma teuana. E teimatoa n uaana te anga ni mwakuri aei, n aron naba are e riki n ana bong Iesu ma abotoro.​—Mareko 13:10.

⁶ Ko kona ni kabatiaa riki kakaraoan te mwakuri ni minita ae kawaran te auti teuana ma teuana? Ngkana ko konaa ao ko kona ni kakoauaa raoi bwa e boni kukurei Iehova iroum. (Etek. 9:11; Mwa. 20:35) E bae n aki bebete iroum karaoan te mwakuri ni minita ae kawaran te auti teuana ma teuana. Tao iai mamaaran rabwatam ke tao ko uarongorongo n te aono ae a aki kan ongongora kaaina. Tao iai waaki n totoko mairoun te tautaeka. Tao ko mamaamaa ao e rangi ni kangaanga iroum moanakin te maroro ma aomata aika ko aki kinaia. Ngaia are ni katoaa te tai are ko ira iai te mwakuri ni minita ae kawaran te auti teuana ma teuana, ko bon namakina te tabeaianga ae bati. Tai kabwaraa nanom. (TeOti. 4:​10-12) Bon titeboo te bae ko rinanona ma tarim aika mena n taabo aika bati.

⁷ E berita Iesu nakoia taan rimwina ni kangai: “Noria! N na memena iroumi ni boong ni kabane ni karokoa tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.” (Mat. 28:20) E kakorakoraira te berita anne ni karaoan te mwakuri ae karekeaia taan rimwini Kristo. Titeboo ara namakin ma te abotoro Bauro are kangai: “I konai bwaai ni kabane ni karaoi iroun teuare anganai te korakora.” (IBir. 4:13) Kabonganai raoi babaire ni kabane n te ekaretia ni kaineti ma te uarongorongo n te auti teuana ma teuana. Ngkana ko mwakuri ma tabeman riki, ko na kaungaaki ao ni buokaki naba iai. Tataroa buokam bwa ko na tokanikai i aoni kangaanga nako ake ko kaaitara ma ngaai, ao kakorakorako riki ngkai te tia tataekina te rongorongo ae raoiroi ngkoe.​—1Ioa. 5:14.

⁸ Ngkai ko tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata, e a reke iai angam n taekinna nakoia bwa “tera bukin te kantaninga ane” iroum. (1Bet. 3:15) Ko nang tabe n ataa riki kaokoroia aomata ake a karekea te kantaninga ibukin te Tautaeka n Uea, ao ake a aki. (Ita. 65:​13, 14) E na rau nanom n ataakin ae ko a tia n ongeaba n ana tua Iesu are ko na ‘kaotiota am oota i mataia aomata,’ ao ko kona naba ni kakabwaiaaki ni buokaia aomata bwa a na ataa Iehova ao te koaua ae kairiri nakon te maiu are aki toki.​—Mat. 5:16; Ioa. 17:3; 1Tim. 4:16.

⁹ Iai naba babaire ibukin te mwakuri ae kawaran te auti teuana ma teuana n taiani wikeen n ikotaki ma bongin te wiki. Iai ekaretia tabeua ake a bairea te uarongorongo n te bwakantaai, ibukini kangaangan rekeia aomata ni mwengaia n te ngaina n aia tabo. Tao a kukurei riki aomata ni kawaraki n te bwakantaai ke n te moantairiki, ao tiaki n te moaningabong.

KAKAAEAIA AOMATA AIKA TAU NI KAWARAKI

¹⁰ E tua Iesu nakoia taan rimwina bwa a na ‘kakaaeia’ aika tau ni kawaraki. (Mat. 10:11) E aki tii kakaaeia aomata aika tau ni butimwaea te rongorongo, n te mwakuri ni minita are kawaran te auti teuana ma teuana. Ma e bon tataekina te rongorongo n taai ni kabane ake a angaraoi, n te tai ae baireaki ao n te tai ae aki baireaki. (Ruka 8:1; Ioa. 4:​7-15) A uarongorongo naba abotoro n taabo aika kakaokoro.​—Mwa. 17:17; 28:​16, 23, 30, 31.

¹¹ Ni boong aikai naba, bon tiara bwa ti na karoko irouia aomata nako ma rongorongon te Tautaeka n Uea. E nanonaki n aei bwa ti na kakairi iroun Iesu ma ana abotoro n aia anga ni karekeia taan rimwini Kristo, ao e nanonaki naba iai bibitakin ara anga ni kaineti ma bibitakin te tai ao aroia aomata ake n ara aono. (1Kor. 7:31) N te katoto, e nakoraoi aia mwakuri taan uarongorongo ni kawariia aomata n taabo ni bitineti. E a tia n noraki n aaba aika bati bwa e rangi n uaana te uarongorongo n ana tabo te botannaomata, n taabo ni kamaangang, ni nneni baao ni mwamwananga, ao ai n taabo nako ake a kona n reke iai aomata. A a tia ekaretia tabeua ni katei taibora ke baika kokokaki n aia aono. Irarikin anne, e kona te aobiti n tararua ni bairea te uarongorongo n ana tabo te botannaomata n taabo ake a rangi ni bati iai taani mwamwananga i rarikin te kawai n te kaawa ae bubura, ao ni karekeia ake a na tei iai man ekaretia tabeua. E noraki mwina bwa a kona n ongora n te rongorongo ae raoiroi aomata ake akea ni mwengaia ngke a kawaraki.

¹² Ngkana ti boo ma aomata aika kan ongora n te rongorongo man te Baibara n ana tabo te botannaomata, ti kona n angania te boki ae bon tau. Ibukini kauekeani kan ongoraeia ti kona ni kaota te tabo ae ti na reke iai ao ni karaoa ara boraraoi ibukin okiraia, kairaia nakon te jw.org, ke anganakia aturetin te tabo ae te kabanea ni kaan ae bobo iai te taromauri. Ko kona n noria bwa te uarongorongo n ana tabo te botannaomata bon te anga ae kakimwareirei ibukini karababaan am mwakuri ni minita.

¹³ Ma e bati riki ae a riai ni karaoia Kristian ni boong aikai, nakon tii tataekinan te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata. Ngkana ko kan tokanikai ni buokiia aomata bwa a na butimwaea te koaua ae kairiri nakon te maiu, ko riai n okiokiriia akana kan ongora, bwa a aonga n rikirake bwa Kristian aika ikawai n te onimaki.

OKIOKIRAIA AOMATA

¹⁴ E taku Iesu nakoia taan rimwina: “Kam na riki bwa taani kakoaua ibukiu . . . nakon taabo ake taiani kabanea n raroa n te aonnaba.” (Mwa. 1:8) Ma e tuangia naba ae kangai: “Mangaia are naako, reireinia aomata mai buakoia botannaomata nako bwa a na riki bwa taan rimwiu . . . reireinia bwa a na kakairi ni bwaai ni kabane ake I tua nakoimi.” (Mat. 28:​19, 20) E kona n riki okiokiraia aomata bwa nibwan te kimwareirei n te beku ibukin Iehova. A na bae ni kukurei ni manga noriko aomata ake a a tia ni kaota te kan ongora n te rongorongo ae raoiroi ngke ko moani kawariia. Ngkana ko tibwai riki rongorongo man te Baibara nakoia, ko kona ni kakorakoraa onimakinan te Atua irouia ao ni buokiia bwa a na ataia ae a kainnanoa te Atua. (Mat. 5:3) Ngkana ko katauraoi raoi ao ni boraraoi bwa ko na manga oki n te tai ae angaraoi irouia, ko kona ni moana kairan te reirei n te Baibara. Bon anne te bwai ae ti uaiakinna ni kaineti ma okiokiraia aomata. Ti aki tii unika koraan te koaua, ma ti tetebokia naba.​—1Kor. 3:6.

¹⁵ E kona naba ni kangaanga irouia tabeman manga okiraia aomata. Tao ko a rabakau ngkai n tabeka am maroro ae kimototo ni kaineti ma te rongorongo ae raoiroi, ao ko a nora kakimwareirein te aeka ni mwakuri ni minita aei. Ma ngkana ko iangoa manga okiran te aomata ibukini waakinan te maroro ma ngaia i aon te Baibara, e kona n taraa n riaon am konaa. E na buokiko te katauraoi raoi ni kaninikoriako. Uringnga ni kabonganai reirei aika manena ake a maroroakinaki n te taromauri are i nukan te wiki. Ko kona naba ni kaoa te tia uarongorongo ae mwaatai riki bwa e na katoako.

KAIRAN REIREI N TE BAIBARA NI MWENGAIA AOMATA

¹⁶ Ngke e taetae te tia tataekina te rongorongo ae raoiroi ae Biribo nakon te aomata temanna ae rairaki nakon te Aro n Iutaia are tabe ni wareware n ana Taeka te Atua, ao e titirakinna ni kangai: “Ko bon ataa te bwai ane ko warekia?” E kaeka teuaei ni kangai: “N na kangaa n ota ngkana akea ae e reireinai?” E tuangira te Baibara ni Mwakuri mwakoro 8 bwa Biribo e moana ‘taekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin Iesu’ ni kiibu ake e tabe ni wareki teuaei. (Mwa. 8:​26-36) Ti aki ataia bwa maanra ana tai Biribo n tiku ma teuaei, ma e kabwarabwaraa Biribo te rongorongo ae raoiroi nakon teuaei ni karokoa ae e a riki bwa kaain te onimaki ao e a bubutii bwabetitoana n te ran. E riki bwa te tia rimwin Iesu Kristo.

¹⁷ A bati ni boong aikai aika a aki taneiai ma te Baibara, ngaia are a bae ni kainnanoa okiokiraia n te tai ae maan, ao kairan te reirei te Baibara ma ngaiia ae kabwarabwaraaki raoi, i nanon tabeua te wiki, namwakaina, ke tao teuana te ririki, ke i aona riki, imwain ae e korakora aia onimaki ao a tau ni bwabetitoaki. Ma ko boni kona ni kakabwaiaaki n am taotaonakinnano ao n am mwamwannano ni buokiia aika a raoiroi nanoia bwa a na riki bwa taan rimwini Kristo, bwa e kangai Iesu: “E kakukurei riki te anga nakon te anganaki.”​—Mwa. 20:35.

¹⁸ Akea te nanououa bwa ko na kani kaira te reirei n te Baibara ni kabonganaan teuana mai buakoni booki aika katauraoaki ibukin te kantaninga anne. Ngkana ko kamanena te kaetieti are rereke n te taromauri are i nukan te wiki ao ni mwakuri ma taan angareirei aika mwaatai n te ekaretia, ko na boni kona ni kairi reirei ma aomata aika rikirake iai, ni buokiia bwa a na manga riki bwa taan rimwin Iesu Kristo.

¹⁹ Ngkana ko kainnanoa buokam ni kaineti ma moanakin ao kairan te reirei n te Baibara ma te aomata ni mwengana, tai maaku ni maroro ma mataniwin te ekaretia temanna, ke te tia Kakoaua temanna ae mwaatai n te mwakuri n angareirei nakoia aomata. A kona naba ni buokiko taian reirei n ibuobuoki ake n te Boki n Reirei ae Maiura ni Kristian ao Ara Mwakuri ni Minita, ao ake a karaoaki bwa taiani kaotioti n tain te taromauri. Onimakina Iehova ao tataroakina nanom anne. (1Ioa. 3:22) Mangaia ae ngkana ko konaa, ao katea tiam ae ko na kaira te reirei n te Baibara ma te aomata ni mwengana, irarikin reirei riki tabeua ake ko kakaraoi ma am utu. Ko na rangi ni kimwareirei riki n te mwakuri ni minita, ngkana ko kairi reirei n te Baibara ma aomata.

KAIRAIA AOMATA AIKA KAN ONGORA NAKON ANA BOTAKI IEHOVA

²⁰ Ngkana ti buokiia aomata bwa a na ataa Iehova ae te Atua ao n riki bwa taan rimwin Iesu Kristo, a a riki iai bwa kaain te ekaretia. A na rikirake aomata ake a reirei n te Baibara n te onimaki ma n ikawai iai, ngkana a ataa ao ni kakoauaa ana botaki Iehova ao n uaia n ibuobuoki iai. E kakawaki reiakinaia aroni karaoan anne. A katauraoaki birim ao te boroutia ae Antai Aika Kakaraoa Nanon Iehova ni Boong Aikai? ibukini kakororaoan te kantaninga aei. A kona n ibuobuoki naba reirei tabeua aika ni Mwakoro 4 n te boki aei.

²¹ Ni moani marorom n te Baibara ma te aomata ae ko reirei ma ngaia, buokia bwa e na ataia ae iai ngkai te botaki teuana ae e kabongana Iehova ibukini katiaan te mwakuri n uarongorongo n te aonnaba. Katereterei manenan ara boki aika bwaai n ibuobuoki ibukin te reirei n te Baibara, ao kabwarabwaraa aroni karaoaia ao tibwatibwaakia ni katobibia te aonnaba, irouia taani mwakuri aika anganano ake a a tia ni katabui maiuia nakon te Atua. Kaoa am reirei bwa e na iriko nakon taiani bobotaki n te Tabo n Taromauri. Kabwarabwaraa aroni waakinan te botaki ao kairia bwa e na ikikina ma raoraom. Buokia naba bwa e na kinaia taani Kakoaua riki ake tabeman n taian runga ao bwabwaro. Angan te aomata ae boou ana tai n nori aroia ana aomata Iehova ni botaki aikai ao n ake tabeua riki, ni kaotiota te tangira, ae kanikinaeaia Kristian ni koaua. (Ioa. 13:35) Ngkana e a rikirake ana atatai te aomata are kan ongora i aon ana botaki Iehova, e na rikirake naba iai ni kaan ma Iehova.

KABONGANAANI BOOKI AIKA AANAKI N TE BAIBARA

²² A riki Kristian ake rimoa bwa taan uarongorongoa Ana Taeka te Atua aika ingainga. A kaewea te Baibara ao a kabongana ibukin oin aia wareware ao te reirei n te ekaretia. A kaungai nanoia aomata bwa a na wareka Ana Taeka te Atua ae koaua. A karako mwaitini katoton te Baibara ake a kaewei ni baia, ao a rangi ni kakawaki. (IKoro. 4:16; 2Tim. 2:15; 3:​14-17; 4:13; 1Bet. 1:1) Ni boong aikai ao a kabonganai bwaai ni boreeti aika bwaini ngkai Ana Tia Kakoaua Iehova, ni boretii iai bubua ma bubua te mirion Baibara ao bwaai n ibuobuoki ibukin te reirei n te Baibara. E nanonaki n aei taian turaeki, boroutia, booki, ao maekatin, n taetae aika bubua ma bubua.

²³ Ngkana ko tibwaa te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata, taraia bwa ko na kabonganai raoi bwaai n ibuobuoki ibukin te reirei n te Baibara aika katauraoaki man ana botaki Iehova. N ataakini mwaitini kakabwaiaam mani warekan ao reiakinani booki aika katauraoaki irouia Ana Tia Kakoaua Iehova, ko na kaungaaki iai bwa ko na tibwaia naba nakoia tabemwaang.​—Ebera 13:​15, 16.

²⁴ A a mwaiti aomata ake a kakarekei rongorongo man te Intanete. Ngaia are irarikini baika aanaki n te Baibara, bon te bwai ni mwakuri naba ae rangi n uaana ibukini kabutaan nako te rongorongo ae raoiroi, ara atureti n te Intanete ae jw.org. A kona aomata nako ni katobibia te aonnaba ni kabongana te kaombiuta ni wareware iai ke n ongora ni baike a raweaki man te Baibara ao mani baike a aanaki n te Baibara, n taetae aika bubua ma bubua mwaitiia. Te koraki ake a maaku ni maroro ma ngaira ke naake a maeka n taabo ake e kuri ni kangaanga iai te maroro ma Ana Tia Kakoaua Iehova, a kona n neneri ara koaua mani kabonganaan te jw.org ni mwengaia.

²⁵ Mangaia are ti kabonganai taai ni kabane aika angaraoi ni kabutaanako iai taekan te jw.org. Ngkana e titiraki kaain te auti ibukin ara koaua, ti kona ni kabongana te mobwaao ao te tablet ke te kaombiuta ni kaota nakoina kaekaana, n te tai naba anne. Ngkana ti kaitiboo ma temanna ae kabongana te taetae ae ianena, ke te taetae n te bai, ti kona ni kairia nakon ara atureti n te Intanete bwa e na kakaaea te Baibara ao baika aanaki n te Baibara n oin ana taetae. A bati taan uarongorongo ake a kabongana teuana mai buakon taamnei aika n ara atureti aei ni moana iai te maroro n te Baibara.

TE UARONGORONGO N TE TAI AE AKI BAIREAKI

²⁶ E taku Iesu nakoia aomata ake a mutiakina ana taeka: “Te oota ibukia kaain te aonnaba ngkami. . . . Kam na kaotiota naba ami oota i mataia aomata, bwa a na nori ami mwakuri aika raraoi ao a na neboa iai Tamami are i karawa.” (Mat. 5:​14-16) A kaotiota aron nako te Atua taan rimwini Kristo aikai, n aroia ni kakairi iroun Iesu are taekina ae kangai i bon ibukina: “Bon te oota ngai ibukia kaain te aonnaba.” E katea te katoto Iesu ibukia Kristian n arona ni kaotaa “te oota ae anganga te maiu” bwa a aonga ni kakabwaiaaki aomata nako ake a ongora.​—Ioa. 8:12.

²⁷ E katea naba te katoto ibukira te abotoro Bauro ae ti na kakairi iai. (1Kor. 4:16; 11:1) Ni menana i Atenai ao e katoabong n uarongorongo nakoia aomata ake e boo ma ngaiia n te mwakete. (Mwa. 17:17) A kakairi Kristian ake i Biribi n ana katoto. Ibukin anne ao e a kona ni kororeta Bauro nakoia naakai n taekinia bwa a maeka “i buakon te roro ae buakaka ma ni bubure,” ike a a ‘raneanea iai kioina ngkai taani kaotaa te ota ngaiia n te aonnaba.’ (IBir. 2:15) Ni boong aikai ti kona naba ni kaotaa ootan te koaua ibukin te Tautaeka n Uea n ara taeka ao n ara mwakuri, n te tai are angaraoi iai iroura maroroakinan te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata. Ti boni kona n noraki ae ti kaokoro ma kaain te aonnaba aei, man ara katoto aika raraoi n arora n riki bwa aomata aika bwabwaina te koaua ao ni kakaraoa ae raoiroi. Ma ngkana ti taekina te rongorongo ae raoiroi nakoia, a na bon ataa iai bukini kaokorora.

²⁸ A mwaiti ana aomata Iehova aika tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia ake a kaitiboo ma ngaiia n aia tabo ni mwakuri, n aia tabo n reirei, i aoni baao ni mwamwananga, ke n taabo ake a karaoi iai baike a kakaraoi ni katoabong. E kona naba n reke ara tai ni maroro ma aomata ake ti kaai ni mwananga ma ngaiia. Ti riai ni kamatairikira ngaira n tatabemanira nako, nakon taai ake ti kona iai ni bitii ara maroro nakon te uarongorongo. Ti bia tatauraoi ni maroro ma aomata nako n taai aika angaraoi ni kabane.

²⁹ A na unga nanora nakoni karaoan anne ngkana ti ururingnga are ti a karekea iai kamoamoaan ara tia Karikiriki ao karaoiroan arana. Irarikin anne, ti kona ni buokiia aomata aika raoiroi nanoia bwa a na ataa Iehova bwa a aonga n toro naba irouna, ao ni karekea kantaningaan te maiu are reke man onimakinan Iesu Kristo. E kukurei Iehova n aeka ni kakorakora aikai ao e iangoia bwa te beku ae tabu.​—Ebera 12:28; TeKao. 7:​9, 10.

MWAABE N UARONGORONGO

³⁰ Bon ana kantaninga Iehova bwa e na tataekinaki rongorongon te Tautaeka n Uea ni katobibia te aonnaba, ni kaawa ao i buki. Ngaia are te aobiti n tararua e bairei mwaabe n uarongorongo ibukia ekaretia, ao taari ake a beku n taabo aika tionako. (1Kor. 14:40) E boraoi te babaire aei ma are e karaoaki i aan ana kairiri te Atua n te moan tienture. (2Kor. 10:13; IKar. 2:9) Ni kabaneani boong aikai ao e a rangi ni birimwaaka butanakoni mwakurian te Tautaeka n Uea, ao e riki anne ibukina bwa a baireaki raoi taabo n uarongorongo aika mwakuriaki iroun te ekaretia teuana ma teuana.

³¹ E mena te babaire aei i aan ana tararua te mataniwi ibukin te mwakuri n te ekaretia. E kona te tabonibai n te ekaretia n tibwai mwaabe. Iai uaekaki te mwabe, iai mwaabe ake a mwamwakuri iai kaain te kurubu, ao iai ake a mwamwakuriaki iroun temanna ma temanna. Ni kaineti ma taabo ake a uarereke, a riai mataniwi n te kurubu ni bairei mwaabe ake a na uarongorongo iai kaaini kurubu nako. Ao ni kaineti ngkanne ma taabo aika bubura, a kona ngkanne taan uarongorongo n tatabemania nako ni karekei oin aia mwabe.

³² N tabetai ao e kona te tia uarongorongo are iai oin ana mwabe ni mwakuria ana mwabe anne n taai ake akea iai te mwakuri ni minita ae baireaki, ke ngkana e a kangaanga rokona n te tabo n nakonako. N te katoto, iai taan uarongorongo tabeman ake a karekei oin aia mwabe ake a uakaan ma aia tabo ni mwakuri ao a uauarongorongo iai n tain aia motirawa ibukin te katawanou ke imwin te mwakuri. Tabeua utu a karekei oin aia mwabe ake a uakaan ma aia tabo ni maeka, ao a uauarongorongo iai ni bwakantaai tabeua. Karekean oin am mwabe ae angaraoi, e kona ni buoka te tia uarongorongo bwa e na kamanenai raoi taai ake e bairei ibukin te mwakuri ni minita. A boni kona naba mwaabe ake a mwamwakuriaki iroun temanna ma temanna, ni kabonganaaki n te nakonako n te kurubu. Ngkana ko kani karekea oin am mwabe, ko kona ni butiia te tabonibai temanna are tabena taiani mwabe.

³³ N aki ongeia bwa antai ae anaa te mwabe bwa tao te mataniwi n te kurubu ke te tia uarongorongo temanna, ma e na taraia raoi te aomata are anaa te mwabe bwa e na kakorakoraa bwa e na bon roko iroun te aomata are mena n te auti teuana ma teuana. Babaire ni kabane ibukini mwamwakurian taiani mwabe, a riai ni boraoi ma tuua n te aba ibukini kamanoan rongorongoia aomata. E riai te mataniwi n te kurubu ke te tia uarongorongo are anaa ana mwabe, ni kabanea ana mwabe i nanon aua namwakaina. N te tai are e bane iai ao e riai ni kaongoa teuare tabena te mwabe. Ni kaineti ma te bwai ae riki, e kona naba te mataniwi n te kurubu ke te tia uarongorongo n taua irouna te mwabe bwa e na manga mwakuria riki, ke e kona ni kaokia nakon teuare tabena taiani mwabe.

³⁴ Ngkana a uaia n ibuobuoki kaain te ekaretia ni kabane, e na kona ni karaoaki raoi te mwabe anne ni kabutaa. Ti kona naba n totokoa te tabaokioki n te aono ae tii teuana irouia taan uarongorongo aika uoman ke tao e raka riki, ae te bwai ae a na kona n ebu iai kaain te auti. N te aro anne, ti tabeakinia raoi iai tarira ao kaain ara aono.

TE UAIA N IBUOBUOKI N UARONGORONGO N TAETAE NAKO

³⁵ A riai aomata ni kabane n reiakina taekan Iehova ae te Atua, Natina, ao te Tautaeka n Uea. (TeKao. 14:​6, 7) Ti kani buokiia aomata aika kakaokoro aia taetae bwa a na taboa aran Iehova ibukini kamaiuaia ao ni bwaina te aroaro ni Kristian. (IRom 10:​12, 13; IKoro. 3:​10, 11) Baikara kangaanga tabeua n tataekinan te rongorongo ae raoiroi n taabo ake a kabonganaaki iai taetae aika bati? A na kangaa ni kaitaraaki kangaanga aikai n te aro ae e na reke iai angaia aomata aika bati n ongora taekan te Tautaeka n Uea n aia taetae are a ota riki iai?​—IRom 10:14.

³⁶ E baireaki ana mwabe te ekaretia teuana ma teuana ni kaineti ma te taetae teuana ma teuana. Ngaia are n taabo ake a kabonganaaki iai taetae aika bati, a uarongorongo n te tabo ae tii teuana taan uarongorongo man ekaretia aika kakaokoro. Ni kaineti ma aekaki aikai ao e raoiroi riki irouia taan uarongorongo man ekaretia n tatabeua nako bwa a na tii uarongorongo nakoia aomata ake titeboo aia taetae ma ngaiia. E na iraki naba te babaire aei n taini kabutani beeba ni kakao ake a kakaraoaki ni katoa ririki. Ma ngkana a uarongorongo n ana tabo te botannaomata ao n te tai ae aki baireaki, a kona n taetae taan uarongorongo nakoia aomata ao n anga te boki n taetae aika kakaokoro.

³⁷ N tabetai ao a aikoa kona ekaretia n taetae ake tabeua riki ni katoatai ni kabanea aia mwabe teuana ae raroa riki. N aaro aikai, ao a riai n uaia ni mamaroro mataniwi ibukin te mwakuri n taian ekaretia, ake a tabena te itera aei ao ni kakaaei aanga aika angaraoi ibukini katiaan te mwabe teuana. E na reke iai angaia aomata nako n ongora rongorongon te Tautaeka n Uea ao e na totokoaki iai ae e na okioki kawaran te auti teuana.​—TaeRab.15:22.

³⁸ Tera ae ti riai ni karaoia ngkana e kaokoro ana taetae te aomata are ti kawaria ma ara taetae? Ti aki riai ni kantaningaia bwa e na boni kawaraki irouia taan uarongorongo aika titeboo aia taetae ma ngaia. Iai tabeman taan uarongorongo ake a reiakina aroia n uarongorongo n te taetae are a bobo riki ma ngaia n aia mwabe. Ti kona ni kaota nakon te aomata arona ni wareware ke ni karekea ana boki n oin ana taetae man ara atureti n te Intanete ae jw.org, ke ti kona n anganano bwa ti na nikira ana boki.

³⁹ Ngkana e kaota raoi te kan ongora te aomata, ti riai ni kataia ni kakaaea temanna ae tau, ae e na buokia n te taetae are e ota iai. Ti kona naba n tuangnga taabo ake e kakaraoaki iai te taromauri n ana taetae. Ngkana e kani kawaraki iroun temanna ae titeboo ana taetae ma ngaia, ti kona ni kaota nakoina arona ni karina ana atureti n te jw.org ae e na reke iai. Ao e na kabanea ana konaa te aobiti n tararua ni kakaaea temanna te tia uarongorongo, te kurubu teuana, ke te ekaretia ae e na kona ni buokia.

⁴⁰ Ti riai n teimatoa n okiokira te aomata ae kan ongora ni karokoa ae e a tuangira bwa e a kakawaraki iroun te aomata ae titeboo ana taetae ma ngaia. N tabetai ao e na kaongoia unimwaane te aobiti n tararua ae e a aki kona n reke te tari ae titeboo ana taetae ma te aomata anne. Ngkana e riki anne, ti riai ni kabanea ara konaa ni karikirakea kan ongoraan te aomata anne. Ti kona n reirei n te Baibara ma ngaia ngkana e angaraoi, ao tao ni kabongana te boki teuana n oin ana taetae. Ngkana ti kabonganai raoi taamnei n te boki ao ni kawarewarea te aomata anne ni kiibu ake a kaotaki, e na bon reke otana ngkanne ni moan reirei man te Baibara. E kona ni kukurei n riki bwa te tia raitaeka kaain ana utu temanna ae rabakau n ana taetae te aomata anne ao n te taetae naba are e kabonganaaki n te aba.

⁴¹ Ibukini kairan te aomata ane kan ongora anne nakon ana botaki te Atua, ti riai ni kaoa nakon ara bobotaki, e ngae ngke e kona n aki ota ni kanoan nako te taromauri. Ngkana a warekaki kiibu, ti kona ni buokia ni kakaaei, ni kabongana te Baibara n oin ana taetae ngkana iai. Arona n ikoikotaki ma tabeman riki n te ekaretia, e kona ni kaungaa ao ni buokia ni karikirakea riki n te onimaki.

⁴² Te Kurubu ae Tuai Raoi n Riki ni Kurubu: E kaainaki te kurubu aei irouia tabeman taan uarongorongo ake a uarongorongo n te taetae ae tiaki aia taetae n aia ekaretia, e ngae ngke akea te unimwaane ke te tabonibai ae kona ni kaira te botaki ni katoa wiki n te taetae anne. E kona te aobiti n tararua ni kariaia te ekaretia teuana bwa e na tei iai te kurubu aei ngkana iai bwaai aikai:

1. (1) E a bati te koraki n te aono teuana aika kabongana te taetae teuana ae tiaki are a kabongana kaain te ekaretia.

2. (2) Iai tabeman taan uarongorongo aika rabakau n te taetae anne, ke a kukurei n reireinia te taetae anne.

3. (3) E tauraoi te rabwata n unimwaane ni kairiri ni barongaan te uarongorongo n te taetae anne.

Ngkana e kukurei te rabwata n unimwaane ni katea te kurubu ae tuai raoi n riki ni kurubu, a riai unimwaane ni maroroakinna ma te mataniwi n te aono ae uarereke. E kona n atai ekaretia riki tabeua ake a kataia naba n uarongorongo nakoia aomata n te taetae anne, ao ni kona n taekina te bae kakawaki aika kona n ibuobuoki ni kaineti ma bairean ae te ekaretia raa ae nakoraoi riki iai bwa e na tei iai te kurubu anne. Ngkana e a moti irouia bwa e na tei n te ekaretia teuana, a na kanakoa aia reta unimwaane n te ekaretia anne nakon te aobiti n tararua ao ni bubutii te kariaia bwa a kani katea te kurubu aei.

⁴³ Kurubu: E kona te aobiti n tararua ni kariaia bwa e na tei te kurubu n te ekaretia ngkana iai bwaai aikai:

1. (1) Iai te kan ongora teutana ao noran te rikirake n te taetae ae kamanenaaki n te aono teuana.

2. (2) Iai tabeman taan uarongorongo ake a bwaati te taetae anne ke a tabe n reiakinna.

3. (3) Iai te unimwaane ae tau ke te tabonibai ae kona ni kaira te botaki teuana te tai ni katoa wiki​—ke teuana te mwakoro ni katoa wiki, n aron te kabwarabwara nakoia aomata nako ke te Reirei n te Taua-n-Tantani n te taetae anne.

Ngkana a reke baika kainnanoaki aikai, ao e na kanakoa ana reta te rabwata n unimwaane nakon te aobiti n tararua ae bwarabwara raoi, ni bubutii kariaiakana n riki bwa te ekaretia ae e na mena i aana te kurubu ae kabongana te taetae teuana. Te unimwaane ke te tabonibai are kaira te kurubu aei e na mwiokoaki bwa te “mataniwi n te kurubu” ke te “tabonibai n te kurubu” ae mwiokoaki bwa e na tararuaia.

⁴⁴ Ngkana e a tei te kurubu, ao e nang baireia te rabwata n unimwaane n te ekaretia anne, bwa a riai naba ni karinaki mwakoron te botaki n taromauri ake tabeua ke kangaa, ao mwaitira te taromauri ae e na boboaki i nanon te namwakaina. A kona naba ni karaoaki botaki ibukin te mwakuri ni minita ibukin te kurubu anne. A bane ni mwakuri kaain te kurubu i aan ana tararua te rabwata n unimwaane are bairea te kurubu anne. A na karaoa aia babaire ae nakoraoi unimwaane ao ni biririmoa n tabeakina kainnanon te kurubu anne. Ngkana e mwakuri te mataniwi n te aono ae uarereke ma te kurubu anne n rokona n te ekaretia are mena iai te kurubu anne, e na kanakoa ana ribooti nakon te aobiti n tararua ni kaineti ma rikiraken te kurubu ao baika kainnanoaki iai. N taina ae riai ao e boni kona n riki te kurubu anne bwa te ekaretia. E na kukurei Iehova ngkana a bane te koraki ni kakairi ni kaetieti man ana botaki.​—1Kor. 1:10; 3:​5, 6.

TE UARONGORONGO N TE KURUBU

⁴⁵ Iai mwiokoaia Kristian ake a a tia ni katabui maiuia nakon te Atua, ae tataekinan te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata. E kona ni karaoaki aei n aanga aika bati, ma e kakukurei riki irouia angia i buakora te mwakuri ni minita ngkana ti kaai n uarongorongo ma taari. (Ruka 10:1) Ibukin anne ao a bobotaki ibukini karaoan te mwakuri ni minita ekaretia nako n taiani wikeen, ao i nanoni bongin naba te wiki. A angaraoi naba boong ni motirawa ibukini kaean te kurubu ibukin te uarongorongo, kioina ngkai a mwaiti taari ake a motirawa iai man aia mwakuri ni kareketianti. E na baireaki te mwakuri ni minita n taai ao n taabo ake a angaraoi, n te ingabong ao n te bwakantaai, iroun te Komete Ibukin te Mwakuri n te Ekaretia.

⁴⁶ Te uarongorongo n te kurubu e karekea aia tai taari ni kaai ni mwakuri ao n nora aron “te ikaungaunga.” (IRom 1:12) A kona ni mwakuri taan uarongorongo aika boou ma taan uarongorongo ake a mwaatai ao ni karekea te kataneiai. N taabo tabeua ao e raoiroi riki bwa a na kaai n toa taan uarongorongo aika uoman ke e raka riki ibukini kamanoaia. E ngae ngkana ko baireia bwa ko na mwakuri n tii ngkoe n te mwabe teuana, ma e kakawaki kaean te kurubu bwa e kona ni kaungaunga nakoira ni kabane. Tii man ataakin ae iai naba aika a karaoa te mwakuri ni minita n te mwabe anne, ko kona iai n aki maaku. A aki riai n iangoia bwaiania ao tabeman riki bwa a kabaeaki bwa a na boutokai botaki n nakonako ni kabane ake a karaoaki, ai moarara riki ngkana e karaoaki ni katoabong. Ma a boni kona ni boutokai botaki n nakonako tabeua ni katoa wiki.

⁴⁷ Ti bia bane ni kakairi n ana katoto Iesu ao ana abotoro! Ti kona ni kakoauaa ae e na kakabwaiaira Iehova ngkai ti kakorakoraira n uataboa te mwakuri ae kakawaki ae tataekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea.​—Ruka 9:​57-62.